सामूहिक यज्ञ साधना
Close x
“य” म्हणजे निर्मिती आणि “ज्ञ” म्हणजे ज्ञान. जिथे ज्ञानाची निर्मिती साधली जाते तो यज्ञ. विश्वाचं संचलन करणाऱ्या प्रकाशशक्तीचं साकाररूप म्हणजे अग्नी. हाच अग्नी जेव्हा उन्नतीच्या सद्हेतूने आणि मंत्रशक्तीच्या साहचर्याने प्रज्वलित केला जातो, तेव्हा तोच यज्ञ होतो. म्हणून, “सद्हेतूने प्रज्वलित केलेला प्रकाश म्हणजे यज्ञ”, ही यज्ञाची एक महत्त्वाची व्याख्या आहे. ह्या साधनेमध्ये मंत्र, तंत्र आणि यंत्र ह्यांचं प्रभावी एकत्रीकरण होऊ शकतं. पृथ्वी, आप, तेज, वायू आणि आकाश अशा पाच महाभूतां पासून ही जीवसृष्टी निर्माण झाली, मानवी देहाची उत्पत्तीही त्याद्वारेच झाली. त्याच पाच महाभूतांचा सुयोग्य वापर करून, त्यांची शिडी करून त्यांच्या पलीकडे जात, आपल्याला ह्या सर्व सृष्टीत सामावूनही दशांगुळे उरलेल्या परब्रह्माचं अर्थात खऱ्या ‘स्व’चं ज्ञान करून घ्यायचं आहे आणि ते ज्ञान करवून घेण्यासाठी प्राचीन आध्यात्मिक शास्त्रज्ञांनी अर्थात ऋषीमुनींनी निर्मिलेलं सामुदायिक साधन-स्वरूप, सर्वश्रेष्ठ यंत्र म्हणजे यज्ञ.
प्रकाश म्हणजे साक्षात गती. दृश्य आणि अदृश्य विश्वाच्या सीमारेषेवर असणारा,दृश्य विश्वातली सर्वोच्च गती ज्याला लाभली आहे, तो म्हणजे प्रकाश (१,८६,००० मैल प्रती सेकंद). प्रकाशगतीच्या खालोखाल ज्याची गती आहे, तो म्हणजे ध्वनी. कोणताही संदेश अत्यंत वेगाने आणि अचूक पाठवायचा असेल, तर ध्वनी-प्रकाशाचा संयुक्त उपयोग सर्वाधिक प्रभावशाली ठरतो, हे आपण आपल्या दैनंदिन जीवनात नेहमी अनुभवत असतो. सद्हेतूने प्रज्वलित केलेल्या अग्नी-प्रकाशाची सामुहिक साधना जेव्हा उत्तमोत्तम शास्त्रशुद्ध आणि सिद्ध ध्वनींलहरींच्या साहचर्याने केली जाते, तेव्हा सर्वाधिक गतिमानतेचं, अर्थात सर्वाधिक शक्तिमानतेचं वरदान लाभलेली ही साधना अध्यात्मातलं अत्युच्च फल देऊ शकते.
सामुहिक यज्ञसाधना – समत्वयोग
‘समत्वं योग उच्यते’ आणि ‘योगः कर्मसु कौशलम्’ ह्या कर्म, समत्व आणि योग ह्यांचं एकत्रीकरण निर्देशित करणाऱ्या अचूक व्याख्या भगवान श्रीकृष्णाने भगवद्गीतेत प्रतिपादित केल्या आहेत.
पंथ, जात, धर्म किंवा लिंग असा कुठलाच भेद निसर्ग कधीच करीत नाही. सर्वांप्रती समता हेच ह्या सृष्टीचं आद्य तत्त्व आहे. प्रकाश आणि ध्वनी ह्या नैसर्गिक तत्त्वांच्या एकत्रित आराधनेसाठी ह्याच समत्व-तत्त्वाचं योग्य प्रतिपालन झाल्यास नैसर्गिकरीत्या साधकाची आध्यात्मिक तसेच भौतिक उन्नती सहजतेने होऊ शकते. म्हणूनच उच्च-नीच, गरीब-श्रीमंत, सशक्त-अशक्त, ज्ञानी-अज्ञानी, स्त्री-पुरुष एवढंच नव्हे, तर मानवनिर्मित असलेले धर्म, जात, पंथ अशा प्रकारचे इतर सर्व भेदभाव त्यागून पूर्ण समता ह्या एकाच तत्त्वावर एकत्र येऊन ही यज्ञसाधना गेली २५ वर्षं अव्याहतपणे सुरू आहे आणि पुढेही कार्यरत राहील.
‘मी-माझं’ ह्या संकुचित ममत्वभावाचा त्याग करून ‘आम्ही-आपण’ हा व्यापक समूहभाव जिथे जागृत होतो, तिथे शक्तीचा असंख्यात गुणाकार होतो, हे स्पष्ट करणारे वैज्ञानिक पुरावे उपलब्ध आहेत. जेव्हा सगळ्यांसाठी एकत्रित मागणी केली जाते, तेव्हा ती वैश्विक शक्ती निश्चितपणे त्याहून अधिक प्रमाणात गुणाकाराने आविर्भूत होते.“ मी आणि माझं” हा संकुचितपणा त्यागून केलेला व्यापक विचार सामुहिक यज्ञसाधनेमध्ये प्रतिबिंबित झाला आहे. गणितीय भाषेत बोलायचं तर उदाहरणादाखल एका साधकाच्या साधनेतून जर १० इतकी शक्ती निर्माण होत असेल, तर १०० जणांच्या एकत्रित आणि एकाग्र साधनेतून निर्माण होणारी शक्ती १०+१०+१०+१० असं शंभर वेळा इतकी मर्यादित नसून १० x १० x १० x १० असं १०० वेळा इतकी असंख्यात असते. ह्या सिद्धांताला वैद्न्यानिक आधार आहे.
यज्ञातील वैज्ञानिक रहस्य -
प्राचीन ऋषीमुनींनी मांडलेली यज्ञसंकल्पना पूर्णपणे विज्ञानाधिष्ठित आहे. जरी प्राचीन वाड्मयामध्ये आपल्याला ह्याचे पुरावे पूर्णांशाने आढळत नसले तरी १९व्या शतकापासून सिद्ध होत झालेली अनेक वैज्ञानिक प्रमेयं, सिद्धांत आणि नियम ह्यांचा नीट अभ्यास करता आध्यात्मिक हेतूने केलेली यज्ञसाधना आणि आधुनिक विज्ञान ह्यांच्यामध्ये असंख्य दुवे सापडतात. सद्गुरु श्री बापट गुरुजींनी आधुनिक विज्ञान आणि प्राचीन शास्त्र ह्यांचे चोख पुरावे देत ‘यज्ञ’ ह्या विषयावर जी शेकडो विवेचनं केली, ते ज्ञान त्यांच्या ‘यज्ञरहस्य’ ह्या प्रकाशित पुस्तकातून सर्वांसाठी उपलब्ध करून देण्यात आलं आहे.
परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी प्रणित सामुहिक यज्ञसाधनेचे प्रयोजन आणि आयोजन
मानवी जीवनाचा अविभाज्य भाग असलेला प्रकाश ही एक शक्ती आहे. सृष्टिनिर्मितीपासून अस्तित्वात असलेल्या ह्या प्रकाश शक्तीचं सामर्थ्य ओळखून प्राचीन ऋषीमुनींनी यज्ञसंस्था आकाराला आणली.दृश्य विश्वातील सर्वात जास्त गती लाभलेल्या प्रकाशाशी मित्रत्वाचं नातं जोडून, यज्ञाच्या माध्यमातून समाजकल्याणाबरोबरच 'स्व’कल्याण साधण्याच्या परमोच्च हेतूने १९९४ साली श्री सद्गुरु बापट गुरुजींनी प्रत्यक्ष यज्ञ साधनेला प्रतीक-हवन ह्या माध्यमातून सुरुवात केली. सुरुवातीला केवळ ८४ यज्ञांपुरता, अर्थात दरमहा एक अशा पद्धतीने सात वर्षांसाठीमर्यादित असणारा हा संकल्प नानाविध जाणत्यांच्या, थोर सत्पुरुषांच्या आणि असंख्य वैश्विक शक्तींच्या प्रेरणेने आणि मार्गदर्शनाखाली एका मोठ्या तपःकाळात परावर्तित झाला आणि आज प्रत्येकी ७ वर्षांची एक अशी एकूण तीन तपःचक्रं साध्य झाली आहेत. असंख्य आबालवृद्धांची आध्यात्मिकतसंच व्यक्तिगत जीवनं, सामाजिक भान आणि ईश्वरीय जाणीव समृद्ध करत ह्या यज्ञ-ज्ञान-भक्ती-कर्म साधनेने चौथ्या तपःचक्रात अर्थात २५ व्या वर्षात पदार्पण केलं आहे.
बदलापूर (पूर्व) येथील गायत्री गार्डन परिसरातदर महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी सकाळी ९.३० ते संध्याकाळी ५.३० ह्या कालावधीतहीयज्ञसाधना नियमितसुरू असून तीनशेहून अधिक साधक त्यात नियमित सहभागी होत असतात.
एक दिवसीय यज्ञसाधना – सर्वसमावेशक रूपरेषा :
श्री सद्गुरु बापट गुरुजी ह्यांनी ज्ञान, भक्ती आणि कर्म मार्गांची यथोचित जुळवणूक साधत आखलेलीएक दिवसीय यज्ञ कार्यक्रमाची रूपरेषा–
१. यज्ञ-प्रज्वलन- यज्ञ-कार्यक्रमाची सुरुवात होते वैश्विक शक्तींच्या प्रतीक-पूजनाने आणि प्रार्थनेने. यजमानांच्या हस्ते सकाळी ठीक ९ वाजता दिक्पालांचं स्मरण करून यज्ञवेदीची पूजा करून तिला हार अर्पण केला जातो. तत्पश्चात ९.३० वाजता गायत्री मंत्राच्या सामुहिक जयघोषात भिंगाद्वारे सूर्यकिरणांचा संयोग साधत गोवरीवर कापूर आणि कापूस ह्यांच्या साहाय्याने अग्नीची उत्पत्ती केली जाते. हा प्रज्वलित झालेला अग्नी यज्ञकुंडात स्थानांतरित केला जातो.
२. राष्ट्र कल्याण प्रार्थना – सर्वप्रथम उच्चरवाने, एका आवाजात सर्व उपस्थित साधकांकडून राष्ट्र कल्याणाची प्रार्थना म्हणवून घेतली जाते. ती प्रार्थना -
हे राष्ट्र मोठे झाले पाहिजे.
ह्यासाठी अखंड परिश्रमांबरोबरच वातावरणशुद्धीही झाली पाहिजे.
ह्या दोन्हींची एकत्रता आम्ही यज्ञाद्वारे साध्य करीत आहोत !
राष्ट्र कल्याणमस्तु !
मानवता कल्याणमस्तु !
व्यक्ती कल्याणमस्तु !
ह्या प्रार्थनेत उल्लेखलेलं वातावरण म्हणजे केवळ बाह्य वातावरण (आजूबाजूचा परिसर) नव्हे! प्रत्येक मनुष्याच्या, जीवमात्राच्या आंतरिक वातावरणाचाही अंतर्भाव येथे केला गेला आहे. मनुष्याच्या बौद्धिक, वैचारिक, मानसिक, शारीरक आणि सामाजिक अशा सर्व वातावरणांत योग्य ती क्रांती घडणं इथे अपेक्षित आहे.
३. आवाहन मंत्र- त्यानंतर मानवी जीवनाशी संलग्न अशा पंचमहाभूतांपासून ते नवग्रहदेवता,प्राणिजात, पितृदेवता तेयमदेवता अशा विश्वातल्या सर्वज्ञात-अज्ञात शक्तींना वेदोक्त आवाहनीय मंत्रांद्वारे आवाहन करून हविर्भाग अर्पण केला जातो. ज्याप्रकारे यज्ञासाठी येणाऱ्या साधकांमध्ये भेदभाव मानण्यात येत नाही, तसाच तो वैश्विक शक्तींमध्येदेखील केला जात नाही. त्या सर्व शक्तींना यज्ञस्थळी उपस्थित राहण्याची प्रार्थना आणि हविर्द्रव्य स्वीकारण्याची कृतज्ञतापूर्वक विनंती केली जाते.
४. सामुहिक मंत्रपठण आणि हवन- ह्यानंतर दिनविशेषाप्रमाणे त्या तिथीची जी मुख्य देवता असते, तिच्या विशिष्ट स्तोत्र-मंत्रांचं सामुहिक पठण आणि हवनअशी यज्ञसाधना सबंध दिवसभर सुरू राहते. उदाहरणार्थ, एकादशीला श्रीविष्णू (पुरुषसूक्त आणि विष्णुसहस्रनाम), रामनवमीला प्रभू रामचंद्र (श्रीरामरक्षा), महाशिवरात्रीला रुद्र (रुद्रसूक्त), संकष्टीला श्रीगणेश (ब्रह्मणस्पतीसूक्त आणि अथर्वशीर्ष), प्रदोष समयी महादेव (शिवमहिम्न), पितृपक्षात पितर (गायत्री मंत्र आणि पितृसूक्त), नवरात्र आणि अष्टमीला देवी (श्रीसूक्त, लक्ष्मीसूक्त, देवीसूक्त तसंच दुर्गासप्तशती), गुरुपौर्णिमेला दत्त (दत्तसहस्रनामावली आणि दत्त स्तोत्रे) इत्यादी. ह्या वेदोक्त स्तोत्रांसोबतच जगद्गुरु परमहंसपरिव्राजकाचार्य श्री आद्य शंकराचार्य आणि परमहंसपरिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती (टेंबे) स्वामी महाराज विरचित अनेक सिद्ध स्तोत्रांचीही उच्च स्वरात आवर्तनं घेतली जातात.
५. मानसपूजा- यज्ञ-कार्यक्रमात देहासोबत मनाचीही उपस्थिती असावी आणि मनाच्या शक्तीचा यज्ञसन्मुख पुरेपूर उपयोग करून घेता यावा, ह्यासाठी सकाळच्या सत्रात यज्ञीय देवतेची सामुहिक मानसपूजा (सामुहिक मानस-ध्यान) हा कार्यक्रम घेतला जातो. पूजेतील उपचार क्रमाक्रमाने विशिष्ट मंत्रोच्चारणांच्या पार्श्वभूमीवर सांगितले जातात आणि डोळे बंद करून, बाहेरून येणारे सर्व संदेश थांबवून एकाग्र चित्ताने आपापल्या कल्पनाशक्तीचा सुयोग्य उपयोग करीत सर्व साधक आपल्या मनात इष्ट देवतेची मूर्ती स्थापून ह्या षोडशोपचार मानसपूजेचा आनंद घेतात.
६. श्रीसद्गुरुंचे विवेचन – त्यानंतर अध्यात्मातील विविधांगी विषयांवर श्रीसद्गुरुंनी केलेल्या रसाळ, ओघवत्या आणि सहजसोप्या शब्दांतील मर्मग्राही, अर्थपूर्ण आणि डोळ्यांत अंजन घालणाऱ्या सखोल विवेचनाचा लाभ उपस्थितांना मिळतो. श्री सद्गुरुंनी देहात असेपर्यंत अविरत वाग्यज्ञ केला होता. ते ब्रह्मलीन झाल्यानंतर त्यांच्या त्या दिनविशेषाला अनुरूप अशा पुर्वमुद्रित विवेचनाचा लाभ साधक घेतात. श्री सद्गुरुंचं हे विवेचन म्हणजे यज्ञ साक्षीने घडणारा एक ज्ञान-यज्ञच असतो !
७. यज्ञदेवतेला नैवेद्याचे अर्पण- श्रीआद्यशंकराचार्य विरचित अन्नपूर्णा स्तोत्राचं सामुहिक पठण करून यज्ञनारायणाला सुग्रास नैवेद्य अर्पण केला जातो. त्यानंतर भोजनाची विश्रांती होते. विश्रांतीपश्चात पुढे संध्याकाळपर्यंत सामुदायिक हवन प्रक्रिया सुरू राहते.
८. पूर्णाहुती – सायंकाळीसाधारण ५ वाजता पुन्हा एकदा राष्ट्रकल्याण प्रार्थना होते आणि मग सर्व यज्ञीय देवतांना यज्ञसत्रातला अखेरचा हविर्भाग अर्पण करून त्यांना निरोप दिला जातो. सुमारे ५.३० च्या दरम्यान मंत्रोच्चारणासह पूर्णाहुतीचा हा कार्यक्रम संपन्न होतो.
ॐ पूर्णमदः पूर्णमिदम् पूर्णात् पूर्ण मुदच्यते |
पूर्णस्य पूर्णमादाय पूर्णमेवावशिष्यते ||
अशा पूर्णत्वाकडे नेणाऱ्या प्रार्थनेनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण होऊन सर्वांवर अभिषेक जलाचं प्रोक्षण केलं जातं. श्रीसद्गुरुपादुकांचं शरणागत भावाने दर्शन घेऊन, एका अनामिक शक्तीने भारलेले सर्व साधक आपापल्या घरी परततात.
एक दिवसीय यज्ञ कार्यक्रमात उपस्थित राहण्यासाठीची नियमावली –
यज्ञासाठी येणाऱ्या साधकांनी साधारण ९ वाजल्यापासून सायंकाळी ५.३० वाजेतो पूर्ण वेळ यज्ञ कार्यक्रमासाठी उपस्थित राहावे, अशी अपेक्षा आहे. ज्यायोगे साधकांना यज्ञशक्तीचा पुरेपूर लाभ आणि आनंद घेता येईल.
१. यज्ञ कार्यक्रमास उपस्थित राहू इच्छिणाऱ्या साधकांनी धूत-वस्त्र (त्यांच्या सोयीचं आणि यज्ञ साधनेसाठी अनुरूप असलेलं कुठलंही) परिधान करून येणं आवश्यक आहे. वस्त्रांच्या संदर्भात इतर कोणताही ( उदा: सोवळ्याचा)आग्रह नाही. निर्मळ, निरपेक्ष आणि अहंकारशून्य मन आणि सर्वांप्रती सद्भाव हेच इथलं सोवळं !
२. यज्ञ कार्यक्रमासाठी येताना कोणत्याही प्रकारचं हवन-साहित्य वा पूजा साहित्य आणण्याची आवश्यकता नाही. सर्वप्रकारचं साहित्य यज्ञस्थळी योग्य त्या वेळी पुरवलं जातं.
३. सर्वांनी एकाग्र चित्ताने शंका-विरहित होऊन ह्या सामुदायिक साधनेत, स्तोत्र-मंत्र पठणात तन-मनाने सहभाग घेणं अपेक्षित आहे. श्री सद्गुरुंनी ज्या साधकांना मंत्र-स्तोत्र दीक्षा दिली आहे, त्या साधकांकडून ध्वनिक्षेपकावरून मंत्रपठण होत असताना, त्यांच्या साथीने उपस्थित साधकांनीही आपल्याला येईल तसं, जमेल तसं मंत्र-स्तोत्र पठण पुस्तकाच्या मदतीने करावं, असा श्री सद्गुरुंचा आग्रह होता.
४. ह्या यज्ञ-कार्यक्रमास उपस्थित राहण्यासाठी अत्यल्प (रु १०० प्रती साधक) वर्गणीमूल्य उपस्थित साधकांकडून जमा केले जाते.समाजातील सर्वांना आपलं कल्याण करून घेण्याचा अधिकार आहे. गरीब-श्रीमंत अशा सर्व स्तरांतील साधकांना मनात कोणताही खेद, कमतरता वा गर्व न बाळगता ह्या यज्ञ कार्यक्रमात सहभागी होता यावं हाच ह्या किमान आणि समान मूल्यामागचा मूळ हेतू आहे.
५. यज्ञस्थळी उपस्थित साधकांसाठी सकाळचा नाश्ता-चहा, दुपारचा महाप्रसाद आणि संध्याकाळचा चहा ह्यांची व्यवस्था असते. तसंच पिण्याचे शुद्ध पाणी व्यवस्था उपलब्ध असते. भगिनी आणि बंधू साधकांसाठी स्वतंत्र शौचालये उपलब्ध आहेत.
६. साधकांच्या बैठकीसाठी विशाल सभागृह असून, त्यात भारतीय बैठक आणि खुर्च्या अशा दोन्ही प्रकारच्या सोयी उपलब्ध आहेत.
७. सर्व उपस्थित बंधू-भगिनींना अनुक्रमे हवनाची संधी मिळते. कोणालाही हविर्भाग अर्पण करण्यापासून वंचित ठेवलं जात नाही.
८. साधनेसाठी येणाऱ्या साधकांनी यज्ञस्थळावरची शिस्त पूरेपर पाळत यज्ञ कार्यक्रमात सहभागी होणं अपेक्षित आहे.
आमंत्रण सर्वांना... आग्रह कोणालाही नाही ! –ज्याला ज्याला आपलं स्वतःचं खरं कल्याणसाधायचं आहे, त्या सर्वांना इथे खुलं आमंत्रण आहे.
प्रकाश म्हणजे साक्षात गती. दृश्य आणि अदृश्य विश्वाच्या सीमारेषेवर असणारा,दृश्य विश्वातली सर्वोच्च गती ज्याला लाभली आहे, तो म्हणजे प्रकाश (१,८६,००० मैल प्रती सेकंद). प्रकाशगतीच्या खालोखाल ज्याची गती आहे, तो म्हणजे ध्वनी. कोणताही संदेश अत्यंत वेगाने आणि अचूक पाठवायचा असेल, तर ध्वनी-प्रकाशाचा संयुक्त उपयोग सर्वाधिक प्रभावशाली ठरतो, हे आपण आपल्या दैनंदिन जीवनात नेहमी अनुभवत असतो. सद्हेतूने प्रज्वलित केलेल्या अग्नी-प्रकाशाची सामुहिक साधना जेव्हा उत्तमोत्तम शास्त्रशुद्ध आणि सिद्ध ध्वनींलहरींच्या साहचर्याने केली जाते, तेव्हा सर्वाधिक गतिमानतेचं, अर्थात सर्वाधिक शक्तिमानतेचं वरदान लाभलेली ही साधना अध्यात्मातलं अत्युच्च फल देऊ शकते.
सामुहिक यज्ञसाधना – समत्वयोग
‘समत्वं योग उच्यते’ आणि ‘योगः कर्मसु कौशलम्’ ह्या कर्म, समत्व आणि योग ह्यांचं एकत्रीकरण निर्देशित करणाऱ्या अचूक व्याख्या भगवान श्रीकृष्णाने भगवद्गीतेत प्रतिपादित केल्या आहेत.
पंथ, जात, धर्म किंवा लिंग असा कुठलाच भेद निसर्ग कधीच करीत नाही. सर्वांप्रती समता हेच ह्या सृष्टीचं आद्य तत्त्व आहे. प्रकाश आणि ध्वनी ह्या नैसर्गिक तत्त्वांच्या एकत्रित आराधनेसाठी ह्याच समत्व-तत्त्वाचं योग्य प्रतिपालन झाल्यास नैसर्गिकरीत्या साधकाची आध्यात्मिक तसेच भौतिक उन्नती सहजतेने होऊ शकते. म्हणूनच उच्च-नीच, गरीब-श्रीमंत, सशक्त-अशक्त, ज्ञानी-अज्ञानी, स्त्री-पुरुष एवढंच नव्हे, तर मानवनिर्मित असलेले धर्म, जात, पंथ अशा प्रकारचे इतर सर्व भेदभाव त्यागून पूर्ण समता ह्या एकाच तत्त्वावर एकत्र येऊन ही यज्ञसाधना गेली २५ वर्षं अव्याहतपणे सुरू आहे आणि पुढेही कार्यरत राहील.
‘मी-माझं’ ह्या संकुचित ममत्वभावाचा त्याग करून ‘आम्ही-आपण’ हा व्यापक समूहभाव जिथे जागृत होतो, तिथे शक्तीचा असंख्यात गुणाकार होतो, हे स्पष्ट करणारे वैज्ञानिक पुरावे उपलब्ध आहेत. जेव्हा सगळ्यांसाठी एकत्रित मागणी केली जाते, तेव्हा ती वैश्विक शक्ती निश्चितपणे त्याहून अधिक प्रमाणात गुणाकाराने आविर्भूत होते.“ मी आणि माझं” हा संकुचितपणा त्यागून केलेला व्यापक विचार सामुहिक यज्ञसाधनेमध्ये प्रतिबिंबित झाला आहे. गणितीय भाषेत बोलायचं तर उदाहरणादाखल एका साधकाच्या साधनेतून जर १० इतकी शक्ती निर्माण होत असेल, तर १०० जणांच्या एकत्रित आणि एकाग्र साधनेतून निर्माण होणारी शक्ती १०+१०+१०+१० असं शंभर वेळा इतकी मर्यादित नसून १० x १० x १० x १० असं १०० वेळा इतकी असंख्यात असते. ह्या सिद्धांताला वैद्न्यानिक आधार आहे.
यज्ञातील वैज्ञानिक रहस्य -
प्राचीन ऋषीमुनींनी मांडलेली यज्ञसंकल्पना पूर्णपणे विज्ञानाधिष्ठित आहे. जरी प्राचीन वाड्मयामध्ये आपल्याला ह्याचे पुरावे पूर्णांशाने आढळत नसले तरी १९व्या शतकापासून सिद्ध होत झालेली अनेक वैज्ञानिक प्रमेयं, सिद्धांत आणि नियम ह्यांचा नीट अभ्यास करता आध्यात्मिक हेतूने केलेली यज्ञसाधना आणि आधुनिक विज्ञान ह्यांच्यामध्ये असंख्य दुवे सापडतात. सद्गुरु श्री बापट गुरुजींनी आधुनिक विज्ञान आणि प्राचीन शास्त्र ह्यांचे चोख पुरावे देत ‘यज्ञ’ ह्या विषयावर जी शेकडो विवेचनं केली, ते ज्ञान त्यांच्या ‘यज्ञरहस्य’ ह्या प्रकाशित पुस्तकातून सर्वांसाठी उपलब्ध करून देण्यात आलं आहे.
परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी प्रणित सामुहिक यज्ञसाधनेचे प्रयोजन आणि आयोजन
मानवी जीवनाचा अविभाज्य भाग असलेला प्रकाश ही एक शक्ती आहे. सृष्टिनिर्मितीपासून अस्तित्वात असलेल्या ह्या प्रकाश शक्तीचं सामर्थ्य ओळखून प्राचीन ऋषीमुनींनी यज्ञसंस्था आकाराला आणली.दृश्य विश्वातील सर्वात जास्त गती लाभलेल्या प्रकाशाशी मित्रत्वाचं नातं जोडून, यज्ञाच्या माध्यमातून समाजकल्याणाबरोबरच 'स्व’कल्याण साधण्याच्या परमोच्च हेतूने १९९४ साली श्री सद्गुरु बापट गुरुजींनी प्रत्यक्ष यज्ञ साधनेला प्रतीक-हवन ह्या माध्यमातून सुरुवात केली. सुरुवातीला केवळ ८४ यज्ञांपुरता, अर्थात दरमहा एक अशा पद्धतीने सात वर्षांसाठीमर्यादित असणारा हा संकल्प नानाविध जाणत्यांच्या, थोर सत्पुरुषांच्या आणि असंख्य वैश्विक शक्तींच्या प्रेरणेने आणि मार्गदर्शनाखाली एका मोठ्या तपःकाळात परावर्तित झाला आणि आज प्रत्येकी ७ वर्षांची एक अशी एकूण तीन तपःचक्रं साध्य झाली आहेत. असंख्य आबालवृद्धांची आध्यात्मिकतसंच व्यक्तिगत जीवनं, सामाजिक भान आणि ईश्वरीय जाणीव समृद्ध करत ह्या यज्ञ-ज्ञान-भक्ती-कर्म साधनेने चौथ्या तपःचक्रात अर्थात २५ व्या वर्षात पदार्पण केलं आहे.
बदलापूर (पूर्व) येथील गायत्री गार्डन परिसरातदर महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी सकाळी ९.३० ते संध्याकाळी ५.३० ह्या कालावधीतहीयज्ञसाधना नियमितसुरू असून तीनशेहून अधिक साधक त्यात नियमित सहभागी होत असतात.
एक दिवसीय यज्ञसाधना – सर्वसमावेशक रूपरेषा :
श्री सद्गुरु बापट गुरुजी ह्यांनी ज्ञान, भक्ती आणि कर्म मार्गांची यथोचित जुळवणूक साधत आखलेलीएक दिवसीय यज्ञ कार्यक्रमाची रूपरेषा–
१. यज्ञ-प्रज्वलन- यज्ञ-कार्यक्रमाची सुरुवात होते वैश्विक शक्तींच्या प्रतीक-पूजनाने आणि प्रार्थनेने. यजमानांच्या हस्ते सकाळी ठीक ९ वाजता दिक्पालांचं स्मरण करून यज्ञवेदीची पूजा करून तिला हार अर्पण केला जातो. तत्पश्चात ९.३० वाजता गायत्री मंत्राच्या सामुहिक जयघोषात भिंगाद्वारे सूर्यकिरणांचा संयोग साधत गोवरीवर कापूर आणि कापूस ह्यांच्या साहाय्याने अग्नीची उत्पत्ती केली जाते. हा प्रज्वलित झालेला अग्नी यज्ञकुंडात स्थानांतरित केला जातो.
२. राष्ट्र कल्याण प्रार्थना – सर्वप्रथम उच्चरवाने, एका आवाजात सर्व उपस्थित साधकांकडून राष्ट्र कल्याणाची प्रार्थना म्हणवून घेतली जाते. ती प्रार्थना -
हे राष्ट्र मोठे झाले पाहिजे.
ह्यासाठी अखंड परिश्रमांबरोबरच वातावरणशुद्धीही झाली पाहिजे.
ह्या दोन्हींची एकत्रता आम्ही यज्ञाद्वारे साध्य करीत आहोत !
राष्ट्र कल्याणमस्तु !
मानवता कल्याणमस्तु !
व्यक्ती कल्याणमस्तु !
ह्या प्रार्थनेत उल्लेखलेलं वातावरण म्हणजे केवळ बाह्य वातावरण (आजूबाजूचा परिसर) नव्हे! प्रत्येक मनुष्याच्या, जीवमात्राच्या आंतरिक वातावरणाचाही अंतर्भाव येथे केला गेला आहे. मनुष्याच्या बौद्धिक, वैचारिक, मानसिक, शारीरक आणि सामाजिक अशा सर्व वातावरणांत योग्य ती क्रांती घडणं इथे अपेक्षित आहे.
३. आवाहन मंत्र- त्यानंतर मानवी जीवनाशी संलग्न अशा पंचमहाभूतांपासून ते नवग्रहदेवता,प्राणिजात, पितृदेवता तेयमदेवता अशा विश्वातल्या सर्वज्ञात-अज्ञात शक्तींना वेदोक्त आवाहनीय मंत्रांद्वारे आवाहन करून हविर्भाग अर्पण केला जातो. ज्याप्रकारे यज्ञासाठी येणाऱ्या साधकांमध्ये भेदभाव मानण्यात येत नाही, तसाच तो वैश्विक शक्तींमध्येदेखील केला जात नाही. त्या सर्व शक्तींना यज्ञस्थळी उपस्थित राहण्याची प्रार्थना आणि हविर्द्रव्य स्वीकारण्याची कृतज्ञतापूर्वक विनंती केली जाते.
४. सामुहिक मंत्रपठण आणि हवन- ह्यानंतर दिनविशेषाप्रमाणे त्या तिथीची जी मुख्य देवता असते, तिच्या विशिष्ट स्तोत्र-मंत्रांचं सामुहिक पठण आणि हवनअशी यज्ञसाधना सबंध दिवसभर सुरू राहते. उदाहरणार्थ, एकादशीला श्रीविष्णू (पुरुषसूक्त आणि विष्णुसहस्रनाम), रामनवमीला प्रभू रामचंद्र (श्रीरामरक्षा), महाशिवरात्रीला रुद्र (रुद्रसूक्त), संकष्टीला श्रीगणेश (ब्रह्मणस्पतीसूक्त आणि अथर्वशीर्ष), प्रदोष समयी महादेव (शिवमहिम्न), पितृपक्षात पितर (गायत्री मंत्र आणि पितृसूक्त), नवरात्र आणि अष्टमीला देवी (श्रीसूक्त, लक्ष्मीसूक्त, देवीसूक्त तसंच दुर्गासप्तशती), गुरुपौर्णिमेला दत्त (दत्तसहस्रनामावली आणि दत्त स्तोत्रे) इत्यादी. ह्या वेदोक्त स्तोत्रांसोबतच जगद्गुरु परमहंसपरिव्राजकाचार्य श्री आद्य शंकराचार्य आणि परमहंसपरिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती (टेंबे) स्वामी महाराज विरचित अनेक सिद्ध स्तोत्रांचीही उच्च स्वरात आवर्तनं घेतली जातात.
५. मानसपूजा- यज्ञ-कार्यक्रमात देहासोबत मनाचीही उपस्थिती असावी आणि मनाच्या शक्तीचा यज्ञसन्मुख पुरेपूर उपयोग करून घेता यावा, ह्यासाठी सकाळच्या सत्रात यज्ञीय देवतेची सामुहिक मानसपूजा (सामुहिक मानस-ध्यान) हा कार्यक्रम घेतला जातो. पूजेतील उपचार क्रमाक्रमाने विशिष्ट मंत्रोच्चारणांच्या पार्श्वभूमीवर सांगितले जातात आणि डोळे बंद करून, बाहेरून येणारे सर्व संदेश थांबवून एकाग्र चित्ताने आपापल्या कल्पनाशक्तीचा सुयोग्य उपयोग करीत सर्व साधक आपल्या मनात इष्ट देवतेची मूर्ती स्थापून ह्या षोडशोपचार मानसपूजेचा आनंद घेतात.
६. श्रीसद्गुरुंचे विवेचन – त्यानंतर अध्यात्मातील विविधांगी विषयांवर श्रीसद्गुरुंनी केलेल्या रसाळ, ओघवत्या आणि सहजसोप्या शब्दांतील मर्मग्राही, अर्थपूर्ण आणि डोळ्यांत अंजन घालणाऱ्या सखोल विवेचनाचा लाभ उपस्थितांना मिळतो. श्री सद्गुरुंनी देहात असेपर्यंत अविरत वाग्यज्ञ केला होता. ते ब्रह्मलीन झाल्यानंतर त्यांच्या त्या दिनविशेषाला अनुरूप अशा पुर्वमुद्रित विवेचनाचा लाभ साधक घेतात. श्री सद्गुरुंचं हे विवेचन म्हणजे यज्ञ साक्षीने घडणारा एक ज्ञान-यज्ञच असतो !
७. यज्ञदेवतेला नैवेद्याचे अर्पण- श्रीआद्यशंकराचार्य विरचित अन्नपूर्णा स्तोत्राचं सामुहिक पठण करून यज्ञनारायणाला सुग्रास नैवेद्य अर्पण केला जातो. त्यानंतर भोजनाची विश्रांती होते. विश्रांतीपश्चात पुढे संध्याकाळपर्यंत सामुदायिक हवन प्रक्रिया सुरू राहते.
८. पूर्णाहुती – सायंकाळीसाधारण ५ वाजता पुन्हा एकदा राष्ट्रकल्याण प्रार्थना होते आणि मग सर्व यज्ञीय देवतांना यज्ञसत्रातला अखेरचा हविर्भाग अर्पण करून त्यांना निरोप दिला जातो. सुमारे ५.३० च्या दरम्यान मंत्रोच्चारणासह पूर्णाहुतीचा हा कार्यक्रम संपन्न होतो.
ॐ पूर्णमदः पूर्णमिदम् पूर्णात् पूर्ण मुदच्यते |
पूर्णस्य पूर्णमादाय पूर्णमेवावशिष्यते ||
अशा पूर्णत्वाकडे नेणाऱ्या प्रार्थनेनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण होऊन सर्वांवर अभिषेक जलाचं प्रोक्षण केलं जातं. श्रीसद्गुरुपादुकांचं शरणागत भावाने दर्शन घेऊन, एका अनामिक शक्तीने भारलेले सर्व साधक आपापल्या घरी परततात.
एक दिवसीय यज्ञ कार्यक्रमात उपस्थित राहण्यासाठीची नियमावली –
यज्ञासाठी येणाऱ्या साधकांनी साधारण ९ वाजल्यापासून सायंकाळी ५.३० वाजेतो पूर्ण वेळ यज्ञ कार्यक्रमासाठी उपस्थित राहावे, अशी अपेक्षा आहे. ज्यायोगे साधकांना यज्ञशक्तीचा पुरेपूर लाभ आणि आनंद घेता येईल.
१. यज्ञ कार्यक्रमास उपस्थित राहू इच्छिणाऱ्या साधकांनी धूत-वस्त्र (त्यांच्या सोयीचं आणि यज्ञ साधनेसाठी अनुरूप असलेलं कुठलंही) परिधान करून येणं आवश्यक आहे. वस्त्रांच्या संदर्भात इतर कोणताही ( उदा: सोवळ्याचा)आग्रह नाही. निर्मळ, निरपेक्ष आणि अहंकारशून्य मन आणि सर्वांप्रती सद्भाव हेच इथलं सोवळं !
२. यज्ञ कार्यक्रमासाठी येताना कोणत्याही प्रकारचं हवन-साहित्य वा पूजा साहित्य आणण्याची आवश्यकता नाही. सर्वप्रकारचं साहित्य यज्ञस्थळी योग्य त्या वेळी पुरवलं जातं.
३. सर्वांनी एकाग्र चित्ताने शंका-विरहित होऊन ह्या सामुदायिक साधनेत, स्तोत्र-मंत्र पठणात तन-मनाने सहभाग घेणं अपेक्षित आहे. श्री सद्गुरुंनी ज्या साधकांना मंत्र-स्तोत्र दीक्षा दिली आहे, त्या साधकांकडून ध्वनिक्षेपकावरून मंत्रपठण होत असताना, त्यांच्या साथीने उपस्थित साधकांनीही आपल्याला येईल तसं, जमेल तसं मंत्र-स्तोत्र पठण पुस्तकाच्या मदतीने करावं, असा श्री सद्गुरुंचा आग्रह होता.
४. ह्या यज्ञ-कार्यक्रमास उपस्थित राहण्यासाठी अत्यल्प (रु १०० प्रती साधक) वर्गणीमूल्य उपस्थित साधकांकडून जमा केले जाते.समाजातील सर्वांना आपलं कल्याण करून घेण्याचा अधिकार आहे. गरीब-श्रीमंत अशा सर्व स्तरांतील साधकांना मनात कोणताही खेद, कमतरता वा गर्व न बाळगता ह्या यज्ञ कार्यक्रमात सहभागी होता यावं हाच ह्या किमान आणि समान मूल्यामागचा मूळ हेतू आहे.
५. यज्ञस्थळी उपस्थित साधकांसाठी सकाळचा नाश्ता-चहा, दुपारचा महाप्रसाद आणि संध्याकाळचा चहा ह्यांची व्यवस्था असते. तसंच पिण्याचे शुद्ध पाणी व्यवस्था उपलब्ध असते. भगिनी आणि बंधू साधकांसाठी स्वतंत्र शौचालये उपलब्ध आहेत.
६. साधकांच्या बैठकीसाठी विशाल सभागृह असून, त्यात भारतीय बैठक आणि खुर्च्या अशा दोन्ही प्रकारच्या सोयी उपलब्ध आहेत.
७. सर्व उपस्थित बंधू-भगिनींना अनुक्रमे हवनाची संधी मिळते. कोणालाही हविर्भाग अर्पण करण्यापासून वंचित ठेवलं जात नाही.
८. साधनेसाठी येणाऱ्या साधकांनी यज्ञस्थळावरची शिस्त पूरेपर पाळत यज्ञ कार्यक्रमात सहभागी होणं अपेक्षित आहे.
आमंत्रण सर्वांना... आग्रह कोणालाही नाही ! –ज्याला ज्याला आपलं स्वतःचं खरं कल्याणसाधायचं आहे, त्या सर्वांना इथे खुलं आमंत्रण आहे.
Close x
यज्ञ म्हणजे निर्मितीचे ज्ञान आहे; कर्म, भक्ती व ज्ञान यांचा समन्वय सांधणारा दुवा आहे; अति स्वार्थाचा त्याग करून व्यक्ती, समाज आणि राष्ट्र कल्याण साधता साधता विश्वकल्याणाचा संदेश देणारा ज्ञानदीप आहे आणि विज्ञान व निसर्ग नियम ही दोन्ही तत्त्वे एकच आहेत अशी शिकवण देणारा उपक्रम आहे.परमपूज्य श्री सद्गुरुंनी सामूहिक यज्ञाला काही विशिष्ट अशा समाजोपयोगी आणि आध्यात्मिक उन्नती साधून देणाऱ्या उपक्रमांची जोड दिली होती. ते सर्व उपक्रम आजही अगदी यथोचित रीतीने सुरु आहेत. श्रीसद्गुरु प्रेरणेनुसार यज्ञासोबत घेण्यात येणाऱ्या विविध यज्ञ उपक्रमांची माहिती पुढीलप्रमाणे :
१. जन्मपूर्व संस्कार
पुढची पिढी मानसिक आणि शारीरिकदृष्ट्या सक्षम, उत्तम संस्कारांनी संस्कारित आणि उत्तम विचारांनी समृद्ध अशी निर्माण व्हावी, म्हणून इच्छुक जोडप्यांसाठी यज्ञामध्ये, दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार घेतले जातात. गेल्या दोन वर्षात ५९७ साधकांनी ह्या उपक्रमाचा लाभ घेतला आहे.
२. बाल संस्कार
यज्ञात येणारी लहान मुलं हे उद्याचे नागरिक, उद्याचे साधक आणि उद्याचे स्वयंसेवक आहेत. त्यांच्यासाठी यद्न्याच्या दिवशी बालसंस्कार वर्ग घेतले जातात, ज्यामध्ये ह्या मुलांची शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक उंची वाढवण्याचा प्रयत्न केला जातो. १५ ते २० बालसाधक ह्या उपक्रमाचा नित्य लाभ घेत आहेत. त्यामध्ये सूर्यनमस्कार, ध्यान, स्तोत्र, बौद्धिक क्षमता वाढवणारे खेळ, चित्रकला- हस्तकला, यज्ञसाक्षीने सरस्वती मंत्र आणि मेधा स्तोत्राचं पठण तथा हवन घेतले जातात. सध्या विनोबांची गीताई मुलं आवडीने शिकत आहेत.
३. वैद्यकीय समुपदेशन
वैद्यक क्षेत्रात जाणकार असलेले वैद्यकीय विभागाचे स्वयंसेवक हा उपक्रम घेतात. ह्यामध्ये भक्तांना त्यांच्या वैद्यकीय समस्यांसंदर्भात विनामूल्य मार्गदर्शन केले जाते. आजवर follow-up सह जवळजवळ ६५०-७०० भक्तांनी ह्या सेवेचा लाभ घेतला आहे.
यज्ञासहित सर्व उपक्रमांमध्ये स्वतःच्या आत्मोद्धाराची इच्छा असणार्याल कोणत्याही व्यक्तीला; जात-पात-धर्म-लिंग यांचा भेदभाव न करता सहभागी होण्याचे निमंत्रण आहे, परंतु कोणालाही आग्रह नाही ह्याची कृपया नोंद घ्यावी.
श्री गायत्री मंत्र
“ त्या सविताच्या तेजाचे आम्ही ध्यान करतो, जे आम्हाला अतिशय वंदनीय आणि आदरणीय आहे, जे आमच्या बुद्धीला प्रेरणा देवो.”
वेदांमधून श्रीगायत्री मंत्राला विशेष महत्त्व दिले आहे. श्रीगायत्री मंत्राची उपासना म्हणजेच श्री सूर्याच्या तेजाची उपासना. अशा ह्या श्रेष्ठ गायत्री मंत्राची आध्यात्मिक आणि वैज्ञानिक दृष्टीकोनातून माहिती करून घेणे, हे प्रत्येकाचे कर्तव्यच आहे. प्रकाश शक्तीसमोर, म्हणजे यज्ञासमोर समूहाने केलेल्या श्रीगायत्री मंत्राच्या पठणाने जनुकीय दोष हळूहळू दूर होण्यास मदत होते, तसेच त्यामुळे इतर शारीरिक, मानसिक व्याधींपासून मुक्ती मिळणे शक्य होते.
परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती विरचित श्रीशारदा देवी मंत्र
नमस्ते शारदे देवि सरस्वति मतिप्रदे ।
वस त्वं मम जिव्हाग्रे सर्वविद्याप्रदा भव
॥मंत्रात्मक श्लोक, ११॥
मंत्रद्रष्टा महापुरुष परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज ह्या विसाव्या शतकाच्या अगदी सुरुवातीच्या काळात भारतात होऊन गेलेल्या सत्पुरुषाने मानव कल्याणासाठी अनेक श्रेष्ठ मंत्रांची निर्मिती केली. ’दिगंबरा दिगंबरा श्रीपादवल्लभ दिगंबरा" हा दत्तसंप्रदायामध्ये अतिशय प्रसिद्ध असलेला मंत्र, स्वामी महाराजांनी निर्माण केला आहे. स्वामी महाराजांनी सामान्य मनुष्याच्या जीवनात येणाऱ्या अनेक बारीक-सारीक अडचणींवर उपाययोजना म्हणून मंत्रनिर्मिती केली आहे. समाजातल्या प्रत्येक घटकाला ज्या ज्या गोष्टींचा उपयोग होऊ शकेल त्या त्या प्रत्येक प्रक्रियेचं ज्ञान देऊन ती प्रक्रिया त्याच्याकडून सिद्ध करवून घेण्याचा त्यांनी प्रयत्न केला. आजही स्वामी महाराजांनी निर्माण केलेल्या या मंत्ररूपी शब्दसामर्थ्याचा उपयोग होऊ शकतो फक्त एखाद्या सिद्धपुरुषाकडून त्या मंत्राची आज्ञा मिळवता आली पाहिजे. स्वामी महाराजांनी रचलेलं दत्तमाहात्म्य, सप्तश्लोकी गुरुचरित्र किंवा इतर कोणत्याही स्तोत्रातला प्रत्येक श्लोक शक्तिमान आहे. हे श्लोक सिद्ध करण्यासाठी त्यांचं हवनासह पठण, मनन, जलाभिषेक केले गेले पाहिजेत तरच त्यांचा उपयोग सामान्यांसाठी करता येऊ शकेल. स्वामी महाराजांनी रचलेल्या मंत्रात्मक श्लोकातला श्रीशारदा देवीचा हा मंत्र प्रज्ञावर्धनासाठी, सर्व प्रकारच्या विद्याप्राप्तीसाठी आणि एकुणच बौद्धिक उत्कर्षासाठी अत्यंत उपयुक्त आहे.
चमत्कार असा काही वेगळा निसर्गात असत नाही,
साधकाची श्रद्धा आणि श्रम यांच्या एकत्रित परिणामांतून निघालेलं ते निसर्गाचं तात्पर्य असतं. चमत्कारामागे असतं, ते दाखवणाऱ्याचं ज्ञानयुक्त कौशल्य आणि पाहणाऱ्याचं अज्ञानयुक्त आश्चर्य! ... ------परम पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी
दरमहा दुसर्याू रविवारी होणार्याा यज्ञ संकल्पाचा पत्ता
गायत्री गार्डन, कात्रप रोड, बदलापूर (पूर्व), जिल्हा-ठाणे
संपर्क श्री आदित्य बापट ९८६०३७६९८८
श्री अशोक सावंत ९८६९१५७३०८
१. जन्मपूर्व संस्कार
पुढची पिढी मानसिक आणि शारीरिकदृष्ट्या सक्षम, उत्तम संस्कारांनी संस्कारित आणि उत्तम विचारांनी समृद्ध अशी निर्माण व्हावी, म्हणून इच्छुक जोडप्यांसाठी यज्ञामध्ये, दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार घेतले जातात. गेल्या दोन वर्षात ५९७ साधकांनी ह्या उपक्रमाचा लाभ घेतला आहे.
२. बाल संस्कार
यज्ञात येणारी लहान मुलं हे उद्याचे नागरिक, उद्याचे साधक आणि उद्याचे स्वयंसेवक आहेत. त्यांच्यासाठी यद्न्याच्या दिवशी बालसंस्कार वर्ग घेतले जातात, ज्यामध्ये ह्या मुलांची शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक उंची वाढवण्याचा प्रयत्न केला जातो. १५ ते २० बालसाधक ह्या उपक्रमाचा नित्य लाभ घेत आहेत. त्यामध्ये सूर्यनमस्कार, ध्यान, स्तोत्र, बौद्धिक क्षमता वाढवणारे खेळ, चित्रकला- हस्तकला, यज्ञसाक्षीने सरस्वती मंत्र आणि मेधा स्तोत्राचं पठण तथा हवन घेतले जातात. सध्या विनोबांची गीताई मुलं आवडीने शिकत आहेत.
३. वैद्यकीय समुपदेशन
वैद्यक क्षेत्रात जाणकार असलेले वैद्यकीय विभागाचे स्वयंसेवक हा उपक्रम घेतात. ह्यामध्ये भक्तांना त्यांच्या वैद्यकीय समस्यांसंदर्भात विनामूल्य मार्गदर्शन केले जाते. आजवर follow-up सह जवळजवळ ६५०-७०० भक्तांनी ह्या सेवेचा लाभ घेतला आहे.
यज्ञासहित सर्व उपक्रमांमध्ये स्वतःच्या आत्मोद्धाराची इच्छा असणार्याल कोणत्याही व्यक्तीला; जात-पात-धर्म-लिंग यांचा भेदभाव न करता सहभागी होण्याचे निमंत्रण आहे, परंतु कोणालाही आग्रह नाही ह्याची कृपया नोंद घ्यावी.
श्री गायत्री मंत्र
॥ ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमही धियोऽयो नः प्रचोदयात् ॥
“ त्या सविताच्या तेजाचे आम्ही ध्यान करतो, जे आम्हाला अतिशय वंदनीय आणि आदरणीय आहे, जे आमच्या बुद्धीला प्रेरणा देवो.”
वेदांमधून श्रीगायत्री मंत्राला विशेष महत्त्व दिले आहे. श्रीगायत्री मंत्राची उपासना म्हणजेच श्री सूर्याच्या तेजाची उपासना. अशा ह्या श्रेष्ठ गायत्री मंत्राची आध्यात्मिक आणि वैज्ञानिक दृष्टीकोनातून माहिती करून घेणे, हे प्रत्येकाचे कर्तव्यच आहे. प्रकाश शक्तीसमोर, म्हणजे यज्ञासमोर समूहाने केलेल्या श्रीगायत्री मंत्राच्या पठणाने जनुकीय दोष हळूहळू दूर होण्यास मदत होते, तसेच त्यामुळे इतर शारीरिक, मानसिक व्याधींपासून मुक्ती मिळणे शक्य होते.
परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती विरचित श्रीशारदा देवी मंत्र
नमस्ते शारदे देवि सरस्वति मतिप्रदे ।
वस त्वं मम जिव्हाग्रे सर्वविद्याप्रदा भव
॥मंत्रात्मक श्लोक, ११॥
मंत्रद्रष्टा महापुरुष परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज ह्या विसाव्या शतकाच्या अगदी सुरुवातीच्या काळात भारतात होऊन गेलेल्या सत्पुरुषाने मानव कल्याणासाठी अनेक श्रेष्ठ मंत्रांची निर्मिती केली. ’दिगंबरा दिगंबरा श्रीपादवल्लभ दिगंबरा" हा दत्तसंप्रदायामध्ये अतिशय प्रसिद्ध असलेला मंत्र, स्वामी महाराजांनी निर्माण केला आहे. स्वामी महाराजांनी सामान्य मनुष्याच्या जीवनात येणाऱ्या अनेक बारीक-सारीक अडचणींवर उपाययोजना म्हणून मंत्रनिर्मिती केली आहे. समाजातल्या प्रत्येक घटकाला ज्या ज्या गोष्टींचा उपयोग होऊ शकेल त्या त्या प्रत्येक प्रक्रियेचं ज्ञान देऊन ती प्रक्रिया त्याच्याकडून सिद्ध करवून घेण्याचा त्यांनी प्रयत्न केला. आजही स्वामी महाराजांनी निर्माण केलेल्या या मंत्ररूपी शब्दसामर्थ्याचा उपयोग होऊ शकतो फक्त एखाद्या सिद्धपुरुषाकडून त्या मंत्राची आज्ञा मिळवता आली पाहिजे. स्वामी महाराजांनी रचलेलं दत्तमाहात्म्य, सप्तश्लोकी गुरुचरित्र किंवा इतर कोणत्याही स्तोत्रातला प्रत्येक श्लोक शक्तिमान आहे. हे श्लोक सिद्ध करण्यासाठी त्यांचं हवनासह पठण, मनन, जलाभिषेक केले गेले पाहिजेत तरच त्यांचा उपयोग सामान्यांसाठी करता येऊ शकेल. स्वामी महाराजांनी रचलेल्या मंत्रात्मक श्लोकातला श्रीशारदा देवीचा हा मंत्र प्रज्ञावर्धनासाठी, सर्व प्रकारच्या विद्याप्राप्तीसाठी आणि एकुणच बौद्धिक उत्कर्षासाठी अत्यंत उपयुक्त आहे.
चमत्कार असा काही वेगळा निसर्गात असत नाही,
साधकाची श्रद्धा आणि श्रम यांच्या एकत्रित परिणामांतून निघालेलं ते निसर्गाचं तात्पर्य असतं. चमत्कारामागे असतं, ते दाखवणाऱ्याचं ज्ञानयुक्त कौशल्य आणि पाहणाऱ्याचं अज्ञानयुक्त आश्चर्य! ... ------परम पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी
दरमहा दुसर्याू रविवारी होणार्याा यज्ञ संकल्पाचा पत्ता
गायत्री गार्डन, कात्रप रोड, बदलापूर (पूर्व), जिल्हा-ठाणे
संपर्क श्री आदित्य बापट ९८६०३७६९८८
श्री अशोक सावंत ९८६९१५७३०८
Close x
Close x
परमपूज्य सद्गु रु श्री बापट गुरुजींच्या प्रेरणेने नित्याप्रमाणे दर महिन्याच्या दुसर्याु रविवारी बदलापूर येथे ‘श्री’यज्ञाचे यशस्वी आयोजन करण्यात आले. सकाळी ठीक ९.३० वाजता श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात यजमानांनी यज्ञ प्रज्वलन केले. त्यानंतर वैश्विक शक्तीच्या विविध रूपांना यज्ञात उपस्थित राहण्य़ासाठी आमंत्रित करण्यात आले. सर्वप्रथम श्रद्धासूक्त, पुरुषसूक्त, विष्णू सूक्त, श्रीसूक्ताचे हवन आणि पठण झाले.
सकाळच्या सत्राची सुरुवात एका अत्यंत उत्साहवर्धक समारंभाने झाली. परमपूज्य सद्गु्रु श्री बापट गुरुजींनी सन २००९ मध्ये श्रीक्षेत्र पुष्कर येथे ’ध्यान’ ह्या विषयावर सलग १० विवेचने केली होती. ह्या विवेचनांना ग्रंथबद्ध करून प्रकाशित करण्यासाठी आजच्या यज्ञाचा शुभमुहूर्त लाभला आणि पूज्य आईंच्या शुभहस्ते ग्रंथाचे विमोचन यज्ञसाधकांसमोर घडले. ग्रंथाचे शीर्षक आहे ’ध्यानातून ध्येयाकडे” आणि हा ग्रंथ श्री केशव भिकाजी ढवळे प्रकाशनाने प्रसिद्ध केला आहे. ग्रंथ विमोचनाप्रसंगी केंद्राचे विश्वस्त श्री आदित्य वासुदेव बापट म्हणाले, “ध्यान हा श्री गुरुजींचा चिंतनाचा, ध्यासाचा आणि निदिध्यासाचा विषय होता. ध्यान ह्या विषयाला फार मोठी आध्यात्मिक बैठक आहे. सुमारे चार हजार वर्षांपूर्वी निर्माण झालेल्या ऋग्वेदात गृत्समद ऋषींनी रचलेल्या ऋचेमध्ये असं म्हटलं आहे की, माझ्या ध्यानाचा तंतु कधीही तुटू देऊ नकोस. उपनिषत्काळ तर ध्यानाभोवतीच गुंफलेला आहे. बाजारात आज अनेक ध्यानग्रंथ उपलब्ध आहेत. पण तरीही श्रीगुरुजींना हा ग्रंथ स्वतंत्रपणे का रचावासा वाटला? ह्याचं कारण ‘ध्यान’ हा विषय काहीसा किचकट आणि बराचसा गुंतागुंतीचा आहे. परंतु श्रीगुरुजींनी ह्यावर अतिशय सुबोध असे विवरण उदाहरणांसहित केले आहे, ज्यामुळे नवागतालाही बोध होऊ शकतो. ह्या ध्यानातून नेमके कुठे जायचे आहे? अंतिम गंतव्य स्थान काय आहे? त्याचाही उलगडा इथे केला आहे. गीताईत वर्णन केलेल्या ’पावता न चळे पुन्हा” ह्या ब्राह्मिस्थितीपर्यंत पोहोचण्यासाठी ध्यानाच्या अनेक पद्धती, फायदे, अडचणी आणि प्रार्थनांचा समावेश ह्यात आहे. हा संवादात्मक ग्रंथ आहे, जणू कोणीतरी समोर बसून आपल्याला समजावत आहे अशी अनुभूती ह्यातून मिळते. हा नुसत्या वाचनाचा नव्हे तर अनुभवण्याचा, अभ्यासण्याचा ग्रंथ आहे. असा अनुभव प्रत्येकाला येवो ह्यासाठी सर्वांना खूप शुभेच्छा!”
ह्यानंतर गायत्री स्वरूपातल्या शक्तीची मानसपूजा सर्वांनी श्रीगुरुजींच्या मार्गदर्शनाखाली (ध्वनिमुद्रिताच्या आधारे) केली. त्यानंतर दिनांक १० नोव्हेंबर २००४ रोजी श्री सद्गु्रुंनी घेतलेल्या ’सुखाचा शोध’ ह्या विवेचनाचे ध्वनीमुद्रण सर्वांनी ऐकले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“सुखाची कल्पना किंवा आसक्ती सतत बदलत असते आणि मनुष्य सतत सुखाचा पाठलाग करत असतो. आपली संस्कृती ह्या बाबतीत अत्यंत श्रीमंत आहे. इथे प्राचीन काळापासूनच भौतिक सुखाच्या साधनांबरोबरच चिरंतन, शाश्वत सुखाच्या साधनांचाही शोध घेतला गेला आहे. आधुनिक विज्ञानाचा आधार घेऊन आपल्याला मानवी जीवनातल्या सुख-दु:खाच्या सततच्या चक्राचे विश्लेषण करता येते. क्रियेला प्रतिक्रिया, ह्या नियमानुसार मनुष्य जेवढा सुखाचा पाठलाग करतो तेवढ्याच दु:खाच्या संधी निर्माण होत असतात. परंतु इथे सूक्ष्म असा मनाचा स्तर असल्याने क्रियेला प्रतिक्रिया येण्यापूर्वी कालांतर जाते. त्यामुळे सत्कर्माची आणि दुष्कर्माची अशी दोन्हीची प्रतिक्रिया लगेच येत नाही. सुखाच्या पाठलागासाठी आपण फार मोठा शक्तिव्यय करत असतो हे अनेक मेंदुशास्त्रज्ञांनी सिद्ध केलं आहे.वेदांनी अशी मागणी केली आहे की, आम्हाला सुख पाहिजे परंतु ते फक्त उपभोगण्यासाठी नको तर मोक्षावस्था गाठण्यासाठी पाहिजे. जीवनात ‘श्री’प्राप्तीसाठी श्रीसूक्ताद्वारे आपल्याला‘श्री’चं अधिष्ठान मिळवता येतं. हा मंत्र अतिशय प्रभावी आहे, तो तुम्ही अमूल्यतेने घेतलात तर त्याच पद्धतीची अमूल्यता तुम्हाला प्राप्त होईल. श्री सूक्तात अशी मागणी केली आहे की, तू आमच्याकडे कधीही न परतण्यासाठी अशी कायमची निवासाला ये, त्यासाठी मी दानाच्या आणि त्यागाच्या सर्व अटींचं पालन करेन”. ही श्रेष्ठ मागणी घेऊन आपणही श्री यज्ञामध्ये श्रीसूक्ताचं पठण केलं पाहिजे.”
भोजन प्रसादापूर्वी यजमानांनी अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राने यज्ञात नैवेद्यार्पण केले. दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन ह्या उपक्रमांबरोबरच विविध स्तोत्रमंत्रांचे सामूहिक पठण तथा हवन सुरु राहिले. आशीर्वाद मंत्रांनी पूर्णाहुती संपन्न झाली. त्यानंतर उपस्थितांनी श्री सद्गुररुंचे दर्शन पादुका स्वरूपात घेतले.
सकाळच्या सत्राची सुरुवात एका अत्यंत उत्साहवर्धक समारंभाने झाली. परमपूज्य सद्गु्रु श्री बापट गुरुजींनी सन २००९ मध्ये श्रीक्षेत्र पुष्कर येथे ’ध्यान’ ह्या विषयावर सलग १० विवेचने केली होती. ह्या विवेचनांना ग्रंथबद्ध करून प्रकाशित करण्यासाठी आजच्या यज्ञाचा शुभमुहूर्त लाभला आणि पूज्य आईंच्या शुभहस्ते ग्रंथाचे विमोचन यज्ञसाधकांसमोर घडले. ग्रंथाचे शीर्षक आहे ’ध्यानातून ध्येयाकडे” आणि हा ग्रंथ श्री केशव भिकाजी ढवळे प्रकाशनाने प्रसिद्ध केला आहे. ग्रंथ विमोचनाप्रसंगी केंद्राचे विश्वस्त श्री आदित्य वासुदेव बापट म्हणाले, “ध्यान हा श्री गुरुजींचा चिंतनाचा, ध्यासाचा आणि निदिध्यासाचा विषय होता. ध्यान ह्या विषयाला फार मोठी आध्यात्मिक बैठक आहे. सुमारे चार हजार वर्षांपूर्वी निर्माण झालेल्या ऋग्वेदात गृत्समद ऋषींनी रचलेल्या ऋचेमध्ये असं म्हटलं आहे की, माझ्या ध्यानाचा तंतु कधीही तुटू देऊ नकोस. उपनिषत्काळ तर ध्यानाभोवतीच गुंफलेला आहे. बाजारात आज अनेक ध्यानग्रंथ उपलब्ध आहेत. पण तरीही श्रीगुरुजींना हा ग्रंथ स्वतंत्रपणे का रचावासा वाटला? ह्याचं कारण ‘ध्यान’ हा विषय काहीसा किचकट आणि बराचसा गुंतागुंतीचा आहे. परंतु श्रीगुरुजींनी ह्यावर अतिशय सुबोध असे विवरण उदाहरणांसहित केले आहे, ज्यामुळे नवागतालाही बोध होऊ शकतो. ह्या ध्यानातून नेमके कुठे जायचे आहे? अंतिम गंतव्य स्थान काय आहे? त्याचाही उलगडा इथे केला आहे. गीताईत वर्णन केलेल्या ’पावता न चळे पुन्हा” ह्या ब्राह्मिस्थितीपर्यंत पोहोचण्यासाठी ध्यानाच्या अनेक पद्धती, फायदे, अडचणी आणि प्रार्थनांचा समावेश ह्यात आहे. हा संवादात्मक ग्रंथ आहे, जणू कोणीतरी समोर बसून आपल्याला समजावत आहे अशी अनुभूती ह्यातून मिळते. हा नुसत्या वाचनाचा नव्हे तर अनुभवण्याचा, अभ्यासण्याचा ग्रंथ आहे. असा अनुभव प्रत्येकाला येवो ह्यासाठी सर्वांना खूप शुभेच्छा!”
ह्यानंतर गायत्री स्वरूपातल्या शक्तीची मानसपूजा सर्वांनी श्रीगुरुजींच्या मार्गदर्शनाखाली (ध्वनिमुद्रिताच्या आधारे) केली. त्यानंतर दिनांक १० नोव्हेंबर २००४ रोजी श्री सद्गु्रुंनी घेतलेल्या ’सुखाचा शोध’ ह्या विवेचनाचे ध्वनीमुद्रण सर्वांनी ऐकले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“सुखाची कल्पना किंवा आसक्ती सतत बदलत असते आणि मनुष्य सतत सुखाचा पाठलाग करत असतो. आपली संस्कृती ह्या बाबतीत अत्यंत श्रीमंत आहे. इथे प्राचीन काळापासूनच भौतिक सुखाच्या साधनांबरोबरच चिरंतन, शाश्वत सुखाच्या साधनांचाही शोध घेतला गेला आहे. आधुनिक विज्ञानाचा आधार घेऊन आपल्याला मानवी जीवनातल्या सुख-दु:खाच्या सततच्या चक्राचे विश्लेषण करता येते. क्रियेला प्रतिक्रिया, ह्या नियमानुसार मनुष्य जेवढा सुखाचा पाठलाग करतो तेवढ्याच दु:खाच्या संधी निर्माण होत असतात. परंतु इथे सूक्ष्म असा मनाचा स्तर असल्याने क्रियेला प्रतिक्रिया येण्यापूर्वी कालांतर जाते. त्यामुळे सत्कर्माची आणि दुष्कर्माची अशी दोन्हीची प्रतिक्रिया लगेच येत नाही. सुखाच्या पाठलागासाठी आपण फार मोठा शक्तिव्यय करत असतो हे अनेक मेंदुशास्त्रज्ञांनी सिद्ध केलं आहे.वेदांनी अशी मागणी केली आहे की, आम्हाला सुख पाहिजे परंतु ते फक्त उपभोगण्यासाठी नको तर मोक्षावस्था गाठण्यासाठी पाहिजे. जीवनात ‘श्री’प्राप्तीसाठी श्रीसूक्ताद्वारे आपल्याला‘श्री’चं अधिष्ठान मिळवता येतं. हा मंत्र अतिशय प्रभावी आहे, तो तुम्ही अमूल्यतेने घेतलात तर त्याच पद्धतीची अमूल्यता तुम्हाला प्राप्त होईल. श्री सूक्तात अशी मागणी केली आहे की, तू आमच्याकडे कधीही न परतण्यासाठी अशी कायमची निवासाला ये, त्यासाठी मी दानाच्या आणि त्यागाच्या सर्व अटींचं पालन करेन”. ही श्रेष्ठ मागणी घेऊन आपणही श्री यज्ञामध्ये श्रीसूक्ताचं पठण केलं पाहिजे.”
भोजन प्रसादापूर्वी यजमानांनी अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राने यज्ञात नैवेद्यार्पण केले. दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन ह्या उपक्रमांबरोबरच विविध स्तोत्रमंत्रांचे सामूहिक पठण तथा हवन सुरु राहिले. आशीर्वाद मंत्रांनी पूर्णाहुती संपन्न झाली. त्यानंतर उपस्थितांनी श्री सद्गुररुंचे दर्शन पादुका स्वरूपात घेतले.
Close x
दिनांक १४ फेब्रुवारी २०१६ रोजी गायत्री गार्डन, बदलापूर(पूर्व) ह्या स्थळी दर महा यज्ञाच्या संकल्पानुसार यज्ञ संपन्न झाला. ह्याच दिवशी असणार्याश नर्मदा जयंतीचे औचित्य साधून नर्मदा लहरी स्वाहाकाराचे आयोजन करण्यात आले होते. नित्याप्रमाणे पूज्य आईंच्या उपस्थितीत आणि गायत्री मंत्राच्या जयघोषात यज्ञ प्रज्वलन संपन्न झाले. सर्वप्रथम श्रद्धासूक्ताचे पठण झाल्यानंतर श्रीनर्मदेवर आधारित विविध स्तोत्रांचे यज्ञसाक्षीने सामूहिक पठण तथा हवनाच्या सत्राला प्रारंभ झाला.
कुमारी पूजनानंतर तसेच श्रीनर्मदेच्या मानसपूजेनंतर सकाळच्या सत्रामध्ये परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजांच्या निवडक स्तोत्रांचे संकलन असलेल्या ’स्तोत्रसुधा’ ह्या ग्रंथाचे प्रकाशन पूज्य आईंच्या शुभहस्ते करण्यात आले. स्वामी महाराजांच्या स्तोत्रांतले ज्ञान-विज्ञान सामान्य साधकाला समजावे, ह्या हेतूने परमपूज्य सद्गुवरु श्री बापट गुरुजींनी काही निवडक स्तोत्रांची संथा भक्तांना देऊन त्यावर विवरणे केली होती. सर्वांना ही स्तोत्रे यज्ञसन्मुख पठण करण्याकरता उपलब्ध असावीत, ह्या हेतूने हे पुस्तक यज्ञेश्वर प्रकाशनातर्फे आजच्या शुभदिनी प्रकाशित करण्यात आले.
परमपूज्य सद्गुररु श्री बापट गुरुजी परब्रह्म तत्त्वात विलीन होऊन आजच्या दिवशी नव्वद दिवसांचा कालावधी पूर्ण झाला. ह्या नव्वद दिवसांच्या कालावधीमध्ये त्यांच्या असीम कृपेच्या आधारे आणि पूज्य आईंच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व संकल्प यथोचितपणे आणि एकत्रितपणे पार पाडता आले. ह्यामध्ये सर्वात प्रमुख म्हणजे पंचवीस कोटी ’नमो गुरवे वासुदेवाय” च्या संकल्पाची पूर्ती झाली. दरमहा यज्ञाचा संकल्पही श्री सद्गुीरुंनी आखून दिलेल्या शिस्तीनुसार संपन्न होतो आहे. ह्याच काळात “ध्यानातून ध्येयाकडे” आणि आज प्रसिद्ध झालेला “स्तोत्रसुधा”असे दोन ग्रंथ प्रसिद्ध झाले. ह्या पार्श्वभूमीवर सर्व भक्तांनी एकत्रितरीत्या आणखी एक संकल्प यज्ञसाक्षीने केला. तो संकल्प म्हणजे, ““नमो गुरवे वासुदेवाय” ह्या सिद्ध मंत्राचा ११ कोटी नामजप, ११ लक्ष लिखित नामजप आणि ११ साधकांच्या घरी नामस्मरणाचा” संकल्प. हा संकल्प श्री सद्गुरुंच्या पहिल्या पुण्यतिथीअगोदर पूर्ण करण्याचा मानसही भक्तांनी जाहीर केला. हा संकल्प सद्गुदरुशक्तीच सर्व भक्तांकडून पूर्ण करवून घेईल ह्या विश्वासाने सर्व उपस्थित साधकांनी यज्ञेश्वर नारायणाच्या साक्षीने सद्गुभरु तत्त्वाला पुन्हा एकदा वंदन केले आणि त्यानंतर सद्गु रु- विवेचनाची ध्वनीफीत उपस्थितांच्या श्रवणार्थ लावण्यात आली. “ श्री स्वामी महाराज विरचित श्रीनर्मदा लहरी” ह्या शीर्षकाचे विवेचन परमपूज्य सद्गुकरुंनी दिनांक २९ नोव्हेंबर २०११ रोजी सामूहिक नर्मदा परिक्रमेदरम्यान भेडाघाट ह्या स्थळी संपन्न केले होते. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“स्वामी महाराजांना भक्ताच्या रोगाचा परिहार करताना स्वतःलाच जेव्हा शरीर पीडा उद्भवली तेव्हा श्रीदेवांनी त्यांना आदेश दिला की श्रीनर्मदेच्या किनारी जाऊन तीन दिवस तपाचरण करा. त्या आज्ञेला अनुसरून जेव्हा स्वामी महाराजांनी नर्मदाकिनारी तपाचरण केलं तेव्हा नर्मदा मातेचं स्तवन करण्यासाठी त्यांनी जी रचना केली ती म्हणजे “ नर्मदालहरी” काव्य. ह्यात स्वामी महाराजांनी नर्मदा मय्येचं आधिभौतिक, आधिदैविक आणि आध्यात्मिक रूप रेखाटलेलं आहे. त्यात त्यांनी मय्येची स्तुती करण्यासाठी योजलेला प्रत्येक शब्द अत्यंत अर्थपूर्ण असा आहे. अत्यंत एकाग्र अवस्थेत रचलेल्या ह्या काव्यात प्रचंड सामर्थ्य भरलेलं आहे.” प्रस्तुत विवेचनात नर्मदा लहरीसारख्या दिव्य स्तोत्रातून निर्माण होणारी शक्तिकंपनं मनुष्याच्या देहावर आणि मनावर कसे कसे परिणाम घडवून आणू शकतात ह्याचा वैज्ञानिक दृष्टीने श्री सद्गुचरुंनी आढावा घेतला. परिक्रमा करत असताना नर्मदा मातेकडून जी शक्ती मिळणार आहे ते सामर्थ्य आपण फुकट घालवणार नाही हे आश्वासन तिला देऊन श्रीसद्गु रुंनी सर्व भक्तांकडून नर्मदा मातेला उद्देशून भावपूर्ण प्रार्थना करवून घेतली आणि विवेचनाचा समारोप केला. ( मूळ विवेचन श्रीनर्मदा परिक्रमा : एक अभ्यासपूर्ण आनंदयात्रा” ह्या ग्रंथामध्ये वाचनासाठी उपलब्ध आहे.)
दुपारच्या सत्रात नित्याप्रमाणे जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन असे कार्यक्रम संपन्न झाले. सर्व साधकांनी स्तोत्र-मंत्राचे सामूहिक पठण-हवन यज्ञसाक्षीने सुरु ठेवले. पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्रांनंतर श्रीसद्गुारुंच्या पादुका दर्शनाचा लाभ सर्व उपस्थितांनी घेतला.
कुमारी पूजनानंतर तसेच श्रीनर्मदेच्या मानसपूजेनंतर सकाळच्या सत्रामध्ये परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजांच्या निवडक स्तोत्रांचे संकलन असलेल्या ’स्तोत्रसुधा’ ह्या ग्रंथाचे प्रकाशन पूज्य आईंच्या शुभहस्ते करण्यात आले. स्वामी महाराजांच्या स्तोत्रांतले ज्ञान-विज्ञान सामान्य साधकाला समजावे, ह्या हेतूने परमपूज्य सद्गुवरु श्री बापट गुरुजींनी काही निवडक स्तोत्रांची संथा भक्तांना देऊन त्यावर विवरणे केली होती. सर्वांना ही स्तोत्रे यज्ञसन्मुख पठण करण्याकरता उपलब्ध असावीत, ह्या हेतूने हे पुस्तक यज्ञेश्वर प्रकाशनातर्फे आजच्या शुभदिनी प्रकाशित करण्यात आले.
परमपूज्य सद्गुररु श्री बापट गुरुजी परब्रह्म तत्त्वात विलीन होऊन आजच्या दिवशी नव्वद दिवसांचा कालावधी पूर्ण झाला. ह्या नव्वद दिवसांच्या कालावधीमध्ये त्यांच्या असीम कृपेच्या आधारे आणि पूज्य आईंच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व संकल्प यथोचितपणे आणि एकत्रितपणे पार पाडता आले. ह्यामध्ये सर्वात प्रमुख म्हणजे पंचवीस कोटी ’नमो गुरवे वासुदेवाय” च्या संकल्पाची पूर्ती झाली. दरमहा यज्ञाचा संकल्पही श्री सद्गुीरुंनी आखून दिलेल्या शिस्तीनुसार संपन्न होतो आहे. ह्याच काळात “ध्यानातून ध्येयाकडे” आणि आज प्रसिद्ध झालेला “स्तोत्रसुधा”असे दोन ग्रंथ प्रसिद्ध झाले. ह्या पार्श्वभूमीवर सर्व भक्तांनी एकत्रितरीत्या आणखी एक संकल्प यज्ञसाक्षीने केला. तो संकल्प म्हणजे, ““नमो गुरवे वासुदेवाय” ह्या सिद्ध मंत्राचा ११ कोटी नामजप, ११ लक्ष लिखित नामजप आणि ११ साधकांच्या घरी नामस्मरणाचा” संकल्प. हा संकल्प श्री सद्गुरुंच्या पहिल्या पुण्यतिथीअगोदर पूर्ण करण्याचा मानसही भक्तांनी जाहीर केला. हा संकल्प सद्गुदरुशक्तीच सर्व भक्तांकडून पूर्ण करवून घेईल ह्या विश्वासाने सर्व उपस्थित साधकांनी यज्ञेश्वर नारायणाच्या साक्षीने सद्गुभरु तत्त्वाला पुन्हा एकदा वंदन केले आणि त्यानंतर सद्गु रु- विवेचनाची ध्वनीफीत उपस्थितांच्या श्रवणार्थ लावण्यात आली. “ श्री स्वामी महाराज विरचित श्रीनर्मदा लहरी” ह्या शीर्षकाचे विवेचन परमपूज्य सद्गुकरुंनी दिनांक २९ नोव्हेंबर २०११ रोजी सामूहिक नर्मदा परिक्रमेदरम्यान भेडाघाट ह्या स्थळी संपन्न केले होते. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“स्वामी महाराजांना भक्ताच्या रोगाचा परिहार करताना स्वतःलाच जेव्हा शरीर पीडा उद्भवली तेव्हा श्रीदेवांनी त्यांना आदेश दिला की श्रीनर्मदेच्या किनारी जाऊन तीन दिवस तपाचरण करा. त्या आज्ञेला अनुसरून जेव्हा स्वामी महाराजांनी नर्मदाकिनारी तपाचरण केलं तेव्हा नर्मदा मातेचं स्तवन करण्यासाठी त्यांनी जी रचना केली ती म्हणजे “ नर्मदालहरी” काव्य. ह्यात स्वामी महाराजांनी नर्मदा मय्येचं आधिभौतिक, आधिदैविक आणि आध्यात्मिक रूप रेखाटलेलं आहे. त्यात त्यांनी मय्येची स्तुती करण्यासाठी योजलेला प्रत्येक शब्द अत्यंत अर्थपूर्ण असा आहे. अत्यंत एकाग्र अवस्थेत रचलेल्या ह्या काव्यात प्रचंड सामर्थ्य भरलेलं आहे.” प्रस्तुत विवेचनात नर्मदा लहरीसारख्या दिव्य स्तोत्रातून निर्माण होणारी शक्तिकंपनं मनुष्याच्या देहावर आणि मनावर कसे कसे परिणाम घडवून आणू शकतात ह्याचा वैज्ञानिक दृष्टीने श्री सद्गुचरुंनी आढावा घेतला. परिक्रमा करत असताना नर्मदा मातेकडून जी शक्ती मिळणार आहे ते सामर्थ्य आपण फुकट घालवणार नाही हे आश्वासन तिला देऊन श्रीसद्गु रुंनी सर्व भक्तांकडून नर्मदा मातेला उद्देशून भावपूर्ण प्रार्थना करवून घेतली आणि विवेचनाचा समारोप केला. ( मूळ विवेचन श्रीनर्मदा परिक्रमा : एक अभ्यासपूर्ण आनंदयात्रा” ह्या ग्रंथामध्ये वाचनासाठी उपलब्ध आहे.)
दुपारच्या सत्रात नित्याप्रमाणे जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन असे कार्यक्रम संपन्न झाले. सर्व साधकांनी स्तोत्र-मंत्राचे सामूहिक पठण-हवन यज्ञसाक्षीने सुरु ठेवले. पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्रांनंतर श्रीसद्गुारुंच्या पादुका दर्शनाचा लाभ सर्व उपस्थितांनी घेतला.
Close x
दिनांक ७ मार्च २०१६ रोजी, गायत्री गार्डन बदलापूर येथे महाशिवरात्री निमित्त रुद्र स्वाहाकाराचे आयोजन करण्यात आले होते. नित्याप्रमाणे पूज्य सौ. आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली यज्ञ सोहळ्याची सुरुवात झाली. सौरशक्ती आणि गायत्री मंत्रांच्या साहाय्याने प्रकाश शक्तीचे आगमन यज्ञवेदीवरती झाले. ३४८ व्या यज्ञाच्या प्रथम सत्रात श्रद्धासूक्त आणि रुद्राध्यायाने ब्रह्मतत्त्वरूपी महादेवाला मंत्रांनी अभिषेक करण्यात आला. त्यानंतर झालेल्या शिवमानसपूजेचा लाभ सर्व उपस्थित साधकांनी घेतला. सर्वव्यापक, सर्वशक्तिमय महादेवाशी एकरूप होण्याचा संकल्प सर्वांनी केला. मानसपूजेनंतर महत्त्वाच्या सूचना आणि आगामी कार्यक्रमांची माहिती सर्व साधकांना देऊन त्यानंतर एका भक्ताकडून परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्यावर अंतःस्फुर्तीने रचल्यागेलेल्याकाव्याचं वाचन करण्यात आलं. ते काव्य असं,
दिव्यत्त्वाची जेथे प्रचिती, तेथे कर माझे जुळती
श्रीमुखावर हास्य निर्व्याज विलसत होते तुमच्या
वाणीतून स्रवत होता घोष तो वेदमंत्रांचा
सुकर्माच्या वेदीवरती यज्ञ सोहळा तो विज्ञानाचा
देण्यासाठीच आलात तुम्ही परि इष्ट ते नच मागे कोणी
वर्तले ते आधी मग सांगितले इतरांस
वाणी आणि लेखणीतून केला जनोद्धार
मननातून त्राण द्याया मंत्रशक्तीचा आधार
नर्मदे हरऽहर घोष राहिला अजरामर
बाकी सारे विसरून ’नमो गुरवे वासुदेवाय’ चा चाले गजर
पट हा नियतीने का विणला हो अधुरा?
टकटक त्या कालपुरुषाची ऐकू येते का सर्वांना?
गुरुतत्त्वाशी जो लीन त्याचेच भाग्य थोर
रुतू नका माया मोहात, हा तुमचा संदेश
जिवंत चालते बोलते अध्यात्म, झाले चिरंतन, झाले चिरंतन, झाले चिरंतन.....
........ एक अनामिक भक्त
ह्या काव्याचं वैशिष्ट्य असं की ह्यातल्या प्रत्येक ओळीचे पहिले अक्षर जर घेतले, तर त्यातून नाम तयार होतं “ श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी”!
ह्यानंतर परमपूज्य सद्गु रु श्री बापट गुरुजींनी दिनांक २७ फेब २०१४ रोजी “ रुद्रातील मधुसंकल्प” ह्या विषयावर केलेल्यापूर्वध्वनिमुद्रितविवेचनाचे श्रवण सगळ्यांनी केले. त्याचा सारांश असा,
“ वेदातलं रुद्रसूक्त हे प्रामुख्याने यज्ञीय सूक्त म्हणून प्रसिद्ध आहे. वैश्विक शक्तीला उद्देशून त्याची रचना झाली आहे. रुद्र दोन विभागात विभागला गेला आहे; नमक आणि चमक. नमक किंवा नमन विभागात विश्वातल्या महानातल्या महान आणि क्षुल्लकातल्या क्षुल्लक गोष्टीला नमस्कार केला आहे. भांडण-मित्रत्त्व, आरोग्य-अनारोग्य, शांती-अशांती, सुख-दु:ख अशी सर्व द्वंद्व विश्वात आवश्यक आहेत कारण जीवन जर निर्द्वंद्व झालं तर त्यातला आनंद निघून जाईल. त्यामुळे रुद्रामध्ये जे जे मनुष्याला स्वीकारार्ह वाटतं, त्याला नमस्कार तर केला आहेच शिवाय जे जे त्याज्य वाटतं त्यालाही नमस्कार केला आहे. कारण आपल्याला जे त्याज्य वाटतं ते कदाचित प्रकृतीतल्या दुसर्याी कोणत्यातरी जिवासाठी आवश्यक असू शकेल. चमक विभागात विश्वकल्याण, समष्टीकल्याण आणि व्यक्तिकल्याणाच्या मागण्या त्या वैश्विक शक्तीकडे मागितल्या आहेत. ह्या मुख्यतः शब्दात्मक आणि संख्यात्मक मागण्या आहेत. ह्यातल्या संख्यात्मक मागण्यांनाविशिष्टगूढार्थ आहे, संकेतार्थ आहे. ह्या संख्या बहुतांशी विषम आहेत. चमकातल्या अकराव्या अनुवाकात आलेल्या संख्यांपैकी एक म्हणजे ब्रह्मतत्त्वाची मागणी, तीन म्हणजे त्रिगुणाची मागणी, पाच म्हणजे पंचतन्मात्रा,सात म्हणजे पंचमहाभूतं आणि मन-बुद्धि असं करत करत शेवटी आठ वसू, अकरा रुद्र, बारा आदित्य, अश्विनीकुमार आणि प्रजापती अशा एकूण तेहतीसदेवतांच्या मागणीने ह्या मागण्यांच्या शृंखलेचा शेवट केला आहे.
रुद्रातला शांतीमंत्र एकदा सुरुवातीला आणि एकदा शेवटी असा दोनदा येतो. ह्यात मुख्यत्त्वे पृथ्वी देवता, अंतरिक्ष देवता आणि दिवि देवता ह्या देवतांचे आशीर्वाद मागितले आहेत. ह्यातली प्रमुख प्रार्थना म्हणजे, “ देवांनी, पृथ्वीने आमची हिंसा होणार नाही, आमचा नाश होणार नाही हे पाहावे”, अशी मागणी आहे. ही प्रार्थना करण्याची पत निर्माण व्हावी म्हणून काही संकल्प करण्याचे अभिवचनही दिले आहे. ह्या संकल्पालाच ’मधुसंकल्प’ म्हटले आहे. मधू म्हणजे मंगलमय, कल्याणमय. ‘मधुमनिष्ये’ म्हणजे आमच्या मनात कोणत्याही प्रकारची कटूता शिल्लक राहणार नाही हा संकल्प. ‘मधुजनिष्ये’ म्हणजे उत्तमाची निर्मिती करण्याचा संकल्प. ‘मधुवक्ष्यामि’ म्हणजे उत्तम कार्याचा भारवाह होण्याचा संकल्प. तर ‘मधुवदिष्यामि’ म्हणजे उत्तम कल्याणकारी वाणीचा संकल्प आहे. थोडक्यात ‘मी स्वतः तर कल्याणकारी, मंगलमय बोलेनच, पण इतरांच्याही मुखातून ‘मधू’ वदवून घेईन, आणि मग अशी माझी मती उत्तम संस्कारयुक्त झाल्यानंतर ’मधुमतीं देवेभ्यो वाचमुद्यासं’, अर्थात ईश्वरालाही आवडणारी वाणीच माझ्या मुखातून बाहेर पडेल’, हा संकल्प आपोआप घडतो. मधुसंकल्पाच्या ह्या पाच अटी जर पाळता आल्या तर मनुष्यलोकामध्ये आपली कीर्ती नक्कीच वृद्धिंगत होईल शिवाय आपल्या पितरांनाही आपला अभिमान वाटेल.
सारांशाने, रुद्रातला हा मधुसंकल्प मधमाशीसारखे ‘मधुग्राही’ होण्याचा संदेश देतो. मधमाशी फुलातला मध इतक्या खुबीने गोळा करते की त्यामुळे फुलांच्या सौंदर्याला किंवा त्यातल्या सुगंधाला जराही धक्का पोहचत नाही. शिवाय ती स्वतःही त्या फुलातल्या बाह्य सौंदर्यात लिप्त होत नाही, ती त्यातलं फक्त सार स्वीकारते. तसंच रुद्रोपासकाने भौतिक सृष्टीत लिप्त न होता रुद्राचं उत्तमोत्तम मनन करून आपलं भविष्य ब्रह्मतत्त्वापर्यंत कसं नेता येईल ह्याचाच विचार केला पाहिजे. रुद्राला दुर्वास ऋषींसारख्या अनेक श्रेष्ठ ऋषींचे वरदान आहे, ते फोल जाणार नाही ह्याची शाश्वती बाळगावी.”
दुपारच्या सत्रात रुद्रपठण व हवन सुरु ठेवण्यात आले. शेवटी आशीर्वाद मंत्रांनी पूर्णाहुतीची सांगता झाली. श्रीसद्गुुरुंच्या पादुका दर्शनाचा लाभ सर्व उपस्थितांनी घेतला.
दिव्यत्त्वाची जेथे प्रचिती, तेथे कर माझे जुळती
श्रीमुखावर हास्य निर्व्याज विलसत होते तुमच्या
वाणीतून स्रवत होता घोष तो वेदमंत्रांचा
सुकर्माच्या वेदीवरती यज्ञ सोहळा तो विज्ञानाचा
देण्यासाठीच आलात तुम्ही परि इष्ट ते नच मागे कोणी
वर्तले ते आधी मग सांगितले इतरांस
वाणी आणि लेखणीतून केला जनोद्धार
मननातून त्राण द्याया मंत्रशक्तीचा आधार
नर्मदे हरऽहर घोष राहिला अजरामर
बाकी सारे विसरून ’नमो गुरवे वासुदेवाय’ चा चाले गजर
पट हा नियतीने का विणला हो अधुरा?
टकटक त्या कालपुरुषाची ऐकू येते का सर्वांना?
गुरुतत्त्वाशी जो लीन त्याचेच भाग्य थोर
रुतू नका माया मोहात, हा तुमचा संदेश
जिवंत चालते बोलते अध्यात्म, झाले चिरंतन, झाले चिरंतन, झाले चिरंतन.....
........ एक अनामिक भक्त
ह्या काव्याचं वैशिष्ट्य असं की ह्यातल्या प्रत्येक ओळीचे पहिले अक्षर जर घेतले, तर त्यातून नाम तयार होतं “ श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी”!
ह्यानंतर परमपूज्य सद्गु रु श्री बापट गुरुजींनी दिनांक २७ फेब २०१४ रोजी “ रुद्रातील मधुसंकल्प” ह्या विषयावर केलेल्यापूर्वध्वनिमुद्रितविवेचनाचे श्रवण सगळ्यांनी केले. त्याचा सारांश असा,
“ वेदातलं रुद्रसूक्त हे प्रामुख्याने यज्ञीय सूक्त म्हणून प्रसिद्ध आहे. वैश्विक शक्तीला उद्देशून त्याची रचना झाली आहे. रुद्र दोन विभागात विभागला गेला आहे; नमक आणि चमक. नमक किंवा नमन विभागात विश्वातल्या महानातल्या महान आणि क्षुल्लकातल्या क्षुल्लक गोष्टीला नमस्कार केला आहे. भांडण-मित्रत्त्व, आरोग्य-अनारोग्य, शांती-अशांती, सुख-दु:ख अशी सर्व द्वंद्व विश्वात आवश्यक आहेत कारण जीवन जर निर्द्वंद्व झालं तर त्यातला आनंद निघून जाईल. त्यामुळे रुद्रामध्ये जे जे मनुष्याला स्वीकारार्ह वाटतं, त्याला नमस्कार तर केला आहेच शिवाय जे जे त्याज्य वाटतं त्यालाही नमस्कार केला आहे. कारण आपल्याला जे त्याज्य वाटतं ते कदाचित प्रकृतीतल्या दुसर्याी कोणत्यातरी जिवासाठी आवश्यक असू शकेल. चमक विभागात विश्वकल्याण, समष्टीकल्याण आणि व्यक्तिकल्याणाच्या मागण्या त्या वैश्विक शक्तीकडे मागितल्या आहेत. ह्या मुख्यतः शब्दात्मक आणि संख्यात्मक मागण्या आहेत. ह्यातल्या संख्यात्मक मागण्यांनाविशिष्टगूढार्थ आहे, संकेतार्थ आहे. ह्या संख्या बहुतांशी विषम आहेत. चमकातल्या अकराव्या अनुवाकात आलेल्या संख्यांपैकी एक म्हणजे ब्रह्मतत्त्वाची मागणी, तीन म्हणजे त्रिगुणाची मागणी, पाच म्हणजे पंचतन्मात्रा,सात म्हणजे पंचमहाभूतं आणि मन-बुद्धि असं करत करत शेवटी आठ वसू, अकरा रुद्र, बारा आदित्य, अश्विनीकुमार आणि प्रजापती अशा एकूण तेहतीसदेवतांच्या मागणीने ह्या मागण्यांच्या शृंखलेचा शेवट केला आहे.
रुद्रातला शांतीमंत्र एकदा सुरुवातीला आणि एकदा शेवटी असा दोनदा येतो. ह्यात मुख्यत्त्वे पृथ्वी देवता, अंतरिक्ष देवता आणि दिवि देवता ह्या देवतांचे आशीर्वाद मागितले आहेत. ह्यातली प्रमुख प्रार्थना म्हणजे, “ देवांनी, पृथ्वीने आमची हिंसा होणार नाही, आमचा नाश होणार नाही हे पाहावे”, अशी मागणी आहे. ही प्रार्थना करण्याची पत निर्माण व्हावी म्हणून काही संकल्प करण्याचे अभिवचनही दिले आहे. ह्या संकल्पालाच ’मधुसंकल्प’ म्हटले आहे. मधू म्हणजे मंगलमय, कल्याणमय. ‘मधुमनिष्ये’ म्हणजे आमच्या मनात कोणत्याही प्रकारची कटूता शिल्लक राहणार नाही हा संकल्प. ‘मधुजनिष्ये’ म्हणजे उत्तमाची निर्मिती करण्याचा संकल्प. ‘मधुवक्ष्यामि’ म्हणजे उत्तम कार्याचा भारवाह होण्याचा संकल्प. तर ‘मधुवदिष्यामि’ म्हणजे उत्तम कल्याणकारी वाणीचा संकल्प आहे. थोडक्यात ‘मी स्वतः तर कल्याणकारी, मंगलमय बोलेनच, पण इतरांच्याही मुखातून ‘मधू’ वदवून घेईन, आणि मग अशी माझी मती उत्तम संस्कारयुक्त झाल्यानंतर ’मधुमतीं देवेभ्यो वाचमुद्यासं’, अर्थात ईश्वरालाही आवडणारी वाणीच माझ्या मुखातून बाहेर पडेल’, हा संकल्प आपोआप घडतो. मधुसंकल्पाच्या ह्या पाच अटी जर पाळता आल्या तर मनुष्यलोकामध्ये आपली कीर्ती नक्कीच वृद्धिंगत होईल शिवाय आपल्या पितरांनाही आपला अभिमान वाटेल.
सारांशाने, रुद्रातला हा मधुसंकल्प मधमाशीसारखे ‘मधुग्राही’ होण्याचा संदेश देतो. मधमाशी फुलातला मध इतक्या खुबीने गोळा करते की त्यामुळे फुलांच्या सौंदर्याला किंवा त्यातल्या सुगंधाला जराही धक्का पोहचत नाही. शिवाय ती स्वतःही त्या फुलातल्या बाह्य सौंदर्यात लिप्त होत नाही, ती त्यातलं फक्त सार स्वीकारते. तसंच रुद्रोपासकाने भौतिक सृष्टीत लिप्त न होता रुद्राचं उत्तमोत्तम मनन करून आपलं भविष्य ब्रह्मतत्त्वापर्यंत कसं नेता येईल ह्याचाच विचार केला पाहिजे. रुद्राला दुर्वास ऋषींसारख्या अनेक श्रेष्ठ ऋषींचे वरदान आहे, ते फोल जाणार नाही ह्याची शाश्वती बाळगावी.”
दुपारच्या सत्रात रुद्रपठण व हवन सुरु ठेवण्यात आले. शेवटी आशीर्वाद मंत्रांनी पूर्णाहुतीची सांगता झाली. श्रीसद्गुुरुंच्या पादुका दर्शनाचा लाभ सर्व उपस्थितांनी घेतला.
Close x
दिनांक १३ मार्च २०१६ रोजी म्हणजेच महिन्याच्या दुसर्या. रविवारी संकल्पित यज्ञ अर्थात गायत्री यज्ञ, गायत्री गार्डन, बदलापूर(पूर्व) ह्या नियोजित स्थळी संपन्न झाला. गायत्री मंत्राच्या जयघोषामध्ये यज्ञ प्रज्वलन झाले आणि त्यानंतर प्रथमतः श्रद्धासूक्त आणि सौर सूक्ताचे पठण यज्ञसन्मुख घेतले गेले. त्यानंतर गायत्री मंत्राच्या सामूहिक पठणाला आणि हवनाला सुरुवात झाली.
“ सन्मान, संगतीकरण आणि दान” ह्या यज्ञाच्या त्रिसूत्रीला अनुसरून आजच्या यज्ञात प्रकाश ज्ञानशक्ती चॅरीटेबल ट्रस्ट, बदलापूर, जनसेवा समिती कल्याण आणि ........... रक्तपेढी ह्यांच्यातर्फे रक्तदान सोहळा आयोजित करण्यात आला होता. त्यागाचं प्रतीक असलेल्या यज्ञ साक्षीने एकुण .... बंधु आणि ...... भगिनींनी रक्तदानात सहभाग घेतला.
सकाळच्या सत्रात श्री गायत्री मानसपूजेनंतर श्री सद्गुारुंच्या विवेचनाची ध्वनीफीत सर्वांनी श्रवण केली. ह्यात परमपूज्य श्री सद्गु रुंनी गायत्री मंत्राबद्दल विवरण केले होते. त्याचा सारांश असा,
‘मूळ गायत्री मंत्र ऋग्वेजदात आढळतो, अथर्ववेदात त्याबद्दल विस्तृत विवरण आहे. गायत्री मंत्राचं जेव्हा विधिवत पठण केलं जातं तेव्हा प्रचंड शक्तीची निर्मिती होते. बृहदारण्यक उपनिषद, त्यानंतरच्या काळातलं रामायण, महाभारत ह्या सगळ्या प्राचीन वाङ्मययात गायत्री मंत्राचा उल्लेख आहे. रामायणातल्या प्रत्येक अध्यायाच्यापहिल्यामंत्राची सुरुवात गायत्री मंत्राच्या आद्याक्षराने होते. गीतेत “ छंदांमध्ये मी गायत्री छंद आहे” असे गौरवोद्गार कृष्णाने काढले आहेत. गायत्री मंत्रामध्ये जी चोवीस अक्षरं आहेत, ती प्रकृतीच्या चोवीस तत्त्वांना अनुसरून आहेत. त्यामुळे गायत्री पठणाने तुमच्यामध्ये ज्या तत्त्वाची कमतरता आहे त्याची पूर्ती व्हायला सुरुवात होते. गायत्री छंद म्हणजे म्हणणार्यातच्या वाणीचं संरक्षण करणारा छंद आहे. ह्या मंत्राचा अर्थ असा की, “अखिल चराचराला प्रेरणा देणारी सविता शक्ती, त्याच्या अवर्णनीय तेजाचं ध्यान करणं हे आमचं कर्तव्य आहे. तो आमच्या ज्ञान भक्तीला आणि ध्यान भक्तीला; बुद्धीला प्रेरणा देवो”. एवढा श्रेष्ठ अर्थ असणार्यार मंत्राचं ज्ञानपूर्वक पठण घडलं पाहिजे. साधनेला सुरुवात करताना अग्रक्रम गायत्री मंत्राला द्यावा लागतो. प्रत्येक चैतन्याला अधोगतीपासून दूर नेणारा असा हा मंत्र आहे. प्रचंड उष्णता, प्रचंड गती ह्यापासून प्राप्त होत असते. त्यासाठी एकत्रित पठण सर्वोत्तम आहे. एकत्रित पठणामुळे निर्माण झालेल्या ऊर्जेचं संनियंत्रण होऊन ती ऊर्जा बाधक होत नाही. “आमच्या बुद्धीला प्रेरणा मिळो”, ही मूळ प्रार्थना त्यात आहे आणि त्यामुळे गायत्री पठणाने ज्याच्या त्याच्या कुवतीप्रमाणे योग्य ती प्रेरणा ज्याला त्याला मिळत जाते. हे पठण जर यज्ञासमोर केलं तर तो दुग्ध-शर्करा योग ठरतो कारण यज्ञ म्हणजे सद्हेततूपूर्वक निर्माण केलेली गती. ह्या गतीसमोर केलेलं गायत्रीचं पठण आधिकाधिक उत्तम गती निर्माण करण्यासाठी उपयुक्त ठरतं. हे सगळं कधी शक्य होईल? जर पूर्ण शरणागती असेल तर! ढोलकं आहे, ते वाजवणारे हात आहेत पण ऐकणारे कान मात्र नाहीत असं होऊ नये. ज्या ज्या सत्पुरुषाने त्याचा अभ्यास केला आहे त्याच्याकडून ती शक्ती आपल्याला घेता येते, पण त्यासाठी संकल्प मात्र आपल्यालाच करावा लागतो. संकल्पामुळे मनुष्याच्या लिंगदेहात आणि त्याच्या वृत्तीमध्ये बदल घडू शकतो. असा उत्तम बदल आपल्या सगळ्यांमध्ये घडण्यासाठी मुळात तसा संकल्प आपल्याकडून व्हावा अशी प्रार्थना आपण यज्ञसमक्ष करुया”.
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन आणि बालसंस्कार वर्ग ह्याबरोबरच यज्ञामध्ये सामूहिक मंत्रपठण आणि हवन सर्व साधकांनी सुरु ठेवलं. अंतिमतः पूर्णाहुती नंतर श्री सद्गुमरु-पादुकांच्या दर्शनाचा लाभ सर्व उपस्थितांनी घेतला.
“ सन्मान, संगतीकरण आणि दान” ह्या यज्ञाच्या त्रिसूत्रीला अनुसरून आजच्या यज्ञात प्रकाश ज्ञानशक्ती चॅरीटेबल ट्रस्ट, बदलापूर, जनसेवा समिती कल्याण आणि ........... रक्तपेढी ह्यांच्यातर्फे रक्तदान सोहळा आयोजित करण्यात आला होता. त्यागाचं प्रतीक असलेल्या यज्ञ साक्षीने एकुण .... बंधु आणि ...... भगिनींनी रक्तदानात सहभाग घेतला.
सकाळच्या सत्रात श्री गायत्री मानसपूजेनंतर श्री सद्गुारुंच्या विवेचनाची ध्वनीफीत सर्वांनी श्रवण केली. ह्यात परमपूज्य श्री सद्गु रुंनी गायत्री मंत्राबद्दल विवरण केले होते. त्याचा सारांश असा,
‘मूळ गायत्री मंत्र ऋग्वेजदात आढळतो, अथर्ववेदात त्याबद्दल विस्तृत विवरण आहे. गायत्री मंत्राचं जेव्हा विधिवत पठण केलं जातं तेव्हा प्रचंड शक्तीची निर्मिती होते. बृहदारण्यक उपनिषद, त्यानंतरच्या काळातलं रामायण, महाभारत ह्या सगळ्या प्राचीन वाङ्मययात गायत्री मंत्राचा उल्लेख आहे. रामायणातल्या प्रत्येक अध्यायाच्यापहिल्यामंत्राची सुरुवात गायत्री मंत्राच्या आद्याक्षराने होते. गीतेत “ छंदांमध्ये मी गायत्री छंद आहे” असे गौरवोद्गार कृष्णाने काढले आहेत. गायत्री मंत्रामध्ये जी चोवीस अक्षरं आहेत, ती प्रकृतीच्या चोवीस तत्त्वांना अनुसरून आहेत. त्यामुळे गायत्री पठणाने तुमच्यामध्ये ज्या तत्त्वाची कमतरता आहे त्याची पूर्ती व्हायला सुरुवात होते. गायत्री छंद म्हणजे म्हणणार्यातच्या वाणीचं संरक्षण करणारा छंद आहे. ह्या मंत्राचा अर्थ असा की, “अखिल चराचराला प्रेरणा देणारी सविता शक्ती, त्याच्या अवर्णनीय तेजाचं ध्यान करणं हे आमचं कर्तव्य आहे. तो आमच्या ज्ञान भक्तीला आणि ध्यान भक्तीला; बुद्धीला प्रेरणा देवो”. एवढा श्रेष्ठ अर्थ असणार्यार मंत्राचं ज्ञानपूर्वक पठण घडलं पाहिजे. साधनेला सुरुवात करताना अग्रक्रम गायत्री मंत्राला द्यावा लागतो. प्रत्येक चैतन्याला अधोगतीपासून दूर नेणारा असा हा मंत्र आहे. प्रचंड उष्णता, प्रचंड गती ह्यापासून प्राप्त होत असते. त्यासाठी एकत्रित पठण सर्वोत्तम आहे. एकत्रित पठणामुळे निर्माण झालेल्या ऊर्जेचं संनियंत्रण होऊन ती ऊर्जा बाधक होत नाही. “आमच्या बुद्धीला प्रेरणा मिळो”, ही मूळ प्रार्थना त्यात आहे आणि त्यामुळे गायत्री पठणाने ज्याच्या त्याच्या कुवतीप्रमाणे योग्य ती प्रेरणा ज्याला त्याला मिळत जाते. हे पठण जर यज्ञासमोर केलं तर तो दुग्ध-शर्करा योग ठरतो कारण यज्ञ म्हणजे सद्हेततूपूर्वक निर्माण केलेली गती. ह्या गतीसमोर केलेलं गायत्रीचं पठण आधिकाधिक उत्तम गती निर्माण करण्यासाठी उपयुक्त ठरतं. हे सगळं कधी शक्य होईल? जर पूर्ण शरणागती असेल तर! ढोलकं आहे, ते वाजवणारे हात आहेत पण ऐकणारे कान मात्र नाहीत असं होऊ नये. ज्या ज्या सत्पुरुषाने त्याचा अभ्यास केला आहे त्याच्याकडून ती शक्ती आपल्याला घेता येते, पण त्यासाठी संकल्प मात्र आपल्यालाच करावा लागतो. संकल्पामुळे मनुष्याच्या लिंगदेहात आणि त्याच्या वृत्तीमध्ये बदल घडू शकतो. असा उत्तम बदल आपल्या सगळ्यांमध्ये घडण्यासाठी मुळात तसा संकल्प आपल्याकडून व्हावा अशी प्रार्थना आपण यज्ञसमक्ष करुया”.
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन आणि बालसंस्कार वर्ग ह्याबरोबरच यज्ञामध्ये सामूहिक मंत्रपठण आणि हवन सर्व साधकांनी सुरु ठेवलं. अंतिमतः पूर्णाहुती नंतर श्री सद्गुमरु-पादुकांच्या दर्शनाचा लाभ सर्व उपस्थितांनी घेतला.
Close x
दिनांक १० एप्रिल २०१६ रोजी महिन्याच्या दुसर्या रविवारी संकल्पित “गणेश यज्ञ” गायत्री गार्डन, बदलापूर पूर्व इथे संपन्न झाला. परमपूज्य सद्गु रु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या प्रेरणेने दर महिन्याच्या दुसर्याम रविवारी यज्ञाचे आयोजन होत असते.
परमपूज्य सद्गुसरुंच्या आशीर्वादाने समतारूपी सूर्याची ऊर्जा घेऊन गायत्री मंत्राच्या जयघोषात यज्ञाचे प्रज्वलन यजमानांनी केले. आवाहनीय मंत्रपठण झाल्यानंतर ॐकार रूपी नादमय मूळ शक्ती अर्थात श्री गणेश शक्तीला प्रथमतः श्रद्धासूक्त आणि त्यानंतर ब्रह्मणस्पती सूक्ताने हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. त्यानंतर अथर्वशीर्षाच्या सामूहिक पठण आणि हवनाला सुरुवात झाली. श्री गणेश मानस पूजेनंतर परमपूज्य सद्गुारु श्री बापट गुरुजींच्या “ध्यानातून ध्येयाकडे” ह्या पुस्तकाचं डॉ. श्री भारवि खरे, संपादक संतकृपा ह्यांनी केलेलं परीक्षण सर्व उपस्थितांना वाचून दाखवण्यात आलं. त्यानंतर दिनांक ११ जानेवारी २००४ रोजी श्री सद्गु्रुंनी घेतलेल्या “गणेश विज्ञान” ह्या विवेचनाची ध्वनीफीत सर्वांनी श्रवण केली. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
ज्याला ’ॐ नमोजी आद्या” म्हटलं आहे किंवा “ मूलारंभ आरंभ तो निर्गुणांचा” असं म्हटलं आहे ती गणॆश शक्ती म्हणजे विश्वाच्या उत्पत्तीला कारणीभूत असलेली मूळ शक्ती. त्या शक्तीला आपण आज प्रचलित असलेलं साकार रूप दिलं म्हणजेच गणेश प्रतिमा निर्माण केली. आजही विविध गणेश प्रतिमा निरनिराळ्या देशांमध्ये आढळतात. योगशास्त्राप्रमाणे मूलाधार चक्रामध्ये ह्या शक्तीचा निवास आहे आणि त्याला रक्तवर्ण दिला आहे. ह्या मूलाधार चक्रावर विजय मिळवण्यासाठी कोणत्याही साधनेची सुरुवात ही गणेश उपासनेने केली जाते. अनेक प्राचीन सूक्तांमध्ये ह्या मूळ शक्तीचा उल्लेख आहे. ह्यामध्ये रुद्र सूक्त, ब्रह्मणस्पती सूक्त आदिचा समावेश आहे. गणेश प्रतिमेमागे निश्चित असे विज्ञान आहे. विज्ञानानुसार ज्या प्राण्यामध्ये मेंदुच्या वजनाचे शरीराच्या वजनाशी असलेले प्रमाण सगळ्यात मोठे असते तो प्राणी बुद्धिमान समजला जातो. त्यामुळे माणसाच्या खालोखाल हत्ती आणि डॉल्फिन मासा बुद्धिमान समजला जातो. परंतु गणेश प्रतिमे मध्ये मात्र डोकं हत्तीचं आणि शरीर माणसाचं असल्यामुळे हे प्रमाण सर्वोच्च आहे. अर्थातच ही प्रतिमा बुद्धिची देवता म्हणून अतिशय योग्य आहे. उत्तम बुद्धिच्या प्राप्तीसाठी ह्या प्रतिमेवर केलेली एकाग्रता उपयुक्त ठरते. ॐकारामध्ये तीन मात्रा आणि एक अर्ध मात्रा आहे. ह्या तीन मात्रा म्हणजे विश्वात भरून उरलेल्या लघू, मध्यम आणि दीर्घ कंपनसंख्येच्या लहरींचं प्रतीक आहे, त्यापलीकडची शून्य अवस्था म्हणजे अर्ध मात्रा अर्थात बिंदु. ह्या तीन लहरी म्हणजेच विश्वाची उत्पत्ती ज्यातून होते ते सत्त्वगुण, रजोगुण आणि तमोगुणांचं प्रतीक आहे. ह्या त्रिगुणात्मक शक्तीचं रूप म्हणजे ॐकाररूपी श्रीगणॆश. त्याच्या विश्वात्मक रूपाशी एकरूप होण्यासाठी संपूर्ण अहंकार शून्यत्त्व आणि शरणागती साध्य झाली पाहिजे तर सहमती होईल. सहमती नंतर सहकार्य झालं तर अध्यात्मातल्या समसुखाची प्राप्ती होण्यास वेळ लागणार नाही. ह्या पायर्यांननी प्रत्येकाला त्या मूळ शक्ती पर्यंत पोहोचता यावं म्हणून आज आपण त्या गणेश शक्तीला वंदन करुया.”
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे कार्यक्रम संपन्न झाले. पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्रांनी यज्ञाची सांगता झाली आणि सर्वांनी गुरुपादुकांचे दर्शन घेतले.
परमपूज्य सद्गुसरुंच्या आशीर्वादाने समतारूपी सूर्याची ऊर्जा घेऊन गायत्री मंत्राच्या जयघोषात यज्ञाचे प्रज्वलन यजमानांनी केले. आवाहनीय मंत्रपठण झाल्यानंतर ॐकार रूपी नादमय मूळ शक्ती अर्थात श्री गणेश शक्तीला प्रथमतः श्रद्धासूक्त आणि त्यानंतर ब्रह्मणस्पती सूक्ताने हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. त्यानंतर अथर्वशीर्षाच्या सामूहिक पठण आणि हवनाला सुरुवात झाली. श्री गणेश मानस पूजेनंतर परमपूज्य सद्गुारु श्री बापट गुरुजींच्या “ध्यानातून ध्येयाकडे” ह्या पुस्तकाचं डॉ. श्री भारवि खरे, संपादक संतकृपा ह्यांनी केलेलं परीक्षण सर्व उपस्थितांना वाचून दाखवण्यात आलं. त्यानंतर दिनांक ११ जानेवारी २००४ रोजी श्री सद्गु्रुंनी घेतलेल्या “गणेश विज्ञान” ह्या विवेचनाची ध्वनीफीत सर्वांनी श्रवण केली. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
ज्याला ’ॐ नमोजी आद्या” म्हटलं आहे किंवा “ मूलारंभ आरंभ तो निर्गुणांचा” असं म्हटलं आहे ती गणॆश शक्ती म्हणजे विश्वाच्या उत्पत्तीला कारणीभूत असलेली मूळ शक्ती. त्या शक्तीला आपण आज प्रचलित असलेलं साकार रूप दिलं म्हणजेच गणेश प्रतिमा निर्माण केली. आजही विविध गणेश प्रतिमा निरनिराळ्या देशांमध्ये आढळतात. योगशास्त्राप्रमाणे मूलाधार चक्रामध्ये ह्या शक्तीचा निवास आहे आणि त्याला रक्तवर्ण दिला आहे. ह्या मूलाधार चक्रावर विजय मिळवण्यासाठी कोणत्याही साधनेची सुरुवात ही गणेश उपासनेने केली जाते. अनेक प्राचीन सूक्तांमध्ये ह्या मूळ शक्तीचा उल्लेख आहे. ह्यामध्ये रुद्र सूक्त, ब्रह्मणस्पती सूक्त आदिचा समावेश आहे. गणेश प्रतिमेमागे निश्चित असे विज्ञान आहे. विज्ञानानुसार ज्या प्राण्यामध्ये मेंदुच्या वजनाचे शरीराच्या वजनाशी असलेले प्रमाण सगळ्यात मोठे असते तो प्राणी बुद्धिमान समजला जातो. त्यामुळे माणसाच्या खालोखाल हत्ती आणि डॉल्फिन मासा बुद्धिमान समजला जातो. परंतु गणेश प्रतिमे मध्ये मात्र डोकं हत्तीचं आणि शरीर माणसाचं असल्यामुळे हे प्रमाण सर्वोच्च आहे. अर्थातच ही प्रतिमा बुद्धिची देवता म्हणून अतिशय योग्य आहे. उत्तम बुद्धिच्या प्राप्तीसाठी ह्या प्रतिमेवर केलेली एकाग्रता उपयुक्त ठरते. ॐकारामध्ये तीन मात्रा आणि एक अर्ध मात्रा आहे. ह्या तीन मात्रा म्हणजे विश्वात भरून उरलेल्या लघू, मध्यम आणि दीर्घ कंपनसंख्येच्या लहरींचं प्रतीक आहे, त्यापलीकडची शून्य अवस्था म्हणजे अर्ध मात्रा अर्थात बिंदु. ह्या तीन लहरी म्हणजेच विश्वाची उत्पत्ती ज्यातून होते ते सत्त्वगुण, रजोगुण आणि तमोगुणांचं प्रतीक आहे. ह्या त्रिगुणात्मक शक्तीचं रूप म्हणजे ॐकाररूपी श्रीगणॆश. त्याच्या विश्वात्मक रूपाशी एकरूप होण्यासाठी संपूर्ण अहंकार शून्यत्त्व आणि शरणागती साध्य झाली पाहिजे तर सहमती होईल. सहमती नंतर सहकार्य झालं तर अध्यात्मातल्या समसुखाची प्राप्ती होण्यास वेळ लागणार नाही. ह्या पायर्यांननी प्रत्येकाला त्या मूळ शक्ती पर्यंत पोहोचता यावं म्हणून आज आपण त्या गणेश शक्तीला वंदन करुया.”
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे कार्यक्रम संपन्न झाले. पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्रांनी यज्ञाची सांगता झाली आणि सर्वांनी गुरुपादुकांचे दर्शन घेतले.
Close x
॥हरि: ॐ॥
परमपूज्य सद्गु रु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी प्रेरित तीनशे एकावन्नाव्या संकल्पयज्ञाची पूर्तता “रामनवमी” निमित्ताने गायत्री गार्डन ह्या यज्ञ स्थळी झाली. समतामय ब्रह्मशक्तीरूपी सौर ऊर्जा गायत्री मंत्र पठणासह अग्नीरूपाने यज्ञात प्रस्थापित करण्यात आली. आवाहन मंत्राच्या पठणानंतर उपस्थित यज्ञकर्मींनी प्रथमतः श्रद्धासूक्त आणि त्यानंतर रामरक्षेच्या एकत्रित हवन पठणास सुरुवात केली. प्रथम सत्रात श्रीसद्गु रु विवेचन आणि त्यानंतर श्रीमद् आद्य शंकराचार्य प्रणित श्लोकांच्या आधारे प्रभू रामचंद्रांची मानसपूजा उपस्थितांनी साधली. दिनांक ३ एप्रिल २००९ रोजी प्रथमतः घेतलेल्या ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“चैत्रातल्या शुद्ध नवमीला प्रभू रामचंद्रांचा जन्म झाला. रम्‍ म्हणजे रमणे आणो अयन म्हणजे गती. जिथे रमल्यावर अशी गती निर्माण होते की तिथून परतण्याची शक्यताच राहत नाही ते रमण्याचे रमणीय स्थान म्हणजे रामायण. जो रामायणातल्या भक्तीमध्ये आणि ज्ञानामध्येरमतो व स्वतःचे कर्म सुधारतो तो रामायण खर्याा अर्थाने जगतो आणि अंतिमतः स्वतःच रामचंद्र बनतो. परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित वेदांतपर रामायण स्तोत्रात म्हटल्याप्रमाणे प्रभू रामचंद्रांनी अहंकाररूपी रावणावर जय मिळवून सीतारूपी वृत्ती सोडवून आणली. प्रभू रामचंद्र म्हणजे एकवचनी, एकबाणी, आदर्श बंधू, आदर्श मित्र, आदर्श पती, आदर्श राजा, आदर्श नेता , आदर्श योद्धा आणि आदर्श शत्रूचं प्रतीक होय. रावणाच्या अंतःक्रियेचा विधी त्यांनी स्वतः केला आणि त्याद्वारे ते शत्रुत्त्व सुद्धा संपवून टाकलं. प्रभू रामचंद्रांना पूज्यत्त्व देऊन आणि स्वतःकडे शून्यत्त्व घेऊन त्यांच्यावर एकाग्रता आपल्याला साधता आली पाहिजे. ज्याप्रमाणात आपण एकाग्रता, सातत्य आणि तन्मयता दाखवाल त्याप्रमाणात आपणास यश मिळेल. संकल्पाचे धनुष्य पेलणारा तो कोदंडधारी श्रीराम. त्या रामावर आपल्याला यज्ञसाक्षीने एकाग्रता करायची आहे. त्यासाठी मनाला एकत्र करून लक्ष्य साधणार्यार लक्षमणाचे बंधुत्त्व आपल्याला मिळवायचे आहे. भगवान श्रीमद् आद्य शंकराचार्य विरचित श्रीराम- मानसपूजा अतिशय उत्कृष्ट आहे. पूर्ण शांत होऊन, आपल्या देहाच्या सर्व अडचणी बाजूला ठेवून मानसपूजेतले सोळा उपचार आपल्याला करायचे आहेत आणि त्या सुंदर, रमणीय, स्मित-हास्य धारण केलेल्या रामचंद्ररूपी वैश्विक शक्तीशी समगती साधायची आहे”.
विवेचनानंतर श्री सद्गुडरुंनी मानसपूजेचे उपचार करवून घेतले आणि त्यानंतर “ श्रीराम जय राम जय जय राम”, ह्या त्रयोदशाक्षरी महामंत्राचा जपही करवून घेतला.
दुपारच्या सत्रात केंद्रामार्फत चालवल्या जाणार्याह वेगवेगळ्या उपक्रमांचा आढावा सादर करण्यात आला. ह्या मध्ये प्रामुख्याने डॉ. संतोष सायणेकर ह्यांनी वैद्यकीय समुपदेशन ह्या उपक्रमाच्या वर्षपूर्ती निमित्ताने आपले मनोगत व्यक्त केले. पूर्णाहुती नंतर साक्षात प्रभू रामचंद्रांसारखे जीवन आचरणार्याा परम पूज्य श्री सद्गुवरुंच्या पादुकांचे सर्व उपस्थितांनी मनोभावे दर्शन घेतले.
परमपूज्य सद्गु रु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी प्रेरित तीनशे एकावन्नाव्या संकल्पयज्ञाची पूर्तता “रामनवमी” निमित्ताने गायत्री गार्डन ह्या यज्ञ स्थळी झाली. समतामय ब्रह्मशक्तीरूपी सौर ऊर्जा गायत्री मंत्र पठणासह अग्नीरूपाने यज्ञात प्रस्थापित करण्यात आली. आवाहन मंत्राच्या पठणानंतर उपस्थित यज्ञकर्मींनी प्रथमतः श्रद्धासूक्त आणि त्यानंतर रामरक्षेच्या एकत्रित हवन पठणास सुरुवात केली. प्रथम सत्रात श्रीसद्गु रु विवेचन आणि त्यानंतर श्रीमद् आद्य शंकराचार्य प्रणित श्लोकांच्या आधारे प्रभू रामचंद्रांची मानसपूजा उपस्थितांनी साधली. दिनांक ३ एप्रिल २००९ रोजी प्रथमतः घेतलेल्या ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“चैत्रातल्या शुद्ध नवमीला प्रभू रामचंद्रांचा जन्म झाला. रम्‍ म्हणजे रमणे आणो अयन म्हणजे गती. जिथे रमल्यावर अशी गती निर्माण होते की तिथून परतण्याची शक्यताच राहत नाही ते रमण्याचे रमणीय स्थान म्हणजे रामायण. जो रामायणातल्या भक्तीमध्ये आणि ज्ञानामध्येरमतो व स्वतःचे कर्म सुधारतो तो रामायण खर्याा अर्थाने जगतो आणि अंतिमतः स्वतःच रामचंद्र बनतो. परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित वेदांतपर रामायण स्तोत्रात म्हटल्याप्रमाणे प्रभू रामचंद्रांनी अहंकाररूपी रावणावर जय मिळवून सीतारूपी वृत्ती सोडवून आणली. प्रभू रामचंद्र म्हणजे एकवचनी, एकबाणी, आदर्श बंधू, आदर्श मित्र, आदर्श पती, आदर्श राजा, आदर्श नेता , आदर्श योद्धा आणि आदर्श शत्रूचं प्रतीक होय. रावणाच्या अंतःक्रियेचा विधी त्यांनी स्वतः केला आणि त्याद्वारे ते शत्रुत्त्व सुद्धा संपवून टाकलं. प्रभू रामचंद्रांना पूज्यत्त्व देऊन आणि स्वतःकडे शून्यत्त्व घेऊन त्यांच्यावर एकाग्रता आपल्याला साधता आली पाहिजे. ज्याप्रमाणात आपण एकाग्रता, सातत्य आणि तन्मयता दाखवाल त्याप्रमाणात आपणास यश मिळेल. संकल्पाचे धनुष्य पेलणारा तो कोदंडधारी श्रीराम. त्या रामावर आपल्याला यज्ञसाक्षीने एकाग्रता करायची आहे. त्यासाठी मनाला एकत्र करून लक्ष्य साधणार्यार लक्षमणाचे बंधुत्त्व आपल्याला मिळवायचे आहे. भगवान श्रीमद् आद्य शंकराचार्य विरचित श्रीराम- मानसपूजा अतिशय उत्कृष्ट आहे. पूर्ण शांत होऊन, आपल्या देहाच्या सर्व अडचणी बाजूला ठेवून मानसपूजेतले सोळा उपचार आपल्याला करायचे आहेत आणि त्या सुंदर, रमणीय, स्मित-हास्य धारण केलेल्या रामचंद्ररूपी वैश्विक शक्तीशी समगती साधायची आहे”.
विवेचनानंतर श्री सद्गुडरुंनी मानसपूजेचे उपचार करवून घेतले आणि त्यानंतर “ श्रीराम जय राम जय जय राम”, ह्या त्रयोदशाक्षरी महामंत्राचा जपही करवून घेतला.
दुपारच्या सत्रात केंद्रामार्फत चालवल्या जाणार्याह वेगवेगळ्या उपक्रमांचा आढावा सादर करण्यात आला. ह्या मध्ये प्रामुख्याने डॉ. संतोष सायणेकर ह्यांनी वैद्यकीय समुपदेशन ह्या उपक्रमाच्या वर्षपूर्ती निमित्ताने आपले मनोगत व्यक्त केले. पूर्णाहुती नंतर साक्षात प्रभू रामचंद्रांसारखे जीवन आचरणार्याा परम पूज्य श्री सद्गुवरुंच्या पादुकांचे सर्व उपस्थितांनी मनोभावे दर्शन घेतले.
Close x
दिनांक ८ मे २०१६ रोजी परमपूज्य सद्गु्रु श्री बापट गुरुजी प्रणित ३५२ वा यज्ञ संपन्न झाला. ह्या दिवशी परशुराम जयंतीचाही योग जुळून आला होता. यज्ञप्रज्वलनानंतर प्रथमतः श्रद्धासूक्ताचे पठण झाल्यानंतर ऋगवेदातील पहिल्या मंडलातल्या निवडक ऋचांचं पठण आणि हवनास सुरुवात झाली. पहिल्या सत्रात परमपूज्य सद्गुिरु श्री बापट गुरुजींच्या दोन पुस्तकाचे प्रकाशन झाले. पहिले म्हणजे “यज्ञरहस्य” ह्या ग्रंथाचे डॉ. श्रीपाद ह्यांनी केलेले, “ Yajna Rahasya : The secret of sacred fire” ह्या शीर्षकाचे इंग्रजी भाषांतर आणि दुसरे म्हणजे, “ध्यानातून ध्येयाकडे”, ह्यापुस्तकाचे प्रथम पुनर्मुद्रण. ही दोन्ही प्रकाशनं पूज्य सौ. आईसाहेब आणि श्री आदित्य बापट ह्यांच्या शुभहस्ते करण्यात आली. त्यावेळी संस्थेमार्फत जे निवेदन सादर करण्यात आले त्याचा सारांश असा,
“परमपूज्य सद्गु्रु श्री बापट गुरुजींनी प्रथमतः सन १९९४ मध्ये सामूहिक यज्ञांचा संकल्प ईश्वरी प्रेरणेने केला. प्रकाशाकडून प्रेरणा घेऊन स्वयमोद्धार साधणार्याञ ह्या प्राचीन साधनेचं आधुनिक विज्ञानाच्या तत्त्वावर पुनरुज्जीवन करण्याचं हे कार्य गेली २२ वर्षं अविरतपणे सुरु आहे. आजवर झालेल्या ३५० पेक्षा अधिक यज्ञांमध्ये श्री सद्गुअरु बापट गुरुजींनी यज्ञ साधनेवर आध्यात्मिक आणि वैज्ञानिक दृष्टीने अनेक विवेचनं घेतली आहेत. श्री सद्गुयरुंच्या यज्ञ विवेचनांवर आधारित ’यज्ञरहस्य’ हा ग्रंथ २०११ मध्ये प्रथम प्रकाशित झाला. त्यानंतर डॉ. अविनाश बिनीवाले ह्यांच्या सहकार्याने त्याचं हिन्दी भाषांतरही करण्यात आलं. मैसूरचे पूज्य स्वामी विरजानंद सरस्वती सन २०१३ मध्ये शतचंडी स्वाहाकाराला बदलापूर इथे त्यांच्या शिष्यांसमवेत उपस्थित होते. त्यांनी यज्ञ रहस्याचे हिन्दी भाषांतर वाचून त्यांचे शिष्य डॉ. श्रीपाद ह्यांना त्याचे इंग्रजी भाषांतर करण्याची आज्ञा दिली जेणेकरून मराठी न जाणणार्या् भक्तांनाही गुरुजींच्या यज्ञ विचारांचा लाभ होऊ शकेल. डॉ. श्रीपाद ह्यानी पदार्थ विज्ञानात डॉक्टरेट मिळवली असून ते शासकीय़ अभियांत्रिकी महाविद्यालय, मंड्या, कर्नाटक इथे प्राध्यापक आहेत. परमपूज्य सद्गुतरु श्री बापट गुरुजींनीही डॉ. श्रीपाद ह्यांना यज्ञरहस्याच्या इंग्रजी भाषांतरासाठी आशीर्वाद दिले. डॉ श्रीपाद ह्यांनी २०१४ मध्ये भाषांतराचं काम पूर्ण केल्यानंतर प्रकाशन विभागातल्या स्वयंसेवकांनी श्री गुरुजींच्या मार्गदर्शनाखाली त्यावर पुनश्च संस्करण केले आणि आज ढवळे प्रकाशनाच्या माध्यमातून “ Yajna Rahasya : The secret of sacred fire” ह्या नावाने हा ग्रंथ प्रकाशित होतो आहे.
आज प्रकाशित झालेला दुसरा ग्रंथ म्हणजे श्री सद्गुहरुंच्या विवेचनावर आधारित “ ध्यानातून ध्येयाकडे” ह्या ग्रंथाचे पहिले पुनर्मुद्रण. ह्या ग्रंथाचे वैशिष्ट्य म्हणजे सन २००९ मध्ये पुष्कर क्षेत्री आयोजित सात दिवसीय यज्ञामध्ये श्री सद्गुररुंनी जो ध्यानपाठ घेतला त्यावर आधारित असलेला हा ग्रंथ आहे. जानेवारी २०१६ मध्ये ह्याची प्रथम आवृत्ती प्रसिद्ध झाल्यानंतर दोन-अडीचशे पानांचा हा ग्रंथ सहा महिन्याच्या आत त्याचं पुनर्मुद्रण करावं लागत आहे.”
ह्यानंतर श्री आदित्य बापट ह्यांनी “ ’ऋग्वेयद सारसंहिता“’ ह्या विषयावर पहिले विवेचन घेतले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा ,
“ आज दिवसभर आपण ऋग्वेदातल्या पहिल्या मंडलातल्या ५१ ऋचांचे पठण करणार आहोत. व्याकरणदृष्ट्या ’वेद’ हा शब्द ’विद्‍” ह्यापासून उत्पन्न झालाय, ह्याचा अर्थ जाणणे. ज्ञान आणि विचार ह्या सुसंबद्ध गोष्टी आहेत. विचारातून नवज्ञानाची आणि ज्ञानातून विचारांची उत्पत्ती होत असते. मनुष्याच्या अत्यंत जटिल अशा मानस अरण्यातला घनदाट, भव्य आणि विराट वृक्ष म्हणजे भारतीय संस्कृती, ज्याची मुळं प्रत्येक भरतीय मन-मानसात रुजलेली आहेत. हा वृक्ष वर्धमान आहे, वृद्धिंगत होणारा आहे. हा मनावर लादलेला नसून वैचारिक क्रांतीकारक ऋषींच्या माध्यमातून पुढे आला आहे. आपणही ह्या वृक्षाचे आश्रित आहोत, मग ते आपण मान्य करो अथवा न करो. ह्या वृक्षाची मूळ शाखा म्हणजे वेद. सर्व धर्मांचे मूळ असलेले वेद अपौरुषेय आहेत कारण ते कोण्या एका व्यक्तीने निर्माण केलेले नाहीत. मानवी इतिहासात प्रथम निर्माण झालेलं साहित्य म्हणजे ऋग्वेाद. आजपासून सुमारे चार ते साडेचार हजार वर्षांपूर्वी तो निर्माण झाला. त्यानंतर यजुर्वेद, सामवेद आणि अथर्ववेद ह्या तीन वेदांची निर्मिती झाली. प्रत्येक वेदाचे चार मुख्य भाग आहेत ते म्हणजे संहिता, ब्राह्मणक, अरण्यक आणि उपनिषद ऋग्वे.दातल्या मंत्रांना ऋचा म्हटलं जातं. ह्या ऋचा आर्ष संस्कृत मध्ये असल्याने त्यांचा अन्वय वेगवेगळ्या पद्धतीने काढता येतो आणि अर्थांचा हा प्रत्येक कंगोरा अर्थकर्त्याच्या दृष्टीने योग्यच असतो, फक्त माझाच अर्थ अचूक आहे असं विधान कोणी करू शकत नाही. वेदांनी मनुष्याला दिलेला प्रमुख विचार म्हणजे ब्रह्मविचार. ऋग्वेरदातल्या नासदीय सूक्ताची बेचाळीस भाषांमध्ये भाषांतरं झाली आहेत. मानवी संस्कृतीला आधारभूत असलेलं हे प्रचंड विचारधन आपल्यासाठी आजही खुलं आहे. त्यातले निवडक ५१ मंत्र आज आपण निवडले आहेत. समाजाच्या हिताचे, विचारगर्भ आणि चिंतनाला पूरक मंत्र आपण निवडले आहेत. ह्या सर्वांचा अर्थासहित अभ्यास आपण करणार आहोत”. ह्यानंतर मानसपूजा संपन्न झाली आणि त्यानंतर परशुराम जयंती निमित्त परमपूज्य सद्गुपरु श्री बापट गुरुजी ह्यांनी जे विवेचन घेतलं होतं, त्याच पुनःप्रसारण करण्य़ात आलं. त्या विवेचनाचा सारांश असा ,
“ वैशाख शुक्ल तृतीया म्हणजेच अक्षय तृतीया हा दिवस हिंदू पंचांगाप्रमाणे साडेतीन मुहूर्तांपैकी एक मानला जातो. हा दिवस म्हणजे महाविष्णुंचा सहावा अवतार असणार्या भगवान परशुरामांचा जन्मदिवस. महाविष्णुंच्या दशावतारांपैकी ऋषी-कुलात जन्माला आलेला हा एकच अवतार. सुमारे पंचवीस हजार वर्षांपूर्वी हा महावतार होऊन गेला. महदेवांनी त्यांना आपलं तेज दिलं. भगवान परशुराम हे सर्वोत्तम क्षात्रतेजाने संपन्न असलेले क्षत्रीय, खरोखरचं ब्रह्म जाणणारे ब्राह्मण, सर्वोत्तम दानशूर, उत्तम राजनीतीज्ञ, उत्तम तापसी, उत्तम मंत्रद्र्ष्टा ऋषी, उत्तम समाजधुरीण आणि उत्तम भक्त होते. श्रीदत्तात्रेयांच्या सर्वोत्तम नऊ भक्तांपैकी एक असणार्याा भगवान परशुरामांची गणना सप्तचिरंजीवांमध्ये होते. रामायण महाभारत काळातही त्यांनी अनेकांना मार्गदर्शन केल्याचा उल्लेख आहे.
अशा ह्या श्रेष्ठ आणि आदर्शवत महापुरुषाचा आशीर्वाद आजच्या विषमतेनी ग्रस्त आणि धर्मकार्याचा लोप झालेल्या समाजाला मिळणं अतिशय गरजेचं आहे. अग्नी विद्या प्रथमतः प्रचलित करणार्या भृगू ऋषींच्या कुळातले परशुराम हे सहाव्या पिढीतले वंशज. वर्ण व्यवस्था ही जन्मावर नाही तर कर्मावर अवलंबून आहे हे त्यांनी जगाला दाखवून दिले. अन्यायाचं परिमार्जन करण्यासाठी त्यांनी आयुष्यभर प्रयत्न केले. उत्तम पुरुषार्थ सिद्ध करणारि त्यांची तीन प्रमुख कार्य म्हणजे दैत्यांचा निःपात, नर्मदा क्षेत्राला पावित्र्याची पुनर्प्राप्ती करून देणे आणि उन्मत्त क्षत्रियांचा संहार करुन धर्म संस्थापना करणे. शस्त्राची शास्त्रावर होणारी कुरघोडी नाहिशी करण्यासाठी त्यांनी स्वतः शस्त्र धारण केलं. त्यांना क्षत्रियांचं नव्हे तर अधर्माचं वावडं होतं. खरोखरचा धार्मिक, प्रजाहितदक्ष, कल्याणकारी असा प्रभू रामचंद्रांसारखा राजा जेव्हा त्यांना आढळला तेव्हा त्यांनी स्वतःचं सगळं सामर्थ्य त्याला देऊन टाकलं. जिंकलेली सर्व भूमी त्यांनी कश्यप ऋषींना दान देऊन टाकली आणि त्यानंतर अपरान्त भूमी म्हणजेच कोकण प्रदेशाची निर्मिती केली. तिथे त्यांनी वसाहती स्थापन केल्या. समाजाला उपयोगी पडणार्याच कृषीसह सर्व कौशल्यांचा विकास त्यांनी केला. तिथे त्यांना जे अनुयायी लाभले त्यांना वेद शिकवले. त्यांनी समुद्रासमोर उभं राहून आत्मसंशोधन केलं आणि त्याला त्यांनी सामुद्रोपनिषद असं नाव दिलं. यात त्यांनी दोन तात्पर्य मांडली. एक म्हणजे मनुष्याने मर्यादा कधी ओलांडू नये कारण मर्यादेमुळे बळ आणि शक्ती हे दोन्ही टिकून राहतं. दुसरं म्हणजे मनुष्याने निष्ठेने प्रयत्न करावा आणि अनुभवातून शिक्षण घ्यावं. काळ आणि काम हे दोन्ही ज्यांचे दास होते त्या विष्णुस्वरूप परशुरामांना नमन करून श्री सद्गु रुंनी विवेचनाची सांगता केली.
दुपारच्या सत्रात अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र- प्रचार आणि प्रसार कार्यक्रमाचा आढावा घेणारं संगणकीय सादरीकरण झालं. तसंच जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रमही संपन्न झाले. पूर्णाहुतीने आणि सद्गु रुपादुकांच्या दर्शनाने यज्ञ सोहळ्याची सांगता करण्यात आली.
“परमपूज्य सद्गु्रु श्री बापट गुरुजींनी प्रथमतः सन १९९४ मध्ये सामूहिक यज्ञांचा संकल्प ईश्वरी प्रेरणेने केला. प्रकाशाकडून प्रेरणा घेऊन स्वयमोद्धार साधणार्याञ ह्या प्राचीन साधनेचं आधुनिक विज्ञानाच्या तत्त्वावर पुनरुज्जीवन करण्याचं हे कार्य गेली २२ वर्षं अविरतपणे सुरु आहे. आजवर झालेल्या ३५० पेक्षा अधिक यज्ञांमध्ये श्री सद्गुअरु बापट गुरुजींनी यज्ञ साधनेवर आध्यात्मिक आणि वैज्ञानिक दृष्टीने अनेक विवेचनं घेतली आहेत. श्री सद्गुयरुंच्या यज्ञ विवेचनांवर आधारित ’यज्ञरहस्य’ हा ग्रंथ २०११ मध्ये प्रथम प्रकाशित झाला. त्यानंतर डॉ. अविनाश बिनीवाले ह्यांच्या सहकार्याने त्याचं हिन्दी भाषांतरही करण्यात आलं. मैसूरचे पूज्य स्वामी विरजानंद सरस्वती सन २०१३ मध्ये शतचंडी स्वाहाकाराला बदलापूर इथे त्यांच्या शिष्यांसमवेत उपस्थित होते. त्यांनी यज्ञ रहस्याचे हिन्दी भाषांतर वाचून त्यांचे शिष्य डॉ. श्रीपाद ह्यांना त्याचे इंग्रजी भाषांतर करण्याची आज्ञा दिली जेणेकरून मराठी न जाणणार्या् भक्तांनाही गुरुजींच्या यज्ञ विचारांचा लाभ होऊ शकेल. डॉ. श्रीपाद ह्यानी पदार्थ विज्ञानात डॉक्टरेट मिळवली असून ते शासकीय़ अभियांत्रिकी महाविद्यालय, मंड्या, कर्नाटक इथे प्राध्यापक आहेत. परमपूज्य सद्गुतरु श्री बापट गुरुजींनीही डॉ. श्रीपाद ह्यांना यज्ञरहस्याच्या इंग्रजी भाषांतरासाठी आशीर्वाद दिले. डॉ श्रीपाद ह्यांनी २०१४ मध्ये भाषांतराचं काम पूर्ण केल्यानंतर प्रकाशन विभागातल्या स्वयंसेवकांनी श्री गुरुजींच्या मार्गदर्शनाखाली त्यावर पुनश्च संस्करण केले आणि आज ढवळे प्रकाशनाच्या माध्यमातून “ Yajna Rahasya : The secret of sacred fire” ह्या नावाने हा ग्रंथ प्रकाशित होतो आहे.
आज प्रकाशित झालेला दुसरा ग्रंथ म्हणजे श्री सद्गुहरुंच्या विवेचनावर आधारित “ ध्यानातून ध्येयाकडे” ह्या ग्रंथाचे पहिले पुनर्मुद्रण. ह्या ग्रंथाचे वैशिष्ट्य म्हणजे सन २००९ मध्ये पुष्कर क्षेत्री आयोजित सात दिवसीय यज्ञामध्ये श्री सद्गुररुंनी जो ध्यानपाठ घेतला त्यावर आधारित असलेला हा ग्रंथ आहे. जानेवारी २०१६ मध्ये ह्याची प्रथम आवृत्ती प्रसिद्ध झाल्यानंतर दोन-अडीचशे पानांचा हा ग्रंथ सहा महिन्याच्या आत त्याचं पुनर्मुद्रण करावं लागत आहे.”
ह्यानंतर श्री आदित्य बापट ह्यांनी “ ’ऋग्वेयद सारसंहिता“’ ह्या विषयावर पहिले विवेचन घेतले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा ,
“ आज दिवसभर आपण ऋग्वेदातल्या पहिल्या मंडलातल्या ५१ ऋचांचे पठण करणार आहोत. व्याकरणदृष्ट्या ’वेद’ हा शब्द ’विद्‍” ह्यापासून उत्पन्न झालाय, ह्याचा अर्थ जाणणे. ज्ञान आणि विचार ह्या सुसंबद्ध गोष्टी आहेत. विचारातून नवज्ञानाची आणि ज्ञानातून विचारांची उत्पत्ती होत असते. मनुष्याच्या अत्यंत जटिल अशा मानस अरण्यातला घनदाट, भव्य आणि विराट वृक्ष म्हणजे भारतीय संस्कृती, ज्याची मुळं प्रत्येक भरतीय मन-मानसात रुजलेली आहेत. हा वृक्ष वर्धमान आहे, वृद्धिंगत होणारा आहे. हा मनावर लादलेला नसून वैचारिक क्रांतीकारक ऋषींच्या माध्यमातून पुढे आला आहे. आपणही ह्या वृक्षाचे आश्रित आहोत, मग ते आपण मान्य करो अथवा न करो. ह्या वृक्षाची मूळ शाखा म्हणजे वेद. सर्व धर्मांचे मूळ असलेले वेद अपौरुषेय आहेत कारण ते कोण्या एका व्यक्तीने निर्माण केलेले नाहीत. मानवी इतिहासात प्रथम निर्माण झालेलं साहित्य म्हणजे ऋग्वेाद. आजपासून सुमारे चार ते साडेचार हजार वर्षांपूर्वी तो निर्माण झाला. त्यानंतर यजुर्वेद, सामवेद आणि अथर्ववेद ह्या तीन वेदांची निर्मिती झाली. प्रत्येक वेदाचे चार मुख्य भाग आहेत ते म्हणजे संहिता, ब्राह्मणक, अरण्यक आणि उपनिषद ऋग्वे.दातल्या मंत्रांना ऋचा म्हटलं जातं. ह्या ऋचा आर्ष संस्कृत मध्ये असल्याने त्यांचा अन्वय वेगवेगळ्या पद्धतीने काढता येतो आणि अर्थांचा हा प्रत्येक कंगोरा अर्थकर्त्याच्या दृष्टीने योग्यच असतो, फक्त माझाच अर्थ अचूक आहे असं विधान कोणी करू शकत नाही. वेदांनी मनुष्याला दिलेला प्रमुख विचार म्हणजे ब्रह्मविचार. ऋग्वेरदातल्या नासदीय सूक्ताची बेचाळीस भाषांमध्ये भाषांतरं झाली आहेत. मानवी संस्कृतीला आधारभूत असलेलं हे प्रचंड विचारधन आपल्यासाठी आजही खुलं आहे. त्यातले निवडक ५१ मंत्र आज आपण निवडले आहेत. समाजाच्या हिताचे, विचारगर्भ आणि चिंतनाला पूरक मंत्र आपण निवडले आहेत. ह्या सर्वांचा अर्थासहित अभ्यास आपण करणार आहोत”. ह्यानंतर मानसपूजा संपन्न झाली आणि त्यानंतर परशुराम जयंती निमित्त परमपूज्य सद्गुपरु श्री बापट गुरुजी ह्यांनी जे विवेचन घेतलं होतं, त्याच पुनःप्रसारण करण्य़ात आलं. त्या विवेचनाचा सारांश असा ,
“ वैशाख शुक्ल तृतीया म्हणजेच अक्षय तृतीया हा दिवस हिंदू पंचांगाप्रमाणे साडेतीन मुहूर्तांपैकी एक मानला जातो. हा दिवस म्हणजे महाविष्णुंचा सहावा अवतार असणार्या भगवान परशुरामांचा जन्मदिवस. महाविष्णुंच्या दशावतारांपैकी ऋषी-कुलात जन्माला आलेला हा एकच अवतार. सुमारे पंचवीस हजार वर्षांपूर्वी हा महावतार होऊन गेला. महदेवांनी त्यांना आपलं तेज दिलं. भगवान परशुराम हे सर्वोत्तम क्षात्रतेजाने संपन्न असलेले क्षत्रीय, खरोखरचं ब्रह्म जाणणारे ब्राह्मण, सर्वोत्तम दानशूर, उत्तम राजनीतीज्ञ, उत्तम तापसी, उत्तम मंत्रद्र्ष्टा ऋषी, उत्तम समाजधुरीण आणि उत्तम भक्त होते. श्रीदत्तात्रेयांच्या सर्वोत्तम नऊ भक्तांपैकी एक असणार्याा भगवान परशुरामांची गणना सप्तचिरंजीवांमध्ये होते. रामायण महाभारत काळातही त्यांनी अनेकांना मार्गदर्शन केल्याचा उल्लेख आहे.
अशा ह्या श्रेष्ठ आणि आदर्शवत महापुरुषाचा आशीर्वाद आजच्या विषमतेनी ग्रस्त आणि धर्मकार्याचा लोप झालेल्या समाजाला मिळणं अतिशय गरजेचं आहे. अग्नी विद्या प्रथमतः प्रचलित करणार्या भृगू ऋषींच्या कुळातले परशुराम हे सहाव्या पिढीतले वंशज. वर्ण व्यवस्था ही जन्मावर नाही तर कर्मावर अवलंबून आहे हे त्यांनी जगाला दाखवून दिले. अन्यायाचं परिमार्जन करण्यासाठी त्यांनी आयुष्यभर प्रयत्न केले. उत्तम पुरुषार्थ सिद्ध करणारि त्यांची तीन प्रमुख कार्य म्हणजे दैत्यांचा निःपात, नर्मदा क्षेत्राला पावित्र्याची पुनर्प्राप्ती करून देणे आणि उन्मत्त क्षत्रियांचा संहार करुन धर्म संस्थापना करणे. शस्त्राची शास्त्रावर होणारी कुरघोडी नाहिशी करण्यासाठी त्यांनी स्वतः शस्त्र धारण केलं. त्यांना क्षत्रियांचं नव्हे तर अधर्माचं वावडं होतं. खरोखरचा धार्मिक, प्रजाहितदक्ष, कल्याणकारी असा प्रभू रामचंद्रांसारखा राजा जेव्हा त्यांना आढळला तेव्हा त्यांनी स्वतःचं सगळं सामर्थ्य त्याला देऊन टाकलं. जिंकलेली सर्व भूमी त्यांनी कश्यप ऋषींना दान देऊन टाकली आणि त्यानंतर अपरान्त भूमी म्हणजेच कोकण प्रदेशाची निर्मिती केली. तिथे त्यांनी वसाहती स्थापन केल्या. समाजाला उपयोगी पडणार्याच कृषीसह सर्व कौशल्यांचा विकास त्यांनी केला. तिथे त्यांना जे अनुयायी लाभले त्यांना वेद शिकवले. त्यांनी समुद्रासमोर उभं राहून आत्मसंशोधन केलं आणि त्याला त्यांनी सामुद्रोपनिषद असं नाव दिलं. यात त्यांनी दोन तात्पर्य मांडली. एक म्हणजे मनुष्याने मर्यादा कधी ओलांडू नये कारण मर्यादेमुळे बळ आणि शक्ती हे दोन्ही टिकून राहतं. दुसरं म्हणजे मनुष्याने निष्ठेने प्रयत्न करावा आणि अनुभवातून शिक्षण घ्यावं. काळ आणि काम हे दोन्ही ज्यांचे दास होते त्या विष्णुस्वरूप परशुरामांना नमन करून श्री सद्गु रुंनी विवेचनाची सांगता केली.
दुपारच्या सत्रात अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र- प्रचार आणि प्रसार कार्यक्रमाचा आढावा घेणारं संगणकीय सादरीकरण झालं. तसंच जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रमही संपन्न झाले. पूर्णाहुतीने आणि सद्गु रुपादुकांच्या दर्शनाने यज्ञ सोहळ्याची सांगता करण्यात आली.
Close x
दिनांक १२ जून २०१६ रोजी ऋग्वेद संहिता सार स्वाहाकार हा ३५३ वा यज्ञ संपन्न झाला. सकाळी पूज्य सौ. आई साहेब यांच्या उपस्थितीत आणि यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जा आणि गायत्री जपासह यज्ञ प्रज्वलन झाल्यानंतर प्रथम सत्रामध्ये ऋग्वेद संहिते बद्दलची माहिती श्री आदित्य बापट ह्यांनी उपस्थितांना दिली. प्रथमतः गत यज्ञात सांगितलेल्या माहितीचा आढावा घेतला गेला. त्यानंतर सांगितलेल्या माहितीचा सारांश असा आहे.
“ मानवी विचारांच्या उत्क्रांतीचा उगम म्हणजे ऋग्वेद. त्यात सुरुवातीला ज्या इच्छा प्रगट झालेल्या दिसतात त्या भौतिक स्वरूपाच्या आढळतात आणि त्यांच्या पूर्तीसाठी शेकडो देवतांची कल्पना केलेली आढळते. त्यापुढच्या काळात झालेल्या चिंतनाच्या प्रक्रियेतून एकेश्वर वादाचा उगम झाला. त्यातूनच पुढे वेदांताचा अर्थात ब्रह्म विचारांचा उद्गम झाला. ऋग्वेदातल्या पहिल्या मंडलातल्या ऋचा आपण गत यज्ञात पाहिल्या. दुसर्याढ मंडलात १९१ सूक्त आहेत. त्यात पथिकृत ऋषि-पूर्वजांना नमस्कार केला आहे. पथिकृत म्हणजे सन्मार्ग दाखवणारे. त्यांनी सन्मार्ग दर्शवला, त्याचं गंतव्य स्थानही सांगितलं पण सांगताना कुठेही उपदेशात्मक भूमिका ठेवली नाही. ऋग्वेद रचनाकारांच्या शब्दा-शब्दांमध्ये खूप नम्रता आहे. कुठलंही श्रेय स्वतःकडे घेतलेलं नाही तर हे आम्हाला दिसलं आणि आम्ही ते सांगितलं अशी नम्रतेची भावना आहे. म्हणून त्यांना मंत्रद्र्ष्टार ऋषी असं म्हटलं आहे. साध्या साध्या गोष्टीतल्या दिव्यत्त्वाचं दर्शन ज्यांना घडतं असे ते क्रांतदर्शी कवि होते. शिवोऽहम्‍ शिवोऽहम्‍ ही जाणीव प्रत्येकाला करून देणे हे त्यांचं ध्येय होतं. निसर्गाच्या महान रूपांची त्यांनी केलेली चिंतनं आणि रचलेल्या ऋचा म्हणजे त्यांनी निर्मिलेल्या मंत्रात्मक देवता होय. कोणत्या वेद वाङ्मंयाचा अर्थ चार प्रकारे लावता येतो. एक आधिभौतिक, दुसरा आधिदैविक, तिसरा आधियाज्ञिक आणि चौथा आध्यात्मिक.
ऋग्वेजदाच्या दुसर्याि मंडलातले अठरा मंत्र आपण अभ्यासासाठि निवडले आहेत. त्याचे प्रमुख रचनाकार आहेत गृत्समद आणि सोमाहुती ऋषी. ह्यापैकी गृत्समद ऋषी हे महाराष्ट्रातल्या यवतमाळ जिल्ह्यातल्या कळंब गावचे असावेत असं मानलं जातं. ते श्रेष्ठ चिंतक आणि गणिती होते. ते कृषी संशोधकही होते. संघर्षपूर्ण जगण्याचा आणि प्रत्येक व्यवहारात यशस्वी होण्याचा त्यांचा निश्चय होता. त्यामुळे त्यांनी रचलेल्या दुसर्याग मंडलातल्या ऋचांमध्ये अतिशय प्रभावी विचार प्रकट झाले आहेत. “ मी इतरांचं श्रेय कधीही घेणार नाही”. आमच्यात चांगले नेतृत्त्व गुण निर्माण होवोत. ज्ञानामुळे उन्नत झालेलं आमचं आयुष्य अजेय होवो. आमच्यातून द्वेष आणि छिद्रान्वेषीपणा नष्ट होवो. ते दुर्गुण आमच्यात नकोतच. श्रेष्ठत्वाचं मित्रत्त्व आम्हाला प्राप्त होवो. सर्वांना सोबत घेऊन उत्तम सामूहिक सत्कातर्य आमच्या हातून घडावं. गणांच्याही गणपती, हे ब्रह्मणस्पती तू आपल्या सर्व आयुधांसह आमच्या सन्निध येऊन बस. जेणेकरून ते गुण आमच्यात स्फुरित होतील. आमच्या सत्कर्मांची सुकीर्ती सर्वत्र पसरो. हे रुद्रा तू आम्हाला आहार, विहार, विकार, विचार संतुलित करून सत्कर्म करण्यासाठी उत्तम आरोग्य दे.” हे असे तेजस्वी विचार ह्या ऋचांमध्ये आलेले आहेत. अठराव्या मंत्रामध्ये सरस्वती नदीकडे प्रवाहीपणाची, ज्ञानाची प्रार्थना केली आहे. “आमचे जीवन अज्ञानाने अप्रशस्त झाले आहे. तू ज्ञान देऊन आमचे जीवन तुझ्यासारखे प्रवाही गतिमान कर” अशी ही प्रार्थना आहे. ह्या अर्थपूर्ण प्रार्थना आजच्या काळातही आपण सर्वांनी करण्य़ाची गरज आहे”.
त्यानंतर गंगा दशहराचं औचित्य साधून जून २०१० मध्ये परमपूज्य सद्गुिरु श्री बापट गुरुजी ह्यांनी “ गंगा दशहरा” ह्या विषयावर घेतलेल्या विवेचनाची ध्वनीमुद्रिका भक्तांना ऐकवण्यात आली. त्याचा सारांश असा,
“ गंगेचे अवतरण हे गंगा-उत्तरी ह्या glacier मधून झाले आणि त्यानंतर दहा दिवसांनी गंगाजल हे गंगोत्री येथे पोहोचले. हा दहा दिवसांचा कालावधी आपण गंगादशहरा ह्या नावाने साजरा करतो. ह्या काळात केलेल्या सत्कर्मांमुळे दहापटीने पाप कमी होऊन, पुण्याचा गुणाकार दहा पटीने होऊ शकतो. गंगा नामाचं मूळ बीज आहे गॅं. गमन करणारा ओघ म्हणजे गंगा. गमन करणार्या ह्या ओघातून शक्तीची निर्मिती होत असते. ह्या शुद्ध शक्तीचा उपयोग सर्व सजीव करू शकतात. भगवान शिव शंकरांनी स्वतःच्या जटेत साठवलेला हा जलाचा ओघ सावकाशपणे पृथ्वीवर सिंचित केला. ह्या कथेतूनच पुढे जलाभिषेकाच्या परंपरेचा उद्गम झाला असावा. जलाभिषेकाचं महत्त्व सुद्धा मोठं आहे. देह स्नानाने देह शुद्धी होते तर थेंबा-थेंबाने केलेल्या अभिषेक उपचारामुळे आत्मशुद्धी होऊ शकते. दशहरा म्हणजे पाच ज्ञानेंद्रिय आणि पाच कर्मेंद्रिय ह्यातील अहंकाराचं हरण करणारा. अनेक रोगांचं हरण करणारी पुण्यसलीला गंगा आपल्या भवरोगाचंही हरण करू शकते. म्हणून गंगादशहरा कालावधी मध्ये मनाने तिच्या एकाग्रता साधण्याचा प्रयत्न आपण सर्वांनी केला पाहिजे.”
ह्यानंतर गंगा मंत्रांचं पठण करून सर्वांकडून यज्ञामध्ये हवन करून घेण्यात आलं. दुपारच्या सत्रात वैद्यकीय समुपदेशन, जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार ह्या बरोबरच विद्यार्थी साहाय्यक योजनेचाही उपक्रम संपन्न झाला. आशीर्वाद मंत्रांनी आणि श्री सद्गुपरु-पादुका दर्शनाने यज्ञाची सांगता करण्यात आली.
“ मानवी विचारांच्या उत्क्रांतीचा उगम म्हणजे ऋग्वेद. त्यात सुरुवातीला ज्या इच्छा प्रगट झालेल्या दिसतात त्या भौतिक स्वरूपाच्या आढळतात आणि त्यांच्या पूर्तीसाठी शेकडो देवतांची कल्पना केलेली आढळते. त्यापुढच्या काळात झालेल्या चिंतनाच्या प्रक्रियेतून एकेश्वर वादाचा उगम झाला. त्यातूनच पुढे वेदांताचा अर्थात ब्रह्म विचारांचा उद्गम झाला. ऋग्वेदातल्या पहिल्या मंडलातल्या ऋचा आपण गत यज्ञात पाहिल्या. दुसर्याढ मंडलात १९१ सूक्त आहेत. त्यात पथिकृत ऋषि-पूर्वजांना नमस्कार केला आहे. पथिकृत म्हणजे सन्मार्ग दाखवणारे. त्यांनी सन्मार्ग दर्शवला, त्याचं गंतव्य स्थानही सांगितलं पण सांगताना कुठेही उपदेशात्मक भूमिका ठेवली नाही. ऋग्वेद रचनाकारांच्या शब्दा-शब्दांमध्ये खूप नम्रता आहे. कुठलंही श्रेय स्वतःकडे घेतलेलं नाही तर हे आम्हाला दिसलं आणि आम्ही ते सांगितलं अशी नम्रतेची भावना आहे. म्हणून त्यांना मंत्रद्र्ष्टार ऋषी असं म्हटलं आहे. साध्या साध्या गोष्टीतल्या दिव्यत्त्वाचं दर्शन ज्यांना घडतं असे ते क्रांतदर्शी कवि होते. शिवोऽहम्‍ शिवोऽहम्‍ ही जाणीव प्रत्येकाला करून देणे हे त्यांचं ध्येय होतं. निसर्गाच्या महान रूपांची त्यांनी केलेली चिंतनं आणि रचलेल्या ऋचा म्हणजे त्यांनी निर्मिलेल्या मंत्रात्मक देवता होय. कोणत्या वेद वाङ्मंयाचा अर्थ चार प्रकारे लावता येतो. एक आधिभौतिक, दुसरा आधिदैविक, तिसरा आधियाज्ञिक आणि चौथा आध्यात्मिक.
ऋग्वेजदाच्या दुसर्याि मंडलातले अठरा मंत्र आपण अभ्यासासाठि निवडले आहेत. त्याचे प्रमुख रचनाकार आहेत गृत्समद आणि सोमाहुती ऋषी. ह्यापैकी गृत्समद ऋषी हे महाराष्ट्रातल्या यवतमाळ जिल्ह्यातल्या कळंब गावचे असावेत असं मानलं जातं. ते श्रेष्ठ चिंतक आणि गणिती होते. ते कृषी संशोधकही होते. संघर्षपूर्ण जगण्याचा आणि प्रत्येक व्यवहारात यशस्वी होण्याचा त्यांचा निश्चय होता. त्यामुळे त्यांनी रचलेल्या दुसर्याग मंडलातल्या ऋचांमध्ये अतिशय प्रभावी विचार प्रकट झाले आहेत. “ मी इतरांचं श्रेय कधीही घेणार नाही”. आमच्यात चांगले नेतृत्त्व गुण निर्माण होवोत. ज्ञानामुळे उन्नत झालेलं आमचं आयुष्य अजेय होवो. आमच्यातून द्वेष आणि छिद्रान्वेषीपणा नष्ट होवो. ते दुर्गुण आमच्यात नकोतच. श्रेष्ठत्वाचं मित्रत्त्व आम्हाला प्राप्त होवो. सर्वांना सोबत घेऊन उत्तम सामूहिक सत्कातर्य आमच्या हातून घडावं. गणांच्याही गणपती, हे ब्रह्मणस्पती तू आपल्या सर्व आयुधांसह आमच्या सन्निध येऊन बस. जेणेकरून ते गुण आमच्यात स्फुरित होतील. आमच्या सत्कर्मांची सुकीर्ती सर्वत्र पसरो. हे रुद्रा तू आम्हाला आहार, विहार, विकार, विचार संतुलित करून सत्कर्म करण्यासाठी उत्तम आरोग्य दे.” हे असे तेजस्वी विचार ह्या ऋचांमध्ये आलेले आहेत. अठराव्या मंत्रामध्ये सरस्वती नदीकडे प्रवाहीपणाची, ज्ञानाची प्रार्थना केली आहे. “आमचे जीवन अज्ञानाने अप्रशस्त झाले आहे. तू ज्ञान देऊन आमचे जीवन तुझ्यासारखे प्रवाही गतिमान कर” अशी ही प्रार्थना आहे. ह्या अर्थपूर्ण प्रार्थना आजच्या काळातही आपण सर्वांनी करण्य़ाची गरज आहे”.
त्यानंतर गंगा दशहराचं औचित्य साधून जून २०१० मध्ये परमपूज्य सद्गुिरु श्री बापट गुरुजी ह्यांनी “ गंगा दशहरा” ह्या विषयावर घेतलेल्या विवेचनाची ध्वनीमुद्रिका भक्तांना ऐकवण्यात आली. त्याचा सारांश असा,
“ गंगेचे अवतरण हे गंगा-उत्तरी ह्या glacier मधून झाले आणि त्यानंतर दहा दिवसांनी गंगाजल हे गंगोत्री येथे पोहोचले. हा दहा दिवसांचा कालावधी आपण गंगादशहरा ह्या नावाने साजरा करतो. ह्या काळात केलेल्या सत्कर्मांमुळे दहापटीने पाप कमी होऊन, पुण्याचा गुणाकार दहा पटीने होऊ शकतो. गंगा नामाचं मूळ बीज आहे गॅं. गमन करणारा ओघ म्हणजे गंगा. गमन करणार्या ह्या ओघातून शक्तीची निर्मिती होत असते. ह्या शुद्ध शक्तीचा उपयोग सर्व सजीव करू शकतात. भगवान शिव शंकरांनी स्वतःच्या जटेत साठवलेला हा जलाचा ओघ सावकाशपणे पृथ्वीवर सिंचित केला. ह्या कथेतूनच पुढे जलाभिषेकाच्या परंपरेचा उद्गम झाला असावा. जलाभिषेकाचं महत्त्व सुद्धा मोठं आहे. देह स्नानाने देह शुद्धी होते तर थेंबा-थेंबाने केलेल्या अभिषेक उपचारामुळे आत्मशुद्धी होऊ शकते. दशहरा म्हणजे पाच ज्ञानेंद्रिय आणि पाच कर्मेंद्रिय ह्यातील अहंकाराचं हरण करणारा. अनेक रोगांचं हरण करणारी पुण्यसलीला गंगा आपल्या भवरोगाचंही हरण करू शकते. म्हणून गंगादशहरा कालावधी मध्ये मनाने तिच्या एकाग्रता साधण्याचा प्रयत्न आपण सर्वांनी केला पाहिजे.”
ह्यानंतर गंगा मंत्रांचं पठण करून सर्वांकडून यज्ञामध्ये हवन करून घेण्यात आलं. दुपारच्या सत्रात वैद्यकीय समुपदेशन, जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार ह्या बरोबरच विद्यार्थी साहाय्यक योजनेचाही उपक्रम संपन्न झाला. आशीर्वाद मंत्रांनी आणि श्री सद्गुपरु-पादुका दर्शनाने यज्ञाची सांगता करण्यात आली.
Close x
दिनांक १० जुलै रोजी बदलापूर येथील गायत्री गार्डन येथे श्रीगायत्री यज्ञ संपन्न झाला. सकाळी यजमानांच्या हस्ते आणि पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यज्ञ प्रज्वलन झाल्यानंतर सुरुवातीला आवाहनीय मंत्र आणि श्रद्धासूक्ताचं पठण झालं. त्यानंतरगायत्री मंत्राच्या सामूहिक पठणाला आणि हवानाला प्रारंभ झाला. सकाळच्या सत्रात मानसपूजेनंतर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींनी २००६ मध्ये केलेल्या विवेचनाच्या ध्वनिमुद्रणाचेश्रवण सर्वांनी केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“मंत्र म्हणजे काय? तर जो मनाला त्राण देतो तो मंत्र. ज्याचं स्मरण केल्याने आपण तरतो तो मंत्र. काही मंत्र शब्दप्रधान आहेत, काहीनादप्रधानआहेत तर काही अर्थप्रधान आहेत.अर्थप्रधान मंत्रांच्या प्रत्येक उच्चारणाबरोबर त्यातल्या अर्थावर एकाग्रता व्हावी लागते, पुन्हा पुन्हा ते चित्र डोळ्यासमोर उभं रहावं लागतं. गायत्री मंत्र हा शब्द आणि अर्थप्रधान अशा दोन्ही प्रकारातला आहे. ह्या मंत्राचा अर्थ आहे, “ त्या तेजाचे आम्ही ध्यान करतो, तो आमच्या बुद्धीला प्रेरणा देवो”. मंत्राचे परिणाम दिसण्यासाठी काही पूर्व अटी आहेत. मनापासून उच्चार करणे सर्वात महत्त्वाचे आहे. दुसरीअट म्हणजे एकाग्रता. तिसरं म्हणजे आपला अंतर्मनातल्या ब्रह्मतत्त्वाशी जुळवणूक करण्याचा संकल्प हवा. गायत्री मंत्राच्या पठणाने बुद्धीची विचारांचं पृथक्करण करण्याची क्षमता वाढते, चित्तावरचं मालिन्य दूर होऊ लागतं आणि त्यामुळे मन बलवान होऊ लागतं. पण पूर्वीची सर्व पुटं काढून टाकायची असतील तर ह्या मंत्राची वारंवार आवर्तनं करणं अनिवार्य आहे. दृढ संकल्प असेल तर हे शक्य आहे. तेव्हा निःशंक मनाने यज्ञतेजासन्मुख गायत्री तेजाचे स्मरण व प्रार्थना करा!
दुपारच्या सत्रात नेहमीप्रमाणे जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन इत्यादि उपक्रम संपन्न झाले. पूर्णाहुती आणि सद्गुरु-पादुका दर्शनाने यज्ञ सोहळा संपन्न झाला.
“मंत्र म्हणजे काय? तर जो मनाला त्राण देतो तो मंत्र. ज्याचं स्मरण केल्याने आपण तरतो तो मंत्र. काही मंत्र शब्दप्रधान आहेत, काहीनादप्रधानआहेत तर काही अर्थप्रधान आहेत.अर्थप्रधान मंत्रांच्या प्रत्येक उच्चारणाबरोबर त्यातल्या अर्थावर एकाग्रता व्हावी लागते, पुन्हा पुन्हा ते चित्र डोळ्यासमोर उभं रहावं लागतं. गायत्री मंत्र हा शब्द आणि अर्थप्रधान अशा दोन्ही प्रकारातला आहे. ह्या मंत्राचा अर्थ आहे, “ त्या तेजाचे आम्ही ध्यान करतो, तो आमच्या बुद्धीला प्रेरणा देवो”. मंत्राचे परिणाम दिसण्यासाठी काही पूर्व अटी आहेत. मनापासून उच्चार करणे सर्वात महत्त्वाचे आहे. दुसरीअट म्हणजे एकाग्रता. तिसरं म्हणजे आपला अंतर्मनातल्या ब्रह्मतत्त्वाशी जुळवणूक करण्याचा संकल्प हवा. गायत्री मंत्राच्या पठणाने बुद्धीची विचारांचं पृथक्करण करण्याची क्षमता वाढते, चित्तावरचं मालिन्य दूर होऊ लागतं आणि त्यामुळे मन बलवान होऊ लागतं. पण पूर्वीची सर्व पुटं काढून टाकायची असतील तर ह्या मंत्राची वारंवार आवर्तनं करणं अनिवार्य आहे. दृढ संकल्प असेल तर हे शक्य आहे. तेव्हा निःशंक मनाने यज्ञतेजासन्मुख गायत्री तेजाचे स्मरण व प्रार्थना करा!
दुपारच्या सत्रात नेहमीप्रमाणे जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन इत्यादि उपक्रम संपन्न झाले. पूर्णाहुती आणि सद्गुरु-पादुका दर्शनाने यज्ञ सोहळा संपन्न झाला.
Close x
दिनांक १४ ऑगस्ट रोजी महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी नुकत्याच होऊन गेलेल्या गुरूपौर्णिमेच्या निमित्ताने बदलापूर येथील गायत्री गार्डन येथे दत्तयज्ञाचे आयोजन करण्यात आले होते. ह्याच दिवशी गुरुपौर्णिमा सोहळा सुद्धा यज्ञ साक्षीने साजरा करण्यात आला. नित्याप्रमाणे सौर ऊर्जेच्या साहाय्याने यज्ञ प्रज्वलन यजमानांच्या हस्ते झाले. त्यावेळी पूज्य सौ. आई स्वतः उपस्थित होत्या. यज्ञ प्रज्वलनानंतर आवाहन मंत्र तथा इतर मंत्र आणि हवन संपन्न झाल्यानंतर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या ध्वनिमुद्रित आवाजामध्ये श्रीदत्तात्रेयांना १०८ नावांनी साद घालण्यात आली आणि हविर्द्रव्य अर्पण करण्यात आलं.
मुख्य गुरूपौर्णिमेचा सोहळा ह्यानंतर सुरु झाला. ह्या प्रसंगी अत्यंत हृद्य असं निवेदन करण्यात आलं. भावस्पर्शी निवेदनानंतर परमपूज्य सद्गुरुंच्या पादुकांचं आगमन छत्र, चामर आणि दंडधारी सेवकांच्या सन्मानात झाले. त्यावेळी मातोश्री पूज्य आईसाहेब सोबत होत्याच. औक्षण झाल्यानंतर पादुका वाजत गाजत व्यासपीठापर्यंत आणण्यात आल्या. आगमनाच्या वेळी गजर झाला , “ओम मंगलम ओंकार मंगलम, गुरु मंगलम गुरुपाद मंगलम” आणि त्याचवेळी समोरच्या व्यासापीठावर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या देखण्या आणि प्रसन्नवदन रूपाचं भव्य छायाचित्राच्या स्वरूपात अवतरण झालं! आतापर्यंत निर्गुणात जाणवणारं त्यांचं अस्तित्त्व साक्षात सगुणरूप धारण करून यज्ञ मंडपात पुन्हा अवतीर्ण झालं आणि नकळत सर्व भक्तांचे अष्टसात्विक भाव अश्रुंच्या रूपाने झरझर वाहू लागले. सद्गुरुंचा देह पंचतत्त्वात विलीन झाल्यानंतरची ही पहिलीच गुरुपौर्णिमा! बघता बघता गजर झाला, “जय नर्मदे जय नर्मदे, नमामि देवी नर्मदे| नर्मदे हर, नर्मदे हरहर, नर्मदे हर, हर हर”.
ह्यानंतर पादुकांचे षोडशोपचारपूर्वक एका ज्येष्ठ दांपत्यामार्फत पूजन करण्यात आले. त्यावेळी सर्व भक्तांनी सामूहिकरीत्या विविध स्तोत्र-मंत्रांचं पठन केलं. यज्ञात अखंड हवन सुरु होतंच. पादुका पूजन झाल्यानंतर श्री सद्गुरुंच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचे श्रवण सर्व उपस्थितांनी केले. विवेचनाचा विषय होता, सद्गुरुतत्त्वाचं संकीर्तन. खोपोली स्थानावर गुरुचरित्र सप्ताहाच्या निमित्ताने दिनांक ३१ जानेवारी २०१५ रोजी हे विवेचन श्रीगुरुदेवांनी घेतलं होतं. विवेचनाचा सारांश असा,
“ईश्वराचं संकीर्तन हे भक्तिशास्त्रातलं अमोघ साधन आहे. गुरुतत्त्वाच्या कीर्तनामुळे, गुणवर्णनामुळे चित्तावरचं मालिन्य जे दुर्दैवरूपाने साठलेलं असतं ते धुतलं जातं. संपूर्ण एकरूप मनाने गुरुतत्त्वाच्या संकीर्तनाचं अवगाहन जरा आपण केलं नाही, तर ते गुरुतत्त्व तुमच्यात प्रविष्ट होऊ शकत नाही आणि पर्यायाने मालिन्य धुतलं जाऊ शकत नाही. संकीर्तानासाठी सर्वात आवश्यक म्हणजे श्रद्धा आणि निश्चय. श्रद्धा असल्याशिवाय निश्चय होत नाही आणि निश्चयाशिवाय श्रद्धा दृढ होऊ शकत नाही. श्रद्धा आणि सत्कर्माचा निश्चय नसेल तर सत्कर्मात डळमळीतपणा येतो. दुसरी अट म्हणजे एकरूपता आणि एकतानता. भक्त सद्गुरूंशी एकरूप असेल तर ते गुरुतत्त्व त्या भक्ताबरोबर सावली सारखं सतत असतं. संकीर्तानाची तिसरी अट म्हणजे कृपेची पात्रता. ही पात्रता धैर्यामुळे येते. अल्प धारिष्ट्य दाखवून संसारात येणार्या सुख-दुःखांना धीराने सामोरं जाऊन सत्कर्मरत राहणाऱ्या भक्ताबरोबर सर्वज्ञ, सर्वतंत्र, आणि स्वतंत्र गुरुतत्त्व कायम असतं. खऱ्या भक्ताने महिमेच्या आणि सवंग लोकप्रियतेच्या मागे कधीही लागू नये. पुढची पायरी म्हणजे आर्ततेने गुरुमाउलीला हाक मारणे आणि प्रामाणिक आत्मनिवेदन करणे. त्यानंतर येते अनन्य शरणागती. केलेल्या दुष्कर्मा बद्दल निसर्ग नियमाप्रमाणे शिक्षा ही होत असतेच. पण गुरुतत्त्व ही शिक्षा सतत सुसह्य करत असतं. वस्तुतः मानहानी, धनहानी, वित्तहानी ही सुद्धा कृपाच आहे कारण त्याद्वारे श्रीगुरू तुमचा एकेक पाश सोडवत असतात. सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे गुरुतत्त्वाच्या प्राप्तीची मुमुक्षा असणे. जिथे जिथे अंतिम सत्याची निस्वार्थ मागणी असते तिथे तिथे गुरुतत्त्व येतच. सर्वात शेवटी येतो कृतनिश्चय. प्रारब्धात जे कर्मनियम साठलेत ते दूर करण्यासाठी मी सत्कर्म करतो आहे असा दृढनिश्चय आणि तदनुरूप कृती पाहिजे. तरच गुरुतत्त्वाचं योग्यप्रकारे संकीर्तन करता येईल.”
अन्नपूर्णाष्टकम स्तोत्राच्या पठणाने यज्ञेश्वर नारायणाला भोजन प्रसादाची आहुती देण्यात आली. दुपारच्या सत्रात पठण-हवनाचं सत्र सुरु राहिलं. नमो गुरवे वासुदेवाय ह्या सिद्ध मंत्राची आवर्तनं आणि हवन घेण्यात आलं. पूर्णाहुती आणि पादुका दर्शनाने ह्या आनंद सोहळ्याची समाप्ती झाली.
दिनांक १५ ऑगस्ट २०१६ .. श्री सत्यदत्त पूजा
परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींची महत्त्वाची शिकवण म्हणजे “ एकत्र येऊन सत्कर्म करा, यश तुमचंच आहे”. त्यामुळे सत्यदत्त पूजेसारख्या महान व्रताचे अनुपालनही समूहाने एकत्र येऊन केले तर त्यातून गुणाकाराने शक्तिवर्धन होते. ह्यासाठी सद्गुरु श्री बापट गुरुजींनी भक्तांना ज्या अनेक साधना सुचवल्या त्यापैकी एक महत्त्वाचे साधन म्हणजे सामूहिक सत्यदत्त पूजा. परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज प्रेरित आणि विरचित संहितेनुसार ह्या सत्यदत्त पूजा श्री सद्गुरु बापट गुरुजींच्या मार्गदर्शनाखाली नित्याने आयोजित केल्या जातात. ह्या वर्षी एकूण ६१ सत्यदत्त पूजांचे आयोजन दिनांक १५ रोजी करण्यात आले होते. ह्या पूजांचं अजून एक वैशिष्ट्य म्हणजे त्यामध्ये जात-लिंग-धर्म आदि सामाजिक भेदांना बाजूला सारून श्रद्धेने येणार्या प्रत्येकाला सहभागी होण्याची अनुमती असते. पूजेत पती-पत्नी एवढेच नव्हे तर भाऊ-भाऊ, आई-मुलगा, अशांनाही एकत्र पूजेला बसता येते. नुसते पूजेचे उपचार करणार्यांना नव्हे तर त्याच्या आयोजनासाठी सेवा देणार्या भक्तांनाही त्या पुण्यात सहभागी होता येते. जगात एकच-एक असणार्या त्या शाश्वत सत्य तत्त्वाला श्रीमद् स्वामी महाराजांनी दत्त असे नाम देऊन त्याची प्रत्यक्ष आणि मानसिक आराधना ह्या व्रताद्वारे सांगितली आहे.
स्वयंसेवकांनी अत्यंत नियोजनबद्ध प्रकारे सर्व पूजांची मांडणी सकाळीच करून ठेवली होती. सर्वप्रथम पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली यज्ञाचे प्रज्वलन झाले. ह्या वर्षी सुद्धा नित्याप्रमाणे प्रकाश शक्तीच्या सान्निध्यात पूजेचे आयोजन केले होते आणि त्यासाठी प्रथम यज्ञ प्रज्वलन झाले. त्यानंतर राष्ट्र कल्याणाची प्रार्थना झाली. ह्या दिवसाचे औचित्य साधून सर्वप्रथम राष्ट्रगीताचे सर्वांनी सामूहिक गायन केले. त्यानंतर पूजेचा आरंभ करण्यात आला. तत्पूर्वी परमपूज्य सद्गुरूंचे सत्यदत्त पूजा ह्या विषयावरील छोटेखानी विवेचनाचे ध्वनीमुद्रण सर्वांना ऐकवण्यात आले. श्री फाळके गुरुजींच्या मार्गदर्शनाखाली व्यासपीठावर एका दांपत्याकडून यथायोग्य पूजा करवून घेतली जात होती. त्याचे प्रक्षेपण मोठ्या पडद्यावर करून त्या आधारे इतर सर्व भक्त विहित उपचार करत होते. भक्तांना लागणारे सर्व साहित्य अत्यंत शिस्तबद्ध पद्धतीने स्वयंसेवकांकडून पुरवले जात होते. कुठेही गोंधळ किंवा गडबड न होता अत्यंत भक्तिपूर्ण वातावरणात सर्व पूजोपचार संपन्न झाले. त्यानंतर कथा वाचन होऊन आरती झाली. शेवटी नैवेद्यार्पण, पूर्णाहुती होऊन त्यानंतर प्रसाद भोजनाचा सर्वांनी लाभ घेतला आणि ह्या दोन दिवसीय अलभ्य सोहळ्याची सांगता झाली.
मुख्य गुरूपौर्णिमेचा सोहळा ह्यानंतर सुरु झाला. ह्या प्रसंगी अत्यंत हृद्य असं निवेदन करण्यात आलं. भावस्पर्शी निवेदनानंतर परमपूज्य सद्गुरुंच्या पादुकांचं आगमन छत्र, चामर आणि दंडधारी सेवकांच्या सन्मानात झाले. त्यावेळी मातोश्री पूज्य आईसाहेब सोबत होत्याच. औक्षण झाल्यानंतर पादुका वाजत गाजत व्यासपीठापर्यंत आणण्यात आल्या. आगमनाच्या वेळी गजर झाला , “ओम मंगलम ओंकार मंगलम, गुरु मंगलम गुरुपाद मंगलम” आणि त्याचवेळी समोरच्या व्यासापीठावर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या देखण्या आणि प्रसन्नवदन रूपाचं भव्य छायाचित्राच्या स्वरूपात अवतरण झालं! आतापर्यंत निर्गुणात जाणवणारं त्यांचं अस्तित्त्व साक्षात सगुणरूप धारण करून यज्ञ मंडपात पुन्हा अवतीर्ण झालं आणि नकळत सर्व भक्तांचे अष्टसात्विक भाव अश्रुंच्या रूपाने झरझर वाहू लागले. सद्गुरुंचा देह पंचतत्त्वात विलीन झाल्यानंतरची ही पहिलीच गुरुपौर्णिमा! बघता बघता गजर झाला, “जय नर्मदे जय नर्मदे, नमामि देवी नर्मदे| नर्मदे हर, नर्मदे हरहर, नर्मदे हर, हर हर”.
ह्यानंतर पादुकांचे षोडशोपचारपूर्वक एका ज्येष्ठ दांपत्यामार्फत पूजन करण्यात आले. त्यावेळी सर्व भक्तांनी सामूहिकरीत्या विविध स्तोत्र-मंत्रांचं पठन केलं. यज्ञात अखंड हवन सुरु होतंच. पादुका पूजन झाल्यानंतर श्री सद्गुरुंच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचे श्रवण सर्व उपस्थितांनी केले. विवेचनाचा विषय होता, सद्गुरुतत्त्वाचं संकीर्तन. खोपोली स्थानावर गुरुचरित्र सप्ताहाच्या निमित्ताने दिनांक ३१ जानेवारी २०१५ रोजी हे विवेचन श्रीगुरुदेवांनी घेतलं होतं. विवेचनाचा सारांश असा,
“ईश्वराचं संकीर्तन हे भक्तिशास्त्रातलं अमोघ साधन आहे. गुरुतत्त्वाच्या कीर्तनामुळे, गुणवर्णनामुळे चित्तावरचं मालिन्य जे दुर्दैवरूपाने साठलेलं असतं ते धुतलं जातं. संपूर्ण एकरूप मनाने गुरुतत्त्वाच्या संकीर्तनाचं अवगाहन जरा आपण केलं नाही, तर ते गुरुतत्त्व तुमच्यात प्रविष्ट होऊ शकत नाही आणि पर्यायाने मालिन्य धुतलं जाऊ शकत नाही. संकीर्तानासाठी सर्वात आवश्यक म्हणजे श्रद्धा आणि निश्चय. श्रद्धा असल्याशिवाय निश्चय होत नाही आणि निश्चयाशिवाय श्रद्धा दृढ होऊ शकत नाही. श्रद्धा आणि सत्कर्माचा निश्चय नसेल तर सत्कर्मात डळमळीतपणा येतो. दुसरी अट म्हणजे एकरूपता आणि एकतानता. भक्त सद्गुरूंशी एकरूप असेल तर ते गुरुतत्त्व त्या भक्ताबरोबर सावली सारखं सतत असतं. संकीर्तानाची तिसरी अट म्हणजे कृपेची पात्रता. ही पात्रता धैर्यामुळे येते. अल्प धारिष्ट्य दाखवून संसारात येणार्या सुख-दुःखांना धीराने सामोरं जाऊन सत्कर्मरत राहणाऱ्या भक्ताबरोबर सर्वज्ञ, सर्वतंत्र, आणि स्वतंत्र गुरुतत्त्व कायम असतं. खऱ्या भक्ताने महिमेच्या आणि सवंग लोकप्रियतेच्या मागे कधीही लागू नये. पुढची पायरी म्हणजे आर्ततेने गुरुमाउलीला हाक मारणे आणि प्रामाणिक आत्मनिवेदन करणे. त्यानंतर येते अनन्य शरणागती. केलेल्या दुष्कर्मा बद्दल निसर्ग नियमाप्रमाणे शिक्षा ही होत असतेच. पण गुरुतत्त्व ही शिक्षा सतत सुसह्य करत असतं. वस्तुतः मानहानी, धनहानी, वित्तहानी ही सुद्धा कृपाच आहे कारण त्याद्वारे श्रीगुरू तुमचा एकेक पाश सोडवत असतात. सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे गुरुतत्त्वाच्या प्राप्तीची मुमुक्षा असणे. जिथे जिथे अंतिम सत्याची निस्वार्थ मागणी असते तिथे तिथे गुरुतत्त्व येतच. सर्वात शेवटी येतो कृतनिश्चय. प्रारब्धात जे कर्मनियम साठलेत ते दूर करण्यासाठी मी सत्कर्म करतो आहे असा दृढनिश्चय आणि तदनुरूप कृती पाहिजे. तरच गुरुतत्त्वाचं योग्यप्रकारे संकीर्तन करता येईल.”
अन्नपूर्णाष्टकम स्तोत्राच्या पठणाने यज्ञेश्वर नारायणाला भोजन प्रसादाची आहुती देण्यात आली. दुपारच्या सत्रात पठण-हवनाचं सत्र सुरु राहिलं. नमो गुरवे वासुदेवाय ह्या सिद्ध मंत्राची आवर्तनं आणि हवन घेण्यात आलं. पूर्णाहुती आणि पादुका दर्शनाने ह्या आनंद सोहळ्याची समाप्ती झाली.
दिनांक १५ ऑगस्ट २०१६ .. श्री सत्यदत्त पूजा
परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींची महत्त्वाची शिकवण म्हणजे “ एकत्र येऊन सत्कर्म करा, यश तुमचंच आहे”. त्यामुळे सत्यदत्त पूजेसारख्या महान व्रताचे अनुपालनही समूहाने एकत्र येऊन केले तर त्यातून गुणाकाराने शक्तिवर्धन होते. ह्यासाठी सद्गुरु श्री बापट गुरुजींनी भक्तांना ज्या अनेक साधना सुचवल्या त्यापैकी एक महत्त्वाचे साधन म्हणजे सामूहिक सत्यदत्त पूजा. परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज प्रेरित आणि विरचित संहितेनुसार ह्या सत्यदत्त पूजा श्री सद्गुरु बापट गुरुजींच्या मार्गदर्शनाखाली नित्याने आयोजित केल्या जातात. ह्या वर्षी एकूण ६१ सत्यदत्त पूजांचे आयोजन दिनांक १५ रोजी करण्यात आले होते. ह्या पूजांचं अजून एक वैशिष्ट्य म्हणजे त्यामध्ये जात-लिंग-धर्म आदि सामाजिक भेदांना बाजूला सारून श्रद्धेने येणार्या प्रत्येकाला सहभागी होण्याची अनुमती असते. पूजेत पती-पत्नी एवढेच नव्हे तर भाऊ-भाऊ, आई-मुलगा, अशांनाही एकत्र पूजेला बसता येते. नुसते पूजेचे उपचार करणार्यांना नव्हे तर त्याच्या आयोजनासाठी सेवा देणार्या भक्तांनाही त्या पुण्यात सहभागी होता येते. जगात एकच-एक असणार्या त्या शाश्वत सत्य तत्त्वाला श्रीमद् स्वामी महाराजांनी दत्त असे नाम देऊन त्याची प्रत्यक्ष आणि मानसिक आराधना ह्या व्रताद्वारे सांगितली आहे.
स्वयंसेवकांनी अत्यंत नियोजनबद्ध प्रकारे सर्व पूजांची मांडणी सकाळीच करून ठेवली होती. सर्वप्रथम पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली यज्ञाचे प्रज्वलन झाले. ह्या वर्षी सुद्धा नित्याप्रमाणे प्रकाश शक्तीच्या सान्निध्यात पूजेचे आयोजन केले होते आणि त्यासाठी प्रथम यज्ञ प्रज्वलन झाले. त्यानंतर राष्ट्र कल्याणाची प्रार्थना झाली. ह्या दिवसाचे औचित्य साधून सर्वप्रथम राष्ट्रगीताचे सर्वांनी सामूहिक गायन केले. त्यानंतर पूजेचा आरंभ करण्यात आला. तत्पूर्वी परमपूज्य सद्गुरूंचे सत्यदत्त पूजा ह्या विषयावरील छोटेखानी विवेचनाचे ध्वनीमुद्रण सर्वांना ऐकवण्यात आले. श्री फाळके गुरुजींच्या मार्गदर्शनाखाली व्यासपीठावर एका दांपत्याकडून यथायोग्य पूजा करवून घेतली जात होती. त्याचे प्रक्षेपण मोठ्या पडद्यावर करून त्या आधारे इतर सर्व भक्त विहित उपचार करत होते. भक्तांना लागणारे सर्व साहित्य अत्यंत शिस्तबद्ध पद्धतीने स्वयंसेवकांकडून पुरवले जात होते. कुठेही गोंधळ किंवा गडबड न होता अत्यंत भक्तिपूर्ण वातावरणात सर्व पूजोपचार संपन्न झाले. त्यानंतर कथा वाचन होऊन आरती झाली. शेवटी नैवेद्यार्पण, पूर्णाहुती होऊन त्यानंतर प्रसाद भोजनाचा सर्वांनी लाभ घेतला आणि ह्या दोन दिवसीय अलभ्य सोहळ्याची सांगता झाली.
Close x
दिनांक११ सप्टेंबर २०१६ रोजी गायत्री गार्डन, बदलापूर पूर्व ह्या स्थळी पूर्वनियोजित श्री गणेश यज्ञ संपन्न झाला. गणेशोत्सवाच्या निमित्ताने हा यज्ञ आयोजित करण्यात आला होता. ठीक ९.३० वाजता सौर ऊर्जेद्वारे यज्ञ प्रज्वलन झाले. विविध वैश्विक शक्तींच्या आवाहनानंतर श्रद्धा सूक्ताचे पठण झाले आणि त्यानंतर ब्रह्मणस्पती सूक्ताने श्री गणेशाला हविर्भाग अर्पण करण्यात आले. त्यानंतर उपस्थित सर्व साधकांनी श्री अथर्वशीर्षाच्या सामूहिक आवर्तनांना सुरुवात केली.
सकाळच्या सत्रात प्रथम श्री गणेश मानसपूजा संपन्न झाली. त्यानंतर पूज्यआईसाहेबांच्याशुभहस्ते ““श्रीदत्तापराधक्षमापनस्तोत्र: संपूर्ण अर्थ आणि विवेचन”, ह्या परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या विवेचनांवर आधारित ग्रंथाचे विमोचन झाले. हा ग्रंथ श्री केशव भिकाजी ढवळे प्रकाशनाने प्रसिद्ध केला आहे. परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजांच्या अत्यंत अर्थगर्भ आणि शक्तिशाली स्तोत्रांवरच्या श्री सद्गुरुंच्या विवेचन मालिकेतलं अंतिम पुष्प म्हणजे त्यांनी सप्टेंबर २०१५ मध्येदत्तअपराधक्षमापन स्तोत्रावर घेतलेली विवेचन मालिका. सद्गुरु भक्ती करत असताना शिष्याचा भाव नेमका कसा असला पाहिजे ह्याचं दिग्दर्शन स्वामी महाराजांनी ह्या स्तोत्रात केलं आहे. स्तोत्राच्या संपूर्ण अर्थाचे विवरण करताना श्री सद्गुरुंनी हे स्तोत्र उपस्थितांकडून पठणही करून घेतले होते. ही विवेचन मालिका संपली आणि त्यानंतर अवघ्या दोन महिन्याच्या कालावधीत श्री सद्गुरु ब्रह्मलीन झाले. तेव्हा हे अंतिम विवेचन ग्रंथ स्वरूपात आणण्याचा अत्यंत औचित्यपूर्ण सोहळा आजच्या यज्ञ प्रसंगी संपन्न झाला.
ह्यानंतर श्री सद्गुरुंच्या २००४ साली संपन्न झालेल्या “ श्री गणेश दर्शन आणि ध्यान” ह्या विवेचनाच्या ध्वनिमुद्रणाचे श्रवण सर्वांनी केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ वेगवेगळ्या धर्मात वेगवेगळ्या नावांनी ईश्वर ही संकल्पना आहे.आदिमकाळापासून ही संकल्पना मनुष्याला भेडसावत आली आहे. आजही कोणताही विचारी मनुष्य त्या शक्तीचा उगम शोधण्याचा प्रयत्न करतो, जिथून सृष्टीची उत्पत्ती झाली. अनुभवी सत्पुरुषांना ह्या बाबतीत आलेल्या अनुभवांना अध्यात्मात प्रचीती म्हणतात. प्रत्येकाच्या ईश्वरी संकल्पनेला अनुसरून हे अनुभव भिन्न भिन्न असतात. ह्या भिन्न भिन्न ईश्वरी संकल्पनेचं एक पूर्ण रूप म्हणजे श्रीगणेश. वस्तुतः आपल्यातही ईश्वराचा अंश आहे. पण आपल्यात ही शक्ती अजून अपूर्ण रुपात आहे. आपल्याला जरा पूर्णत्त्व प्राप्त करायचं असेल तर ईश्वरी संकल्पना वाढवत नेली पाहिजे आणि स्वतःविषयीची संकल्पना कमी करत गेलं पाहिजे. असं केलं तरच तुम्ही एक दिवशी ‘अहं ब्रह्मास्मि” ह्याअवस्थेपर्यंत पोहोचाल. “ तुका आकाशाएवढा’, हे अहंकाराचे नव्हेत तर स्वानुभवाचे उद्गार आहेत. एवढं विशाल व्हायचं असेल तर आपल्यातली सहभावना वाढवत नेली पाहिजे आणि समोरच्यातही तो ईश्वर बघता आला पाहिजे.आपल्यातले दोष ओळखून तो कमी करण्याचा संकल्प केला पाहिजे. आपल्यातला संकुचितपणा काढून टाकला पाहिजे. त्यासाठी नवविधा भक्ती मधलं आत्मनिवेदन हे सर्वात महत्त्वाचं आहे. “ काहीही न मागण्याची” मागणी जेव्हा केली जाते तेव्हाच तुम्हाला खरी भक्ती करता येते. जेव्हा ईश्वरी संकल्पना परमोच्च स्तरावर न्याल तेव्हा ईश्वर प्राप्ती झाल्याशिवाय राहणार नाही. त्यासाठी ईश्वराने प्रारब्ध भोगाचे जे कडू काढे दिले असतील ते निष्ठावानाचे संरक्षण करणारे असतील. तेव्हा साक्षात्कार हवा असेल तर हे कडू काढे, हे तपाचे काढे घेतलेच पाहिजेत. द्वैत भाव- दुजा भाव संपूर्ण संपवून टाकला पाहिजे. “ नामा म्हणे केशीराजा, केला नेम चालवी माझा”, अशी अवस्था झाली पाहिजे.”
अन्नपूर्णाष्टक स्तोत्राच्या पठणाने यज्ञ नारायणाला नैवेद्याचे अर्पण करण्यात आले. जन्मपूर्व संस्कार,जन्मोत्तर संस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम नित्याप्रमाणे यज्ञासह सुरु होते.दुपारच्या सत्रात अथर्वशीर्ष आवर्तने पुन्हा सुरु करण्यात आली. अंतिमतः आद्य शंकराचार्य आणि स्वामी महाराज विरचित विविध गणेशस्तोत्रांचे यज्ञ साक्षीने पठण करण्यात आले. पूर्णाहुती नंतर श्रीसद्गुरु-पादुका दर्शन आणि आईसाहेबांचे दर्शन घेऊन यज्ञ कार्यक्रमाचा समारोप झाला.
सकाळच्या सत्रात प्रथम श्री गणेश मानसपूजा संपन्न झाली. त्यानंतर पूज्यआईसाहेबांच्याशुभहस्ते ““श्रीदत्तापराधक्षमापनस्तोत्र: संपूर्ण अर्थ आणि विवेचन”, ह्या परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या विवेचनांवर आधारित ग्रंथाचे विमोचन झाले. हा ग्रंथ श्री केशव भिकाजी ढवळे प्रकाशनाने प्रसिद्ध केला आहे. परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजांच्या अत्यंत अर्थगर्भ आणि शक्तिशाली स्तोत्रांवरच्या श्री सद्गुरुंच्या विवेचन मालिकेतलं अंतिम पुष्प म्हणजे त्यांनी सप्टेंबर २०१५ मध्येदत्तअपराधक्षमापन स्तोत्रावर घेतलेली विवेचन मालिका. सद्गुरु भक्ती करत असताना शिष्याचा भाव नेमका कसा असला पाहिजे ह्याचं दिग्दर्शन स्वामी महाराजांनी ह्या स्तोत्रात केलं आहे. स्तोत्राच्या संपूर्ण अर्थाचे विवरण करताना श्री सद्गुरुंनी हे स्तोत्र उपस्थितांकडून पठणही करून घेतले होते. ही विवेचन मालिका संपली आणि त्यानंतर अवघ्या दोन महिन्याच्या कालावधीत श्री सद्गुरु ब्रह्मलीन झाले. तेव्हा हे अंतिम विवेचन ग्रंथ स्वरूपात आणण्याचा अत्यंत औचित्यपूर्ण सोहळा आजच्या यज्ञ प्रसंगी संपन्न झाला.
ह्यानंतर श्री सद्गुरुंच्या २००४ साली संपन्न झालेल्या “ श्री गणेश दर्शन आणि ध्यान” ह्या विवेचनाच्या ध्वनिमुद्रणाचे श्रवण सर्वांनी केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ वेगवेगळ्या धर्मात वेगवेगळ्या नावांनी ईश्वर ही संकल्पना आहे.आदिमकाळापासून ही संकल्पना मनुष्याला भेडसावत आली आहे. आजही कोणताही विचारी मनुष्य त्या शक्तीचा उगम शोधण्याचा प्रयत्न करतो, जिथून सृष्टीची उत्पत्ती झाली. अनुभवी सत्पुरुषांना ह्या बाबतीत आलेल्या अनुभवांना अध्यात्मात प्रचीती म्हणतात. प्रत्येकाच्या ईश्वरी संकल्पनेला अनुसरून हे अनुभव भिन्न भिन्न असतात. ह्या भिन्न भिन्न ईश्वरी संकल्पनेचं एक पूर्ण रूप म्हणजे श्रीगणेश. वस्तुतः आपल्यातही ईश्वराचा अंश आहे. पण आपल्यात ही शक्ती अजून अपूर्ण रुपात आहे. आपल्याला जरा पूर्णत्त्व प्राप्त करायचं असेल तर ईश्वरी संकल्पना वाढवत नेली पाहिजे आणि स्वतःविषयीची संकल्पना कमी करत गेलं पाहिजे. असं केलं तरच तुम्ही एक दिवशी ‘अहं ब्रह्मास्मि” ह्याअवस्थेपर्यंत पोहोचाल. “ तुका आकाशाएवढा’, हे अहंकाराचे नव्हेत तर स्वानुभवाचे उद्गार आहेत. एवढं विशाल व्हायचं असेल तर आपल्यातली सहभावना वाढवत नेली पाहिजे आणि समोरच्यातही तो ईश्वर बघता आला पाहिजे.आपल्यातले दोष ओळखून तो कमी करण्याचा संकल्प केला पाहिजे. आपल्यातला संकुचितपणा काढून टाकला पाहिजे. त्यासाठी नवविधा भक्ती मधलं आत्मनिवेदन हे सर्वात महत्त्वाचं आहे. “ काहीही न मागण्याची” मागणी जेव्हा केली जाते तेव्हाच तुम्हाला खरी भक्ती करता येते. जेव्हा ईश्वरी संकल्पना परमोच्च स्तरावर न्याल तेव्हा ईश्वर प्राप्ती झाल्याशिवाय राहणार नाही. त्यासाठी ईश्वराने प्रारब्ध भोगाचे जे कडू काढे दिले असतील ते निष्ठावानाचे संरक्षण करणारे असतील. तेव्हा साक्षात्कार हवा असेल तर हे कडू काढे, हे तपाचे काढे घेतलेच पाहिजेत. द्वैत भाव- दुजा भाव संपूर्ण संपवून टाकला पाहिजे. “ नामा म्हणे केशीराजा, केला नेम चालवी माझा”, अशी अवस्था झाली पाहिजे.”
अन्नपूर्णाष्टक स्तोत्राच्या पठणाने यज्ञ नारायणाला नैवेद्याचे अर्पण करण्यात आले. जन्मपूर्व संस्कार,जन्मोत्तर संस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम नित्याप्रमाणे यज्ञासह सुरु होते.दुपारच्या सत्रात अथर्वशीर्ष आवर्तने पुन्हा सुरु करण्यात आली. अंतिमतः आद्य शंकराचार्य आणि स्वामी महाराज विरचित विविध गणेशस्तोत्रांचे यज्ञ साक्षीने पठण करण्यात आले. पूर्णाहुती नंतर श्रीसद्गुरु-पादुका दर्शन आणि आईसाहेबांचे दर्शन घेऊन यज्ञ कार्यक्रमाचा समारोप झाला.
Close x
दिनांक ३० सप्टेंबर २०१६ रोजी गायत्री गार्डन, बदलापूर ह्या यज्ञ स्थळी पितृ पक्षातील अधिकीचा विशेष पितृ यज्ञ, गायत्री गार्डन, बदलापूर पूर्व ह्या यज्ञ स्थळी संपन्न झाला. गायत्री मंत्र पठणा सहितसौर उर्जे द्वारे यज्ञ प्रज्वलन झाले. विश्वातील सर्व देवा-देवतांच्या आवाहनानंतर श्रध्दासूक्त, सौर सूक्ताद्वारे पितृ शक्तीला सर्वांनी वंदन केले. प्रथम सत्रामध्ये केंद्रातर्फे घेण्यात येणाऱ्या विविध उपक्रमांची माहिती देण्यात आली. ह्यामध्ये दिनांक १६ सप्टेंबर रोजी २५-३० साधक-भक्तांनी कल्याण इथल्या गणेश घाटाच्या गणपती विसर्जनानंतर केलेल्या स्वच्छता मोहिमेचा विशेष उल्लेख केला गेला. ह्या उपक्रमाचे स्थानिक प्रशासनामार्फतही कौतुक झाल्याचे सांगण्यात आले. ह्याव्यतिरिक्त अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्रआणि ग्रंथाचा प्रसार आणि प्रचाराच्या कार्यक्रमाविषयी देखील माहिती देण्यात आली. दिनांक १८ सप्टेंबर रोजी हा कार्यक्रम दापोली येथे संपन्न झाला आणि त्यावेळी स्थानिक भक्त-साधाकांचा ह्या कार्यक्रमाला उत्तम प्रतिसाद लाभल्याचे सांगण्यात आले.
अहवाल वाचनाचा कार्यक्रम झाल्यानंतर परम पूज्य श्री सद्गुिरुंचे ’पितृपूजा अर्थात श्राद्ध”, ह्याविषयावर२०१४ ह्या वर्षी संपन्न झालेल्या विवेचनाच्या ध्वनी-फितीचे श्रवण सर्वांनी केले. विवेचनाचा सारांश पुढीलप्रमाणे आहे,
आपल्या संस्कृतीने पितृपूजेसाठी भाद्रपद महिन्यातले पौर्णिमेनंतरचे पंधरा दिवस पितृपंधरवडा म्हणून नियोजित केले आहेत. पितर म्हणजे आपल्याच घरातले पूर्वी होऊन गेलेले सर्व पूर्वज एवढेच नाहीत तर वेदांनी ह्याची व्यापक व्याख्या केली आहे. मनुष्यच नव्हे तर वृक्ष, पशू, पक्षी ह्यापैकी ज्यांच्या ज्यांच्याकडून आपल्याला काहीतरी लाभ झाला आहे, मदत प्राप्त झाली आहे आणि जे आज ह्या भूमीवर नाहीत, ते सगळे आपल्या पितरांमध्ये आंतर्भूत होतात. पितृपूजेसाठी महत्त्वाचा मानला गेलेला श्राद्ध विधी प्रथमतः महर्षी अत्रींनी संकलित केला. श्राद्ध करून पूर्वजांचे आशीर्वाद प्राप्त करण्यासाठी काही महत्त्वाच्या अटी आहेत. पहिली अट म्हणजे श्रद्धा. श्रद्धेने केलं जाणारं ते श्राद्ध अशी व्याख्या पाणिनीने केली आहे. ही श्रद्धा ज्ञानपूर्वक असावी. परंतु ह्या श्रद्धेआड येणारी सर्वात मोठी गोष्ट म्हणजे मानवाच्या मनातल्या विविध शंका. ह्यातली प्रमुख शंका म्हणजे आपण अर्पण केलेलं सत्कर्माचं पुण्य पितरांपर्यंत नक्की पोहोचत असेल ना? ह्यासाठी पितृपूजेमागचं विज्ञान, तत्त्वज्ञान समजावून घेता आलं पाहिजे. कोणत्याही सत्कर्मासाठी दोन गोष्टी अत्यंत महत्त्वाच्या असतात, पहिलं म्हणजे अंतरीचा भाव आणि दुसरं कृती. देवतांना मुख्यत्त्वे भावाची अपेक्षा असते तर पितृगणांना कृतीची अपेक्षा असते. म्हणून कृती ही पितृपूजेची दुसरी अट आहे. पितृपूजेची तिसरी अट म्हणजे ज्ञान, कारण नुसत्या कृतीपेक्षा ज्ञानपूर्वक केलेल्या कृतीला अधिक महत्त्व आहे. पितृपूजा म्हणजे आपण कोणावर उपकार करत नसतो तर आपण आपल्याच ऋणमुक्तीसाठी आवश्यक असलेलं कर्तव्य पालन करत असतो, हे ज्ञान समजावून घेणं अत्यंत महत्त्वाचं आहे. पितृपूजनासाठी शेवटची आणि महत्त्वाची अट म्हणजे आत्मचिंतन. आपणही कोणाचेतरी पूर्वज होणार आहोत तेव्हा आपल्या वंशजांवर शांती करण्याची वेळ येऊ नये ह्याचे आत्मभान ठेवून आपल्याला आयुष्यभर सत्कर्मरत राहता आलं पाहिजे. आयुष्यभर सत्कर्म केलं तर मृत्यूपश्चात वंशजांवर अवलंबून राहण्याची वेळ आपल्यावर येणार नाही.”
विवेचनानंतर पितृसूक्ताच्या पठणाने सर्व पितृगणांना यज्ञाच्या माध्यमातून पिंडदान आणि हविर्द्रव्याचे कृतज्ञतापूर्वक अर्पण करण्यात आले. हविर्द्रव्याचा काही भाग जलार्पणासाठी राखून ठेवण्यात आला.गायत्री मंत्राचा जपसंकल्पही उपस्थितांकडूनयज्ञ साक्षीनेकेला गेला.सद्गुारु पादुकाआणि पूज्य आईंचे दर्शन घेऊन कार्यक्रमाची सांगता करण्यात आली.
यज्ञ क्रमांक ३५८ , शतचंडी स्वाहाकार
परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी प्रेरित दर महा यज्ञ संकल्पाचे पुढचे पुष्प अर्थात शतचंडी स्वाहाकार दिनांक १० ऑक्टोबर २०१६ रोजी गायत्री गार्डन, बदलापूर ह्या स्थळी संपन्न झाला. सौर शक्तीच्या माध्यमातून यज्ञ प्रज्वलन यजमानांनी पूज्य आईंच्या उपस्थितीत केले. आवाहानीयमंत्र झाल्यानंतर श्री दुर्गा सप्तशतीच्या सामूहिक पठण आणि हवनाला प्रारंभ झाला. प्रथम सत्रामध्ये परमपूज्य सद्गुरु लिखित अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र – संपूर्ण अर्थ आणि विवरण : संपूर्ण अर्थ आणि विवरण”, ह्या ग्रंथाच्या सातव्या आवृत्तीचे प्रकाशन पूज्य आईंच्या शुभहस्ते करण्यात आले.
दिनांक १३ नोव्हेंबर रोजीच्या मासिक यज्ञाच्या दिवशी परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या प्रथम स्मृतीदिनानिमित्त रक्तदान शिबिराचे आयोजन करण्यात येणार आहे. हे दान ज्ञानपूर्वक घडावे ह्या हेतूने श्री आदित्य बापट ह्यांनी रक्त दान म्हणजे काय? ह्या विषयाचा विज्ञाननिष्ठ आढावा घेतला. ह्यानंतर दिनांक १४ डिसेंबर २०१४ रोजी परमपूज्य सद्गुरुंनी “ अहं राष्ट्री” ह्या विषयावर जे विवेचन यज्ञ साक्षीने घेतेले होते त्याचं ध्वनीमुद्रण सर्वानी श्रवण केलं. विवेचनाचा सारांश असा,
“दुर्गासप्तशती मध्ये शक्तीच्या विविध रूपांचं वर्णन आलं आहे. समूह शक्तीच्या सामर्थ्यामुळे महिषासुरमर्दिनीने असुरांचा नाश केला. ह्या समूह शक्तीचं एक रूप म्हणजे राष्ट्रभक्ती. संपूर्ण विश्व एकाच चैतन्याचं स्वरूप आहे, ते एकाच दिशेने गमन करते आहे. गायनात कितीही ताल-सूर-लयाचं वैविध्य असलं तर शेवटी समेवर यावंच लागतं. तसंच विश्वगायनातली सम म्हणजे समता. वरवर कितीही विषमता असल्याचं भासलं तरी विश्वाच्या अंतरंगात संपूर्ण समता नांदते आहे. समतेकडे जाणार्यात विश्वप्रवासाचं एक स्टेशन म्हणजे राष्ट्र. जेव्हा ह्या राष्ट्र संकल्पनेचा आपण स्वीकार करतो तेव्हा “मी आणि माझे कुटुंबीय’, ह्यापासून आपण विशाल झालेलो असतो. उत्क्रांतीच्या काळात नीतीमूल्यांचा विकास होत गेला आणि त्यातूनच राष्ट्र संकल्पनेचा उद्गम झाला. अनेकविध लोकांची एकत्रित झालेली इच्छा शक्ती म्हणजे राष्ट्रशक्ती. ऋग्वे दामध्ये ऐतरीय ब्राह्मण ग्रंथात वैदिक राष्ट्र संकल्पनेचा उद्घोष केला आहे. ह्यात प्रामुख्याने आठप्रकारच्या राष्ट्रशासनांचा उल्लेख आढळतो. साम्राज्य म्हणजे आर्यविधानं करून राष्ट्राचा विस्तार करणे. भौज्यं म्हणजे भौगोलिक मर्यादेतले राष्ट्र. लोकांनी निवडलेला नेता जेव्हा राज्य करतो तेव्हा त्याला स्वाराज्यं म्हणतात. उत्तम स्वाराज्य येण्यासाठी मुळात जनमानस शुद्ध पाहिजे. कोणताही एक नेता नाही तर संपूर्ण जनताच जेव्हा राज्य करते तेव्हा त्याला म्हणतात वैराज्यं. परमेश्वराच्या इच्छेनेच हे राष्ट्र चालतं ही भावना म्हणजे पारमेष्ठ्यं. तर अनेक छोटी छोटी राष्ट्र एकत्र येऊन बनलेलं राष्ट्र म्हणजे महाराज्यं. सनदी अधिकार्यांानी चालवलेलं राज्य म्हणजे अधिपत्यमय राज्य. समन्तपर्यायी राज्य म्हणजे अनेक मांडलिक राजे आणि सुभेदारी असलेलं राज्य. ह्या पलीकडे जाणारी संकल्पना म्हणजे ’वसुधैव कुटुंबकम्”. तिथे पर्यंत पोहोचण्यासाठी राष्ट्रकल्याणाचा संकल्प असणे ही महत्त्वाची पायरी आहे. ह्यासाठी परस्पर सहयोग आणि समन्वय साधता आला पाहिजे. तलवारीने तलवारीशी लढता येत नाही, त्यासाठी ढाल पाहिजे. दुष्प्रवृत्त लोकांचा विचारांचा हल्ला परतवण्यासाठी आपली मनाची ढाल बळकट पाहिजे. लढाई वृत्तींशी असावी माणसांशी नाही.तलवारीने लढाई जिंकण्याचा ज्यांनी प्रयत्न केला ते खरेतर हरले. पण लक्षात राहिले ते कृष्ण, गौतम बुद्ध, महावीर. सेनापती अनेक झाले पण लक्षात राहिले ते महात्मा गांधी ज्यांनी विचारांवर विजय मिळवला. त्यांनी व्यक्तिद्वेष केला नाही तर वृत्तिद्वेष केला. आपणही यज्ञात राष्ट्र कल्याणाची प्रार्थना घेतो. हेतु एकच की राष्ट्रकल्याणात आपलाही खारीचा वाटा असावा आणि सामूदयिक इच्छाशक्ती आपल्याला अनुकूल व्हावी. विनाशक शक्ती नाहिशा करून आत्मकल्याणाची दिशा गवसण्यासाठी राष्ट्र कल्याणाचा मार्ग स्वीकारता आला पाहिजे. त्यासाठी बळ देण्याची प्रार्थना आज आपण महिषासुरमर्दिनीला करुया”.
दुपारच्या सत्रात कुमारिका पूजन, बालसंस्कार आणि जन्मपूर्वसंस्काराचा वर्ग इच्छुकांसाठी घेण्यात आला. इतरांनी दुर्गासप्तशतीचं हवन-पठण सुरु ठेवलं. पूर्णाहुती आणि सद्गु रु आशीर्वादाने यज्ञ सोहळ्याची सांगता झाली.
अहवाल वाचनाचा कार्यक्रम झाल्यानंतर परम पूज्य श्री सद्गुिरुंचे ’पितृपूजा अर्थात श्राद्ध”, ह्याविषयावर२०१४ ह्या वर्षी संपन्न झालेल्या विवेचनाच्या ध्वनी-फितीचे श्रवण सर्वांनी केले. विवेचनाचा सारांश पुढीलप्रमाणे आहे,
आपल्या संस्कृतीने पितृपूजेसाठी भाद्रपद महिन्यातले पौर्णिमेनंतरचे पंधरा दिवस पितृपंधरवडा म्हणून नियोजित केले आहेत. पितर म्हणजे आपल्याच घरातले पूर्वी होऊन गेलेले सर्व पूर्वज एवढेच नाहीत तर वेदांनी ह्याची व्यापक व्याख्या केली आहे. मनुष्यच नव्हे तर वृक्ष, पशू, पक्षी ह्यापैकी ज्यांच्या ज्यांच्याकडून आपल्याला काहीतरी लाभ झाला आहे, मदत प्राप्त झाली आहे आणि जे आज ह्या भूमीवर नाहीत, ते सगळे आपल्या पितरांमध्ये आंतर्भूत होतात. पितृपूजेसाठी महत्त्वाचा मानला गेलेला श्राद्ध विधी प्रथमतः महर्षी अत्रींनी संकलित केला. श्राद्ध करून पूर्वजांचे आशीर्वाद प्राप्त करण्यासाठी काही महत्त्वाच्या अटी आहेत. पहिली अट म्हणजे श्रद्धा. श्रद्धेने केलं जाणारं ते श्राद्ध अशी व्याख्या पाणिनीने केली आहे. ही श्रद्धा ज्ञानपूर्वक असावी. परंतु ह्या श्रद्धेआड येणारी सर्वात मोठी गोष्ट म्हणजे मानवाच्या मनातल्या विविध शंका. ह्यातली प्रमुख शंका म्हणजे आपण अर्पण केलेलं सत्कर्माचं पुण्य पितरांपर्यंत नक्की पोहोचत असेल ना? ह्यासाठी पितृपूजेमागचं विज्ञान, तत्त्वज्ञान समजावून घेता आलं पाहिजे. कोणत्याही सत्कर्मासाठी दोन गोष्टी अत्यंत महत्त्वाच्या असतात, पहिलं म्हणजे अंतरीचा भाव आणि दुसरं कृती. देवतांना मुख्यत्त्वे भावाची अपेक्षा असते तर पितृगणांना कृतीची अपेक्षा असते. म्हणून कृती ही पितृपूजेची दुसरी अट आहे. पितृपूजेची तिसरी अट म्हणजे ज्ञान, कारण नुसत्या कृतीपेक्षा ज्ञानपूर्वक केलेल्या कृतीला अधिक महत्त्व आहे. पितृपूजा म्हणजे आपण कोणावर उपकार करत नसतो तर आपण आपल्याच ऋणमुक्तीसाठी आवश्यक असलेलं कर्तव्य पालन करत असतो, हे ज्ञान समजावून घेणं अत्यंत महत्त्वाचं आहे. पितृपूजनासाठी शेवटची आणि महत्त्वाची अट म्हणजे आत्मचिंतन. आपणही कोणाचेतरी पूर्वज होणार आहोत तेव्हा आपल्या वंशजांवर शांती करण्याची वेळ येऊ नये ह्याचे आत्मभान ठेवून आपल्याला आयुष्यभर सत्कर्मरत राहता आलं पाहिजे. आयुष्यभर सत्कर्म केलं तर मृत्यूपश्चात वंशजांवर अवलंबून राहण्याची वेळ आपल्यावर येणार नाही.”
विवेचनानंतर पितृसूक्ताच्या पठणाने सर्व पितृगणांना यज्ञाच्या माध्यमातून पिंडदान आणि हविर्द्रव्याचे कृतज्ञतापूर्वक अर्पण करण्यात आले. हविर्द्रव्याचा काही भाग जलार्पणासाठी राखून ठेवण्यात आला.गायत्री मंत्राचा जपसंकल्पही उपस्थितांकडूनयज्ञ साक्षीनेकेला गेला.सद्गुारु पादुकाआणि पूज्य आईंचे दर्शन घेऊन कार्यक्रमाची सांगता करण्यात आली.
यज्ञ क्रमांक ३५८ , शतचंडी स्वाहाकार
परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी प्रेरित दर महा यज्ञ संकल्पाचे पुढचे पुष्प अर्थात शतचंडी स्वाहाकार दिनांक १० ऑक्टोबर २०१६ रोजी गायत्री गार्डन, बदलापूर ह्या स्थळी संपन्न झाला. सौर शक्तीच्या माध्यमातून यज्ञ प्रज्वलन यजमानांनी पूज्य आईंच्या उपस्थितीत केले. आवाहानीयमंत्र झाल्यानंतर श्री दुर्गा सप्तशतीच्या सामूहिक पठण आणि हवनाला प्रारंभ झाला. प्रथम सत्रामध्ये परमपूज्य सद्गुरु लिखित अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र – संपूर्ण अर्थ आणि विवरण : संपूर्ण अर्थ आणि विवरण”, ह्या ग्रंथाच्या सातव्या आवृत्तीचे प्रकाशन पूज्य आईंच्या शुभहस्ते करण्यात आले.
दिनांक १३ नोव्हेंबर रोजीच्या मासिक यज्ञाच्या दिवशी परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या प्रथम स्मृतीदिनानिमित्त रक्तदान शिबिराचे आयोजन करण्यात येणार आहे. हे दान ज्ञानपूर्वक घडावे ह्या हेतूने श्री आदित्य बापट ह्यांनी रक्त दान म्हणजे काय? ह्या विषयाचा विज्ञाननिष्ठ आढावा घेतला. ह्यानंतर दिनांक १४ डिसेंबर २०१४ रोजी परमपूज्य सद्गुरुंनी “ अहं राष्ट्री” ह्या विषयावर जे विवेचन यज्ञ साक्षीने घेतेले होते त्याचं ध्वनीमुद्रण सर्वानी श्रवण केलं. विवेचनाचा सारांश असा,
“दुर्गासप्तशती मध्ये शक्तीच्या विविध रूपांचं वर्णन आलं आहे. समूह शक्तीच्या सामर्थ्यामुळे महिषासुरमर्दिनीने असुरांचा नाश केला. ह्या समूह शक्तीचं एक रूप म्हणजे राष्ट्रभक्ती. संपूर्ण विश्व एकाच चैतन्याचं स्वरूप आहे, ते एकाच दिशेने गमन करते आहे. गायनात कितीही ताल-सूर-लयाचं वैविध्य असलं तर शेवटी समेवर यावंच लागतं. तसंच विश्वगायनातली सम म्हणजे समता. वरवर कितीही विषमता असल्याचं भासलं तरी विश्वाच्या अंतरंगात संपूर्ण समता नांदते आहे. समतेकडे जाणार्यात विश्वप्रवासाचं एक स्टेशन म्हणजे राष्ट्र. जेव्हा ह्या राष्ट्र संकल्पनेचा आपण स्वीकार करतो तेव्हा “मी आणि माझे कुटुंबीय’, ह्यापासून आपण विशाल झालेलो असतो. उत्क्रांतीच्या काळात नीतीमूल्यांचा विकास होत गेला आणि त्यातूनच राष्ट्र संकल्पनेचा उद्गम झाला. अनेकविध लोकांची एकत्रित झालेली इच्छा शक्ती म्हणजे राष्ट्रशक्ती. ऋग्वे दामध्ये ऐतरीय ब्राह्मण ग्रंथात वैदिक राष्ट्र संकल्पनेचा उद्घोष केला आहे. ह्यात प्रामुख्याने आठप्रकारच्या राष्ट्रशासनांचा उल्लेख आढळतो. साम्राज्य म्हणजे आर्यविधानं करून राष्ट्राचा विस्तार करणे. भौज्यं म्हणजे भौगोलिक मर्यादेतले राष्ट्र. लोकांनी निवडलेला नेता जेव्हा राज्य करतो तेव्हा त्याला स्वाराज्यं म्हणतात. उत्तम स्वाराज्य येण्यासाठी मुळात जनमानस शुद्ध पाहिजे. कोणताही एक नेता नाही तर संपूर्ण जनताच जेव्हा राज्य करते तेव्हा त्याला म्हणतात वैराज्यं. परमेश्वराच्या इच्छेनेच हे राष्ट्र चालतं ही भावना म्हणजे पारमेष्ठ्यं. तर अनेक छोटी छोटी राष्ट्र एकत्र येऊन बनलेलं राष्ट्र म्हणजे महाराज्यं. सनदी अधिकार्यांानी चालवलेलं राज्य म्हणजे अधिपत्यमय राज्य. समन्तपर्यायी राज्य म्हणजे अनेक मांडलिक राजे आणि सुभेदारी असलेलं राज्य. ह्या पलीकडे जाणारी संकल्पना म्हणजे ’वसुधैव कुटुंबकम्”. तिथे पर्यंत पोहोचण्यासाठी राष्ट्रकल्याणाचा संकल्प असणे ही महत्त्वाची पायरी आहे. ह्यासाठी परस्पर सहयोग आणि समन्वय साधता आला पाहिजे. तलवारीने तलवारीशी लढता येत नाही, त्यासाठी ढाल पाहिजे. दुष्प्रवृत्त लोकांचा विचारांचा हल्ला परतवण्यासाठी आपली मनाची ढाल बळकट पाहिजे. लढाई वृत्तींशी असावी माणसांशी नाही.तलवारीने लढाई जिंकण्याचा ज्यांनी प्रयत्न केला ते खरेतर हरले. पण लक्षात राहिले ते कृष्ण, गौतम बुद्ध, महावीर. सेनापती अनेक झाले पण लक्षात राहिले ते महात्मा गांधी ज्यांनी विचारांवर विजय मिळवला. त्यांनी व्यक्तिद्वेष केला नाही तर वृत्तिद्वेष केला. आपणही यज्ञात राष्ट्र कल्याणाची प्रार्थना घेतो. हेतु एकच की राष्ट्रकल्याणात आपलाही खारीचा वाटा असावा आणि सामूदयिक इच्छाशक्ती आपल्याला अनुकूल व्हावी. विनाशक शक्ती नाहिशा करून आत्मकल्याणाची दिशा गवसण्यासाठी राष्ट्र कल्याणाचा मार्ग स्वीकारता आला पाहिजे. त्यासाठी बळ देण्याची प्रार्थना आज आपण महिषासुरमर्दिनीला करुया”.
दुपारच्या सत्रात कुमारिका पूजन, बालसंस्कार आणि जन्मपूर्वसंस्काराचा वर्ग इच्छुकांसाठी घेण्यात आला. इतरांनी दुर्गासप्तशतीचं हवन-पठण सुरु ठेवलं. पूर्णाहुती आणि सद्गु रु आशीर्वादाने यज्ञ सोहळ्याची सांगता झाली.
Close x
दिनांक १३ नोव्हेंबर २०१६ रोजी, महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी ३५९ वा संकल्पित विष्णुयज्ञ बदलापूर येथे संपन्न झाला. आजचा दिवस सर्व यज्ञ साधकांसाठी अतिशय महत्त्वाचा होता कारण आज परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींचे प्रथम पुण्यस्मरण यज्ञ साक्षीने संपन्न झाले. ह्या दिवशी वैकुठ चतुर्दशी होती हे आणखी एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य होय. पूज्य बापट ताईंच्या उपस्थितीत यज्ञ प्रज्वलन झाल्यानंतर श्रद्धासूक्त, पुरुषसूक्त, विष्णुसूक्त, श्रीसूक्त, लक्ष्मीसूक्तह्यांचेपठणझाले व तद्नंतर विष्णूसहस्रनामाची सामूहिक आवर्तने सुरु करण्यात आली.
यज्ञाच्या दिवशी कै श्री वामनराव ओक ह्या रक्तपेढीच्या सहकार्याने रक्तदान शिबिराचे आयोजन करण्यात आले होते. सकाळच्या सत्रात पूज्य ताईंच्या हस्ते “श्रेष्ठ मंत्रशक्ती” ह्या श्री सद्गुरुंच्या प्रथम संकलनात्मक पुस्तकाच्या सहाव्या आवृत्तीचे अनावरण करण्यात आले. त्यानंतर श्री सद्गुरुंच्या मुखातून सांगितली गेलेली श्रीदत्तात्रेय मानसपूजा सर्वांनी श्रवण केली आणि त्याआधारे ध्यानाद्वारे दत्तपूजा साकार केली. ही मानसपूजा प.प. श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजांनी रचली आहे. त्यानंतर सर्व भक्तांचे प्रतिनिधित्त्व करत सौ. प्रिया दाभाडे ह्यांनी अतिशय ह्रद्य मनोगत श्री सद्गुरुंना कृतज्ञतापूर्वक अर्पण केले.
दिनांक २४ जून २००४ रोजी “विष्णु दैवत विज्ञान” ह्या विषयावर जे विवेचन घेतले होते त्याचं ध्वनीमुद्रण सगळ्यांनी श्रावण केलं. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
महाविष्णु ही सत्त्व गुणांचे प्रतीक असलेली वेदकालीन प्रमुख देवता आहे. निर्मिती ते लय ह्या काळात विश्वाचे पालन करणारी ही देवता आहे. साक्षात वैश्विक शक्ती म्हणजे महाविष्णु. जगपालन करणं, लोकांना आनंदात ठेवणं, प्रत्येकाला मार्ग दाखवणं हे सगळं करणारी शक्ती म्हणजे महाविष्णू. जगाला व्यापून दशांगुळे उरलेल्या ह्या शक्तीच्या आधीन सर्व जग आहे. ब्रह्म देवाला विश्व निर्मिती करण्याची प्रेरणा सुद्धा महाविष्णुने दिली. ह्या दैवताच्या अनेक प्रतिमा प्रचलित आहे. सर्वात प्रमुख म्हणजे शेषावर शयन करणारे महाविष्णू ज्यांच्या पायाशी साक्षात लक्ष्मी आहे.. उत्तर भारतात वैकुंठ निवासी विष्णूची प्रतिमा प्रसिद्ध आहे. विठ्ठल प्रतिमा महाराष्ट्रात लोकप्रिय आहे. श्रीनाथ प्रतिमा शंख, चक्र, गदा आणि कमाल धारण केलेली आहे. ह्या प्रत्येक आयुधाला काही सांकेतिक अर्थ आहे. उदाहरणार्थ चक्र हे दुष्ट निर्दालन आणि सृष्टीच्या रहाट गाडग्याचे प्रतीक आहे.पद्म हे पुरुष-प्रकृती मीलनाचे अर्थात उत्पत्तीचे प्रतीक आहे. ह्याच पद्माचा म्हणजे कमळाचा स्पर्श करून महाविष्णुंनी तपश्चर्या करत असताना त्रीमितीतून बाहेर पडलेल्या धृव बाळाला भानावर आणलं आणि आशीर्वाद दिले. पुढे ध्रुवाने अतिशय उत्तम राज्य केलं. दत्त प्रतिमेमध्ये सुद्धा तीनही गुणांचा मिलाप असला तरी प्रमुख शक्ती महाविष्णुंची आहे. दत्त प्रतिमेमध्ये तीनही गुणांचा समतोल असतो. महाविष्णू प्रतीकामधून अनेक उत्तम गुण आपल्याला घेता येतात, त्यातले प्रमुख म्हणजे व्यापकता, पालकत्त्व आणि नियमांचे पालन करून विश्वाला आनंद देणे. पूजन, अर्चन, यजन तीनही मार्गांनी विष्णू आराधना करता येते.विष्णू सहस्र्नामात विष्णू गुणांचे स्तवन केले गेले आहे. ह्याचं पठण हजारो वर्षांपासून ह्या संस्कृती मध्ये घडले असल्याने आजही जो कोणी विष्णू सहस्र नामाचे पठण करेल त्याला ती शक्ती मिळाल्यावाचून राहणार नाही आणि ह्या शक्तीच्या सहाय्याने ऐहिक कल्याणा बरोबर पारमार्थिक कल्याणही साध्य होईल.”
दुपारच्या सत्रात विष्णू सहस्रनाम आवर्तने सुरु ठेवण्यात आली. पूर्णाहुती नंतर श्री सद्गुरु पादुका आणि पूज्य ताईंच्या दर्शनाचा लाभ सगळ्यांनी घेतला.
यज्ञाच्या दिवशी कै श्री वामनराव ओक ह्या रक्तपेढीच्या सहकार्याने रक्तदान शिबिराचे आयोजन करण्यात आले होते. सकाळच्या सत्रात पूज्य ताईंच्या हस्ते “श्रेष्ठ मंत्रशक्ती” ह्या श्री सद्गुरुंच्या प्रथम संकलनात्मक पुस्तकाच्या सहाव्या आवृत्तीचे अनावरण करण्यात आले. त्यानंतर श्री सद्गुरुंच्या मुखातून सांगितली गेलेली श्रीदत्तात्रेय मानसपूजा सर्वांनी श्रवण केली आणि त्याआधारे ध्यानाद्वारे दत्तपूजा साकार केली. ही मानसपूजा प.प. श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजांनी रचली आहे. त्यानंतर सर्व भक्तांचे प्रतिनिधित्त्व करत सौ. प्रिया दाभाडे ह्यांनी अतिशय ह्रद्य मनोगत श्री सद्गुरुंना कृतज्ञतापूर्वक अर्पण केले.
दिनांक २४ जून २००४ रोजी “विष्णु दैवत विज्ञान” ह्या विषयावर जे विवेचन घेतले होते त्याचं ध्वनीमुद्रण सगळ्यांनी श्रावण केलं. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
महाविष्णु ही सत्त्व गुणांचे प्रतीक असलेली वेदकालीन प्रमुख देवता आहे. निर्मिती ते लय ह्या काळात विश्वाचे पालन करणारी ही देवता आहे. साक्षात वैश्विक शक्ती म्हणजे महाविष्णु. जगपालन करणं, लोकांना आनंदात ठेवणं, प्रत्येकाला मार्ग दाखवणं हे सगळं करणारी शक्ती म्हणजे महाविष्णू. जगाला व्यापून दशांगुळे उरलेल्या ह्या शक्तीच्या आधीन सर्व जग आहे. ब्रह्म देवाला विश्व निर्मिती करण्याची प्रेरणा सुद्धा महाविष्णुने दिली. ह्या दैवताच्या अनेक प्रतिमा प्रचलित आहे. सर्वात प्रमुख म्हणजे शेषावर शयन करणारे महाविष्णू ज्यांच्या पायाशी साक्षात लक्ष्मी आहे.. उत्तर भारतात वैकुंठ निवासी विष्णूची प्रतिमा प्रसिद्ध आहे. विठ्ठल प्रतिमा महाराष्ट्रात लोकप्रिय आहे. श्रीनाथ प्रतिमा शंख, चक्र, गदा आणि कमाल धारण केलेली आहे. ह्या प्रत्येक आयुधाला काही सांकेतिक अर्थ आहे. उदाहरणार्थ चक्र हे दुष्ट निर्दालन आणि सृष्टीच्या रहाट गाडग्याचे प्रतीक आहे.पद्म हे पुरुष-प्रकृती मीलनाचे अर्थात उत्पत्तीचे प्रतीक आहे. ह्याच पद्माचा म्हणजे कमळाचा स्पर्श करून महाविष्णुंनी तपश्चर्या करत असताना त्रीमितीतून बाहेर पडलेल्या धृव बाळाला भानावर आणलं आणि आशीर्वाद दिले. पुढे ध्रुवाने अतिशय उत्तम राज्य केलं. दत्त प्रतिमेमध्ये सुद्धा तीनही गुणांचा मिलाप असला तरी प्रमुख शक्ती महाविष्णुंची आहे. दत्त प्रतिमेमध्ये तीनही गुणांचा समतोल असतो. महाविष्णू प्रतीकामधून अनेक उत्तम गुण आपल्याला घेता येतात, त्यातले प्रमुख म्हणजे व्यापकता, पालकत्त्व आणि नियमांचे पालन करून विश्वाला आनंद देणे. पूजन, अर्चन, यजन तीनही मार्गांनी विष्णू आराधना करता येते.विष्णू सहस्र्नामात विष्णू गुणांचे स्तवन केले गेले आहे. ह्याचं पठण हजारो वर्षांपासून ह्या संस्कृती मध्ये घडले असल्याने आजही जो कोणी विष्णू सहस्र नामाचे पठण करेल त्याला ती शक्ती मिळाल्यावाचून राहणार नाही आणि ह्या शक्तीच्या सहाय्याने ऐहिक कल्याणा बरोबर पारमार्थिक कल्याणही साध्य होईल.”
दुपारच्या सत्रात विष्णू सहस्रनाम आवर्तने सुरु ठेवण्यात आली. पूर्णाहुती नंतर श्री सद्गुरु पादुका आणि पूज्य ताईंच्या दर्शनाचा लाभ सगळ्यांनी घेतला.
Close x
दिनांक ११ डिसेंबर २०१६ रोजी,अर्थात महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी ३६०वा संकल्पित महिम्न स्वाहाकारगायत्री गार्डन, बदलापूर येथे संपन्न झाला. प्रदोष निमित्ताने हा स्वाहाकार घेण्यात आला. सकाळी यजमानांच्या हस्ते आणि पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यज्ञ प्रज्वलन झाले. आवाहनीय मंत्रांनंतर महिम्न स्तोत्राच्या सामूहिक आवर्तनांना सुरुवात झाली.
सकाळच्या सत्रात शिवमानस पूजा संपन्न झाल्यानंतर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या अमृत वाणीतून प्रकट झालेलं ध्वनिमुद्रित विवेचन “महिम्न स्वाहाकार” उपस्थितांनी श्रावण केलं. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“प्रदोष म्हणजे संधिकाल. हा संधिकाल घातक आणि उपयोगी असा दोन्ही प्रकारातला असू शकतो. आपल्या अध्यात्माने प्रत्येक दिवशीच्या संधिकालामध्ये म्हणजे सूर्योदय, सूर्यास्त आणि मध्यान्न काळात कोणते नित्यकर्म करावे हे ठरवून दिलं आहे. तसंच दर पंधरा दिवसांनी येणाऱ्या शुक्ल पक्ष आणि कृष्ण पक्ष ह्याच्या मध्ये येणाऱ्या प्रदोषरूपी संधिकालात काय करावं ह्याचंही मार्गदर्शन केलं आहे. अध्यात्म असं सांगतं की ह्या पर्वकाळी चांगल्यात चांगलं सत्कर्म करावं. जे ह्या पर्वकाळात कोणतही सत्कर्म करू शकत नाहीत, त्याचं काही नुकसान होईल असं नाही, मात्र ह्या संधिकालात उत्तमोत्तम कर्म जे करतील त्यांचा निश्चितपणे फायदा आहे. संधिकालात पहिल्यांदा लय होतो आणि ह्या लयानंतरच सृजनाला सुरुवात होते. शिव ही लयाची देवता आहे. त्याची आराधना केली असता प्रत्येकजण शिव होतो अन्यथा प्रत्येकाचे शव कधीतरी होणारच आहे. म्हणून ४८ तासाच्या ह्या प्रदोषकाळामध्ये काही ना काही तरी सत्कर्म घडलं तर त्याचा गुणाकार होऊ शकतो.
स्तवन म्हणजे स्तुती. स्तवन जरा मनापासून केलं तर त्या शक्तीचा आविष्कार होऊ शकतो म्हणून अध्यात्माने ह्या स्तवनाला महत्त्व दिलं आहे. सबंध महिम्न स्तोत्र हे स्तवन आहे. महिम्नाइतके उत्कृष्ट स्तवन दुसरे नाही. त्यात मंत्राची अमोघ शक्ती आहे. विशेषतः महिम्न पठण जरप्रकाश शक्ती ज्यामध्ये जाज्वल्याने प्रकट झालेली असते त्या यज्ञासमोर केलं, तर शक्तीलहरींचा गुणाकार वातावरणात होऊ शकतो. महिम्नाचा उल्लेख पुराणांमध्ये आहे. ओंकारेश्वर येथील अमरेश्वर मंदिरात महिम्नाचे ३१ श्लोक शिलालेखांवर कोरले आहेत. ह्या ३१ श्लोकांवर मधुसूदन सरस्वतींनी भाष्य केलं आहे. महिम्नाचं वैशिष्ट्य असं की ह्याच्या पठणाला कोणत्याही मर्यादा नाहीत. ज्यांना रुद्र म्हणणं शक्य नाही त्यांनाही महिम्न म्हणता येतं इतकं ते सुंदर आणि गेय आहे. स्तोत्रात म्हटलंय की महेशासारखा देव नाही, महिम्नासारखी स्तुती नाही, अघोर मंत्रासारखा श्रेष्ठ मंत्र नाही आणि गुरुतत्त्वासारखं श्रेष्ठ तत्त्व नाही. ह्या स्तोत्रात अद्वैतही सांगितलं आहे की ज्या ब्रह्मतत्त्वाला मी शिव म्हणतो तिथपर्यंत माझं स्तवन पोहोचू दे. महिम्नकारांनी ज्ञान आणि भक्तीचा सुरेख मिलाफ केला आहे. ह्या काव्यात नर्म विनोद आहे, तसंच त्यात उत्पत्ती, स्थिती, लय, विग्रह, अनुग्रहाची जोडदेखील आहे. असा अनुग्रह झाल्यावर सद्गुरु कृपा प्राप्त होते. ही कृपा महिम्न पठणाने निश्चितपणे प्राप्त होते. हे स्तोत्र अभिषेक आणि हवन अशा दोन्ही प्रसंगी म्हटलं जातं. हे चलित राहणारं स्तोत्र आहे, जागृत भक्तीचा उद्घोष करणारं स्तोत्र आहे. ह्यात आविष्कृत झालेलं ते शिवतत्त्व चराचरात भरलेलं आहे, अशी एकही जागा नाही जिथे ते नाही. तेव्हा त्याच भावनेने त्याला नमस्कार करुया.”
दुपारच्या सत्रात महिम्न आवर्तने सुरु ठेवण्यात आली. तसंच दोन दिवसांनी येणाऱ्या श्रीदत्तजयंतीचे औचित्य साधून प.प. श्रीमत वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजांनी रचलेल्या दत्तभावसुधारस स्तोत्राचे आणि कालभैरवाष्टक स्तोत्राचेही सामूहिक पठण करण्यात आले. वैद्यकीय समुपदेशन, जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार हे उपक्रम यथायोग्य संपन्न झाले. पूर्णाहुतीनंतर श्री सद्गुरु पादुका आणि पूज्य आईंच्या दर्शनाचा लाभ सगळ्यांनी घेतला.
सकाळच्या सत्रात शिवमानस पूजा संपन्न झाल्यानंतर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या अमृत वाणीतून प्रकट झालेलं ध्वनिमुद्रित विवेचन “महिम्न स्वाहाकार” उपस्थितांनी श्रावण केलं. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“प्रदोष म्हणजे संधिकाल. हा संधिकाल घातक आणि उपयोगी असा दोन्ही प्रकारातला असू शकतो. आपल्या अध्यात्माने प्रत्येक दिवशीच्या संधिकालामध्ये म्हणजे सूर्योदय, सूर्यास्त आणि मध्यान्न काळात कोणते नित्यकर्म करावे हे ठरवून दिलं आहे. तसंच दर पंधरा दिवसांनी येणाऱ्या शुक्ल पक्ष आणि कृष्ण पक्ष ह्याच्या मध्ये येणाऱ्या प्रदोषरूपी संधिकालात काय करावं ह्याचंही मार्गदर्शन केलं आहे. अध्यात्म असं सांगतं की ह्या पर्वकाळी चांगल्यात चांगलं सत्कर्म करावं. जे ह्या पर्वकाळात कोणतही सत्कर्म करू शकत नाहीत, त्याचं काही नुकसान होईल असं नाही, मात्र ह्या संधिकालात उत्तमोत्तम कर्म जे करतील त्यांचा निश्चितपणे फायदा आहे. संधिकालात पहिल्यांदा लय होतो आणि ह्या लयानंतरच सृजनाला सुरुवात होते. शिव ही लयाची देवता आहे. त्याची आराधना केली असता प्रत्येकजण शिव होतो अन्यथा प्रत्येकाचे शव कधीतरी होणारच आहे. म्हणून ४८ तासाच्या ह्या प्रदोषकाळामध्ये काही ना काही तरी सत्कर्म घडलं तर त्याचा गुणाकार होऊ शकतो.
स्तवन म्हणजे स्तुती. स्तवन जरा मनापासून केलं तर त्या शक्तीचा आविष्कार होऊ शकतो म्हणून अध्यात्माने ह्या स्तवनाला महत्त्व दिलं आहे. सबंध महिम्न स्तोत्र हे स्तवन आहे. महिम्नाइतके उत्कृष्ट स्तवन दुसरे नाही. त्यात मंत्राची अमोघ शक्ती आहे. विशेषतः महिम्न पठण जरप्रकाश शक्ती ज्यामध्ये जाज्वल्याने प्रकट झालेली असते त्या यज्ञासमोर केलं, तर शक्तीलहरींचा गुणाकार वातावरणात होऊ शकतो. महिम्नाचा उल्लेख पुराणांमध्ये आहे. ओंकारेश्वर येथील अमरेश्वर मंदिरात महिम्नाचे ३१ श्लोक शिलालेखांवर कोरले आहेत. ह्या ३१ श्लोकांवर मधुसूदन सरस्वतींनी भाष्य केलं आहे. महिम्नाचं वैशिष्ट्य असं की ह्याच्या पठणाला कोणत्याही मर्यादा नाहीत. ज्यांना रुद्र म्हणणं शक्य नाही त्यांनाही महिम्न म्हणता येतं इतकं ते सुंदर आणि गेय आहे. स्तोत्रात म्हटलंय की महेशासारखा देव नाही, महिम्नासारखी स्तुती नाही, अघोर मंत्रासारखा श्रेष्ठ मंत्र नाही आणि गुरुतत्त्वासारखं श्रेष्ठ तत्त्व नाही. ह्या स्तोत्रात अद्वैतही सांगितलं आहे की ज्या ब्रह्मतत्त्वाला मी शिव म्हणतो तिथपर्यंत माझं स्तवन पोहोचू दे. महिम्नकारांनी ज्ञान आणि भक्तीचा सुरेख मिलाफ केला आहे. ह्या काव्यात नर्म विनोद आहे, तसंच त्यात उत्पत्ती, स्थिती, लय, विग्रह, अनुग्रहाची जोडदेखील आहे. असा अनुग्रह झाल्यावर सद्गुरु कृपा प्राप्त होते. ही कृपा महिम्न पठणाने निश्चितपणे प्राप्त होते. हे स्तोत्र अभिषेक आणि हवन अशा दोन्ही प्रसंगी म्हटलं जातं. हे चलित राहणारं स्तोत्र आहे, जागृत भक्तीचा उद्घोष करणारं स्तोत्र आहे. ह्यात आविष्कृत झालेलं ते शिवतत्त्व चराचरात भरलेलं आहे, अशी एकही जागा नाही जिथे ते नाही. तेव्हा त्याच भावनेने त्याला नमस्कार करुया.”
दुपारच्या सत्रात महिम्न आवर्तने सुरु ठेवण्यात आली. तसंच दोन दिवसांनी येणाऱ्या श्रीदत्तजयंतीचे औचित्य साधून प.प. श्रीमत वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजांनी रचलेल्या दत्तभावसुधारस स्तोत्राचे आणि कालभैरवाष्टक स्तोत्राचेही सामूहिक पठण करण्यात आले. वैद्यकीय समुपदेशन, जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार हे उपक्रम यथायोग्य संपन्न झाले. पूर्णाहुतीनंतर श्री सद्गुरु पादुका आणि पूज्य आईंच्या दर्शनाचा लाभ सगळ्यांनी घेतला.
Close x
Close x
दिनांक ८ जानेवारी २०१७ रोजी पौष शुद्ध स्मार्त एकादशी निमित्त, विष्णुयज्ञ ह्या संकल्पित यज्ञाची पूर्तता गायत्री गार्डन, बदलापूर ह्या नियोजित स्थळी झाली. परम पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या प्रेरणेने आणि पूज्य आईंच्या उपास्थितीत गायत्री मंत्र पठणासह यज्ञ प्रज्वलन संपन्न झाले. श्रद्धा सूक्त, पुरुषसूक्त, लक्ष्मीसूक्त, श्रीसूक्त झाल्यानंतर उपस्थितांनी श्रीविष्णुसहस्रनाम सामूहिक आवर्तनांना आणि हवनाला सुरुवात केली. प्रथम सत्रात जगन्नियंता विश्वपालक असलेल्या महाविष्णुंची मानसपूजा सर्वांनी मनोभावे, षोडशोपचारे केली.
ह्यानंतर प.प. श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित श्रीगुरुस्तुती स्तोत्रावर आधारित असलेल्या श्री सद्गुरुंच्या “ श्रीगुरुस्तुति : संपूर्ण अर्थ आणि विवरण”, ह्या ग्रंथाच्या तृतीय आवृत्तीचे प्रकाशन पूज्य आईंच्या शुभहस्ते संपन्न झाले. त्यानंतर श्रीगुरुदेवांच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचा लाभ उपस्थित भक्तांनी घेतला. विवेचनाचा सारांश असा,
“ एकादशी व्रतामागील ज्ञान आणि अध्यात्म : वृ ह्या धातूपासून व्रत हा शब्द निर्माण झाला. ह्याचा अर्थ संकल्प/आज्ञापालन किंवा प्रतिज्ञा. एकादशी हे व्रत प्रमुख २४ व्रतांपैकी एक आहे. ह्यादिवशी उपवास करण्याची प्रथा आहे. उपवासाने शरीर हलकं पण चिवट होतं. पण उपवास ह्या शब्दाचा खरा अर्थ, आपल्या उपास्य देवतेपाशी निवास करणं. कोणत्याही व्रतामागे भौतिक सुखप्राप्ती हा प्रमुख उद्देश असतो पण त्याबरोबर असाही उद्देश असतो की, त्या नियमावलीचं आचरण करता करता हळूहळू वैराग्य प्राप्ती होऊन, मोक्षाचा प्रवास सुखकर होईल. कोणत्याही व्रताचा प्रमुख उद्देश म्हणजे पापनाश. त्यासाठी एकादशीच्या दिवशी जास्तीत जास्त सत्कर्म करणं अपेक्षित आहे. ध्यान, हवन, पूजन, स्तोत्रपठण असं एकत्र येऊन केल्यामुळे चित्तशुद्धी होऊन सामाजिक एकोपा वाढीस लागतो. व्रतपालनामुळे प्रवृत्ती आणि निवृत्ती अशी दोन्ही साध्य साधता येतात. ह्यामध्ये गुरु आज्ञा आणि शास्त्र आज्ञेचं पालन अपेक्षित आहे. एकादशी व्रतामधली प्रमुख देवता म्हणजे महाविष्णू. विष्णू म्हणजे सतत क्रियाशील राहणारं तत्त्व. सगळ्याला व्यापून उरणारा महाविष्णु शेषावर आरूढ आहे. शेष म्हणजे गणितातली बाकी. विश्वाला भागून उरलेल्या शेषावरही ज्याचा अंमल चालतो तो विष्णू! ह्या शब्दाचा आणखी एक अर्थ म्हणजे “विशेष अणु”, अर्थात जो चराचराला व्यापून आहे तो विष्णू. त्याला जर आपण एकादशी निमित्ताने यज्ञ माध्यमातून संदेश पाठवला तर तो संदेश विश्वाच्या कणाकणात पोहोचतो. महाविष्णुंचे गुण म्हणजे ज्ञान, शक्ती, सूक्ष्मता/व्यापकता बल, ऐश्वर्य, तेज, वीर्य-शौर्य, संशील्य, वात्सल्य, समत्त्व, करुणा, स्थिरता, धैर्य, माधुर्य. विष्णूतत्त्वा बरोबर केलेल्या ‘उपवासाने’ आपण हे सगळे गुण आत्मसात करू शकतो, नव्हे हेच त्या व्रताचं खरं फळ आहे. तेव्हा भवसागरातून पार नेण्यासाठी आपण त्या विष्णुतत्त्वाला भावपूर्ण आर्ततेने साद घालूया”.
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन, बालसंस्कार असे उपक्रम संपन्न झाले. संध्याकाळी पूर्णाहुती होऊन सर्वांनी आशीर्वादाचे ग्रहण केले.
ह्यानंतर प.प. श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित श्रीगुरुस्तुती स्तोत्रावर आधारित असलेल्या श्री सद्गुरुंच्या “ श्रीगुरुस्तुति : संपूर्ण अर्थ आणि विवरण”, ह्या ग्रंथाच्या तृतीय आवृत्तीचे प्रकाशन पूज्य आईंच्या शुभहस्ते संपन्न झाले. त्यानंतर श्रीगुरुदेवांच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचा लाभ उपस्थित भक्तांनी घेतला. विवेचनाचा सारांश असा,
“ एकादशी व्रतामागील ज्ञान आणि अध्यात्म : वृ ह्या धातूपासून व्रत हा शब्द निर्माण झाला. ह्याचा अर्थ संकल्प/आज्ञापालन किंवा प्रतिज्ञा. एकादशी हे व्रत प्रमुख २४ व्रतांपैकी एक आहे. ह्यादिवशी उपवास करण्याची प्रथा आहे. उपवासाने शरीर हलकं पण चिवट होतं. पण उपवास ह्या शब्दाचा खरा अर्थ, आपल्या उपास्य देवतेपाशी निवास करणं. कोणत्याही व्रतामागे भौतिक सुखप्राप्ती हा प्रमुख उद्देश असतो पण त्याबरोबर असाही उद्देश असतो की, त्या नियमावलीचं आचरण करता करता हळूहळू वैराग्य प्राप्ती होऊन, मोक्षाचा प्रवास सुखकर होईल. कोणत्याही व्रताचा प्रमुख उद्देश म्हणजे पापनाश. त्यासाठी एकादशीच्या दिवशी जास्तीत जास्त सत्कर्म करणं अपेक्षित आहे. ध्यान, हवन, पूजन, स्तोत्रपठण असं एकत्र येऊन केल्यामुळे चित्तशुद्धी होऊन सामाजिक एकोपा वाढीस लागतो. व्रतपालनामुळे प्रवृत्ती आणि निवृत्ती अशी दोन्ही साध्य साधता येतात. ह्यामध्ये गुरु आज्ञा आणि शास्त्र आज्ञेचं पालन अपेक्षित आहे. एकादशी व्रतामधली प्रमुख देवता म्हणजे महाविष्णू. विष्णू म्हणजे सतत क्रियाशील राहणारं तत्त्व. सगळ्याला व्यापून उरणारा महाविष्णु शेषावर आरूढ आहे. शेष म्हणजे गणितातली बाकी. विश्वाला भागून उरलेल्या शेषावरही ज्याचा अंमल चालतो तो विष्णू! ह्या शब्दाचा आणखी एक अर्थ म्हणजे “विशेष अणु”, अर्थात जो चराचराला व्यापून आहे तो विष्णू. त्याला जर आपण एकादशी निमित्ताने यज्ञ माध्यमातून संदेश पाठवला तर तो संदेश विश्वाच्या कणाकणात पोहोचतो. महाविष्णुंचे गुण म्हणजे ज्ञान, शक्ती, सूक्ष्मता/व्यापकता बल, ऐश्वर्य, तेज, वीर्य-शौर्य, संशील्य, वात्सल्य, समत्त्व, करुणा, स्थिरता, धैर्य, माधुर्य. विष्णूतत्त्वा बरोबर केलेल्या ‘उपवासाने’ आपण हे सगळे गुण आत्मसात करू शकतो, नव्हे हेच त्या व्रताचं खरं फळ आहे. तेव्हा भवसागरातून पार नेण्यासाठी आपण त्या विष्णुतत्त्वाला भावपूर्ण आर्ततेने साद घालूया”.
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन, बालसंस्कार असे उपक्रम संपन्न झाले. संध्याकाळी पूर्णाहुती होऊन सर्वांनी आशीर्वादाचे ग्रहण केले.
Close x
दिनांक १२ फेब्रुवारी २०१७ रोजी संकल्पित दरमहा गायत्री यज्ञाची पूर्तता गायत्री गार्डन, बदलापूर ह्या यज्ञस्थळी संपन्न झाली. परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या प्रेरणेने आणि पूज्य आईंच्या उपास्थितीत गायत्री मंत्र पठणासह यज्ञ प्रज्वलन झाला. श्रद्धा सूक्त आणि सौर सूक्त ह्यांचे पठण झाल्यानंतर उपस्थितांनी गायत्री मंत्राच्या सामूहिक आवर्तनांना आणि हवनाला सुरुवात केली. प्रथम सत्रात श्री गायत्री षोडशोपचार मानसपूजा सर्वांनी मनोभावे केली.
ह्यानंतर श्री यशोधन बापट ह्यांनी परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या संकल्पनेवर आधारित असलेल्या “ तुका नावाचा खेळिया” ह्या सांगितिक कार्यक्रमाची घोषणा केली. हा कार्यक्रम बदलापूर येथे दिनांक १८ मार्च २०१७ रोजी सायंकाळी ७ वाजता, कुळगाव शाळा नं १, गांधी चौक, मराठी शाळेचे मैदान, बदलापूर पूर्व येथे नियोजित करण्यात आला आहे. ह्या कार्यक्रमात सद्गरु श्री बापट गुरुजींनी त्यांच्या अखेरच्या विवेचनांमध्ये ज्यावर विवरण केले आहे असे संत तुकाराम महाराजांचे काही अप्रचलित अभंग मान्यवर गायकांकडून सादर केले जाणार आहेत.
तद्नंतर श्रीगुरुदेवांच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचा लाभ उपस्थित भक्तांनी घेतला. विवेचनाचा सारांश असा,
“ गायत्री मंत्र विज्ञान आणि अध्यात्म:
ह्या भारत वर्षामध्ये प्राचीन काळापासून जन्म-मृत्यू, सुख-दुःख ह्या चक्रातून सुटण्याविषयीचं फार मोठं संशोधन झालं आहे. सहा दर्शनांपैकी महर्षी कणाद ह्यांनी रचलेल्या वैशेषिक दर्शनामध्ये काही विशेष सिद्धांत मांडले आहेत. हे संपूर्ण निरीश्वरवादी दर्शन आहे. ह्यातलं प्रमुख प्रतिपादन म्हणजे, “अणु-रेणूंचा संघातरुपी भाव म्हणजे जीवन तर अणु-रेणूंचा विघातरुपी अभाव म्हणजे मरण’. ह्या व्याख्येनुसार ह्या विश्वात निर्जीव असं काहीच नाही. आधुनिक भौतिक शास्त्रानुसारदेखील सगळीकडे अणु-रेणू भरले आहेत आणि त्यांचं सांघिक चलनवलन सुरू आहे. ह्या सर्वांचं तात्पर्य असं निघतं की कर्म नियम, निसर्ग नियमांनुसारच हे अणु-रेणू एकत्र आले आहेत. त्या संघाचा जो संकल्प असतो तशी त्याला गती मिळते. ह्याचाच अर्थ असा की, प्रगतीचा संकल्प जर करायचा असेल तर तो संदेश प्रत्येक मूल कणापर्यंत पोहोचवण्यासाठी प्रयत्न करावे लागतात. खरी प्रगती म्हणजे जीवन मृत्यूच्या चक्रातून सुटणे. जर प्रत्येक कणाचा निर्णय झाला की, आता मला ह्या संसारचक्रात अडकायचं नाही, तरच त्या दिशेने वाटचाल सुरू होईल. ह्या निश्चयाची सर्वात मोठी आणि सर्वोच्च प्रभावी प्रार्थना म्हणजे गायत्री मंत्र. विश्वातल्या सविता नामक उर्जेच्या मूळ स्रोताला केलेली ही प्रार्थना आहे. त्रिपदा गायत्री मध्ये ८ अक्षरांचे तीन पाद आहेत. ह्या सामर्थ्यशाली मंत्राचा अनेकांना अनुभव आहे. प्रत्यक्ष समर्थ रामदासांनी आपलं विश्वकल्याणाचं कार्य सुरू करण्याआधी गायत्रीचं पुरश्चरण केलं होतं. हा मंत्र विश्वामित्रांसह एकूण २४ ऋषींनी रचला असं इतिहास सांगतो. ह्या समूहातील प्रत्येकाने रचलेल्या एकेक अक्षराचा मिळून जो चोवीस अक्षरी मंत्र निर्माण झाला, तो म्हणजे गायत्री मंत्र. ह्यातल्या सर्वात प्रभावी अक्षराची, अर्थात ‘ण्यं’ ह्या अक्षराची रचना महर्षी विश्वामित्रांनी केली. महर्षी विश्वामित्रांच्या मार्गदर्शनाखाली निर्माण झालेल्या ह्या मंत्राचं कर्तुत्व म्हणूनच महर्षी विश्वामित्रांना दिलं जातं. जगातल्या प्रत्येकाला तारण्याचं सामर्थ्य ह्या मंत्रामध्ये आहे. पण त्यासाठी अगोदर कर्मनिष्कृती व्हायला हवी. त्यासाठी मंत्रसाधने बरोबरच दैनंदिन जीवनामध्ये नव्याने निर्माण होणारी कर्मदेखील अलिप्तपणे केली गेली पाहिजेत. विशेष म्हणजे ह्या मंत्राला एकत्रिततेची पूर्वअट आहे. समूहाने जेव्हा जेव्हा साधना करू,तेव्हा तेव्हा ती निश्चितपणे साध्यापर्यंत पोहोचवते. विशेषतः यज्ञासमोर केलेल्या सामूहिक आवर्तनांना विशेष महत्त्व आहे.”
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन, बालसंस्कार असे दरमहा नियोजित उपक्रम संपन्न झाले. त्यानंतर नुकत्याच होऊन गेलेल्या गुरुप्रतिपदेनिमित्त सर्वांनी श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजांनी रचलेल्या विविध स्तोत्रांचं पठण आणि हवन केलं. संध्याकाळी पूर्णाहुती होऊन सर्वांनी आशीर्वादाचं ग्रहण केलं.
ह्यानंतर श्री यशोधन बापट ह्यांनी परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या संकल्पनेवर आधारित असलेल्या “ तुका नावाचा खेळिया” ह्या सांगितिक कार्यक्रमाची घोषणा केली. हा कार्यक्रम बदलापूर येथे दिनांक १८ मार्च २०१७ रोजी सायंकाळी ७ वाजता, कुळगाव शाळा नं १, गांधी चौक, मराठी शाळेचे मैदान, बदलापूर पूर्व येथे नियोजित करण्यात आला आहे. ह्या कार्यक्रमात सद्गरु श्री बापट गुरुजींनी त्यांच्या अखेरच्या विवेचनांमध्ये ज्यावर विवरण केले आहे असे संत तुकाराम महाराजांचे काही अप्रचलित अभंग मान्यवर गायकांकडून सादर केले जाणार आहेत.
तद्नंतर श्रीगुरुदेवांच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचा लाभ उपस्थित भक्तांनी घेतला. विवेचनाचा सारांश असा,
“ गायत्री मंत्र विज्ञान आणि अध्यात्म:
ह्या भारत वर्षामध्ये प्राचीन काळापासून जन्म-मृत्यू, सुख-दुःख ह्या चक्रातून सुटण्याविषयीचं फार मोठं संशोधन झालं आहे. सहा दर्शनांपैकी महर्षी कणाद ह्यांनी रचलेल्या वैशेषिक दर्शनामध्ये काही विशेष सिद्धांत मांडले आहेत. हे संपूर्ण निरीश्वरवादी दर्शन आहे. ह्यातलं प्रमुख प्रतिपादन म्हणजे, “अणु-रेणूंचा संघातरुपी भाव म्हणजे जीवन तर अणु-रेणूंचा विघातरुपी अभाव म्हणजे मरण’. ह्या व्याख्येनुसार ह्या विश्वात निर्जीव असं काहीच नाही. आधुनिक भौतिक शास्त्रानुसारदेखील सगळीकडे अणु-रेणू भरले आहेत आणि त्यांचं सांघिक चलनवलन सुरू आहे. ह्या सर्वांचं तात्पर्य असं निघतं की कर्म नियम, निसर्ग नियमांनुसारच हे अणु-रेणू एकत्र आले आहेत. त्या संघाचा जो संकल्प असतो तशी त्याला गती मिळते. ह्याचाच अर्थ असा की, प्रगतीचा संकल्प जर करायचा असेल तर तो संदेश प्रत्येक मूल कणापर्यंत पोहोचवण्यासाठी प्रयत्न करावे लागतात. खरी प्रगती म्हणजे जीवन मृत्यूच्या चक्रातून सुटणे. जर प्रत्येक कणाचा निर्णय झाला की, आता मला ह्या संसारचक्रात अडकायचं नाही, तरच त्या दिशेने वाटचाल सुरू होईल. ह्या निश्चयाची सर्वात मोठी आणि सर्वोच्च प्रभावी प्रार्थना म्हणजे गायत्री मंत्र. विश्वातल्या सविता नामक उर्जेच्या मूळ स्रोताला केलेली ही प्रार्थना आहे. त्रिपदा गायत्री मध्ये ८ अक्षरांचे तीन पाद आहेत. ह्या सामर्थ्यशाली मंत्राचा अनेकांना अनुभव आहे. प्रत्यक्ष समर्थ रामदासांनी आपलं विश्वकल्याणाचं कार्य सुरू करण्याआधी गायत्रीचं पुरश्चरण केलं होतं. हा मंत्र विश्वामित्रांसह एकूण २४ ऋषींनी रचला असं इतिहास सांगतो. ह्या समूहातील प्रत्येकाने रचलेल्या एकेक अक्षराचा मिळून जो चोवीस अक्षरी मंत्र निर्माण झाला, तो म्हणजे गायत्री मंत्र. ह्यातल्या सर्वात प्रभावी अक्षराची, अर्थात ‘ण्यं’ ह्या अक्षराची रचना महर्षी विश्वामित्रांनी केली. महर्षी विश्वामित्रांच्या मार्गदर्शनाखाली निर्माण झालेल्या ह्या मंत्राचं कर्तुत्व म्हणूनच महर्षी विश्वामित्रांना दिलं जातं. जगातल्या प्रत्येकाला तारण्याचं सामर्थ्य ह्या मंत्रामध्ये आहे. पण त्यासाठी अगोदर कर्मनिष्कृती व्हायला हवी. त्यासाठी मंत्रसाधने बरोबरच दैनंदिन जीवनामध्ये नव्याने निर्माण होणारी कर्मदेखील अलिप्तपणे केली गेली पाहिजेत. विशेष म्हणजे ह्या मंत्राला एकत्रिततेची पूर्वअट आहे. समूहाने जेव्हा जेव्हा साधना करू,तेव्हा तेव्हा ती निश्चितपणे साध्यापर्यंत पोहोचवते. विशेषतः यज्ञासमोर केलेल्या सामूहिक आवर्तनांना विशेष महत्त्व आहे.”
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन, बालसंस्कार असे दरमहा नियोजित उपक्रम संपन्न झाले. त्यानंतर नुकत्याच होऊन गेलेल्या गुरुप्रतिपदेनिमित्त सर्वांनी श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजांनी रचलेल्या विविध स्तोत्रांचं पठण आणि हवन केलं. संध्याकाळी पूर्णाहुती होऊन सर्वांनी आशीर्वादाचं ग्रहण केलं.
Close x
दिनांक २४ फेब्रुवारी २०१७ रोजी महाशिवरात्रीचे औचित्य साधून सामूहिक रुद्र स्वाहाकार संपन्न झाला. परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या प्रेरणेने आणि पूज्य आईंच्या उपस्थितीत गायत्री मंत्रपठणासह यज्ञ प्रज्वलन झाले. श्रद्धासूक्त आणिसौरसूक्त ह्यांचे पठण झाल्यानंतर उपस्थितांनी रुद्र सूक्ताच्या सामूहिक आवर्तनांना आणि हवनाला सुरुवात केली. प्रथम सत्रात सर्वांनी मनोभावेशिवमानसपूजा केली.
ह्यानंतर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या संकल्पनेवर आधारित असलेल्या “ तुका नावाचा खेळिया” ह्या सांगितिक कार्यक्रमाची घोषणा झाली. हा कार्यक्रम बदलापूर येथे दिनांक १८ मार्च २०१७ रोजी सायंकाळी ७ वाजता, कुळगाव शाळा नं १, गांधी चौक, मराठी शाळेचे मैदान, बदलापूर पूर्व येथे नियोजित करण्यात आला आहे. ह्या कार्यक्रमात सद्गरु श्री बापट गुरुजींनी त्यांच्या अखेरच्या विवेचनांमध्ये ज्यावर विवरण केले आहे, असे संत तुकाराम महाराजांचे काही अप्रचलित अभंग मान्यवर गायकांकडून सादर केले जाणार आहेत.
तद्नंतर श्रीगुरुदेवांच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचा लाभ उपस्थित भक्तांनी घेतला. विवेचनाचा सारांश असा,
“ रुद्र्शक्ती:
रुद्रशक्ती ही वेदकालापासून अतिशय प्रभावी समजली जाते. रुद्रसूक्ताची लाखो आवर्तनं आजवर ह्या देशात झाली.वैद्न्यानिक सिद्धांत असं सांगतो की ह्या शक्तीलहरी वातावरणात साठून राहतात आणि नव्याने ती शक्ती ग्रहण करण्याचा प्रयत्न करणाऱ्याला त्या मिळतात. उपनिषदापैकी जाबालोपनिषदामध्ये ह्या रुद्रशक्तीवर भाष्य केलेलं आढळतं. महर्षी जाबालांचं मूळ नाव त्यांच्या आईच्या ‘जाबाली’ ह्या नावावरून पडलं होतं . हा दासीपुत्र होता, ज्याला आपल्या पित्याचं नावही माहीत नव्हतं.त्याची सचोटी आणि ज्ञानाची दुर्दम्य इच्छा पाहून गौतम ऋषींनी त्याला शिष्य म्हणून त्याचा स्वीकार केला. निसर्गाच्या सान्निध्यात राहून विशिष्ट काळात १०० गायींच्या जेव्हा ह्याने १००० गायी निर्माण केल्या, तेव्हा गौतम ऋषींनी त्याचं कर्तृत्त्व, त्याग पाहून ह्या सत्यकामाला अनुग्रह दिला. जाबाली दासीचा पुत्र म्हणून पुढील काळात जाबाल महर्षी म्हणून ते ओळखले जाऊ लागले. मूळ ऋग्वेदातल्या रुद्र सूक्तावर ह्यांनी पुढे भाष्य केलं. विश्वाचं हे विराट महाकाव्य अतिशय प्रभावी आहे, ज्यामध्ये सर्व प्रकारच्या परस्परविरोधाला नमस्कार केला आहे. जसा सावाला नमस्कार केलाय तसाच चोरालासुद्धा नमस्कार केलाय. जसा क्षुल्लकाला नमस्कार केलाय तसाच महानालाही नमस्कार केलाय. ह्या सर्व परस्परविरोधी गोष्टींमधलं मूळ तत्त्व एकच आहे. ह्यातून स्वतःचं क्षुल्लकत्व स्वीकारून ईश्वरी शक्तीचं सामर्थ्य आपल्या लक्षात येऊ शकतं. सर्व शक्तींना नमस्कार असलेलं नमक झाल्यावर मग मागण्यांचं चमक आहे. ‘च मे’ म्हणजे आम्हाला दे. ही सामूहिक मनाची मागणी आहे. प्रत्येक व्यक्तीच्या मनातल्या मागण्या पूर्ण होईपर्यंत वासनांची पुटं जळत नाहीत. त्यामुळे त्या मागण्या पूर्ण तरी झाल्या पाहिजेत किंवा त्यातला फोलपणा लक्षात आला पाहिजे. तपाचरणाने आपल्या मागण्या क्षुल्लक आहेत हे समजण्याची अवस्था मोक्षप्राप्तीसाठी आवश्यक आहे. मला काही नको, मी म्हणजेच वैश्विक शक्ती आहे हा प्रवास रुद्राद्वारे घडतो. जितकी आवर्तनं होतात तितकं सामर्थ्य वाढतं. जसं आयुर्वेदातली औषधं घोटून त्यांचं सामर्थ्य वाढतं आणि होमीओपॅथीमध्ये जेवढ सूक्ष्म तेवढं’ भव्य समजलं जातं, तसंच रुद्र-आराधनेने मनाची सूक्ष्म ताकद वाढत जाते आणि संकल्प दृढ होत जातो. यज्ञसाधनेचा संकल्प सुरुवातीला मोठा वाटेल पण हळूहळू मुंगीच्या पावलांनी वाटचाल केली की, आपण संकल्पाच्या डोंगरावर उभे राहू शकतो. हा संकल्प पूर्णत्वाला जाण्याची शक्ती आपण रुद्राकडे मागूया. जाबालाचा सत्यकाम झाला, कारण तो गुरु-आज्ञेप्रती निःशंक होऊन पुढे गेला. तसाच डळमळीत न होणारा संकल्प आपण करुया.”
सामूहिक रुद्र्पठण झाल्यावर पूर्णाहुती होऊन यज्ञाची सांगता आशीर्वाद मंत्राने करण्यात आली. उपस्थित सर्व भक्तांनी श्रीगुरुपादुका आणि पूज्य आईंचे दर्शन घेतले.
ह्यानंतर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या संकल्पनेवर आधारित असलेल्या “ तुका नावाचा खेळिया” ह्या सांगितिक कार्यक्रमाची घोषणा झाली. हा कार्यक्रम बदलापूर येथे दिनांक १८ मार्च २०१७ रोजी सायंकाळी ७ वाजता, कुळगाव शाळा नं १, गांधी चौक, मराठी शाळेचे मैदान, बदलापूर पूर्व येथे नियोजित करण्यात आला आहे. ह्या कार्यक्रमात सद्गरु श्री बापट गुरुजींनी त्यांच्या अखेरच्या विवेचनांमध्ये ज्यावर विवरण केले आहे, असे संत तुकाराम महाराजांचे काही अप्रचलित अभंग मान्यवर गायकांकडून सादर केले जाणार आहेत.
तद्नंतर श्रीगुरुदेवांच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचा लाभ उपस्थित भक्तांनी घेतला. विवेचनाचा सारांश असा,
“ रुद्र्शक्ती:
रुद्रशक्ती ही वेदकालापासून अतिशय प्रभावी समजली जाते. रुद्रसूक्ताची लाखो आवर्तनं आजवर ह्या देशात झाली.वैद्न्यानिक सिद्धांत असं सांगतो की ह्या शक्तीलहरी वातावरणात साठून राहतात आणि नव्याने ती शक्ती ग्रहण करण्याचा प्रयत्न करणाऱ्याला त्या मिळतात. उपनिषदापैकी जाबालोपनिषदामध्ये ह्या रुद्रशक्तीवर भाष्य केलेलं आढळतं. महर्षी जाबालांचं मूळ नाव त्यांच्या आईच्या ‘जाबाली’ ह्या नावावरून पडलं होतं . हा दासीपुत्र होता, ज्याला आपल्या पित्याचं नावही माहीत नव्हतं.त्याची सचोटी आणि ज्ञानाची दुर्दम्य इच्छा पाहून गौतम ऋषींनी त्याला शिष्य म्हणून त्याचा स्वीकार केला. निसर्गाच्या सान्निध्यात राहून विशिष्ट काळात १०० गायींच्या जेव्हा ह्याने १००० गायी निर्माण केल्या, तेव्हा गौतम ऋषींनी त्याचं कर्तृत्त्व, त्याग पाहून ह्या सत्यकामाला अनुग्रह दिला. जाबाली दासीचा पुत्र म्हणून पुढील काळात जाबाल महर्षी म्हणून ते ओळखले जाऊ लागले. मूळ ऋग्वेदातल्या रुद्र सूक्तावर ह्यांनी पुढे भाष्य केलं. विश्वाचं हे विराट महाकाव्य अतिशय प्रभावी आहे, ज्यामध्ये सर्व प्रकारच्या परस्परविरोधाला नमस्कार केला आहे. जसा सावाला नमस्कार केलाय तसाच चोरालासुद्धा नमस्कार केलाय. जसा क्षुल्लकाला नमस्कार केलाय तसाच महानालाही नमस्कार केलाय. ह्या सर्व परस्परविरोधी गोष्टींमधलं मूळ तत्त्व एकच आहे. ह्यातून स्वतःचं क्षुल्लकत्व स्वीकारून ईश्वरी शक्तीचं सामर्थ्य आपल्या लक्षात येऊ शकतं. सर्व शक्तींना नमस्कार असलेलं नमक झाल्यावर मग मागण्यांचं चमक आहे. ‘च मे’ म्हणजे आम्हाला दे. ही सामूहिक मनाची मागणी आहे. प्रत्येक व्यक्तीच्या मनातल्या मागण्या पूर्ण होईपर्यंत वासनांची पुटं जळत नाहीत. त्यामुळे त्या मागण्या पूर्ण तरी झाल्या पाहिजेत किंवा त्यातला फोलपणा लक्षात आला पाहिजे. तपाचरणाने आपल्या मागण्या क्षुल्लक आहेत हे समजण्याची अवस्था मोक्षप्राप्तीसाठी आवश्यक आहे. मला काही नको, मी म्हणजेच वैश्विक शक्ती आहे हा प्रवास रुद्राद्वारे घडतो. जितकी आवर्तनं होतात तितकं सामर्थ्य वाढतं. जसं आयुर्वेदातली औषधं घोटून त्यांचं सामर्थ्य वाढतं आणि होमीओपॅथीमध्ये जेवढ सूक्ष्म तेवढं’ भव्य समजलं जातं, तसंच रुद्र-आराधनेने मनाची सूक्ष्म ताकद वाढत जाते आणि संकल्प दृढ होत जातो. यज्ञसाधनेचा संकल्प सुरुवातीला मोठा वाटेल पण हळूहळू मुंगीच्या पावलांनी वाटचाल केली की, आपण संकल्पाच्या डोंगरावर उभे राहू शकतो. हा संकल्प पूर्णत्वाला जाण्याची शक्ती आपण रुद्राकडे मागूया. जाबालाचा सत्यकाम झाला, कारण तो गुरु-आज्ञेप्रती निःशंक होऊन पुढे गेला. तसाच डळमळीत न होणारा संकल्प आपण करुया.”
सामूहिक रुद्र्पठण झाल्यावर पूर्णाहुती होऊन यज्ञाची सांगता आशीर्वाद मंत्राने करण्यात आली. उपस्थित सर्व भक्तांनी श्रीगुरुपादुका आणि पूज्य आईंचे दर्शन घेतले.
Close x
दिनांक १२ मार्च २०१७ रोजी दरमहा यज्ञ संकल्पानुसार परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी प्रणित सामूहिक यज्ञ संपन्न झाला. ह्या दिवशी असलेल्या होळी पौर्णिमेचं निमित्त साधून श्री यज्ञाचं आयोजन करण्यात आलं होतं. पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यजमानांनी सौर शक्ती ग्रहण करून यज्ञ प्रज्वलन केल्यानंतर आवाहन मंत्रांचं उच्चारण करून सर्व यज्ञीय देवतांना निमंत्रण देण्यात आलं. श्रद्धासूक्त, पुरुषसूक्त ह्यांचं पठण झाल्यांनतर श्री सूक्ताच्या आवर्तनांना सुरुवात करण्यात आली.
सकाळच्या सत्रात श्री मानसपूजा झाल्यांनतर सर्वांनी श्रीसद्गुरुंच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचा लाभ घेतला. हे विवेचन परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांनी दिनांक नोव्हेंबर २००६ मध्ये घेतलेल्या तीन दिवसीय श्री यज्ञावेळी केलं होतं.
समृद्ध जीवनासाठी श्री : मनुष्य अहर्निश सुखाचा शोध घेत असतो. पण ज्या गोष्टींच्या तो मागे लागतो, त्या गोष्टी त्याला कायमस्वरूपी शाश्वत सुख कधीच देऊ शकत नाहीत. तो भक्ती करतानासुद्धा त्या अशाश्वताचीच मागणी करत असतो. आपण चिरंतन सुखासाठी पुण्य मिळवायचं की अशाश्वतासाठी ते खर्ची घालायचं हे त्याला कळत नाही. प्राचीन काळी भौतिक आणि आध्यात्मिक अशा दोन्ही प्रकारच्या ‘श्री’प्राप्तीचा विचार करण्यात आला. त्यामागे अशी भूमिका होती की, समृद्ध जीवन लाभलं, तर शाश्वताच्या मागे लागता येतं. ह्या विचारांनुसार ‘श्री’सूक्ताची रचना प्राचीन काळी करण्यात आली. ‘श्री’प्राप्ती कोणत्या पायऱ्यानी प्राप्त होऊ शकते, त्याचाही विचार करायला पाहिजे.
१. सांघिक/एकत्रित साधना
लक्ष्मी पूजा ही एकट्याने करणं कधीच अपेक्षित नव्हतं, तर ती संघपूजा म्हणूनच करणं अपेक्षित आहे. व्यक्तिगत साधनेमध्ये शक्ती निर्मिती होत नाही, पण एकत्रित साधनेमध्ये प्रचंड शक्ती निर्मितीची बीजं असतात. ज्या दिवशी मी आणि माझं कुटुंब ह्या मध्ये हिंदू समाज बंदिस्त झाला, तेव्हापासून अधोगतीला सुरुवात झाली. ह्या बंदिस्तपणामुळे ना व्यक्तीला शक्ती मिळाली, ना समाजाला ! हिंदू समाज सोडून बाकी सर्व समाजाचं बलस्थान आहे, एकत्रित साधना ! “ ज्या प्रमाणात समाजाला मिळेल त्या प्रमाणात मला मिळणारच”, ही भावना ठेवा. जोपर्यंत फक्त मी आणि माझं कुटुंब ही भावना केवळ जोर धरून आहे, तोपर्यंत हा समाज असाच राहणार. समुदायाने केलेल्या मंत्रसाधनेमुळे व्यक्तीगत उच्चारणाचे दोष नाहीसे होतात, कारण तिथे एकत्रिततेचं बळ मिळतं.
2. निरपेक्ष सत्कर्म : श्रीप्राप्तीची दुसरी अट म्हणजे सतत आपल्या इच्छेचा पाठलाग न करता आपल्याला जो कुठला उपाय सांगितला आहे तो करत राहणं.
३. प्रयत्न आणि शांती ह्यांची जोड : सत्कर्म करत असताना संकटाचा कितीही मोठा डोंगर कोसळला तरी दोलायमान न होता शांत राहणे. संकटाशी सामना तुमचा तुम्हीच करायचा आहे, पण त्यासाठी गुरुतत्त्व सतत तुमच्या सोबत राहणार आहे.
४. एकाग्रता : एकाग्रता म्हणजे एका टोकावर मनाच्या सर्व भावना एकत्र आणणे. एकाग्रता होत नाही हा आपलाच दोष असतो. विषयांकडे सतत ओढलं जाणारं मन अध्यात्मात एकाग्र होऊ शकत नाही.वस्तुतः एकाग्रतेमुळे आपण सर्व इंद्रिय एकाचवेळी बंद करू शकतो. ते कौशल्य आपल्या मनाकडे नक्की असतं. एकाग्रता घराच्या घरी,सगळ्या सांसारिक कोलाहालात मिळवणं सुरुवातीच्या काळात तरी थोडंसं कठीण असतं, त्यासाठी निसर्ग सान्निध्यात एकत्र येऊन साधना करणं गरजेचं आहे.
५. ईश्वराचं नाम /मंत्र
ईश्वराच्या नामामध्ये, मंत्रांमध्ये एवढी प्रचंड ताकद आहे की ह्या सगळ्या अटी पाळून जर मंत्र साधना केली तर लक्ष्मीच काय, सर्वस्व प्राप्त होईल! अर्थात त्यासाठी प्रमुख अट आहे त्याग. त्यागाशिवाय काहीच प्राप्त होऊ शकत नाही. “ सन्मान, संगतीकरण आणि दान”, ह्या यज्ञसाधनेच्या त्रिसूत्रीचा अवलंब करून आपण हा समाज श्रीमान होण्याकरिता ‘श्री’ आराधना करुया.”
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम संपन्न झाले. श्रीसूक्त आवर्तनांनंतर नंतर इतर स्तोत्र-मंत्रांचं पठण करून पूर्णाहुती संपन्न झाली आणि गुरुआशीर्वादाने यज्ञाची सांगता झाली.
सकाळच्या सत्रात श्री मानसपूजा झाल्यांनतर सर्वांनी श्रीसद्गुरुंच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचा लाभ घेतला. हे विवेचन परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांनी दिनांक नोव्हेंबर २००६ मध्ये घेतलेल्या तीन दिवसीय श्री यज्ञावेळी केलं होतं.
समृद्ध जीवनासाठी श्री : मनुष्य अहर्निश सुखाचा शोध घेत असतो. पण ज्या गोष्टींच्या तो मागे लागतो, त्या गोष्टी त्याला कायमस्वरूपी शाश्वत सुख कधीच देऊ शकत नाहीत. तो भक्ती करतानासुद्धा त्या अशाश्वताचीच मागणी करत असतो. आपण चिरंतन सुखासाठी पुण्य मिळवायचं की अशाश्वतासाठी ते खर्ची घालायचं हे त्याला कळत नाही. प्राचीन काळी भौतिक आणि आध्यात्मिक अशा दोन्ही प्रकारच्या ‘श्री’प्राप्तीचा विचार करण्यात आला. त्यामागे अशी भूमिका होती की, समृद्ध जीवन लाभलं, तर शाश्वताच्या मागे लागता येतं. ह्या विचारांनुसार ‘श्री’सूक्ताची रचना प्राचीन काळी करण्यात आली. ‘श्री’प्राप्ती कोणत्या पायऱ्यानी प्राप्त होऊ शकते, त्याचाही विचार करायला पाहिजे.
१. सांघिक/एकत्रित साधना
लक्ष्मी पूजा ही एकट्याने करणं कधीच अपेक्षित नव्हतं, तर ती संघपूजा म्हणूनच करणं अपेक्षित आहे. व्यक्तिगत साधनेमध्ये शक्ती निर्मिती होत नाही, पण एकत्रित साधनेमध्ये प्रचंड शक्ती निर्मितीची बीजं असतात. ज्या दिवशी मी आणि माझं कुटुंब ह्या मध्ये हिंदू समाज बंदिस्त झाला, तेव्हापासून अधोगतीला सुरुवात झाली. ह्या बंदिस्तपणामुळे ना व्यक्तीला शक्ती मिळाली, ना समाजाला ! हिंदू समाज सोडून बाकी सर्व समाजाचं बलस्थान आहे, एकत्रित साधना ! “ ज्या प्रमाणात समाजाला मिळेल त्या प्रमाणात मला मिळणारच”, ही भावना ठेवा. जोपर्यंत फक्त मी आणि माझं कुटुंब ही भावना केवळ जोर धरून आहे, तोपर्यंत हा समाज असाच राहणार. समुदायाने केलेल्या मंत्रसाधनेमुळे व्यक्तीगत उच्चारणाचे दोष नाहीसे होतात, कारण तिथे एकत्रिततेचं बळ मिळतं.
2. निरपेक्ष सत्कर्म : श्रीप्राप्तीची दुसरी अट म्हणजे सतत आपल्या इच्छेचा पाठलाग न करता आपल्याला जो कुठला उपाय सांगितला आहे तो करत राहणं.
३. प्रयत्न आणि शांती ह्यांची जोड : सत्कर्म करत असताना संकटाचा कितीही मोठा डोंगर कोसळला तरी दोलायमान न होता शांत राहणे. संकटाशी सामना तुमचा तुम्हीच करायचा आहे, पण त्यासाठी गुरुतत्त्व सतत तुमच्या सोबत राहणार आहे.
४. एकाग्रता : एकाग्रता म्हणजे एका टोकावर मनाच्या सर्व भावना एकत्र आणणे. एकाग्रता होत नाही हा आपलाच दोष असतो. विषयांकडे सतत ओढलं जाणारं मन अध्यात्मात एकाग्र होऊ शकत नाही.वस्तुतः एकाग्रतेमुळे आपण सर्व इंद्रिय एकाचवेळी बंद करू शकतो. ते कौशल्य आपल्या मनाकडे नक्की असतं. एकाग्रता घराच्या घरी,सगळ्या सांसारिक कोलाहालात मिळवणं सुरुवातीच्या काळात तरी थोडंसं कठीण असतं, त्यासाठी निसर्ग सान्निध्यात एकत्र येऊन साधना करणं गरजेचं आहे.
५. ईश्वराचं नाम /मंत्र
ईश्वराच्या नामामध्ये, मंत्रांमध्ये एवढी प्रचंड ताकद आहे की ह्या सगळ्या अटी पाळून जर मंत्र साधना केली तर लक्ष्मीच काय, सर्वस्व प्राप्त होईल! अर्थात त्यासाठी प्रमुख अट आहे त्याग. त्यागाशिवाय काहीच प्राप्त होऊ शकत नाही. “ सन्मान, संगतीकरण आणि दान”, ह्या यज्ञसाधनेच्या त्रिसूत्रीचा अवलंब करून आपण हा समाज श्रीमान होण्याकरिता ‘श्री’ आराधना करुया.”
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम संपन्न झाले. श्रीसूक्त आवर्तनांनंतर नंतर इतर स्तोत्र-मंत्रांचं पठण करून पूर्णाहुती संपन्न झाली आणि गुरुआशीर्वादाने यज्ञाची सांगता झाली.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी ह्यांच्या आशीर्वादाने दिनांक ४ एप्रिल रोजीच्या रामनवमीनिमित्त श्रीरामरक्षा यज्ञाचे आयोजन “गायत्री गार्डन’, बदलापूर ह्या यज्ञस्थळी करण्यात आले. गायत्री मंत्राच्या जयघोषात आणि पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यज्ञाचे प्रज्वलन केल्यानंतर सर्व देवदेवतांसह यज्ञाच्या रक्षणकर्त्या प्रभू रामचन्द्रांचे सर्वानी स्मरण केले. श्रद्धासूक्ताचे पठण झाल्यानंतर श्रीरामरक्षा स्तोत्राच्या सामूहिक पठण-हवनाला सुरुवात झाली.
सकाळच्या सत्रात श्रीराम मानसपूजा संपन्न झाली आणि त्यानंतर नेहमीप्रमाणे करण्यात आलेल्या निवेदनामध्ये श्रीसद्गुरुंनी यज्ञाच्या जोडीने सुरु केलेल्या उपक्रमांबाबत आणि श्रीसद्गुरुंच्या ग्रंथांबाबत माहिती देण्यात आली. तसेच श्रीसद्गुरुंच्या द्वितीय पुण्यतिथीनिमित्त भक्तांनी केलेल्या नामजप संकल्पाचा आढावा घेऊन त्यानंतर नवविधा भक्तीच्या दुसऱ्या म्हणजेच कीर्तन क्ती अंतर्गत नियोजित सत्संग बैठकीची घोषणा करण्यात आली. यज्ञसाक्षीने जन्मपूर्व संस्कार, ह्या उपक्रमाला आजच्या दिवशी ११ वर्षे पूर्ण झाली. आजवर ह्या उपक्रमात एकूण ३१६ साधक सहभागी झाले आहेत.
ह्यानंतर श्रीसद्गुरुंनी एप्रिल २००६ मध्ये रामनवमीच्या निमित्ताने यज्ञसन्मुख जे विवेचन केलं, त्याचं ध्वनीमुद्रण सर्वांनी श्रवण केलं. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ प्रभू रामचंद्रांबद्दल माहित नाही असा एकही मनुष्य ह्या देशात असू शकणार नाही. मानव आपल्या बुद्धीचा आणि शक्तीचा वापर करून किती उत्तुंग व्यक्तिमत्त्व निर्माण करू शकतो, हे राम अवतारातून दिसते. रामप्रहर म्हणजे पहाटेचा प्रहर. सकाळी उठल्यापासून त्याचं स्मरण केलं तर आयुष्यभर सत्यनिष्ठा ठेवून अन्यायाचं परिमार्जन करण्याची शक्ती आपल्यालाही त्यांच्याकडून मिळू शकते. ही सत्यनिष्ठा जपताना त्यांना १४ वर्ष वनवास झाला, पण नियोजित राज्याभिषेकाच्या आदल्या दिवशी तो कठोर आदेश ऐकूनही त्यांच्या चेहऱ्यावरची रेषाही हलली नाही, असं वाल्मीकि ऋषी सांगतात. आजच्या दिवशी त्यांचं विशेष स्मरण ह्याकरिता आवश्यक आहे की, त्यामुळे त्यांच्यातले गुण हळूहळू आपल्यातही स्फुरित होण्यास सुरुवात होते. अत्यंत संतुलित विचारांचं हे व्यक्तिमत्त्व म्हणजे साक्षात विष्णुशक्तीचं अवतरण होतं. उत्तम राजा, उत्तम पुत्र, उत्तम पती, उत्तम शिष्य, उत्तम भाऊ अशा सर्वोत्तम गुणांचं दर्शन आपल्याला प्रभू रामचंद्रांच्या रूपाने घडतं. ह्या शक्तीने जेवढी उत्तम अवस्था गाठली, तशी स्मरणकर्त्यालाही ती निश्चितपणे प्राप्त होऊ शकते. ही शक्ती मृत्यूसमयी विशेष मदतीला येऊ शकते. रामनामाचा ध्यास घेतेलेले अनेक संत-सत्पुरुष भारत देशात होऊन गेले. तुळशीदास, संत कबीर, संत सूरदास ह्यासारख्या रामाचे नाव घेतलेल्या संतांना घातलेलं साकडं म्हणजे साक्षात त्या रामशक्तीला घातलेल्या हाकेपेक्षाही कांकणभर अधिक श्रेष्ठ ठरू शकेल.”
ह्यानंतर श्रीसद्गुरुंनी श्रीमद् आद्य शंकराचार्यांनी रचलेल्या “सदा रामचंद्रं भजे‌‍हं” ह्या स्तोत्राचं पठण करून त्याचा अर्थही विशद केला आणि भक्तांकडून हे स्तोत्र एकत्रितपणे म्हणून घेतलं.
त्यानंतर दिवसभर रामरक्षेची आवर्तनं पूर्ण झाल्यांनंतर पूर्णाहुती व आशीर्वाद मंत्राने यज्ञ सोहळ्याची सांगता करण्यात आली.
सकाळच्या सत्रात श्रीराम मानसपूजा संपन्न झाली आणि त्यानंतर नेहमीप्रमाणे करण्यात आलेल्या निवेदनामध्ये श्रीसद्गुरुंनी यज्ञाच्या जोडीने सुरु केलेल्या उपक्रमांबाबत आणि श्रीसद्गुरुंच्या ग्रंथांबाबत माहिती देण्यात आली. तसेच श्रीसद्गुरुंच्या द्वितीय पुण्यतिथीनिमित्त भक्तांनी केलेल्या नामजप संकल्पाचा आढावा घेऊन त्यानंतर नवविधा भक्तीच्या दुसऱ्या म्हणजेच कीर्तन क्ती अंतर्गत नियोजित सत्संग बैठकीची घोषणा करण्यात आली. यज्ञसाक्षीने जन्मपूर्व संस्कार, ह्या उपक्रमाला आजच्या दिवशी ११ वर्षे पूर्ण झाली. आजवर ह्या उपक्रमात एकूण ३१६ साधक सहभागी झाले आहेत.
ह्यानंतर श्रीसद्गुरुंनी एप्रिल २००६ मध्ये रामनवमीच्या निमित्ताने यज्ञसन्मुख जे विवेचन केलं, त्याचं ध्वनीमुद्रण सर्वांनी श्रवण केलं. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ प्रभू रामचंद्रांबद्दल माहित नाही असा एकही मनुष्य ह्या देशात असू शकणार नाही. मानव आपल्या बुद्धीचा आणि शक्तीचा वापर करून किती उत्तुंग व्यक्तिमत्त्व निर्माण करू शकतो, हे राम अवतारातून दिसते. रामप्रहर म्हणजे पहाटेचा प्रहर. सकाळी उठल्यापासून त्याचं स्मरण केलं तर आयुष्यभर सत्यनिष्ठा ठेवून अन्यायाचं परिमार्जन करण्याची शक्ती आपल्यालाही त्यांच्याकडून मिळू शकते. ही सत्यनिष्ठा जपताना त्यांना १४ वर्ष वनवास झाला, पण नियोजित राज्याभिषेकाच्या आदल्या दिवशी तो कठोर आदेश ऐकूनही त्यांच्या चेहऱ्यावरची रेषाही हलली नाही, असं वाल्मीकि ऋषी सांगतात. आजच्या दिवशी त्यांचं विशेष स्मरण ह्याकरिता आवश्यक आहे की, त्यामुळे त्यांच्यातले गुण हळूहळू आपल्यातही स्फुरित होण्यास सुरुवात होते. अत्यंत संतुलित विचारांचं हे व्यक्तिमत्त्व म्हणजे साक्षात विष्णुशक्तीचं अवतरण होतं. उत्तम राजा, उत्तम पुत्र, उत्तम पती, उत्तम शिष्य, उत्तम भाऊ अशा सर्वोत्तम गुणांचं दर्शन आपल्याला प्रभू रामचंद्रांच्या रूपाने घडतं. ह्या शक्तीने जेवढी उत्तम अवस्था गाठली, तशी स्मरणकर्त्यालाही ती निश्चितपणे प्राप्त होऊ शकते. ही शक्ती मृत्यूसमयी विशेष मदतीला येऊ शकते. रामनामाचा ध्यास घेतेलेले अनेक संत-सत्पुरुष भारत देशात होऊन गेले. तुळशीदास, संत कबीर, संत सूरदास ह्यासारख्या रामाचे नाव घेतलेल्या संतांना घातलेलं साकडं म्हणजे साक्षात त्या रामशक्तीला घातलेल्या हाकेपेक्षाही कांकणभर अधिक श्रेष्ठ ठरू शकेल.”
ह्यानंतर श्रीसद्गुरुंनी श्रीमद् आद्य शंकराचार्यांनी रचलेल्या “सदा रामचंद्रं भजे‌‍हं” ह्या स्तोत्राचं पठण करून त्याचा अर्थही विशद केला आणि भक्तांकडून हे स्तोत्र एकत्रितपणे म्हणून घेतलं.
त्यानंतर दिवसभर रामरक्षेची आवर्तनं पूर्ण झाल्यांनंतर पूर्णाहुती व आशीर्वाद मंत्राने यज्ञ सोहळ्याची सांगता करण्यात आली.
Close x
२०१७ रोजी महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारचा संकल्पित यज्ञ संपन्न झाला.ह्या दिवशी महिम्न स्वाहाकाराचे आयोजन करण्यात आले होते. यजमानांच्या हस्ते सौर शक्ती द्वारे यज्ञ प्रज्वलन झाल्यांनतर आवाहन मंत्र आणि श्रद्धासूक्त ह्यांचे पठण झाल्यांनतर महिम्न स्तोत्राच्या सामूहिक पठण आणि हवनास प्रारंभ झाला. ह्या दिवशी महावीर जयंती असल्याने सकाळच्या मानस पूजेनंतर श्री सद्गुरुंनी “ भगवान महावीर आणि जैन तत्त्वज्ञान” ह्या विषयावर १३ एप्रिल २०१४ रोजी घेतलेल्या विवेचनाच्या ध्वनीमुद्रणाचे सर्वांनी श्रवण केले. त्याचा सारांश असा,
“ कितीही अडचणी आल्या तरी त्यावर मात करण्याचं कौशल्य जो दाखवतो तो वीर असतो. देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी बलिदान देणारे, हे शूरवीर असतात. मोहावर विजय मिळवून त्याग करणारा दानवीर असतो. धर्मरक्षणासाठी स्वतःच्या जीवावर उदार होणारा धर्मवीर असतो. परंतु सर्वात मोठा वीर तोच, ज्याने अंतर्गत शत्रूंचा बिमोड केला आहे. असा बिमोड करून स्वतःमध्ये समता प्रस्थापित करणारा बलवान वीर म्हणजे वर्धमान महावीर! हे जैन तत्त्वज्ञानाचा प्रचार करणारे चोविसावे तीर्थंकर आहेत. हजारो वर्षांपूर्वी वैदिक संस्कृतीच्या समांतर काळात जैन तत्त्वज्ञानाचा उगम भारतवर्षात झाला. वैदिक वाङ्मयामध्ये श्रमण मुनींचा उल्लेख आढळतो.
जिन म्हणजे विजय, त्यामुळे स्वतःला जिंकणारा तो जैन! वर्धमान महावीर जन्मतः ज्ञानी आणि अलौकिक शक्ती असणारे होते. राजाच्या पोटी त्यांचा जन्म झाला. तिसाव्या वर्षी सर्वस्वाचा त्याग करून त्यांनी श्रमण दीक्षा ग्रहण केली. पुढे त्यांनी अतिउग्र तपश्चर्या करून तितिक्षेची परिसीमा गाठली आणि ‘वीतराग’ पदाला ते लायक ठरले. इंद्राने ’महावीर’ ह्या पदवीने त्यांचा सन्मान केला. त्यानंतर बहात्तर वर्षांच्या आयुष्यात सतत प्रचार आणि प्रसार करून त्यांनी कर्मवीरतासुद्धा दाखवली.
जैन तत्त्वज्ञानाचे तीन मूलसिद्धांत म्हणजे अहिंसा, अपरिग्रह आणि अनेकान्तवाद(स्याद्वाद). स्याद्वाद हा फार मोठा सिद्धांत आहे. कोणत्याही गोष्टीचा आग्रह कदापि न ठेवणे, कोणालाही त्याज्य न ठरवणे हा स्याद्वाददाचा गाभा आहे. वेदान्ताच्या बरोबर विरुद्ध असं प्रतिपादन हा स्याद्वातद करतो की, जे दिसतं ते खरं आहे आणि जे दिसत नाही ते ही खरं आहे. सापेक्षतेने प्रत्येकाची परीक्षा करा आणि त्याला खरोखरचे ओळखा असं स्याद्वावद सांगतो. ह्या तत्त्वज्ञानातले अर्धमागधी भाषेतले पाच मंत्र महत्त्वाचे समजले जातात. हे पाच प्रकारचे नमस्कार आहेत. १) णमो अरिहन्ताणं- अंतर्गत शत्रुंना मारलेल्या आणि समता प्रस्थापित केलेल्या अरिहंताला माझा नमस्कार असो. २) णमो सिद्धाणं – मुक्ती साधलेल्या सिद्धांना माझा नमस्कार असो. ३) णमो आइरियाणं- सर्व मुनींचे गुरु असणाऱ्या, इतरांकडून प्रायश्चित्त करवून घेणाऱ्या, सत्कर्म करवून घेणाऱ्या सद्गुरुंना माझा नमस्कार असो. ४) णमो उव्झायाणं- शिक्षक, मार्गदर्शक रुपातल्या गुरुंना माझा नमस्कार असो. ५) णमो सव्वसाहुणं- स्वतःचं आत्महित जाणणाऱ्या, मोक्षमार्गासाठी प्रयत्नशील असलेल्या साधूला माझा नमस्कार असो. ह्या पाच नमस्कारांची फलश्रुती म्हणजे,“एसो पंच णमुक्कारो सव्व पाव प्पणासाणो । मंगलाणं च सव्वेसिं पढमं हवइ मंगलं ॥“ ह्या पाच नमस्कारांनी सर्व पापांचा नाश होऊन सर्वांचे मंगल होवो असं ही फलश्रुती सांगते.
हे नमस्कार साकार करण्यासाठी तीन गोष्टी साधता आल्या पाहिजेत, १) सम्यग्दर्शन २) सम्यक ज्ञान ३) सम्यक चारित्र्य. सम्यक म्हणजे सारासार विचार करून काढलेलं तात्पर्य. आत्मस्वरूपाचं ज्ञान पाहिजे असेल तर त्यासाठी तशी दृष्टी आणि तशी श्रद्धा पाहिजे. जैन तत्त्वज्ञानाने श्रद्धेची आठ अंगं सांगितली आहेत. ती म्हणजे, १) नि:शंक अंग( शंका नसलेली बुद्धी) २) नि:कांक्षित अंग ( भोगांची इच्छा नाही) ३) निर्विचिकित्सा अंग ( कोणाबद्दल द्वेष, तिरस्कार, घृणा नाही) ३) उपगूहन अंग (निंदेत सहभागी न होणं) ४) स्थितीकरण अंग ( विसरा आणि क्षमा करा ह्या तत्त्वाचा अंगिकार) ५) अमूढ दृष्टी अंग ( आगतिक दृष्टी न बाळगता गतानुगतिक दृष्टी बाळगणं) ६) वात्सल्य अंग (यच्चयावत प्राण्यांविषयी प्रेमभाव) ७) प्रभावना (धर्माचा, सत्कर्माचा प्रचार आणि प्रसार करणं). सम्यग्दरर्शनासाठी हे आठ गुण आवश्यक आहेत. त्यामुळे हळूहळू आत्मज्ञान प्राप्त होते.
महावीरांच्या शिकवणीची आणखी दोन प्रमुख वैशिष्ट्य म्हणजे त्यांनी अडीच हजार वर्षांपूर्वी स्त्रियांना समतुल्य अधिकार दिले. दुसरं म्हणजे ते त्यांच्याकडे येणाऱ्या व्यक्तीला अनुकूल काळ बघून त्याच्या श्रद्धास्थानाला बळकट करण्याचा प्रयत्न करत असत. श्रीमद् आद्य शंकराचार्यांनी ह्याच तत्त्वाचा पुढे आधार घेतला. सर्वस्वाचा त्याग करा असं सांगणारे भगवान महावीर आणि ऐहिक तसेच पारमार्थिक उन्नयन एकत्र साधा असं सांगणारे वैदिक तत्त्वज्ञान ह्यात काही मूलभूत फरक आहेत. तरीही या तत्त्वज्ञानातलं उत्तम ते स्वीकारून आपण आजच्या दिवशी ह्या श्रेष्ठ सत्पुरुषाला वंदन करुया!”
श्रीसद्गुरुंच्या ह्या अलौकिक विवेचनानंतर अन्नपूर्णाष्टकंच्या मंत्रांनी यज्ञदेवतेला नैवेद्य अर्पण करण्यात आला. दुपारच्या सत्रानंतर जन्मपूर्व संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन इत्यादी नेहमीचे उपक्रम इच्छुकांकरीता घेतले गेले,त्यावेळी इतरांनी महिम्न स्वाहाकार सुरू ठेवला. सायंसत्रात ‘नमो गुरवे वासुदेवाय’ह्या नाममंत्राचा जप यज्ञसाक्षीने करून त्यानंतर पूर्णाहुती संपन्न झाली. सर्वांनी आशीर्वाद मंत्रांचे ग्रहण केले आणि श्रीसद्गुरु पादुका तसेच पूज्य आईंचे दर्शन घेऊन यज्ञाची सांगता करण्यात आली.
||इति श्रीवासुदेवार्पणमस्तु||
“ कितीही अडचणी आल्या तरी त्यावर मात करण्याचं कौशल्य जो दाखवतो तो वीर असतो. देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी बलिदान देणारे, हे शूरवीर असतात. मोहावर विजय मिळवून त्याग करणारा दानवीर असतो. धर्मरक्षणासाठी स्वतःच्या जीवावर उदार होणारा धर्मवीर असतो. परंतु सर्वात मोठा वीर तोच, ज्याने अंतर्गत शत्रूंचा बिमोड केला आहे. असा बिमोड करून स्वतःमध्ये समता प्रस्थापित करणारा बलवान वीर म्हणजे वर्धमान महावीर! हे जैन तत्त्वज्ञानाचा प्रचार करणारे चोविसावे तीर्थंकर आहेत. हजारो वर्षांपूर्वी वैदिक संस्कृतीच्या समांतर काळात जैन तत्त्वज्ञानाचा उगम भारतवर्षात झाला. वैदिक वाङ्मयामध्ये श्रमण मुनींचा उल्लेख आढळतो.
जिन म्हणजे विजय, त्यामुळे स्वतःला जिंकणारा तो जैन! वर्धमान महावीर जन्मतः ज्ञानी आणि अलौकिक शक्ती असणारे होते. राजाच्या पोटी त्यांचा जन्म झाला. तिसाव्या वर्षी सर्वस्वाचा त्याग करून त्यांनी श्रमण दीक्षा ग्रहण केली. पुढे त्यांनी अतिउग्र तपश्चर्या करून तितिक्षेची परिसीमा गाठली आणि ‘वीतराग’ पदाला ते लायक ठरले. इंद्राने ’महावीर’ ह्या पदवीने त्यांचा सन्मान केला. त्यानंतर बहात्तर वर्षांच्या आयुष्यात सतत प्रचार आणि प्रसार करून त्यांनी कर्मवीरतासुद्धा दाखवली.
जैन तत्त्वज्ञानाचे तीन मूलसिद्धांत म्हणजे अहिंसा, अपरिग्रह आणि अनेकान्तवाद(स्याद्वाद). स्याद्वाद हा फार मोठा सिद्धांत आहे. कोणत्याही गोष्टीचा आग्रह कदापि न ठेवणे, कोणालाही त्याज्य न ठरवणे हा स्याद्वाददाचा गाभा आहे. वेदान्ताच्या बरोबर विरुद्ध असं प्रतिपादन हा स्याद्वातद करतो की, जे दिसतं ते खरं आहे आणि जे दिसत नाही ते ही खरं आहे. सापेक्षतेने प्रत्येकाची परीक्षा करा आणि त्याला खरोखरचे ओळखा असं स्याद्वावद सांगतो. ह्या तत्त्वज्ञानातले अर्धमागधी भाषेतले पाच मंत्र महत्त्वाचे समजले जातात. हे पाच प्रकारचे नमस्कार आहेत. १) णमो अरिहन्ताणं- अंतर्गत शत्रुंना मारलेल्या आणि समता प्रस्थापित केलेल्या अरिहंताला माझा नमस्कार असो. २) णमो सिद्धाणं – मुक्ती साधलेल्या सिद्धांना माझा नमस्कार असो. ३) णमो आइरियाणं- सर्व मुनींचे गुरु असणाऱ्या, इतरांकडून प्रायश्चित्त करवून घेणाऱ्या, सत्कर्म करवून घेणाऱ्या सद्गुरुंना माझा नमस्कार असो. ४) णमो उव्झायाणं- शिक्षक, मार्गदर्शक रुपातल्या गुरुंना माझा नमस्कार असो. ५) णमो सव्वसाहुणं- स्वतःचं आत्महित जाणणाऱ्या, मोक्षमार्गासाठी प्रयत्नशील असलेल्या साधूला माझा नमस्कार असो. ह्या पाच नमस्कारांची फलश्रुती म्हणजे,“एसो पंच णमुक्कारो सव्व पाव प्पणासाणो । मंगलाणं च सव्वेसिं पढमं हवइ मंगलं ॥“ ह्या पाच नमस्कारांनी सर्व पापांचा नाश होऊन सर्वांचे मंगल होवो असं ही फलश्रुती सांगते.
हे नमस्कार साकार करण्यासाठी तीन गोष्टी साधता आल्या पाहिजेत, १) सम्यग्दर्शन २) सम्यक ज्ञान ३) सम्यक चारित्र्य. सम्यक म्हणजे सारासार विचार करून काढलेलं तात्पर्य. आत्मस्वरूपाचं ज्ञान पाहिजे असेल तर त्यासाठी तशी दृष्टी आणि तशी श्रद्धा पाहिजे. जैन तत्त्वज्ञानाने श्रद्धेची आठ अंगं सांगितली आहेत. ती म्हणजे, १) नि:शंक अंग( शंका नसलेली बुद्धी) २) नि:कांक्षित अंग ( भोगांची इच्छा नाही) ३) निर्विचिकित्सा अंग ( कोणाबद्दल द्वेष, तिरस्कार, घृणा नाही) ३) उपगूहन अंग (निंदेत सहभागी न होणं) ४) स्थितीकरण अंग ( विसरा आणि क्षमा करा ह्या तत्त्वाचा अंगिकार) ५) अमूढ दृष्टी अंग ( आगतिक दृष्टी न बाळगता गतानुगतिक दृष्टी बाळगणं) ६) वात्सल्य अंग (यच्चयावत प्राण्यांविषयी प्रेमभाव) ७) प्रभावना (धर्माचा, सत्कर्माचा प्रचार आणि प्रसार करणं). सम्यग्दरर्शनासाठी हे आठ गुण आवश्यक आहेत. त्यामुळे हळूहळू आत्मज्ञान प्राप्त होते.
महावीरांच्या शिकवणीची आणखी दोन प्रमुख वैशिष्ट्य म्हणजे त्यांनी अडीच हजार वर्षांपूर्वी स्त्रियांना समतुल्य अधिकार दिले. दुसरं म्हणजे ते त्यांच्याकडे येणाऱ्या व्यक्तीला अनुकूल काळ बघून त्याच्या श्रद्धास्थानाला बळकट करण्याचा प्रयत्न करत असत. श्रीमद् आद्य शंकराचार्यांनी ह्याच तत्त्वाचा पुढे आधार घेतला. सर्वस्वाचा त्याग करा असं सांगणारे भगवान महावीर आणि ऐहिक तसेच पारमार्थिक उन्नयन एकत्र साधा असं सांगणारे वैदिक तत्त्वज्ञान ह्यात काही मूलभूत फरक आहेत. तरीही या तत्त्वज्ञानातलं उत्तम ते स्वीकारून आपण आजच्या दिवशी ह्या श्रेष्ठ सत्पुरुषाला वंदन करुया!”
श्रीसद्गुरुंच्या ह्या अलौकिक विवेचनानंतर अन्नपूर्णाष्टकंच्या मंत्रांनी यज्ञदेवतेला नैवेद्य अर्पण करण्यात आला. दुपारच्या सत्रानंतर जन्मपूर्व संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन इत्यादी नेहमीचे उपक्रम इच्छुकांकरीता घेतले गेले,त्यावेळी इतरांनी महिम्न स्वाहाकार सुरू ठेवला. सायंसत्रात ‘नमो गुरवे वासुदेवाय’ह्या नाममंत्राचा जप यज्ञसाक्षीने करून त्यानंतर पूर्णाहुती संपन्न झाली. सर्वांनी आशीर्वाद मंत्रांचे ग्रहण केले आणि श्रीसद्गुरु पादुका तसेच पूज्य आईंचे दर्शन घेऊन यज्ञाची सांगता करण्यात आली.
||इति श्रीवासुदेवार्पणमस्तु||
Close x
दिनांक १४ में २०१७ रोजी महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी संकष्टी चतुर्थीच्या निमित्ताने गायत्री गार्डन बदलापूर या स्थळावर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या प्रेरणेने ’श्रीगणेश’ यज्ञाचे आयोजन करण्यात आले. सकाळी ९.३० वाजता पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यज्ञप्रज्वलन करण्यासाठी सौरशक्ती घेताना गायत्री मंत्राचा उद्घोष भक्तांनी केला. देवदेवतांच्या आवाहनीय मंत्रपठणाने ब्रह्मशक्ती जणु काही ’गणेश’ रूपात अवतरीत झाली. या ॐकाररूपाचे ’ब्रह्मणस्पती स्तोत्र ’ व श्रीअथर्वशीर्ष या मंत्रानी स्मरण करून सामूहिक हवनाद्वारे हविर्भाग अर्पण केले. सकाळच्या सत्रात श्रीगुरुजींनी ११ मार्च २०१२ रोजी संकष्टी चतुर्थीच्या दिवशी संपन्न झालेल्या यज्ञात जे विवेचन घेतलं होतं त्याचे ध्वनीमुद्रण सगळ्या भक्तांनी श्रवण केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
संकष्टी चतुर्थी आणि गणेशोपासना
सुमुखश्च एकदंतश्च कपिलो गजकर्णक:
लंबोदरश्च विकटो विघ्ननाशो विनायक: ।
धूम्रकेतुर्गणाध्यक्षो भालचन्द्रो गजाननः
द्वादशैतानि नामानि यः पठेच्छृणुयादपि ॥
या गणेशपुराणातील संस्कृत श्लोकात द्वादश नामांनी वर्णिलेली वाचक शक्ती "श्रीगजानन" या रूपात प्रकट झाली. शब्दमाहात्म्याचे वर्णन करताना श्रीगुरुजी सांगतात मानवाला प्रदान केलेल्या शक्तींपैकी शब्दशक्ती सर्वात मोठी आहे. ही शक्ती सरस्वती रूपाने संस्कृत भाषेत प्रकट झाली. या शक्तीचे सामर्थ्य शब्दभांडारात नसून शब्दातून व्यक्त होणाऱ्या अत्युच्च भावात आहे. देवदेवतांना अनेक नामांनी संबोधून संबंधित गुणांचा संचय वा गुण आत्मसात करण्याचा प्रयत्न केला जातो. विशिष्ट प्रतिमेसमोर शब्दसामर्थ्याचा वापर करून केलेले स्तवन शक्तीच्या प्रकटीकरणाचे कार्य करते. गणपतीच्या बारा नावांमध्ये हीच किमया आहे. गणेश या देवतेला ’सुमुख’ या नावाने ओळखतात कारण ॐकारमय गणेशाचे मुख, श्रीशंकर-पार्वतीला ॐकाराच्या विविध रूपांचे सोंडेद्वारे दर्शन घडवताना अधिकच खुलून दिसायचे. या सुमुखाचे नाव एकदंत पडले कारण अद्वैतरुपी ब्रह्मतत्त्व म्हणजे साक्षात ’श्रीगणेश’. खरेतर कपील म्हणजे तांबडा रंग. कपिला गाय जशी तांबुस-काळ्या रंगाची असूनही पांढरे दूध देते त्याप्रमाणेच हा एकदंत कपील शुद्ध आत्मज्ञानरूपी दूधाचे प्रदान भक्तांना करतो. गजकर्ण म्हणजे मोठ्या, सुपाएवढ्या कानाचा! गजकर्ण या विषेश नामाने बहुश्रुतता, सर्वांच्या साहाय्याने व सल्ल्याने कार्य करण्याच्या गुणांचा संदेश देते. या गणपतीने स्वतःच्या उदरात १४ विद्या ६४ कला सामावून घेतल्यामुळे त्याला लंबोदर असेही म्हणतात. वेदांचे ज्ञान त्याने श्रीशंकरांच्या डमरूमधून व संगीताचे ज्ञान पार्वतीच्या पैंजणातून घेतले. भयंकर आणि विशेष विघ्नांचा नाश करणारा विकट विघ्ननाशक तर साक्षात ब्रह्मतत्त्वाचे प्रतीक असणारा विशेष नायक अर्थात विनायक! सगुण अग्नी आणि निर्गुण उष्णतेच्या मध्यावर असणाऱ्या धूम्रावस्थेतला धूम्रकेतू आणि धूसर कल्पनांना साकार मूर्त स्वरूप देणारा महागणपती. जो गणांचा अध्यक्ष असून भाळीच्या ममता, वात्सल्य, क्षमाशीलता या गुणांमुळे चंद्राशी साम्य साधतो तो भालचंद्र. अशा गजमुखी गजाननाशी एकरूपता साधण्यासाठी संकष्टी अर्थात सत्कर्मासाठी कष्ट प्रत्येक गणेश भक्ताने करायला हवेत”.
दुपारच्या सत्रात समूहिक मंत्रपठण व हविर्भाग अर्पणानंतर पूर्णाहुती झाली. उपस्थितांना ॐकार तत्त्वाचा आशीर्वाद यज्ञाद्वारे मिळाला.
संकष्टी चतुर्थी आणि गणेशोपासना
सुमुखश्च एकदंतश्च कपिलो गजकर्णक:
लंबोदरश्च विकटो विघ्ननाशो विनायक: ।
धूम्रकेतुर्गणाध्यक्षो भालचन्द्रो गजाननः
द्वादशैतानि नामानि यः पठेच्छृणुयादपि ॥
या गणेशपुराणातील संस्कृत श्लोकात द्वादश नामांनी वर्णिलेली वाचक शक्ती "श्रीगजानन" या रूपात प्रकट झाली. शब्दमाहात्म्याचे वर्णन करताना श्रीगुरुजी सांगतात मानवाला प्रदान केलेल्या शक्तींपैकी शब्दशक्ती सर्वात मोठी आहे. ही शक्ती सरस्वती रूपाने संस्कृत भाषेत प्रकट झाली. या शक्तीचे सामर्थ्य शब्दभांडारात नसून शब्दातून व्यक्त होणाऱ्या अत्युच्च भावात आहे. देवदेवतांना अनेक नामांनी संबोधून संबंधित गुणांचा संचय वा गुण आत्मसात करण्याचा प्रयत्न केला जातो. विशिष्ट प्रतिमेसमोर शब्दसामर्थ्याचा वापर करून केलेले स्तवन शक्तीच्या प्रकटीकरणाचे कार्य करते. गणपतीच्या बारा नावांमध्ये हीच किमया आहे. गणेश या देवतेला ’सुमुख’ या नावाने ओळखतात कारण ॐकारमय गणेशाचे मुख, श्रीशंकर-पार्वतीला ॐकाराच्या विविध रूपांचे सोंडेद्वारे दर्शन घडवताना अधिकच खुलून दिसायचे. या सुमुखाचे नाव एकदंत पडले कारण अद्वैतरुपी ब्रह्मतत्त्व म्हणजे साक्षात ’श्रीगणेश’. खरेतर कपील म्हणजे तांबडा रंग. कपिला गाय जशी तांबुस-काळ्या रंगाची असूनही पांढरे दूध देते त्याप्रमाणेच हा एकदंत कपील शुद्ध आत्मज्ञानरूपी दूधाचे प्रदान भक्तांना करतो. गजकर्ण म्हणजे मोठ्या, सुपाएवढ्या कानाचा! गजकर्ण या विषेश नामाने बहुश्रुतता, सर्वांच्या साहाय्याने व सल्ल्याने कार्य करण्याच्या गुणांचा संदेश देते. या गणपतीने स्वतःच्या उदरात १४ विद्या ६४ कला सामावून घेतल्यामुळे त्याला लंबोदर असेही म्हणतात. वेदांचे ज्ञान त्याने श्रीशंकरांच्या डमरूमधून व संगीताचे ज्ञान पार्वतीच्या पैंजणातून घेतले. भयंकर आणि विशेष विघ्नांचा नाश करणारा विकट विघ्ननाशक तर साक्षात ब्रह्मतत्त्वाचे प्रतीक असणारा विशेष नायक अर्थात विनायक! सगुण अग्नी आणि निर्गुण उष्णतेच्या मध्यावर असणाऱ्या धूम्रावस्थेतला धूम्रकेतू आणि धूसर कल्पनांना साकार मूर्त स्वरूप देणारा महागणपती. जो गणांचा अध्यक्ष असून भाळीच्या ममता, वात्सल्य, क्षमाशीलता या गुणांमुळे चंद्राशी साम्य साधतो तो भालचंद्र. अशा गजमुखी गजाननाशी एकरूपता साधण्यासाठी संकष्टी अर्थात सत्कर्मासाठी कष्ट प्रत्येक गणेश भक्ताने करायला हवेत”.
दुपारच्या सत्रात समूहिक मंत्रपठण व हविर्भाग अर्पणानंतर पूर्णाहुती झाली. उपस्थितांना ॐकार तत्त्वाचा आशीर्वाद यज्ञाद्वारे मिळाला.
Close x
दिनांक ११ जून २०१७ रोजी महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी गायत्री गार्डन, बदलापूर या स्थळावर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या प्रेरणेने ’गायत्री यज्ञाचे आयोजन करण्यात आले. सकाळी ९.३० वाजता पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यज्ञप्रज्वलन करण्यासाठी सौरशक्ती घेताना गायत्री मंत्राचा उद्घोष भक्तांनी केला. आवाहनीय मंत्र पठण झाल्यानंतर सुरुवातीला श्रद्धा सूक्त व सौर सूक्ताचे पठण झाल्यानंतर गायत्री मंत्राच्या सामूहिक आवर्तनांना सुरुवात करण्यात आली. सकाळच्या सत्रात गायत्री मानसपूजा सिद्ध झाल्यानंतर यज्ञ साधनेचे आध्यात्मिक आणि वैद्न्यानिक महत्त्व विशद करणारी श्री सद्गुरु-विवेचनाची ध्वनिफीत सर्वांनी श्रवण केली. हे विवेचन श्री सद्गुरुंनी ऑगस्ट २०१० मध्ये भक्तांच्या ज्ञान वर्धनासाठी घेतले होते. विवेचनामध्ये श्री सद्गुरुंनी यज्ञ संकल्पना, त्यात कालौघात प्रविष्ट झालेल्या अनिष्ट रूढी ह्यांचा परामर्ष घेऊन बदलत्या काळाला अनुरूप असलेली यज्ञ संकल्पनेची नवनिर्मिती विज्ञाननिष्ठ भूमिकेवर करण्याचं प्रतिपादन केलं. ह्यामध्ये त्यांनी यज्ञ व्याख्या, प्रकाशाचे संदेश वाहक म्हणून असणारे महत्त्व, मंत्र आणि प्रकाश सामर्थ्याचा दुग्धशर्करा योग यज्ञात कसा साधला जातो ते सोदाहरण सांगितलं. प्रकाशासमोर एकाग्रतापूर्वक, ‘माझा उद्धार मी करणार आहे,’ असा निर्धार साधकाने कोणताही न्यूनगंड न बाळगता केला पाहिजे. सन्मान, संगतीकरण आणि दान ही यज्ञाची त्रिसूत्री आहे, त्यानुसार वेळेचा, सेवेचा आणि श्रमाचा त्याग यज्ञ सान्निध्यात घडला पाहिजे. एकत्रित मंत्र उच्चारणाने गुणाकाराने शक्ती निर्माण होते पण ती शक्ती ग्रहण करण्याकरीता मनाची निःसंशय अवस्था सगळ्यात महत्त्वाची आहे. यज्ञाचे तत्त्व लक्षात घेऊन अतिशय निर्मम वृत्तीने यज्ञ साधना करणाऱ्या साधकाला सुख-दुःखाच्या पलीकडची मोक्षावस्था देण्याचे सामर्थ्य ह्या यज्ञ साधनेत कसे आहे त्याचे यथार्थ विवरण करून श्रीसद्गुरुंनी विवेचनाची सांगता केली.
दुपारच्या सत्रात प्रकाश ज्ञान शक्ती ट्रस्ट तर्फे बदलापूर परिसरातल्या गरजू विद्यार्थ्यांना शालेय साहित्याचे वाटप पूज्य आईंच्या शुभहस्ते यज्ञ साक्षीने करण्यात आले. पूर्णाहुती नंतर आशीर्वाद मंत्रांचे ग्रहण करून यज्ञ साधनेची सांगता करण्यात आली.
दुपारच्या सत्रात प्रकाश ज्ञान शक्ती ट्रस्ट तर्फे बदलापूर परिसरातल्या गरजू विद्यार्थ्यांना शालेय साहित्याचे वाटप पूज्य आईंच्या शुभहस्ते यज्ञ साक्षीने करण्यात आले. पूर्णाहुती नंतर आशीर्वाद मंत्रांचे ग्रहण करून यज्ञ साधनेची सांगता करण्यात आली.
Close x
दिनांक ९ जुलै २०१७ रोजी महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी गायत्री गार्डन, बदलापूर या स्थळावर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या प्रेरणेने आणि श्री गुरुपौर्णिमेच्या शुभमुहूर्तावर श्री दत्तात्रेय यज्ञाचे आयोजन करण्यात आले. सकाळी ९.३० वाजता पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यजमानांनी यज्ञ प्रज्वलन केले. आवाह्नीय मंत्र, श्रद्धा सूक्त पठण झाल्यानंतर श्रीदत्तात्रेय नामावलीने श्रीदत्तात्रेय शक्तीच्या विविध रूपांना आवाहन करून हविर्भाग अर्पण करण्यात आले. त्यानंतर प.प. श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित वेदपादस्तुती आणि श्रीदत्तभावसुधारस स्तोत्र ह्या स्तोत्रांद्वारे त्या दत्तात्रेयरुपी विश्वशक्तीला यज्ञामध्ये हविर्भाग अर्पण करण्यात आले.
प्रथम सत्रामध्ये “श्री दत्तात्रेय अपराध क्षमापन स्तोत्र” ह्या परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित स्तोत्रावर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांनी केलेल्या विवरण ग्रंथाच्या द्वितीय आवृत्तीचे अनावरण पूज्य आईसाहेबांच्या हस्ते करण्यात आले.
त्यानंतर गुरुपौर्णिमेच्या मुख्य कार्यक्रमाला सुरुवात करण्यात आली. परमपूज्य श्री सद्गुरु दृश्य विश्वातून अदृश्य विश्वात प्रवेश केलेल्याला जवळ जवळ दोन वर्षे पूर्ण होत आहेत. मात्र त्यांचे चैतन्य अजूनही यज्ञेश्वर नारायण स्वरूपात, त्यांच्या पादुकांच्या रूपाने आणि त्यांनी निर्मिलेल्या ग्रंथ संपदेच्या रूपाने चिरंतन आहे. ही भावना प्रकर्षाने जागृत करुन श्री सद्गुरुंच्या चैतन्याशी एकरूप होण्याचा आजचा दिवस. अर्थातच सर्व भक्त अत्यंत उत्साहात, आनंदात आणि भक्तीभावाने श्रीसद्गुरुंचे स्वागत करण्यासाठी सिद्ध होती. पादुकांच्या रूपाने श्रींना पालखीमध्ये विराजमान करून , चंद्र, सूर्य, मशाल, चवरी ह्यांच्यासह सन्मानित करुन, तुतारी आणि सनईच्या मंगलमय सुरावटीच्या पार्श्वभूमीवर त्यांचे स्वागत करण्यात आले. दिगंबरा दिगंबरा ह्या सिद्ध नामाचा जयघोष आणि ‘ओम मंगलम ओंकार मंगलम गुरु मंगलम गुरुपाद मंगलम’, ह्या नामाचा गजर होत होता. औक्षण करुन आणि पुष्पांची उधळण करत श्रींना व्यासपीठावर आणण्यात आले. सोबत परमपूज्य आईसाहेब होत्याच! नर्मदा माय्येच्या गजरात श्रीसद्गुरु व्यासपीठावर विराजमान झाल्यांनतर भक्तांचे प्रतिनिधित्त्व करत एका ज्येष्ठ दाम्पत्याने श्रींची समंत्र पाद्यपूजा केली. त्यावेळी विष्णुसहस्रनाम, पुरुष सूक्त आणि श्रीसूक्त ह्या मंत्रांचे सामूहिक पठण करण्यात आले. पाद्यपूजेचा समारोप आरती आणि गजराने करण्यात आला. त्यानंतर सर्व साधकांनी क्रमाक्रमाने श्रीदत्तसहस्रनामाचे पठण करत यज्ञात हविर्भाग अर्पण केले.
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम सुरु ठेवून यज्ञामध्ये उपस्थित साधकांनी विविध स्तोत्र-मंत्रांचे पठण व हवन केले. त्यानंतर श्री सद्गुरुंविषयी कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी अनुभव कथनाचा कार्यक्रम संपन्न झाला. ह्यामध्ये श्री नानिवडेकर, श्री व सौ धर्माधिकारी, श्री मनोज पेडणेकर, चि. अक्षत वैद्य आणि चि. भक्ती केळकर ह्या साधकांनी आपले अनुभव सांगितले. विशेषतः लहान वयाच्या साधकांचे मनापासून व्यक्त झालेले अनुभव ऐकून अनेकांचे डोळे पाणावले. एकत्र येऊ, एकत्र कार्य करू हा संदेश प्रामुख्याने आजच्या यज्ञात दिला गेला.
त्यानंतर, श्री सद्गुरुंनी सन २०१५ मध्ये गुरुपोर्णिमेच्या निमित्ताने घेतलेल्या विवेचनाचा लाभ दृक्श्राव्य माध्यमाच्या कृपेने सर्वांना पुनश्च मिळाला. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णू: गुरुर्देवो महेश्वरः |
गुरु: साक्षात परब्रह्म तस्मै श्रीगुरवे नमः ||
सद्गुरुतत्त्वाचं वर्णन करणाऱ्या ह्या ओळी केवळ दोनच आहेत. पण त्यात सगळं सद्गुरुतत्त्व सामावलेलं आहे. उत्पत्ती, स्थिती आणि संहार ही तिन्ही कार्यं ह्या एकमेवाद्वितीय अशा गुरुशक्तीमध्ये एकवटलेली आहेत. आणि ती सदगुरुशक्ती म्हणजे साक्षात परब्रह्म आहे असा हा श्लोक सांगतो. हे आपल्या सारखेच दिसणारे सदेह सद्गुरु म्हणजे साक्षात परब्रह्माचं रूप आहेत, हे समजून घेणं थोडं अवघड असतं. कारण हा ऐंद्रिय ज्ञानाच्या पलीकडचा विषय आहे. त्या जाणीवेच्या प्रांतामध्ये ज्याला जाणीव होते तोच ते समजून घेऊ शकतो, नाहीतर समजणं फार अवघड असतं. हा अनुभव येण्यासाठी प्रथम जी काय आवश्यकता आहे ती श्रद्धेची आहे. ईश्वर आणि सद्गुरु ह्यांच्यामध्ये किंचितसा फरक असतो. ईश्वर हा सर्वत्र व्याप्त असतो ‘विभुर्व्याप्य सर्वत्रं’, असं आपलं अध्यात्मशास्त्र सांगतं. पण तरीही त्या ईश्वरीतत्त्वाला प्रकट होण्यासाठी किंवा त्याला प्रकट करण्यासाठी आत्यंतिक अशा श्रद्धेची गरज असते. अगदी पौराणिक उदाहरणांमध्ये भक्त प्रल्हादाचं उदाहरण घेता येईल. जेव्हा त्याची श्रद्धा एवढी दृढ झाली की, ह्या खांबामध्ये भगवान महाविष्णू आहेत, तेव्हा त्या निर्जीव खांबामध्येसुद्धा त्या महाविष्णूला प्रकट व्हावं लागलं. थोडक्यात म्हणजे काय त्या ईश्वरी शक्तीला प्रकट होण्यासाठी भक्ताच्या श्रद्धेची नितांत आवश्यकता असते. जी प्रल्हादाने दाखवली ह्या गोष्टीमध्ये तशी. की, इतकी खात्री की, हो ह्या खांबामध्ये प्रत्यक्ष परमेश्वर आहे. पण सत्पुरुषांच्या बाबतीत मात्र ईश्वरी शक्ती प्रकट होण्यासाठी अशा भक्ताच्या श्रद्धेची आवश्यकता असतेच असं नाही. कारण त्या सत्पुरुषाच्या तपामुळे, त्याच्या सत्कर्मामुळे ती तिथे अगोदरच अवतरीत झालेली असते किंबहुना म्हणूनच ते सद्गुरु किंवा सत्पुरुष असतात. अर्थात श्रद्धा इथेही आवश्यक आहे पण ती कशी आहे ज्ञानोत्तर श्रद्धा आवश्यक आहे. ती शक्ती प्रकट करण्यासाठी श्रद्धेची आवश्यकता नाही, शक्ती प्रकट झालेली आहे, ती अदृश्यातून दृश्यात आलेली आहे. फक्त ह्या दृश्यात असलेल्या शक्तीवर श्रद्धा असणं आवश्यक असतं. आधी प्रकटलेली ही शक्ती ग्रहण करण्यासाठी भक्तासाठी किंवा शिष्यांसाठी जे उरतं, ते एकच कार्य की, त्या शक्तीचं अस्तित्व आपल्या अनुभवाच्या कक्षेमध्ये आणणं.
माझीया मनीचा जाणोनिया भाव तो करी उपाव गुरु रावो ||
आवडीचा मंत्र सांगितला सोपा जेणे नव्हे गुंपा काही कोठे ||
जाती पुढे एक उतरले पार हा भवसागर साधूसंत ||
जाणत्या नेणत्या ज्या जैसी आवडी उतार सांगडी तापे तेते ||
तुका म्हणे मज दावियेला तारू कृपेचा सागरू पांडुरंग ||
तुकाराम गाथेतला हा अभंग सांगतो की, गुरुराजांनी माझ्या हृदयातला भाव जाणून त्याप्रमाणे मला मार्ग सांगितला. सत्कर्मं करायला हवीत. ते ठीक आहे. पण ती कोणती? कशी? केव्हा? आणि कुठे? आणि कशापद्धतीने? ह्याचं मार्गदर्शन जे मिळतं ते सद्गुरुतत्त्वाकडनं मिळतं. गुरुतत्त्वाविषयी कृतज्ञता व्यक्त करणारा हा तुकारामांचा अभंग आहे. ह्या अभंगाचा एवढाच भावार्थ आहे की, सत्कर्माशिवाय कर्माच्या गुंत्यातून सुटका होत नाही. मग ती कोणाकडून आणि कशी करवून घ्यावी, ह्याचं ज्ञान सद्गुरुंना असतं. म्हणून गुरुतत्त्व हे देवापेक्षाही सर्वोच्च मानलं गेलं आहे आपल्याकडे अध्यात्म शास्त्रामध्ये. म्हणजे रेखेवर मेख मारतो तो सद्गुरु. पण दुर्दैव असं आहे की, एखादेवेळी ह्या सद्गुरुंचं सामर्थ्य सर्वांना कळतंच असं नाही. कारण ते जाणवत नाही, सामान्य माणसं ते ओळखत नाहीत. एखाद्यावेळी एखाद्यला वाटू शकतं की, माझ्या रेखेवर मेख म्हणजे पाचर सद्गुरुंनी बरोबर मारलेली नाही कारण माझ्यावर संकटं येताहेत. म्हणजे ह्या सद्गुरुंच्यातच काही दम नाही. उगाच आपले काहीतरी सांगताहेत. ही एक प्रकारची गुरुनिंदा असते आणि तुकाराम महराजांनी अत्यंत जहाल शब्दामध्ये ह्या निंदकांवर टीका केलेली आहे.
अभंग:
दोराच्या आधारे पर्वत चढला | पाउलासी केला अपघात||
अष्टोत्तरशे व्याधी ज्या वैद्ये दवडोनी | तो वैद्य मारुनी उत्तीर्णता ||
नवमास माया वाहिले उदरी | ते माता चौबारी नग्न केली||
गायत्रीचे क्षीर पिळोनी घेउनी | उपवासी बांधोनी ताडितसे||
तुका म्हणे गुरुनिंदकांचे तोंड | पहाता नरककुंड पूर्वजांसी ||
वस्तुतः सद्गुरु हा भौतिक मागण्या पूर्ण करण्यासाठी नसतो कधी. ही अपेक्षाच चुकीची आहे. ही समजूत चुकीची आहे. तो फक्त अध्यात्मिक प्रगतीसाठीच असतो आणि तिथे अध्यात्मिक प्रगतीच मागायची असते. भौतिक प्रगतीकडे लक्ष द्यायचं नसतं म्हणजे मग आपली निष्ठा डळमळीत होण्याचा प्रश्नच उद्भवत नाही. त्यासाठी सद्गुरुंची सेवा आपण करावी, सेवा ह्याचा अर्थ ‘अनुसंधान’. प्रत्यक्ष येऊन सेवा करायला पाहिजे असं नाही. ते करायच्या ऐवजी सद्गुरुंकडे जाऊन आपल्या मागण्या नोंदवायच्या की हे झालं पाहिजे, ते झालं पाहिजे. म्हणजे आपण सद्गुरुंचे सेवक आहोत का सद्गुरु आपला सेवक आहे, नक्की काय आहे? ह्याचं गणित नीट स्वतःशी मांडावं म्हणजे अध्यात्म काय आहे ते लक्षात येईल. अरे तो सद्गुरु काय आपला नोकर आहे का? मला हे पाहिजे, मला ते पाहिजे सांगायला. इथे अध्यात्मिक प्रगतीसाठी आलोय आपण. माझ्या मागण्या पूर्ण करण्याचं एक माध्यम म्हणून सद्गुरु आहेत असं नाहीये. हे सर्वस्वी चुकीचं आहे.
हे बघा आपल्याला इथे चमत्कार दाखवून गर्दी जमा करायची असती तर मी वाटेल ते केलं असतं. पण रोखठोक जे खरं सत्य आहे, तेच मी आपल्याला सांगतोय की, हे खरं अध्यात्म नव्हे. अध्यात्म हेच आहे की, आपल्याला जास्तीत जास्त सत्कर्म कसं करता येईल, त्याकडे सतत लक्ष ठेवणं आणि संकल्पपूर्वक आपलं आचरण त्या पद्धतीनी दृढ करणं आणि त्या पद्धतीनी सेवा करणं हेच खरं अध्यात्म आहे. बाकीचं काहीही अध्यात्म नाही. बाकीचं सगळं खोटं आहे, मिथ्या आहे. हे बरोबर ओळखून असावं माणसाने. ह्याच्यामध्ये अनेक वेळेला गडबड गोंधळ होतो, अध्यात्म म्हणजे कुठेतरी काहीतरी वाचलं जातं पुस्तकातून किंवा अशी काहीतरी डोक्यामध्ये कल्पना करून घेतलेली असते की, अमुक म्हणजे अध्यात्म आहे. तर त्या चुकीच्या कल्पना सोडून देऊन, तुकाराम महाराजांनी दिलेल्या ह्या शिकवणी प्रमाणे आपण आचरण करण्याचा प्रयत्न करायला पाहिजे. ह्या कानानी ऐकायचं, त्या कानानी सोडून द्यायचं म्हणजे अध्यात्म नव्हे. तर खरं अध्यात्म कशाला म्हणतात त्याचं ज्ञान आपल्याला करून घेतलं पाहिजे. त्या ज्ञानामध्ये काही शंका असतील तर सगळ्या ग्रंथांचं अवलोकन करून झाल्यानंतर त्या सद्गुरूंना जरूर विचारा. पण पुरेसं ज्ञान न घेता अशा शंका कुचकामी असतात, त्याचा काही उपयोग नसतो. तेव्हा ह्या गुरुपौर्णिमेनिमित्त, व्यास पौर्णिमेनिमित्त तुकारामांनी दिलेली ही महत्त्वाची शिकवण आपण आचरणात आणण्याचा प्रयत्न करूया.”
विवेचानानंतर पूर्णाहुती झाली आणि त्यानंतर आशीर्वाद मंत्रांचे ग्रहण करून यज्ञ साधनेची सांगता सद्गुरु पादुकांच्या दर्शनाने करण्यात आली.
प्रथम सत्रामध्ये “श्री दत्तात्रेय अपराध क्षमापन स्तोत्र” ह्या परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित स्तोत्रावर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांनी केलेल्या विवरण ग्रंथाच्या द्वितीय आवृत्तीचे अनावरण पूज्य आईसाहेबांच्या हस्ते करण्यात आले.
त्यानंतर गुरुपौर्णिमेच्या मुख्य कार्यक्रमाला सुरुवात करण्यात आली. परमपूज्य श्री सद्गुरु दृश्य विश्वातून अदृश्य विश्वात प्रवेश केलेल्याला जवळ जवळ दोन वर्षे पूर्ण होत आहेत. मात्र त्यांचे चैतन्य अजूनही यज्ञेश्वर नारायण स्वरूपात, त्यांच्या पादुकांच्या रूपाने आणि त्यांनी निर्मिलेल्या ग्रंथ संपदेच्या रूपाने चिरंतन आहे. ही भावना प्रकर्षाने जागृत करुन श्री सद्गुरुंच्या चैतन्याशी एकरूप होण्याचा आजचा दिवस. अर्थातच सर्व भक्त अत्यंत उत्साहात, आनंदात आणि भक्तीभावाने श्रीसद्गुरुंचे स्वागत करण्यासाठी सिद्ध होती. पादुकांच्या रूपाने श्रींना पालखीमध्ये विराजमान करून , चंद्र, सूर्य, मशाल, चवरी ह्यांच्यासह सन्मानित करुन, तुतारी आणि सनईच्या मंगलमय सुरावटीच्या पार्श्वभूमीवर त्यांचे स्वागत करण्यात आले. दिगंबरा दिगंबरा ह्या सिद्ध नामाचा जयघोष आणि ‘ओम मंगलम ओंकार मंगलम गुरु मंगलम गुरुपाद मंगलम’, ह्या नामाचा गजर होत होता. औक्षण करुन आणि पुष्पांची उधळण करत श्रींना व्यासपीठावर आणण्यात आले. सोबत परमपूज्य आईसाहेब होत्याच! नर्मदा माय्येच्या गजरात श्रीसद्गुरु व्यासपीठावर विराजमान झाल्यांनतर भक्तांचे प्रतिनिधित्त्व करत एका ज्येष्ठ दाम्पत्याने श्रींची समंत्र पाद्यपूजा केली. त्यावेळी विष्णुसहस्रनाम, पुरुष सूक्त आणि श्रीसूक्त ह्या मंत्रांचे सामूहिक पठण करण्यात आले. पाद्यपूजेचा समारोप आरती आणि गजराने करण्यात आला. त्यानंतर सर्व साधकांनी क्रमाक्रमाने श्रीदत्तसहस्रनामाचे पठण करत यज्ञात हविर्भाग अर्पण केले.
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम सुरु ठेवून यज्ञामध्ये उपस्थित साधकांनी विविध स्तोत्र-मंत्रांचे पठण व हवन केले. त्यानंतर श्री सद्गुरुंविषयी कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी अनुभव कथनाचा कार्यक्रम संपन्न झाला. ह्यामध्ये श्री नानिवडेकर, श्री व सौ धर्माधिकारी, श्री मनोज पेडणेकर, चि. अक्षत वैद्य आणि चि. भक्ती केळकर ह्या साधकांनी आपले अनुभव सांगितले. विशेषतः लहान वयाच्या साधकांचे मनापासून व्यक्त झालेले अनुभव ऐकून अनेकांचे डोळे पाणावले. एकत्र येऊ, एकत्र कार्य करू हा संदेश प्रामुख्याने आजच्या यज्ञात दिला गेला.
त्यानंतर, श्री सद्गुरुंनी सन २०१५ मध्ये गुरुपोर्णिमेच्या निमित्ताने घेतलेल्या विवेचनाचा लाभ दृक्श्राव्य माध्यमाच्या कृपेने सर्वांना पुनश्च मिळाला. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णू: गुरुर्देवो महेश्वरः |
गुरु: साक्षात परब्रह्म तस्मै श्रीगुरवे नमः ||
सद्गुरुतत्त्वाचं वर्णन करणाऱ्या ह्या ओळी केवळ दोनच आहेत. पण त्यात सगळं सद्गुरुतत्त्व सामावलेलं आहे. उत्पत्ती, स्थिती आणि संहार ही तिन्ही कार्यं ह्या एकमेवाद्वितीय अशा गुरुशक्तीमध्ये एकवटलेली आहेत. आणि ती सदगुरुशक्ती म्हणजे साक्षात परब्रह्म आहे असा हा श्लोक सांगतो. हे आपल्या सारखेच दिसणारे सदेह सद्गुरु म्हणजे साक्षात परब्रह्माचं रूप आहेत, हे समजून घेणं थोडं अवघड असतं. कारण हा ऐंद्रिय ज्ञानाच्या पलीकडचा विषय आहे. त्या जाणीवेच्या प्रांतामध्ये ज्याला जाणीव होते तोच ते समजून घेऊ शकतो, नाहीतर समजणं फार अवघड असतं. हा अनुभव येण्यासाठी प्रथम जी काय आवश्यकता आहे ती श्रद्धेची आहे. ईश्वर आणि सद्गुरु ह्यांच्यामध्ये किंचितसा फरक असतो. ईश्वर हा सर्वत्र व्याप्त असतो ‘विभुर्व्याप्य सर्वत्रं’, असं आपलं अध्यात्मशास्त्र सांगतं. पण तरीही त्या ईश्वरीतत्त्वाला प्रकट होण्यासाठी किंवा त्याला प्रकट करण्यासाठी आत्यंतिक अशा श्रद्धेची गरज असते. अगदी पौराणिक उदाहरणांमध्ये भक्त प्रल्हादाचं उदाहरण घेता येईल. जेव्हा त्याची श्रद्धा एवढी दृढ झाली की, ह्या खांबामध्ये भगवान महाविष्णू आहेत, तेव्हा त्या निर्जीव खांबामध्येसुद्धा त्या महाविष्णूला प्रकट व्हावं लागलं. थोडक्यात म्हणजे काय त्या ईश्वरी शक्तीला प्रकट होण्यासाठी भक्ताच्या श्रद्धेची नितांत आवश्यकता असते. जी प्रल्हादाने दाखवली ह्या गोष्टीमध्ये तशी. की, इतकी खात्री की, हो ह्या खांबामध्ये प्रत्यक्ष परमेश्वर आहे. पण सत्पुरुषांच्या बाबतीत मात्र ईश्वरी शक्ती प्रकट होण्यासाठी अशा भक्ताच्या श्रद्धेची आवश्यकता असतेच असं नाही. कारण त्या सत्पुरुषाच्या तपामुळे, त्याच्या सत्कर्मामुळे ती तिथे अगोदरच अवतरीत झालेली असते किंबहुना म्हणूनच ते सद्गुरु किंवा सत्पुरुष असतात. अर्थात श्रद्धा इथेही आवश्यक आहे पण ती कशी आहे ज्ञानोत्तर श्रद्धा आवश्यक आहे. ती शक्ती प्रकट करण्यासाठी श्रद्धेची आवश्यकता नाही, शक्ती प्रकट झालेली आहे, ती अदृश्यातून दृश्यात आलेली आहे. फक्त ह्या दृश्यात असलेल्या शक्तीवर श्रद्धा असणं आवश्यक असतं. आधी प्रकटलेली ही शक्ती ग्रहण करण्यासाठी भक्तासाठी किंवा शिष्यांसाठी जे उरतं, ते एकच कार्य की, त्या शक्तीचं अस्तित्व आपल्या अनुभवाच्या कक्षेमध्ये आणणं.
माझीया मनीचा जाणोनिया भाव तो करी उपाव गुरु रावो ||
आवडीचा मंत्र सांगितला सोपा जेणे नव्हे गुंपा काही कोठे ||
जाती पुढे एक उतरले पार हा भवसागर साधूसंत ||
जाणत्या नेणत्या ज्या जैसी आवडी उतार सांगडी तापे तेते ||
तुका म्हणे मज दावियेला तारू कृपेचा सागरू पांडुरंग ||
तुकाराम गाथेतला हा अभंग सांगतो की, गुरुराजांनी माझ्या हृदयातला भाव जाणून त्याप्रमाणे मला मार्ग सांगितला. सत्कर्मं करायला हवीत. ते ठीक आहे. पण ती कोणती? कशी? केव्हा? आणि कुठे? आणि कशापद्धतीने? ह्याचं मार्गदर्शन जे मिळतं ते सद्गुरुतत्त्वाकडनं मिळतं. गुरुतत्त्वाविषयी कृतज्ञता व्यक्त करणारा हा तुकारामांचा अभंग आहे. ह्या अभंगाचा एवढाच भावार्थ आहे की, सत्कर्माशिवाय कर्माच्या गुंत्यातून सुटका होत नाही. मग ती कोणाकडून आणि कशी करवून घ्यावी, ह्याचं ज्ञान सद्गुरुंना असतं. म्हणून गुरुतत्त्व हे देवापेक्षाही सर्वोच्च मानलं गेलं आहे आपल्याकडे अध्यात्म शास्त्रामध्ये. म्हणजे रेखेवर मेख मारतो तो सद्गुरु. पण दुर्दैव असं आहे की, एखादेवेळी ह्या सद्गुरुंचं सामर्थ्य सर्वांना कळतंच असं नाही. कारण ते जाणवत नाही, सामान्य माणसं ते ओळखत नाहीत. एखाद्यावेळी एखाद्यला वाटू शकतं की, माझ्या रेखेवर मेख म्हणजे पाचर सद्गुरुंनी बरोबर मारलेली नाही कारण माझ्यावर संकटं येताहेत. म्हणजे ह्या सद्गुरुंच्यातच काही दम नाही. उगाच आपले काहीतरी सांगताहेत. ही एक प्रकारची गुरुनिंदा असते आणि तुकाराम महराजांनी अत्यंत जहाल शब्दामध्ये ह्या निंदकांवर टीका केलेली आहे.
अभंग:
दोराच्या आधारे पर्वत चढला | पाउलासी केला अपघात||
अष्टोत्तरशे व्याधी ज्या वैद्ये दवडोनी | तो वैद्य मारुनी उत्तीर्णता ||
नवमास माया वाहिले उदरी | ते माता चौबारी नग्न केली||
गायत्रीचे क्षीर पिळोनी घेउनी | उपवासी बांधोनी ताडितसे||
तुका म्हणे गुरुनिंदकांचे तोंड | पहाता नरककुंड पूर्वजांसी ||
वस्तुतः सद्गुरु हा भौतिक मागण्या पूर्ण करण्यासाठी नसतो कधी. ही अपेक्षाच चुकीची आहे. ही समजूत चुकीची आहे. तो फक्त अध्यात्मिक प्रगतीसाठीच असतो आणि तिथे अध्यात्मिक प्रगतीच मागायची असते. भौतिक प्रगतीकडे लक्ष द्यायचं नसतं म्हणजे मग आपली निष्ठा डळमळीत होण्याचा प्रश्नच उद्भवत नाही. त्यासाठी सद्गुरुंची सेवा आपण करावी, सेवा ह्याचा अर्थ ‘अनुसंधान’. प्रत्यक्ष येऊन सेवा करायला पाहिजे असं नाही. ते करायच्या ऐवजी सद्गुरुंकडे जाऊन आपल्या मागण्या नोंदवायच्या की हे झालं पाहिजे, ते झालं पाहिजे. म्हणजे आपण सद्गुरुंचे सेवक आहोत का सद्गुरु आपला सेवक आहे, नक्की काय आहे? ह्याचं गणित नीट स्वतःशी मांडावं म्हणजे अध्यात्म काय आहे ते लक्षात येईल. अरे तो सद्गुरु काय आपला नोकर आहे का? मला हे पाहिजे, मला ते पाहिजे सांगायला. इथे अध्यात्मिक प्रगतीसाठी आलोय आपण. माझ्या मागण्या पूर्ण करण्याचं एक माध्यम म्हणून सद्गुरु आहेत असं नाहीये. हे सर्वस्वी चुकीचं आहे.
हे बघा आपल्याला इथे चमत्कार दाखवून गर्दी जमा करायची असती तर मी वाटेल ते केलं असतं. पण रोखठोक जे खरं सत्य आहे, तेच मी आपल्याला सांगतोय की, हे खरं अध्यात्म नव्हे. अध्यात्म हेच आहे की, आपल्याला जास्तीत जास्त सत्कर्म कसं करता येईल, त्याकडे सतत लक्ष ठेवणं आणि संकल्पपूर्वक आपलं आचरण त्या पद्धतीनी दृढ करणं आणि त्या पद्धतीनी सेवा करणं हेच खरं अध्यात्म आहे. बाकीचं काहीही अध्यात्म नाही. बाकीचं सगळं खोटं आहे, मिथ्या आहे. हे बरोबर ओळखून असावं माणसाने. ह्याच्यामध्ये अनेक वेळेला गडबड गोंधळ होतो, अध्यात्म म्हणजे कुठेतरी काहीतरी वाचलं जातं पुस्तकातून किंवा अशी काहीतरी डोक्यामध्ये कल्पना करून घेतलेली असते की, अमुक म्हणजे अध्यात्म आहे. तर त्या चुकीच्या कल्पना सोडून देऊन, तुकाराम महाराजांनी दिलेल्या ह्या शिकवणी प्रमाणे आपण आचरण करण्याचा प्रयत्न करायला पाहिजे. ह्या कानानी ऐकायचं, त्या कानानी सोडून द्यायचं म्हणजे अध्यात्म नव्हे. तर खरं अध्यात्म कशाला म्हणतात त्याचं ज्ञान आपल्याला करून घेतलं पाहिजे. त्या ज्ञानामध्ये काही शंका असतील तर सगळ्या ग्रंथांचं अवलोकन करून झाल्यानंतर त्या सद्गुरूंना जरूर विचारा. पण पुरेसं ज्ञान न घेता अशा शंका कुचकामी असतात, त्याचा काही उपयोग नसतो. तेव्हा ह्या गुरुपौर्णिमेनिमित्त, व्यास पौर्णिमेनिमित्त तुकारामांनी दिलेली ही महत्त्वाची शिकवण आपण आचरणात आणण्याचा प्रयत्न करूया.”
विवेचानानंतर पूर्णाहुती झाली आणि त्यानंतर आशीर्वाद मंत्रांचे ग्रहण करून यज्ञ साधनेची सांगता सद्गुरु पादुकांच्या दर्शनाने करण्यात आली.
Close x
दिनांक १३, १४ तसेच १५ ऑगस्ट ह्या तीन दिवसात गायत्री गार्डन बदलापूर येथे तीन दिवसीय श्री यज्ञाचे आयोजन करण्यात आले होते. प.प. श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी तसेच स्वामी महाराजांचे कार्य करणारे श्रेष्ठ सत्पुरुष परमपूज्य श्री भाऊ महाराज करंदीकर ह्या तीन सत्पुरुषांच्या जयंती सोहळ्यानिमित्त ह्या तीन दिवसांमध्ये विविध प्रकारच्या साधना संपन्न झाल्या. अशाच प्रकारचा तीन दिवसीय श्री यज्ञ सन २००६ मधल्या नोव्हेंबर महिन्यामध्ये, दीपावलीच्या निमित्ताने श्री सद्गुरुंनी गायत्री गार्डन ह्या स्थळी घेतला होता.
दिवस पहिला : दिनांक १३ ऑगस्ट रविवारी दर महा यज्ञ संकल्पाला अनुसरून सकाळी ठीक ९.३० वाजता यजमानांच्या हस्ते आणि पूज्य आईंच्या उपस्थितीत श्रीयज्ञाचे प्रज्वलन झाले. आवाहनीय मंत्र झाल्यानंतर श्रद्धा सूक्त, पुरुष सूक्ताचे पठण झाल्यावर श्री सूक्ताच्या सामूहिक पठण-हवनाला सुरुवात झाली. सकाळच्या सत्रात श्रीसद्गुरुंच्या पादुकांचे समंत्र आणि षोडशोपचाराने पाद्यपूजन करण्यात आले. त्यानंतर आरती व मानसपूजा झाल्यावर श्रीसद्गुरुंनी २००६ मध्ये ‘श्री’ ह्या विषयावर घेतलेल्या विवेचन मालिकेतल्या पहिल्या विवेचनाचा पुनःप्रत्ययी अनुभव भक्तांनी दृक्श्राव्य माध्यमाच्या मदतीने घेतला. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ प्राचीन काळापासून आजपर्यंत मनुष्य सतत सुखाचा शोध घेत आला आहे. त्यामागची मुख्य भावना अशी असते की मला दुःख जाऊन सुख लाभू दे, शांती लाभू दे. मनुष्याचा सुखाचा पाठलाग अहर्निश चालू असतो. आजचे वैद्न्यानिकसुद्धा ह्याच विचाराने संशोधन करत असतात की, कमीत कमी वेळात, कमीत कमी श्रमात मनुष्याचा लाभ कसा होईल. ह्या विश्वाच्या प्रयोगशाळेत आपल्या ऋषी मुनिंनी सुद्धा ह्याच हेतुने प्रयोग केले आणि विविध साधना प्रकारांची निर्मिती केली. सामान्य मनुष्याची सुखाची कल्पना फार सीमित असते. कोणाला विवाह प्राप्ती, कोणाला संतान प्राप्ती किंवा इतर कशात तरी सुख लाभेल असं वाटत असतं. मात्र सत्पुरुषांची सुखाची कल्पना ह्यापेक्षा खूप भव्य आणि शाश्वत अशी असते. त्यानुसार अध्यात्मातल्या साधकाने ह्या संसारात मिळणार्या सर्व सुखांच्या कल्पनांमधला फोलपणा लक्षात घ्यायला हवा. प्रापंचिक मनुष्याला संसारात आणि अध्यात्मात अशा दोन्ही क्षेत्रात सुख प्राप्तीची अपेक्षा असते. पण सांसारिक सुखातला फोलपणा समजल्याशिवाय त्याची अध्यात्मात प्रगती होऊच शकत नाही. ह्या दोन्हीचा विचार करुन आपल्या प्राचीन भारतात जी साधना सांगितली गेली ती म्हणजे श्रीयंत्राची साधना. श्रीयंत्राच्या त्रिकोणयुक्त आकारामागे विशिष्ट विज्ञान आहे. ह्यामध्ये चार ऊर्ध्वगामी त्रिकोण आहेत तर पाच अधोगामी त्रिकोण आहेत. ह्या नऊ त्रिकोणात पूर्ण विश्व प्रतीक रूपाने सामावलेलं आहे. शक्तीप्राप्ती शिवाय ब्रह्मतत्त्वाची प्राप्ती होऊ शकत नाही हे ह्या साधनेमागचं मूळ तत्त्व आहे. हे तत्त्व लक्षात आल्यानंतर श्रीमद आद्य शंकराचार्य ह्यांनी सौंदर्य लहरी ह्या ग्रंथामध्ये श्रीयंत्र साधना सुचवली आहे. धन, आरोग्य किंवा मोक्ष ह्या पैकी काहीही प्राप्त करायचं असेल तर शक्तीची आवश्यकता असते. लक्ष्मीचे वेगवेगळे प्रकार आहेत. अलक्ष्मी म्हणजे दारिद्र्य. धनाच्या दारीद्र्यापेक्षा मनाचं दारिद्र्य अधिक वाईट असतं. वित्त स्वरूपात असलेल्या लक्ष्मीचा जेव्हा आपण सत्कर्मासाठी त्याग करतो तेव्हा तिचं रुपांतर महालक्ष्मी मध्ये झालेलं असतं. अशी महालक्ष्मी आपल्याला मोक्ष द्वारी घेऊन जाऊ शकते. ह्या यंत्राला अनुरूप मंत्र म्हणजे श्रीसूक्त. श्रीसूक्ताची निर्मिती नाद शास्त्रानुसार केली आहे. ह्या साधनेतून फक्त भौतिक प्राप्ती अपेक्षित नाही तर त्या पलीकडे जाऊन विश्वाशी एकरूपता साध्य करणं महत्त्वाचं आहे. उत्तम मार्गाने धन मिळवा आणि अलिप्त राहून ते खर्च करा असं ह्या साधनेच ब्रीद आहे. ह्या साधनेला दानाची जोड अनिवार्य आहे. हा त्याग इतका निस्वार्थ असावा की त्याचं उच्चारण सुद्धा होता कामा नये. त्यासाठी प्राप्ती आणि त्यागाचं चक्र सतत सुरु ठेवता आलं पाहिजे आणि अग्निसाक्षीने अत्यंत नम्रतेने, एकाग्रतेने आणि सद्भावनेने म्हणता आलं पाहिजे की, “ हे जातवेदा, मी तुला आवाहन करतो की तू त्या महालक्ष्मीला घेऊन ये”. ही अधिकारवाणी प्राप्त करण्यासाठी आपण अत्यंत निष्ठेने हे तीन दिवसाचं तप केलं पाहिजे.”
दुपारच्या सत्रामध्ये जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम संपन्न झाले. सायंकाळी लक्षार्चना आणि ज्योतीर्ध्यान संपन्न झाले आणि त्यानंतर यज्ञ ज्योती प्रज्वलित ठेवण्यासाठी काही स्वयंसेवकांनी रात्रीच्या प्रहरी हवन आणि अग्निसेवा सुरु ठेवली.
दिवस दुसरा : १४ ऑगस्ट २०१७
सकाळी नामस्मरण संपन्न झाल्यावर यजमानांच्या उपस्थितीत आवाहन मंत्र आणि राष्ट्र कल्याणाची प्रार्थना संपन्न झाल्यांनतर श्रीसूक्त आवर्तने पुनश्च सुरु ठेवण्यात आली. आजच्या दिवशी श्री सद्गुरुंनी नोव्हेंबर २००६ मध्ये घेतलेल्या उर्वरित दोन्ही श्री विवेचनांचा लाभ भक्तांना पुनश्च मिळाला. ह्या विवेचनांचा सारांश असा,
श्री विवेचन-2
कोणत्याही साधनेचे दोन प्रकार असतात. एक अंतरंग साधना; ह्यामध्ये आपल्या अंतरातच ईश्वराला पाहिले जाते. दुसरी बहिर्साधना ज्यामध्ये देहाबाहेर ईश्वरी प्रतीकाची स्थापना करून त्याची आराधना केली जाते. अंतरंग साधनेला कोणत्याही जप, तप, हवन इत्यादी बाह्य साधनाची आवश्यकता नाही. मात्र बहिर्साधनेला कोणत्यातरी बाह्य साधनाची आवश्यकता असते. सामान्य मनुष्याला अंतरंग साधना करणे आणि आतल्या ईश्वराला ओळखणे कठीण असते आणि म्हणून त्याच्यासाठी बाह्य साधना सांगितल्या आहेत. ह्यामध्ये पंचमहाभूतांचा आधार घेऊन पुढे जायचं असतं, उदाहरणार्थ जलाभिषेकामध्ये जल माध्यमाचा वापर केला जातो तर यज्ञामध्ये अग्नितत्वाचा वापर करुन ईश्वरापर्यंत पोहोचायचं असतं. प्रतीक विज्ञानामधला महत्त्वाचा भाग म्हणजे मेंदूविज्ञान. ज्यामध्ये असं सांगितलं गेलं आहे की, मेंदूमध्ये दोन प्रकारे संदेश पाठवता येतात; एक म्हणजे कंपनं आणि दुसरं म्हणजे विशिष्ट आकार. ह्यातली प्रमुख असतात ती कंपनं. कंपनांद्वारे विचार निर्माण होतात आणि विचारांद्वारे पुन्हा कंपनं निर्माण होतात. ही कंपनं अंतर्गत निर्माण होईपर्यंत बाह्य स्वरूपात म्हणजे मंत्र किंवा नामसाधनेद्वारे प्रथम ती निर्माण करावी लागतात. मंत्र साधनेमुळे किंवा नाम साधनेमुळे प्राप्त होणार नाही अशी एकही वस्तू ह्या जगात नाही. पण त्यासाठी काही प्रमुख अटी आहेत. पाहिलं म्हणजे हे नाम/मंत्र आपल्या सद्गुरुंनी आपल्याला द्यायला हवं. ते नाम आपण निष्ठेने घ्यायला हवं आणि तिसरं म्हणजे त्यांनी दिलेल्या इतर साधना आणि सेवा आपण करायला हव्यात. ह्या सगळ्याला त्यागाची जोड अनिवार्य आहे. कारण ह्या विश्वाच्या एकूण शक्तीमध्ये फेरबदल होत नाही. त्यामुळे जेव्हा तुम्ही विश्वाची शक्ती स्वतःच्या स्वार्थ पूर्तीसाठी उपयोगात आणता तेव्हा कुठेतरी त्याची घट झालेली असते आणि ही घट भरून काढण्यासाठी त्याग अनिवार्य ठरतो. जिथे महाविष्णू आहेत तिथेच लक्ष्मीचं स्थान आहे. ती त्यांच्या चरण सेवेत मग्न आहे. त्यामुळे लक्ष्मीची उपासना स्वतंत्रपणे न करता, वैश्विक शक्तीचं एक रूप म्हणून तिची उपासना करायला हवी.
श्री विवेचन-३
श्रीयंत्र हे विश्वाचं प्रतीक आहे. ब्रह्मांडात असलेल्या प्रमुख १६१ शक्ती एका आकारात बद्ध करण्यात आल्या आहेत. सारांशाने सूक्ष्म रूपात विश्वाचं भव्य रूप सामावलेलं आहे. मनुष्य त्या सूक्ष्माशी एकरूप झाला तर त्या भव्याशी एकरूप होऊ शकतो. दृश्य स्वरूपातल्या लक्ष्मीपेक्षा अदृश्य स्वरूपातली लक्ष्मी अधिक उपयुक्त असते. अशा लक्ष्मीचा आवश्यक तेवढा पुरवठा साधकाला वेळोवेळी होत राहतो पण त्याचा डामडौल करता येत नाही. दृश्य लक्ष्मी मात्र सगळ्यांना दाखवता येते पण त्या लक्ष्मीवंताला फार अभावाने तिचा उपभोग घेता येतो. महालक्ष्मीची आराधना करत असताना, ‘मी प्रयत्न करत राहणार आणि योग्य वेळी ती लक्ष्मी माझ्याकडे येणारच’, असा आत्मविश्वास साधकाकडे पाहिजे आणि साधना करत असताना तशी जिद्द आणि चिकाटी पाहिजे. श्री यंत्रामध्ये मानवी मेंदूचा सर्वाधिक विचार केला आहे, तसंच भारतीय अध्यात्म शास्त्राचाही सर्वार्थाने विचार केला आहे. ह्यावर जरा आपण एकाग्रता केली तर आपल्याला ज्या शक्तीची आवश्यकता आहे तिचा निश्चित पुरवठा होतो. आपण श्री यंत्रावर शक्तीने एकाग्र झालात तर शक्ती मिळेल, श्रद्धेने एकाग्र झालात तर श्रद्धा मिळेल आणि मुक्तीने एकाग्र झालात तर मुक्ती सुद्धा मिळेल. क्षुल्लक मागणी घेऊन तिथे जाऊ नका. जे मिळायचं ते आपोआप मिळेल पण मागताना मात्र भव्याचीच मागणी करा. संसारातल्या बुभुक्षितपणामुळे कर्मदोष वाढतात आणि ते फेडण्यासाठी पुन्हा जन्म घ्यावे लागतात. जो निधड्या छातीने म्हणेल की मला तुझ्याकडून काही नको त्याच्याकडेच लक्ष्मी निवास करेल. सरतेशेवटी एवढच म्हणूया की उतणार नाही, मातणार नाही, घेतला वसा टाकणार नाही. ह्याचा अर्थ मला माज चढणार नाही, मी कृतघ्न होणार नाही आणि काहीही झालं तरी मी संकल्प अर्धवट सोडणार नाही. ही प्रार्थना यज्ञ साक्षीने आपण त्या महालक्ष्मीला कळवूया.’
सायंकाळी कालप्रमाणेच लक्षार्चना संपन्न झाली आणि यज्ञज्योत हवन आणि अर्चन साधनेने प्रज्वलित ठेवण्यात आली.
दिवस तिसरा १५ ऑगस्ट २०१७
आज पंधरा ऑगस्ट. भारताचा स्वातंत्र्य दिवस. ह्या दिवसाचे औचित्य साधून आवाहन मंत्र आणि राष्ट्र कल्याणाच्या प्रार्थनेनंतर राष्ट्रगीताने यज्ञाला राष्ट्रभक्तीचे अर्पण करण्यात आले. त्यानंतर यज्ञ साक्षीने १०८ सामूहिक सत्यदत्त पूजा विधिवत संपन्न झाल्या. प.प. स्वामी महाराजांनी ही साधना सुचविली आहे आणि त्याचा विधीसुद्धा सांगितला आहे. एकत्र येऊन सत्याची आराधना करणे हे ह्यामागचं मुख्य तत्त्व होय. सकाळच्या सत्रात सत्यपूजा संपन्न झाल्यांनतर आरती आणि गजर झाला आणि सर्व उपस्थितांनी यज्ञात अंतिम हवन केले. त्यानंतर पूर्णाहुती संपन्न होऊन तीन दिवसीय यज्ञाची सांगता पादुका दर्शन आणि महाप्रसादाने झाली.
दिवस पहिला : दिनांक १३ ऑगस्ट रविवारी दर महा यज्ञ संकल्पाला अनुसरून सकाळी ठीक ९.३० वाजता यजमानांच्या हस्ते आणि पूज्य आईंच्या उपस्थितीत श्रीयज्ञाचे प्रज्वलन झाले. आवाहनीय मंत्र झाल्यानंतर श्रद्धा सूक्त, पुरुष सूक्ताचे पठण झाल्यावर श्री सूक्ताच्या सामूहिक पठण-हवनाला सुरुवात झाली. सकाळच्या सत्रात श्रीसद्गुरुंच्या पादुकांचे समंत्र आणि षोडशोपचाराने पाद्यपूजन करण्यात आले. त्यानंतर आरती व मानसपूजा झाल्यावर श्रीसद्गुरुंनी २००६ मध्ये ‘श्री’ ह्या विषयावर घेतलेल्या विवेचन मालिकेतल्या पहिल्या विवेचनाचा पुनःप्रत्ययी अनुभव भक्तांनी दृक्श्राव्य माध्यमाच्या मदतीने घेतला. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ प्राचीन काळापासून आजपर्यंत मनुष्य सतत सुखाचा शोध घेत आला आहे. त्यामागची मुख्य भावना अशी असते की मला दुःख जाऊन सुख लाभू दे, शांती लाभू दे. मनुष्याचा सुखाचा पाठलाग अहर्निश चालू असतो. आजचे वैद्न्यानिकसुद्धा ह्याच विचाराने संशोधन करत असतात की, कमीत कमी वेळात, कमीत कमी श्रमात मनुष्याचा लाभ कसा होईल. ह्या विश्वाच्या प्रयोगशाळेत आपल्या ऋषी मुनिंनी सुद्धा ह्याच हेतुने प्रयोग केले आणि विविध साधना प्रकारांची निर्मिती केली. सामान्य मनुष्याची सुखाची कल्पना फार सीमित असते. कोणाला विवाह प्राप्ती, कोणाला संतान प्राप्ती किंवा इतर कशात तरी सुख लाभेल असं वाटत असतं. मात्र सत्पुरुषांची सुखाची कल्पना ह्यापेक्षा खूप भव्य आणि शाश्वत अशी असते. त्यानुसार अध्यात्मातल्या साधकाने ह्या संसारात मिळणार्या सर्व सुखांच्या कल्पनांमधला फोलपणा लक्षात घ्यायला हवा. प्रापंचिक मनुष्याला संसारात आणि अध्यात्मात अशा दोन्ही क्षेत्रात सुख प्राप्तीची अपेक्षा असते. पण सांसारिक सुखातला फोलपणा समजल्याशिवाय त्याची अध्यात्मात प्रगती होऊच शकत नाही. ह्या दोन्हीचा विचार करुन आपल्या प्राचीन भारतात जी साधना सांगितली गेली ती म्हणजे श्रीयंत्राची साधना. श्रीयंत्राच्या त्रिकोणयुक्त आकारामागे विशिष्ट विज्ञान आहे. ह्यामध्ये चार ऊर्ध्वगामी त्रिकोण आहेत तर पाच अधोगामी त्रिकोण आहेत. ह्या नऊ त्रिकोणात पूर्ण विश्व प्रतीक रूपाने सामावलेलं आहे. शक्तीप्राप्ती शिवाय ब्रह्मतत्त्वाची प्राप्ती होऊ शकत नाही हे ह्या साधनेमागचं मूळ तत्त्व आहे. हे तत्त्व लक्षात आल्यानंतर श्रीमद आद्य शंकराचार्य ह्यांनी सौंदर्य लहरी ह्या ग्रंथामध्ये श्रीयंत्र साधना सुचवली आहे. धन, आरोग्य किंवा मोक्ष ह्या पैकी काहीही प्राप्त करायचं असेल तर शक्तीची आवश्यकता असते. लक्ष्मीचे वेगवेगळे प्रकार आहेत. अलक्ष्मी म्हणजे दारिद्र्य. धनाच्या दारीद्र्यापेक्षा मनाचं दारिद्र्य अधिक वाईट असतं. वित्त स्वरूपात असलेल्या लक्ष्मीचा जेव्हा आपण सत्कर्मासाठी त्याग करतो तेव्हा तिचं रुपांतर महालक्ष्मी मध्ये झालेलं असतं. अशी महालक्ष्मी आपल्याला मोक्ष द्वारी घेऊन जाऊ शकते. ह्या यंत्राला अनुरूप मंत्र म्हणजे श्रीसूक्त. श्रीसूक्ताची निर्मिती नाद शास्त्रानुसार केली आहे. ह्या साधनेतून फक्त भौतिक प्राप्ती अपेक्षित नाही तर त्या पलीकडे जाऊन विश्वाशी एकरूपता साध्य करणं महत्त्वाचं आहे. उत्तम मार्गाने धन मिळवा आणि अलिप्त राहून ते खर्च करा असं ह्या साधनेच ब्रीद आहे. ह्या साधनेला दानाची जोड अनिवार्य आहे. हा त्याग इतका निस्वार्थ असावा की त्याचं उच्चारण सुद्धा होता कामा नये. त्यासाठी प्राप्ती आणि त्यागाचं चक्र सतत सुरु ठेवता आलं पाहिजे आणि अग्निसाक्षीने अत्यंत नम्रतेने, एकाग्रतेने आणि सद्भावनेने म्हणता आलं पाहिजे की, “ हे जातवेदा, मी तुला आवाहन करतो की तू त्या महालक्ष्मीला घेऊन ये”. ही अधिकारवाणी प्राप्त करण्यासाठी आपण अत्यंत निष्ठेने हे तीन दिवसाचं तप केलं पाहिजे.”
दुपारच्या सत्रामध्ये जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम संपन्न झाले. सायंकाळी लक्षार्चना आणि ज्योतीर्ध्यान संपन्न झाले आणि त्यानंतर यज्ञ ज्योती प्रज्वलित ठेवण्यासाठी काही स्वयंसेवकांनी रात्रीच्या प्रहरी हवन आणि अग्निसेवा सुरु ठेवली.
दिवस दुसरा : १४ ऑगस्ट २०१७
सकाळी नामस्मरण संपन्न झाल्यावर यजमानांच्या उपस्थितीत आवाहन मंत्र आणि राष्ट्र कल्याणाची प्रार्थना संपन्न झाल्यांनतर श्रीसूक्त आवर्तने पुनश्च सुरु ठेवण्यात आली. आजच्या दिवशी श्री सद्गुरुंनी नोव्हेंबर २००६ मध्ये घेतलेल्या उर्वरित दोन्ही श्री विवेचनांचा लाभ भक्तांना पुनश्च मिळाला. ह्या विवेचनांचा सारांश असा,
श्री विवेचन-2
कोणत्याही साधनेचे दोन प्रकार असतात. एक अंतरंग साधना; ह्यामध्ये आपल्या अंतरातच ईश्वराला पाहिले जाते. दुसरी बहिर्साधना ज्यामध्ये देहाबाहेर ईश्वरी प्रतीकाची स्थापना करून त्याची आराधना केली जाते. अंतरंग साधनेला कोणत्याही जप, तप, हवन इत्यादी बाह्य साधनाची आवश्यकता नाही. मात्र बहिर्साधनेला कोणत्यातरी बाह्य साधनाची आवश्यकता असते. सामान्य मनुष्याला अंतरंग साधना करणे आणि आतल्या ईश्वराला ओळखणे कठीण असते आणि म्हणून त्याच्यासाठी बाह्य साधना सांगितल्या आहेत. ह्यामध्ये पंचमहाभूतांचा आधार घेऊन पुढे जायचं असतं, उदाहरणार्थ जलाभिषेकामध्ये जल माध्यमाचा वापर केला जातो तर यज्ञामध्ये अग्नितत्वाचा वापर करुन ईश्वरापर्यंत पोहोचायचं असतं. प्रतीक विज्ञानामधला महत्त्वाचा भाग म्हणजे मेंदूविज्ञान. ज्यामध्ये असं सांगितलं गेलं आहे की, मेंदूमध्ये दोन प्रकारे संदेश पाठवता येतात; एक म्हणजे कंपनं आणि दुसरं म्हणजे विशिष्ट आकार. ह्यातली प्रमुख असतात ती कंपनं. कंपनांद्वारे विचार निर्माण होतात आणि विचारांद्वारे पुन्हा कंपनं निर्माण होतात. ही कंपनं अंतर्गत निर्माण होईपर्यंत बाह्य स्वरूपात म्हणजे मंत्र किंवा नामसाधनेद्वारे प्रथम ती निर्माण करावी लागतात. मंत्र साधनेमुळे किंवा नाम साधनेमुळे प्राप्त होणार नाही अशी एकही वस्तू ह्या जगात नाही. पण त्यासाठी काही प्रमुख अटी आहेत. पाहिलं म्हणजे हे नाम/मंत्र आपल्या सद्गुरुंनी आपल्याला द्यायला हवं. ते नाम आपण निष्ठेने घ्यायला हवं आणि तिसरं म्हणजे त्यांनी दिलेल्या इतर साधना आणि सेवा आपण करायला हव्यात. ह्या सगळ्याला त्यागाची जोड अनिवार्य आहे. कारण ह्या विश्वाच्या एकूण शक्तीमध्ये फेरबदल होत नाही. त्यामुळे जेव्हा तुम्ही विश्वाची शक्ती स्वतःच्या स्वार्थ पूर्तीसाठी उपयोगात आणता तेव्हा कुठेतरी त्याची घट झालेली असते आणि ही घट भरून काढण्यासाठी त्याग अनिवार्य ठरतो. जिथे महाविष्णू आहेत तिथेच लक्ष्मीचं स्थान आहे. ती त्यांच्या चरण सेवेत मग्न आहे. त्यामुळे लक्ष्मीची उपासना स्वतंत्रपणे न करता, वैश्विक शक्तीचं एक रूप म्हणून तिची उपासना करायला हवी.
श्री विवेचन-३
श्रीयंत्र हे विश्वाचं प्रतीक आहे. ब्रह्मांडात असलेल्या प्रमुख १६१ शक्ती एका आकारात बद्ध करण्यात आल्या आहेत. सारांशाने सूक्ष्म रूपात विश्वाचं भव्य रूप सामावलेलं आहे. मनुष्य त्या सूक्ष्माशी एकरूप झाला तर त्या भव्याशी एकरूप होऊ शकतो. दृश्य स्वरूपातल्या लक्ष्मीपेक्षा अदृश्य स्वरूपातली लक्ष्मी अधिक उपयुक्त असते. अशा लक्ष्मीचा आवश्यक तेवढा पुरवठा साधकाला वेळोवेळी होत राहतो पण त्याचा डामडौल करता येत नाही. दृश्य लक्ष्मी मात्र सगळ्यांना दाखवता येते पण त्या लक्ष्मीवंताला फार अभावाने तिचा उपभोग घेता येतो. महालक्ष्मीची आराधना करत असताना, ‘मी प्रयत्न करत राहणार आणि योग्य वेळी ती लक्ष्मी माझ्याकडे येणारच’, असा आत्मविश्वास साधकाकडे पाहिजे आणि साधना करत असताना तशी जिद्द आणि चिकाटी पाहिजे. श्री यंत्रामध्ये मानवी मेंदूचा सर्वाधिक विचार केला आहे, तसंच भारतीय अध्यात्म शास्त्राचाही सर्वार्थाने विचार केला आहे. ह्यावर जरा आपण एकाग्रता केली तर आपल्याला ज्या शक्तीची आवश्यकता आहे तिचा निश्चित पुरवठा होतो. आपण श्री यंत्रावर शक्तीने एकाग्र झालात तर शक्ती मिळेल, श्रद्धेने एकाग्र झालात तर श्रद्धा मिळेल आणि मुक्तीने एकाग्र झालात तर मुक्ती सुद्धा मिळेल. क्षुल्लक मागणी घेऊन तिथे जाऊ नका. जे मिळायचं ते आपोआप मिळेल पण मागताना मात्र भव्याचीच मागणी करा. संसारातल्या बुभुक्षितपणामुळे कर्मदोष वाढतात आणि ते फेडण्यासाठी पुन्हा जन्म घ्यावे लागतात. जो निधड्या छातीने म्हणेल की मला तुझ्याकडून काही नको त्याच्याकडेच लक्ष्मी निवास करेल. सरतेशेवटी एवढच म्हणूया की उतणार नाही, मातणार नाही, घेतला वसा टाकणार नाही. ह्याचा अर्थ मला माज चढणार नाही, मी कृतघ्न होणार नाही आणि काहीही झालं तरी मी संकल्प अर्धवट सोडणार नाही. ही प्रार्थना यज्ञ साक्षीने आपण त्या महालक्ष्मीला कळवूया.’
सायंकाळी कालप्रमाणेच लक्षार्चना संपन्न झाली आणि यज्ञज्योत हवन आणि अर्चन साधनेने प्रज्वलित ठेवण्यात आली.
दिवस तिसरा १५ ऑगस्ट २०१७
आज पंधरा ऑगस्ट. भारताचा स्वातंत्र्य दिवस. ह्या दिवसाचे औचित्य साधून आवाहन मंत्र आणि राष्ट्र कल्याणाच्या प्रार्थनेनंतर राष्ट्रगीताने यज्ञाला राष्ट्रभक्तीचे अर्पण करण्यात आले. त्यानंतर यज्ञ साक्षीने १०८ सामूहिक सत्यदत्त पूजा विधिवत संपन्न झाल्या. प.प. स्वामी महाराजांनी ही साधना सुचविली आहे आणि त्याचा विधीसुद्धा सांगितला आहे. एकत्र येऊन सत्याची आराधना करणे हे ह्यामागचं मुख्य तत्त्व होय. सकाळच्या सत्रात सत्यपूजा संपन्न झाल्यांनतर आरती आणि गजर झाला आणि सर्व उपस्थितांनी यज्ञात अंतिम हवन केले. त्यानंतर पूर्णाहुती संपन्न होऊन तीन दिवसीय यज्ञाची सांगता पादुका दर्शन आणि महाप्रसादाने झाली.
Close x
दिनांक १० सप्टेंबर २०१७ रोजी महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी गायत्री गार्डन, बदलापूर या स्थळावर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या प्रेरणेने आणि पितृपंधरवड्याच्या निमित्ताने पितृ यज्ञाचे आयोजन करण्यात आले. सकाळी ९.३० वाजता पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यजमानांनी यज्ञ प्रज्वलन केले. आवाहनीय मंत्र तसेच श्रद्धा सूक्त ह्यांचे पठण झाल्यानंतर गायत्री मंत्राच्या सामूहिक पठण आणि हवनाला प्रारंभ करण्यात आला.
सकाळच्या सत्रात श्री आदित्य बापट ह्यांनी ८ ऑक्टोबर रोजी होणाऱ्या रक्तदान उपक्रमाविषयी सविस्तर माहिती सांगितली आणि साधकांच्या शंकांचे समाधान केले. त्यानंतर “ पितृयज्ञ” ह्या विषयावर आधारित श्री सद्गुरुंच्या विवेचनाची ध्वनिफीत उपस्थितांच्या श्रवणार्थ ऐकवण्यात आली. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ भाद्रपद महिन्यातल्या पौर्णिमा ते अमावस्या अशा पंधरा दिवसांना पितृ पंधरवडा असे म्हटले जाते. हा काळ पितृगणाचे कृतज्ञतापूर्वक स्मरण करण्याचा आणि त्यांना श्रद्धायुक्त अंतःकरणाने तर्पण म्हणजे तप अर्पण करण्याचा समजला जातो. ह्या देशात झालेल्या हजारो वर्षांच्या संशोधनाच्या आधारे असं म्हणता येईल की, पितृशक्ती ही मानवाच्या ऐहिक आणि पारमार्थिक कल्याणासाठी अतिशय महत्त्वाची असते. पण ही पितृशक्ती कशी अनुकूल करून घ्यायची ह्याचं ज्ञान समजून घेतलं पाहिजे. पूर्ण श्रद्धा आणि ज्ञान हे दोन्ही तिथे आवश्यक आहे. आपल्या प्राचीन तत्त्वज्ञानाप्रमाणे अग्निसाक्ष पाठवलेले संदेश निःसंशय पितरांना पोहोचतात. त्यामुळे यज्ञसाक्षीने केलेल्या पितृकर्तव्याला अधिक महत्त्व आहे. पितरांना तुमच्याकडून कृतज्ञता अपेक्षित असते. जन्मोजन्मी अनेक पिढ्यांपासून निर्माण झालेले ऋणानुबंध फेडायचे असतील तर यज्ञसाक्षीने केलेले तपार्पण अतिशय उपयुक्त ठरते. पितरांनी जरी पुनश्च जन्म घेतला, तरीदेखीलत्यांना ह्या कृतज्ञतायुक्त कृतीचा उपयोग होतो, तशी योग्य प्रेरणा त्यांना त्या जन्मात मिळत राहते. कृतज्ञता म्हणजे ज्ञानपूर्वक केलेली कृती. ही कृती म्हणजे सत्कर्माचे समर्पण आणि प्रार्थना.
पितृगण सर्वसाधारणपणे चार अवस्थांमध्ये असण्याची शक्यता असते. पहिली अवस्था म्हणजे त्या पूर्वजांना वंशजांना खूप काही देण्याची इच्छा असते. दुसरी अवस्था वसुलीची असते. तिसऱ्या अवस्थेतल्या पितरांना काही द्यायचंही असतं आणि तुमच्याकडून काही वसूलही करायचं असतं. चौथ्या प्रकारातले पितर ह्या सगळ्यातून मुक्त झालेले असतात. त्यांना काही द्यायचं नसतं आणि काही घ्यायचंही नसतं. पंचमहाभूतात्मक देहाचा अभाव असल्याने पितरांची नेमकी अवस्था ज्ञानपूर्वक समजून घ्यावी लागते. पितरांच्या प्रेरणेचा चांगल्यात चांगला उपयोग करण्याचं कौशल्य यज्ञामध्ये आहे. विश्वातली सर्वाधिक गती असलेला प्रकाश उत्तम संदेशवाहक आहे आणि त्याद्वारे आपल्याला आपले कृतज्ञतेचे संदेश पितरांपर्यंत उत्तमरीत्या पोहोचवता येऊ शकतात. पितृगणांना सत्कर्म अर्पण करण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे गायत्री मंत्राचा संकल्पयुक्त जप आणि त्याच्या श्रेयाचे संपूर्ण समर्पण.सत्कर्माचा अभाव आपल्यात निर्माण होऊ नये आणि आपल्या वंशजांना आपली शांती करण्याची वेळ येऊ नये ह्यासाठी आपण स्वतः आयुष्यभर सत्कर्मरत राहायला हवं”.
ह्यानंतर यजमानांनी एका स्वतंत्र यज्ञकुंडामध्ये अग्नी प्रज्वलित केला आणि त्या अग्नीसाक्षीने सर्व उपस्थित साधकांनी गायत्रीच्या जयघोषात पिंडदान केले. अर्पण केलेल्या पिंडाचा आणि हविर्द्रव्याचा काही भाग जलार्पण करण्यासाठी राखून ठेवण्यात आला. ह्यावेळी श्रीसद्गुरुंच्या स्वरातले ऋग्वेदातले पितृसूक्तातले मंत्र, त्यांच्या अर्थासहित सर्वांना ऐकवण्यात आले आणि त्याचं एकाग्रतापूर्वक श्रवण सर्वांनी केलं.
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम सुरू ठेवून यज्ञामध्ये उपस्थित साधकांनी गायत्री मंत्राचे पठण व हवन सुरू ठेवले.विवेचनानंतर पूर्णाहुती झाली आणि त्यानंतर आशीर्वादमंत्रांचे ग्रहण करून यज्ञसाधनेची सांगताश्रीसद्गुरुपादुकांच्या दर्शनाने करण्यात आली.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
सकाळच्या सत्रात श्री आदित्य बापट ह्यांनी ८ ऑक्टोबर रोजी होणाऱ्या रक्तदान उपक्रमाविषयी सविस्तर माहिती सांगितली आणि साधकांच्या शंकांचे समाधान केले. त्यानंतर “ पितृयज्ञ” ह्या विषयावर आधारित श्री सद्गुरुंच्या विवेचनाची ध्वनिफीत उपस्थितांच्या श्रवणार्थ ऐकवण्यात आली. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ भाद्रपद महिन्यातल्या पौर्णिमा ते अमावस्या अशा पंधरा दिवसांना पितृ पंधरवडा असे म्हटले जाते. हा काळ पितृगणाचे कृतज्ञतापूर्वक स्मरण करण्याचा आणि त्यांना श्रद्धायुक्त अंतःकरणाने तर्पण म्हणजे तप अर्पण करण्याचा समजला जातो. ह्या देशात झालेल्या हजारो वर्षांच्या संशोधनाच्या आधारे असं म्हणता येईल की, पितृशक्ती ही मानवाच्या ऐहिक आणि पारमार्थिक कल्याणासाठी अतिशय महत्त्वाची असते. पण ही पितृशक्ती कशी अनुकूल करून घ्यायची ह्याचं ज्ञान समजून घेतलं पाहिजे. पूर्ण श्रद्धा आणि ज्ञान हे दोन्ही तिथे आवश्यक आहे. आपल्या प्राचीन तत्त्वज्ञानाप्रमाणे अग्निसाक्ष पाठवलेले संदेश निःसंशय पितरांना पोहोचतात. त्यामुळे यज्ञसाक्षीने केलेल्या पितृकर्तव्याला अधिक महत्त्व आहे. पितरांना तुमच्याकडून कृतज्ञता अपेक्षित असते. जन्मोजन्मी अनेक पिढ्यांपासून निर्माण झालेले ऋणानुबंध फेडायचे असतील तर यज्ञसाक्षीने केलेले तपार्पण अतिशय उपयुक्त ठरते. पितरांनी जरी पुनश्च जन्म घेतला, तरीदेखीलत्यांना ह्या कृतज्ञतायुक्त कृतीचा उपयोग होतो, तशी योग्य प्रेरणा त्यांना त्या जन्मात मिळत राहते. कृतज्ञता म्हणजे ज्ञानपूर्वक केलेली कृती. ही कृती म्हणजे सत्कर्माचे समर्पण आणि प्रार्थना.
पितृगण सर्वसाधारणपणे चार अवस्थांमध्ये असण्याची शक्यता असते. पहिली अवस्था म्हणजे त्या पूर्वजांना वंशजांना खूप काही देण्याची इच्छा असते. दुसरी अवस्था वसुलीची असते. तिसऱ्या अवस्थेतल्या पितरांना काही द्यायचंही असतं आणि तुमच्याकडून काही वसूलही करायचं असतं. चौथ्या प्रकारातले पितर ह्या सगळ्यातून मुक्त झालेले असतात. त्यांना काही द्यायचं नसतं आणि काही घ्यायचंही नसतं. पंचमहाभूतात्मक देहाचा अभाव असल्याने पितरांची नेमकी अवस्था ज्ञानपूर्वक समजून घ्यावी लागते. पितरांच्या प्रेरणेचा चांगल्यात चांगला उपयोग करण्याचं कौशल्य यज्ञामध्ये आहे. विश्वातली सर्वाधिक गती असलेला प्रकाश उत्तम संदेशवाहक आहे आणि त्याद्वारे आपल्याला आपले कृतज्ञतेचे संदेश पितरांपर्यंत उत्तमरीत्या पोहोचवता येऊ शकतात. पितृगणांना सत्कर्म अर्पण करण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे गायत्री मंत्राचा संकल्पयुक्त जप आणि त्याच्या श्रेयाचे संपूर्ण समर्पण.सत्कर्माचा अभाव आपल्यात निर्माण होऊ नये आणि आपल्या वंशजांना आपली शांती करण्याची वेळ येऊ नये ह्यासाठी आपण स्वतः आयुष्यभर सत्कर्मरत राहायला हवं”.
ह्यानंतर यजमानांनी एका स्वतंत्र यज्ञकुंडामध्ये अग्नी प्रज्वलित केला आणि त्या अग्नीसाक्षीने सर्व उपस्थित साधकांनी गायत्रीच्या जयघोषात पिंडदान केले. अर्पण केलेल्या पिंडाचा आणि हविर्द्रव्याचा काही भाग जलार्पण करण्यासाठी राखून ठेवण्यात आला. ह्यावेळी श्रीसद्गुरुंच्या स्वरातले ऋग्वेदातले पितृसूक्तातले मंत्र, त्यांच्या अर्थासहित सर्वांना ऐकवण्यात आले आणि त्याचं एकाग्रतापूर्वक श्रवण सर्वांनी केलं.
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम सुरू ठेवून यज्ञामध्ये उपस्थित साधकांनी गायत्री मंत्राचे पठण व हवन सुरू ठेवले.विवेचनानंतर पूर्णाहुती झाली आणि त्यानंतर आशीर्वादमंत्रांचे ग्रहण करून यज्ञसाधनेची सांगताश्रीसद्गुरुपादुकांच्या दर्शनाने करण्यात आली.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या प्रेरणेने दिनांक ८ ऑक्टोबर २०१७ रोजी दुसऱ्या रविवारी महिन्याचा संकल्पित यज्ञ संपन्न झाला. चतुर्थी असल्याने ह्या दिवशी श्रीगणेश यज्ञ घेण्यात आला. सकाळी ठीक ९.३० वाजता यजमानांच्या हस्ते यज्ञ प्रज्वलन झाले. त्यावेळी पूज्य आई उपस्थित होत्या. आवाहनीय मंत्र झाल्यांनतर श्रद्धासूक्त, ब्रह्मणस्पती सूक्ताचे पठण झाल्यांनतर श्रीगणेश अथर्वशीर्षाच्या सामुहिक आवर्तनांना सुरुवात झाली.
सकाळच्या सत्रात मानसपूजा आणि श्रीगणेश अध्यात्म व विज्ञान ह्यावर श्री सद्गुरुंचे पूर्वध्वनीमुद्रित विवेचन संपन्न झाले. सन २०१२ मध्ये ३०० भक्तांना घेऊन पूज्य सद्गुरुंनी चारधाम-पंचप्रयाग यात्रा आयोजित केली होती. त्यामध्ये श्रीकृष्ण चरित्र आणि भगवद्गीता ह्या विषयावर त्यांनी जी विवेचनं घेतली त्या संकलनाचा पहिला भाग, “ श्रीकृष्ण नावाचं सावळं सामर्थ्य” ह्या नावाने पूज्य आईंच्या शुभहस्ते प्रकाशित झाला. सकाळच्या सत्रात रक्तदान शिबीर सुद्धा संपन्न झाले. ठाणे येथील श्रीवामनराव ओक रक्तपेढीच्या सहकार्याने हा रक्तदानाचा कार्यक्रम प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे आयोजित करण्यात आला होता. ह्या रक्तदानामध्ये एकूण ६४ साधकांनी रक्तदानासाठी नावनोंद केली आणि त्यांपैकी ६२ साधकांना रक्तदान करता आले. ह्या प्रसंगी रक्तपेढीचे श्री सुरेंद्र बेलवलकर ह्यांचा यज्ञ साक्षीने पूज्य आईंच्या हस्ते सन्मान करण्यात आला. त्यावेळी ‘रक्तदानाचे महत्त्व आणि ओक रक्तपेढीचे कार्य’, ह्याविषयी त्यांनी मनोगत व्यक्त केले.
दुपारच्या सत्रात नित्याप्रमाणे जन्मपूर्व संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन, बालसंस्कार वर्ग हे उपक्रम यज्ञासोबत घेण्यात आले. श्रीगणेश अथर्वशीर्षाची आवर्तनं सुरु ठेवण्यात आली आणि सर्व उपस्थित साधकांनी त्यात सहभाग घेतला. पूर्णाहुती नंतर आशीर्वाद ग्रहण करून यज्ञाची सांगता सद्गुरु-पादुका दर्शनाने झाली.
सकाळच्या सत्रात मानसपूजा आणि श्रीगणेश अध्यात्म व विज्ञान ह्यावर श्री सद्गुरुंचे पूर्वध्वनीमुद्रित विवेचन संपन्न झाले. सन २०१२ मध्ये ३०० भक्तांना घेऊन पूज्य सद्गुरुंनी चारधाम-पंचप्रयाग यात्रा आयोजित केली होती. त्यामध्ये श्रीकृष्ण चरित्र आणि भगवद्गीता ह्या विषयावर त्यांनी जी विवेचनं घेतली त्या संकलनाचा पहिला भाग, “ श्रीकृष्ण नावाचं सावळं सामर्थ्य” ह्या नावाने पूज्य आईंच्या शुभहस्ते प्रकाशित झाला. सकाळच्या सत्रात रक्तदान शिबीर सुद्धा संपन्न झाले. ठाणे येथील श्रीवामनराव ओक रक्तपेढीच्या सहकार्याने हा रक्तदानाचा कार्यक्रम प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे आयोजित करण्यात आला होता. ह्या रक्तदानामध्ये एकूण ६४ साधकांनी रक्तदानासाठी नावनोंद केली आणि त्यांपैकी ६२ साधकांना रक्तदान करता आले. ह्या प्रसंगी रक्तपेढीचे श्री सुरेंद्र बेलवलकर ह्यांचा यज्ञ साक्षीने पूज्य आईंच्या हस्ते सन्मान करण्यात आला. त्यावेळी ‘रक्तदानाचे महत्त्व आणि ओक रक्तपेढीचे कार्य’, ह्याविषयी त्यांनी मनोगत व्यक्त केले.
दुपारच्या सत्रात नित्याप्रमाणे जन्मपूर्व संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन, बालसंस्कार वर्ग हे उपक्रम यज्ञासोबत घेण्यात आले. श्रीगणेश अथर्वशीर्षाची आवर्तनं सुरु ठेवण्यात आली आणि सर्व उपस्थित साधकांनी त्यात सहभाग घेतला. पूर्णाहुती नंतर आशीर्वाद ग्रहण करून यज्ञाची सांगता सद्गुरु-पादुका दर्शनाने झाली.
Close x
दिनांक १२ नोव्हेंबर २०१७ रोजी गायत्री गार्डन, बदलापूर पूर्व ह्या स्थळी महाविष्णू यज्ञ संपन्न झाला. परमपूज्य सद्गुरू श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या द्वितीय पुण्यतिथी निमित्त हा यज्ञ त्यांच्या स्मरणार्थ आयोजित केला होता. ह्या दिवशीचे वैशिष्ट्य म्हणजे पूज्य सद्गुरुंच्या द्वितीय स्मरणार्थ केलेला ११ कोटी “ नमो गुरवे वासुदेवाय” ह्या सिद्ध मंत्राचा माळेवरचा जप, ११ लाख लिखित जप आणि ११ भक्तांच्या घरी नामस्मरण असा हा संकल्प ह्या दिवशी पूर्ण होऊन तो श्री सद्गुरूंना अर्पण झाला. ह्या संकल्पाच्या निमित्ताने घेतलेले नवविधा भक्ती सत्संगातले शेवटचे आत्मनिवेदनाचे पुष्पसुद्धा श्री सद्गुरू चरणी अर्पण करण्यात आले.
सकाळी यज्ञ प्रज्वलन आणि आवाहन मंत्र झाल्यांनंतर पुरुष सुक्त आणि विष्णू सहस्रनामाचे एकदा सामुहिक पठण हवन घेऊन त्यांनंतर ‘नमो गुरवे वासुदेवाय’, ह्या सिद्ध मंत्राच्या सामुहिक पठण हवनाला सुरुवात करण्यात आली.
मानसपूजा झाल्यांनतर श्री सद्गुरूंचे महाविष्णू दैवत ह्या विषयावरचे ध्वनिमुद्रित विवेचन सर्वांच्या श्रवणार्थ ऐकवण्यात आले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा आहे,
“पुरुष सूक्तातील विराट पुरुष हा समष्टी स्वरूप आहे. आपल्या पैकी प्रत्येकामध्ये हा विराट पुरुष आहे, पण दुर्दैवाने आपल्याला त्याची जाणीव नाही. हे परामात्त्व तत्त्व विश्वाधाराने व्यक्त झालेलं असतं. त्याचा आधार घेतला तर मनुष्य महाविष्णू जिथे निवासाला असतात त्या वैकुंठी निश्चित जाऊ शकतो. महाविष्णू ह्या विश्वपालक तत्त्वाला प्रतिमेचा आकार वेद व्यासांनी दिला कारण अव्यक्ताची उपासना करणं खरोखर कठीण आहे. ह्या दैवताची उपासना करण्यासाठी एकादशीचे व्रत सांगण्यात आले. दुर्दैवाने आज त्या व्रताचे स्वरूप केवळ साबुदाण्याची खिचडी खाण्यापर्यंत मर्यादित झाले आहे. उपवास म्हणजे आपल्या आराध्य दैवतासमवेत निवास करणे. त्या दैवताच्या चिरंतन स्वरूपाचे स्मरण, मनन व ध्यान करणे. ह्या दिवशी कमी आहार घेऊन सतत ईश्वराजवळ आपला मनाने निवास राहील असं आचरण करा. निर्जला एकादशीच्या दिवशी भौतिक तृष्णांचा त्याग करायला सांगितला आहे. ह्या दिवशी स्वतः विषयी बाळगलेल्या अहंकाराचा त्याग करता आला पाहिजे. उपासनेचे अवडम्बर न माजवता मूळ तत्त्वाशी समरसता साधता आली पाहिजे. महाविष्णू प्रतिमेमध्ये आणि त्यांनी धारण केलेल्या विविध आयुधांमध्ये पुष्कळ सांकेतिक अर्थ सामावला आहे. तो समजून घेतला पाहिजे. त्या प्रतिमेत दडलेल्या मूळ विष्णूतत्त्वाचा शोध घेणं हा आपला हेतू असला पाहिजे.”
दुपारच्या सत्रात वैद्यकीय समुपदेशन, जन्म पूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार इत्यादि उपक्रम संपन्न झाले. तसेच काही साधकांनी द्वितीय वर्ष पुण्यस्मरणार्थ आपले मनोगत व्यक्त केले व कार्याचा आढावा घेतला.
यज्ञाची संपन्न्ता पूर्णाहुती आणि पादुका दर्शनाने झाली.
सकाळी यज्ञ प्रज्वलन आणि आवाहन मंत्र झाल्यांनंतर पुरुष सुक्त आणि विष्णू सहस्रनामाचे एकदा सामुहिक पठण हवन घेऊन त्यांनंतर ‘नमो गुरवे वासुदेवाय’, ह्या सिद्ध मंत्राच्या सामुहिक पठण हवनाला सुरुवात करण्यात आली.
मानसपूजा झाल्यांनतर श्री सद्गुरूंचे महाविष्णू दैवत ह्या विषयावरचे ध्वनिमुद्रित विवेचन सर्वांच्या श्रवणार्थ ऐकवण्यात आले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा आहे,
“पुरुष सूक्तातील विराट पुरुष हा समष्टी स्वरूप आहे. आपल्या पैकी प्रत्येकामध्ये हा विराट पुरुष आहे, पण दुर्दैवाने आपल्याला त्याची जाणीव नाही. हे परामात्त्व तत्त्व विश्वाधाराने व्यक्त झालेलं असतं. त्याचा आधार घेतला तर मनुष्य महाविष्णू जिथे निवासाला असतात त्या वैकुंठी निश्चित जाऊ शकतो. महाविष्णू ह्या विश्वपालक तत्त्वाला प्रतिमेचा आकार वेद व्यासांनी दिला कारण अव्यक्ताची उपासना करणं खरोखर कठीण आहे. ह्या दैवताची उपासना करण्यासाठी एकादशीचे व्रत सांगण्यात आले. दुर्दैवाने आज त्या व्रताचे स्वरूप केवळ साबुदाण्याची खिचडी खाण्यापर्यंत मर्यादित झाले आहे. उपवास म्हणजे आपल्या आराध्य दैवतासमवेत निवास करणे. त्या दैवताच्या चिरंतन स्वरूपाचे स्मरण, मनन व ध्यान करणे. ह्या दिवशी कमी आहार घेऊन सतत ईश्वराजवळ आपला मनाने निवास राहील असं आचरण करा. निर्जला एकादशीच्या दिवशी भौतिक तृष्णांचा त्याग करायला सांगितला आहे. ह्या दिवशी स्वतः विषयी बाळगलेल्या अहंकाराचा त्याग करता आला पाहिजे. उपासनेचे अवडम्बर न माजवता मूळ तत्त्वाशी समरसता साधता आली पाहिजे. महाविष्णू प्रतिमेमध्ये आणि त्यांनी धारण केलेल्या विविध आयुधांमध्ये पुष्कळ सांकेतिक अर्थ सामावला आहे. तो समजून घेतला पाहिजे. त्या प्रतिमेत दडलेल्या मूळ विष्णूतत्त्वाचा शोध घेणं हा आपला हेतू असला पाहिजे.”
दुपारच्या सत्रात वैद्यकीय समुपदेशन, जन्म पूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार इत्यादि उपक्रम संपन्न झाले. तसेच काही साधकांनी द्वितीय वर्ष पुण्यस्मरणार्थ आपले मनोगत व्यक्त केले व कार्याचा आढावा घेतला.
यज्ञाची संपन्न्ता पूर्णाहुती आणि पादुका दर्शनाने झाली.
Close x
दिनांक १० डिसेम्बर २०१७ रोजी बदलापूर येथील गायत्री गार्डन ह्या यज्ञस्थळी शक्ती स्वाहाकार संपन्न झाला. सकाळी ठीक ९.३० वाजता सौर उर्जेच्या माध्यमातून यज्ञ प्रज्वलन झाल्यांनतर दुर्गा सप्तशतीच्या पठण आणि हवनाला सुरुवात झाली. सकाळच्या सत्रात श्री सद्गुरुंनी दिनांक १४ मार्च २०१० रोजी घेतलेले यज्ञ विवेचन भक्तांनी पुनश्च श्रवण केले. ह्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचा सारांश असा,
“ शक्ती ह्या शब्दात “श” हे अक्षर मंगलवाचक आहे तर “ती” हे अक्षर पराक्रम वाचक आहे. तेव्हा ऐश्वर्य आणि पराक्रम हे दोन्ही प्रदान करणारी ती शक्ती. पराक्रम करण्यासाठी मुळात धैर्य आवश्यक आहे. न डळमळता एकनिष्ठ साधना करणं, सांसारिक अडचणी सहन करून संकल्प पुढे नेणं ह्याकरीता धैर्य हवं आणि ते प्राप्त करण्यासाठी शक्तीची उपासना करायला सांगितली आहे. शक्ती ह्या शब्दाचे आध्यात्मात दोन अर्थ सांगितले जातात; एक म्हणजे सामर्थ्य, बल किंवा शक्ती . पण हीच शक्ती परमार्थात मात्र माया, उपाधी किंवा प्रकृती मानली जाते. परमार्थात माया म्हणजे काय, उपाधी म्हणजे काय आणि प्रकृती म्हणजे काय हे समजून घेतले पाहिजे. ते जर समजून घेता आलं तर त्रिगुणांच्या पलीकडे जाण्यासाठी ह्याच शक्तीची मदत मिळू शकते. पण त्यासाठी अहंकाराशी फारकत घेऊन त्या शक्तीशी एकरूपता साधावी लागते. अहंकाराला जेव्हा शक्तीची जोड मिळते तेव्हा वादविवाद घडतात आणि आपण ईश्वरी कार्यापासून दूर फेकले जातो. “मी आणि माझं” ह्याचा फक्त विचार केला तर आपण त्यातच अडकतो. शक्तीचे दोन प्रकार म्हणजे पराविद्या आणि अपराविद्या. वैश्विक शक्तीकडे जाण्याचा मार्ग दाखवणारी ती पराविद्या तर आत्मज्ञान सोडून इतर सर्व ज्ञान म्हणजे अपराविद्या. आपल्याला जीवन-मृत्युच्या चक्रव्युहातून सुटण्यासाठी शक्तीचीच मदत लागते आणि त्यासाठी ज्ञान आणि वैराग्याची आवश्यकता आहे. दुर्गेने भंडासुराचा वध केला. कामरूपी भंडासूर प्रत्येकाच्या मनात असतो, त्याचा नाश झाला पाहिजे आणि त्यासाठी वैराग्य निर्माण झालं पाहिजे. हे वैराग्य येत असताना काही इच्छांची पूर्ती मोठ्या प्रमाणावर होत असते. त्यामध्ये लिप्त न होता जो अलिप्त राहू शकतो, त्यालाच वैराग्य प्राप्त होत असतं. अशुची ला शुची मानणे, भेदाभेद मानणे, अनात्माला आत्म मानणे, दुःखाला सुख मानणे ह्यामुळे वैराग्य येत नाही. भक्तीशिवाय ज्ञान आणि वैराग्य दोन्ही प्राप्त होत नाही कारण भक्ती हे शक्तीचे मूल आहे. मला भक्ती प्राप्त होऊ दे अशी प्रार्थना त्या शक्तीकडे आपल्याला करता आली पाहिजे.”
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन असे उपक्रम घेतले गेले. सप्तशती पाठानंतर महिषासुर मर्दिनी स्तोत्राचे जोशपूर्ण पठण होऊन पूर्णाहुती संपन्न झाली. पादुका दर्शनाने यज्ञ सोहळा संपन्न झाला.
“ शक्ती ह्या शब्दात “श” हे अक्षर मंगलवाचक आहे तर “ती” हे अक्षर पराक्रम वाचक आहे. तेव्हा ऐश्वर्य आणि पराक्रम हे दोन्ही प्रदान करणारी ती शक्ती. पराक्रम करण्यासाठी मुळात धैर्य आवश्यक आहे. न डळमळता एकनिष्ठ साधना करणं, सांसारिक अडचणी सहन करून संकल्प पुढे नेणं ह्याकरीता धैर्य हवं आणि ते प्राप्त करण्यासाठी शक्तीची उपासना करायला सांगितली आहे. शक्ती ह्या शब्दाचे आध्यात्मात दोन अर्थ सांगितले जातात; एक म्हणजे सामर्थ्य, बल किंवा शक्ती . पण हीच शक्ती परमार्थात मात्र माया, उपाधी किंवा प्रकृती मानली जाते. परमार्थात माया म्हणजे काय, उपाधी म्हणजे काय आणि प्रकृती म्हणजे काय हे समजून घेतले पाहिजे. ते जर समजून घेता आलं तर त्रिगुणांच्या पलीकडे जाण्यासाठी ह्याच शक्तीची मदत मिळू शकते. पण त्यासाठी अहंकाराशी फारकत घेऊन त्या शक्तीशी एकरूपता साधावी लागते. अहंकाराला जेव्हा शक्तीची जोड मिळते तेव्हा वादविवाद घडतात आणि आपण ईश्वरी कार्यापासून दूर फेकले जातो. “मी आणि माझं” ह्याचा फक्त विचार केला तर आपण त्यातच अडकतो. शक्तीचे दोन प्रकार म्हणजे पराविद्या आणि अपराविद्या. वैश्विक शक्तीकडे जाण्याचा मार्ग दाखवणारी ती पराविद्या तर आत्मज्ञान सोडून इतर सर्व ज्ञान म्हणजे अपराविद्या. आपल्याला जीवन-मृत्युच्या चक्रव्युहातून सुटण्यासाठी शक्तीचीच मदत लागते आणि त्यासाठी ज्ञान आणि वैराग्याची आवश्यकता आहे. दुर्गेने भंडासुराचा वध केला. कामरूपी भंडासूर प्रत्येकाच्या मनात असतो, त्याचा नाश झाला पाहिजे आणि त्यासाठी वैराग्य निर्माण झालं पाहिजे. हे वैराग्य येत असताना काही इच्छांची पूर्ती मोठ्या प्रमाणावर होत असते. त्यामध्ये लिप्त न होता जो अलिप्त राहू शकतो, त्यालाच वैराग्य प्राप्त होत असतं. अशुची ला शुची मानणे, भेदाभेद मानणे, अनात्माला आत्म मानणे, दुःखाला सुख मानणे ह्यामुळे वैराग्य येत नाही. भक्तीशिवाय ज्ञान आणि वैराग्य दोन्ही प्राप्त होत नाही कारण भक्ती हे शक्तीचे मूल आहे. मला भक्ती प्राप्त होऊ दे अशी प्रार्थना त्या शक्तीकडे आपल्याला करता आली पाहिजे.”
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन असे उपक्रम घेतले गेले. सप्तशती पाठानंतर महिषासुर मर्दिनी स्तोत्राचे जोशपूर्ण पठण होऊन पूर्णाहुती संपन्न झाली. पादुका दर्शनाने यज्ञ सोहळा संपन्न झाला.
Close x
Close x
दिनांक १४ जानेवारी २०१८ ह्या दिवशी माहिन्याचा संकल्पित यज्ञ म्हणजे श्रीगणेश यज्ञ संपन्न झाला. शुभयोगाने हा दिवस मकर संक्रांतीचा दिवस होता. प्रथमतः गायत्री मंत्राच्या पार्श्वभूमीवर सौर शक्तीच्या माध्यमातून यज्ञाचे प्रज्वलन पूज्य आईंच्या हस्ते यजमानांनी केले. आवाहनीय मन्त्रांनी यज्ञीय देवतांना निमंत्रण दिल्यानंतर आजच्या यज्ञाची मुख्य देवता म्हणजे श्रीगणेशाला उद्देशून ब्रह्मणस्पती सूक्ताचे एकदा पठण करून त्यानंतर श्रीगणेश अथर्वशीर्षाच्या सामुहिक पठण आणि हवनाला सुरुवात करण्यात आली.
सकाळच्या सत्रात श्रीगणेश मानसपूजेनंतर चित्तसद्बोध नक्षत्रमाला : संपूर्ण अर्थ आणि विवरण ह्या परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या ग्रंथाच्या द्वितीय अवृत्तीचे प्रकाशन पूज्य आईंच्या शुभ हस्ते करण्यात आले. मन-बुद्धी आणि अहंकार ह्या चित्ताच्या तीनही वृत्तींना बोध देऊन त्याला दत्तात्रेयांचे स्मरण करण्याचा उपदेश करणारे हे स्तोत्र प.प. श्रीमद वासुदेवानंद सरस्वती (टेंबे) स्वामी महाराज ह्यांनी रचले आहे आणि ह्या स्तोत्रावर अत्यंत सोप्या शब्दात श्री सद्गुरुंनी विवरण केले आहे. सकाळच्या सूत्रात यज्ञाविषयीच्या सर्वसाधारण सूचना वाचून दाखवण्यात आल्या. ह्या मध्ये कल्याणच्या श्रीगणेश घाटावर केंद्राने घेतलेल्या स्वच्छता अभियानासंदर्भात कल्याण-डोंबिवली महानगरपालिकेकडून केंद्राला प्राप्त झालेले कौतुक पत्रही वाचण्यात आले.
ह्यादिवशी संक्रांत आणि श्रीगणेश यज्ञ असा मणीकांचन योग जुळून आल्याने श्री सद्गुरुंनी १४ जानेवारी २००७ मध्ये संक्रांत ह्या विषयावर केलेले विवेचन आणि १२ एप्रिल २००९ मध्ये श्रीगणेश देवता ह्या विषयावर केलेले विवेचन ह्या दोन्ही विवेचनांचा सारांश ध्वनीमुद्रणाच्या माध्यमातून सर्व उपस्थितांनी श्रवण केला. तो असा,
“मकर संक्रांतीच्या दिवशी सूर्याचं संक्रमण मकर राशीतून होतं. जीवनात क्रांती होणं म्हणजे संक्रांत. आजपासून उत्तरायण आणि देवयान मार्ग सुरु झाला. ह्या सहा महिन्यात मृत्यू झाला तर प्रकाशाच्या मार्गाने मोक्ष मिळू शकतो. ह्या प्रकाशाची उर्जा घेऊन आपले आध्यात्मिक आणि भौतिक असे दोन्ही उन्नयन साध्य करणे शक्य आहे. हे दोन्ही मार्ग सुरुवातीच्या काळात भिन्न वाटले तरी नंतरच्या काळात ते एक होऊ शकतात. मकर संक्रांत हा दिवस गंगाअवतरणाचा दिवस म्हणूनही ओळखला जातो. गंगा उत्पत्ती मुळे नवीन जीवनमानाला सुरुवात झाली. आजच्या दिवशी आपल्याही जीवनाचं प्रगतीकडे संक्रमण होऊ शकतं. फक्त तसा संकल्प असला पाहिजे. हे संक्रमण एकदम होत नाही तर अगदी तिळातीळाने होत असतं आणि त्यासाठी तीळगुळ वाटला जातो. कुठलीही गोष्ट एकदम घडली तर त्याचे दुष्परिणाम होऊ शकतात. सामान्य संसारी माणसाला ते झेपू शकत नाहीत. म्हणून रोजच्या रोजच्या काही अंशाने का असेना पण प्रगती साध्य करता आली पाहिजे. संक्रांतीनंतर दुसर्या दिवशी किंक्रांती येते ज्या दिवशी मनात विक्षेप निर्माण होतो. त्या दिवशी तिळाची भाकरी करून संकल्पाचं पुन्हा एकदा स्मरण करायचं असतं. संकल्प शक्तीमागोमाग विक्षेप शक्ती येणारच. सुखाचा सतत पाठलाग करणारा मनुष्य एकदम त्यापासून परावृत्त होऊ शकत नाही. आत्म्यावर वासनांची पुटं जेवढी जाड तेवढा वेळ अधिक लागणार. पण शाश्वत सत्याकडे जाण्याचा संकल्प करणे हेच संक्रांतीचे खरे मर्म आहे.
श्री गणेश ह्या दैवताविषयी प्राचीन साहित्यात आणि संत साहित्यात अनेक संदर्भ आहेत. जाज्वल्य रामभक्त असलेल्या समर्थ रामदासांचे गणेश वर्णन पाहण्यासारखे आहे. एका श्लोकात ते त्याला विशाल विघ्नहारू असं म्हणतात. सुखकर्ता दुखहर्ता ही प्रसिद्ध आरती समर्थांनी रचली आहे. पुराणानुसार गणेशाचे चोवीस अवतार झाले. ह्यापैकी दोन प्रमुख अवतार म्हणजे गजानन आणि विनायक. भाद्रपदात येणारी गणेश जयंती ही गजानन जयंती आहे तर माघात येणारी गणेश जयंती ही विनायक जयंती आहे. त्याच्याकडे समर्थांनी, “ संकटी पावावे निर्वाणी रक्षावे” अशी प्रार्थना केली आहे. हा संकटी कसा पावतो ह्याचा खुलासा निघंटुकारांनी ह्याचा खुलासा केला आहे. पृथ्वीची विभागणी अक्ष-रेखा वृत्तांमध्ये ३६० भागांमध्ये केली आहे. ३६० प्रकारची कंपनं सतत विश्वावर हल्ला करत असतात. ह्या कंपनांमुळे मेंदूमध्ये जे संदेश येतात ते सतत विघ्न निर्माण करत असतात. त्याला अडसर घालण्यासाठी १०८ प्रकारची उत्तम कंपनं सतत देवलोकातून पृथ्वीवर येत असतात. श्रीगणेश हा उत्तम क्षेत्रपाल आहे, तो दशदिशांचा स्वामी आहे. त्याच्या परवानगी शिवाय इथे कोणालाही प्रवेश नाही त्यामुळे उत्तम लहरींचा स्वीकार होऊन साधना चांगल्या पद्धतीने घडण्यासाठी त्याला पहिला नमस्कार केला आहे. ज्ञानेश्वरी मध्ये गणेशाचे वर्णन स्वसंवेद्या असं केलं आहे. स्वरूपाची पूर्ण जाणीव असलेल्या “अहं ब्रह्मास्मि”, ह्या अवस्थेत श्रीगणेश आहे. त्याच्या एवढा निर्दोष कोणीच नाही. अध्यात्मात आड येणारे हे दोष कोणते? भ्रम, प्रमाद, इंद्रियांचे असामर्थ्य, खोटं बोलून फसवण्याची वृत्ती ह्या सगळ्यातून तो मुक्त आहे. सर्व सहा दर्शनं-अठरा पुराणं लिहिणारा श्री गणेश हा शब्दब्रह्माचा स्वामी आहे. तो नादब्रह्माचा सुद्धा अधिकारी आहे. त्याची कृपा होते तेव्हा रिद्धी-सिद्धी प्राप्त होऊन ऋतंभरी प्रज्ञा जागृत होऊन लोकहिताच्या रचना निर्माण होऊ शकतात”.
विवेचनात शेवटी गणेश प्रतीकाचा अर्थ सांगून त्यानंतर विवेचनाची सांगता करण्यात आली. दुपारच्या सत्रात नित्याप्रमाणे जन्म-पूर्व संस्कार, बालसंस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम संपन्न झाले तसच अथर्वशीर्ष सामूहिक आवर्तनं हवनासह संपन्न झाली. पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्र झाल्यावर सद्गुरु-पादुका दर्शनाने यज्ञ कार्यक्रमाची सांगता झाली.
सकाळच्या सत्रात श्रीगणेश मानसपूजेनंतर चित्तसद्बोध नक्षत्रमाला : संपूर्ण अर्थ आणि विवरण ह्या परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या ग्रंथाच्या द्वितीय अवृत्तीचे प्रकाशन पूज्य आईंच्या शुभ हस्ते करण्यात आले. मन-बुद्धी आणि अहंकार ह्या चित्ताच्या तीनही वृत्तींना बोध देऊन त्याला दत्तात्रेयांचे स्मरण करण्याचा उपदेश करणारे हे स्तोत्र प.प. श्रीमद वासुदेवानंद सरस्वती (टेंबे) स्वामी महाराज ह्यांनी रचले आहे आणि ह्या स्तोत्रावर अत्यंत सोप्या शब्दात श्री सद्गुरुंनी विवरण केले आहे. सकाळच्या सूत्रात यज्ञाविषयीच्या सर्वसाधारण सूचना वाचून दाखवण्यात आल्या. ह्या मध्ये कल्याणच्या श्रीगणेश घाटावर केंद्राने घेतलेल्या स्वच्छता अभियानासंदर्भात कल्याण-डोंबिवली महानगरपालिकेकडून केंद्राला प्राप्त झालेले कौतुक पत्रही वाचण्यात आले.
ह्यादिवशी संक्रांत आणि श्रीगणेश यज्ञ असा मणीकांचन योग जुळून आल्याने श्री सद्गुरुंनी १४ जानेवारी २००७ मध्ये संक्रांत ह्या विषयावर केलेले विवेचन आणि १२ एप्रिल २००९ मध्ये श्रीगणेश देवता ह्या विषयावर केलेले विवेचन ह्या दोन्ही विवेचनांचा सारांश ध्वनीमुद्रणाच्या माध्यमातून सर्व उपस्थितांनी श्रवण केला. तो असा,
“मकर संक्रांतीच्या दिवशी सूर्याचं संक्रमण मकर राशीतून होतं. जीवनात क्रांती होणं म्हणजे संक्रांत. आजपासून उत्तरायण आणि देवयान मार्ग सुरु झाला. ह्या सहा महिन्यात मृत्यू झाला तर प्रकाशाच्या मार्गाने मोक्ष मिळू शकतो. ह्या प्रकाशाची उर्जा घेऊन आपले आध्यात्मिक आणि भौतिक असे दोन्ही उन्नयन साध्य करणे शक्य आहे. हे दोन्ही मार्ग सुरुवातीच्या काळात भिन्न वाटले तरी नंतरच्या काळात ते एक होऊ शकतात. मकर संक्रांत हा दिवस गंगाअवतरणाचा दिवस म्हणूनही ओळखला जातो. गंगा उत्पत्ती मुळे नवीन जीवनमानाला सुरुवात झाली. आजच्या दिवशी आपल्याही जीवनाचं प्रगतीकडे संक्रमण होऊ शकतं. फक्त तसा संकल्प असला पाहिजे. हे संक्रमण एकदम होत नाही तर अगदी तिळातीळाने होत असतं आणि त्यासाठी तीळगुळ वाटला जातो. कुठलीही गोष्ट एकदम घडली तर त्याचे दुष्परिणाम होऊ शकतात. सामान्य संसारी माणसाला ते झेपू शकत नाहीत. म्हणून रोजच्या रोजच्या काही अंशाने का असेना पण प्रगती साध्य करता आली पाहिजे. संक्रांतीनंतर दुसर्या दिवशी किंक्रांती येते ज्या दिवशी मनात विक्षेप निर्माण होतो. त्या दिवशी तिळाची भाकरी करून संकल्पाचं पुन्हा एकदा स्मरण करायचं असतं. संकल्प शक्तीमागोमाग विक्षेप शक्ती येणारच. सुखाचा सतत पाठलाग करणारा मनुष्य एकदम त्यापासून परावृत्त होऊ शकत नाही. आत्म्यावर वासनांची पुटं जेवढी जाड तेवढा वेळ अधिक लागणार. पण शाश्वत सत्याकडे जाण्याचा संकल्प करणे हेच संक्रांतीचे खरे मर्म आहे.
श्री गणेश ह्या दैवताविषयी प्राचीन साहित्यात आणि संत साहित्यात अनेक संदर्भ आहेत. जाज्वल्य रामभक्त असलेल्या समर्थ रामदासांचे गणेश वर्णन पाहण्यासारखे आहे. एका श्लोकात ते त्याला विशाल विघ्नहारू असं म्हणतात. सुखकर्ता दुखहर्ता ही प्रसिद्ध आरती समर्थांनी रचली आहे. पुराणानुसार गणेशाचे चोवीस अवतार झाले. ह्यापैकी दोन प्रमुख अवतार म्हणजे गजानन आणि विनायक. भाद्रपदात येणारी गणेश जयंती ही गजानन जयंती आहे तर माघात येणारी गणेश जयंती ही विनायक जयंती आहे. त्याच्याकडे समर्थांनी, “ संकटी पावावे निर्वाणी रक्षावे” अशी प्रार्थना केली आहे. हा संकटी कसा पावतो ह्याचा खुलासा निघंटुकारांनी ह्याचा खुलासा केला आहे. पृथ्वीची विभागणी अक्ष-रेखा वृत्तांमध्ये ३६० भागांमध्ये केली आहे. ३६० प्रकारची कंपनं सतत विश्वावर हल्ला करत असतात. ह्या कंपनांमुळे मेंदूमध्ये जे संदेश येतात ते सतत विघ्न निर्माण करत असतात. त्याला अडसर घालण्यासाठी १०८ प्रकारची उत्तम कंपनं सतत देवलोकातून पृथ्वीवर येत असतात. श्रीगणेश हा उत्तम क्षेत्रपाल आहे, तो दशदिशांचा स्वामी आहे. त्याच्या परवानगी शिवाय इथे कोणालाही प्रवेश नाही त्यामुळे उत्तम लहरींचा स्वीकार होऊन साधना चांगल्या पद्धतीने घडण्यासाठी त्याला पहिला नमस्कार केला आहे. ज्ञानेश्वरी मध्ये गणेशाचे वर्णन स्वसंवेद्या असं केलं आहे. स्वरूपाची पूर्ण जाणीव असलेल्या “अहं ब्रह्मास्मि”, ह्या अवस्थेत श्रीगणेश आहे. त्याच्या एवढा निर्दोष कोणीच नाही. अध्यात्मात आड येणारे हे दोष कोणते? भ्रम, प्रमाद, इंद्रियांचे असामर्थ्य, खोटं बोलून फसवण्याची वृत्ती ह्या सगळ्यातून तो मुक्त आहे. सर्व सहा दर्शनं-अठरा पुराणं लिहिणारा श्री गणेश हा शब्दब्रह्माचा स्वामी आहे. तो नादब्रह्माचा सुद्धा अधिकारी आहे. त्याची कृपा होते तेव्हा रिद्धी-सिद्धी प्राप्त होऊन ऋतंभरी प्रज्ञा जागृत होऊन लोकहिताच्या रचना निर्माण होऊ शकतात”.
विवेचनात शेवटी गणेश प्रतीकाचा अर्थ सांगून त्यानंतर विवेचनाची सांगता करण्यात आली. दुपारच्या सत्रात नित्याप्रमाणे जन्म-पूर्व संस्कार, बालसंस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम संपन्न झाले तसच अथर्वशीर्ष सामूहिक आवर्तनं हवनासह संपन्न झाली. पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्र झाल्यावर सद्गुरु-पादुका दर्शनाने यज्ञ कार्यक्रमाची सांगता झाली.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या प्रेरणेने फेब्रुवारी महिन्यात,दर महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी नियोजित संकल्पित यज्ञ, शिवमहिम्न स्वाहाकार दिनांक ११ फेब्रुवारी रोजी संपन्न झाला. सकाळी पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यजमानांनी सौर शक्त द्वारे यज्ञाचे प्रज्वलन केले. आवाह्नीय मंत्र, तसंच श्रद्धा सूक्ताचे पठण झाल्यानंतर सकाळच्या सत्रात जप ध्यान संकल्पाचे निवेदन होऊन पूज्य आईंच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व भक्तांनी यज्ञ साक्षीने ‘नमो गुरवे वासुदेवाय’ ह्या नाममंत्राचा जप ध्यान संकल्प केला. ह्या संकल्पानुसार प्रत्येक साधकाने दिवसातल्या ठराविक वेळी ठराविक जागेवर बसून “ श्रीगुरु वासुदेव यंत्रावर” एकाग्रता करत मंत्रजप करायचा आहे. हा संकल्प संख्यात्मक नसून गुणात्मक आहे. ह्याद्वारे परमपूज्य सद्गुरुंनी मार्गदर्शन केल्याप्रमाणे मंत्र आणि यंत्र साधनेद्वारे परमोच्च आध्यात्मिक शक्ती जागृती होऊ शकेल. हा संकल्प आत्मोद्धाराच्या आणि समाजहिताच्या व्यापक हेतूने करण्यात आला आहे.
सकाळच्या सत्रात श्री सद्गुरुंच्या विवेचनाचे ध्वनीमुद्रण साधकांच्या श्रवणार्थ ऐकवण्यात आले. विवेचनाचा विषय होता, “ शिवाचे विषपान”. विवेचनात परमपूज्य श्री सद्गुरुंनी आपल्या सुबोध वाणीमध्ये प्रत्येकाला ’शवा’ऐवजी ’शिव’ होण्याचा उपदेश केला. पुराणातल्या प्रसिद्ध कथेनुसार समुद्रमंथनाद्वारा निर्माण झालेलं अमृत पिण्यासाठी सर्वजण सरसावले, परंतु सृष्टीचं कल्याण साधण्यासाठी एकट्या भगवान शंकरांनी हलाहल प्राशन केलं आणि ते देवांचा देव अर्थात महादेव झाले. या कथेतले विष प्रत्येक मनुष्याच्या जीवनात आहे. हे विष म्हणजे वाईट गुण- विचार- कृती आणि आसक्ती. ह्या हलाहल विषाला पचवण्याची क्षमता ज्याच्यात निर्माण होईल तो निश्चितपणे शिव बनेल. यासाठी जीवनातील दु:ख, सुखाची आसक्ती आणि त्यासाठी निर्माण होणाऱ्या आसुरी वृत्तीवर विजय मिळवावा लागतो.
प्रत्येकाच्या जीवनात हे विषामृताचं चक्र आहे. मनुष्याच्या स्वतःच्या देहात विरोधाभासी तत्त्वांचं सहअस्तित्त्व आहे. म्हणून प्रयत्नपूर्वक जे जे हिणकस आहे त्याची शुद्धी केली गेली पाहिजे. उदाहरणार्थ, रक्ताभिसरण संस्थेद्वारा, विशेषतः हृदयाकडून अशी शुद्धीकरणाची प्रक्रिया क्षणोक्षणी घडत असते. मनाच्या बाबतीतही हे लागू आहे कारण वाईटाचा निचरा जर योग्य त्या प्रक्रियेद्वारा झाला नाही तर जीवन वाया जातं. देहातल्या षट्चक्रांपैकी निम्न स्तरावरच्या चारही चक्रांमध्ये विष निर्मिती होत असते. कंठात असलेल्या विशुद्ध चक्रामध्ये या विषाचे शुद्धीकरण करण्याची क्षमता आहे. यासाठी शिवाप्रमाणे कल्याणाची इच्छा आणि ’शव’ म्हणजे आत्मकेंद्री वृत्तीचा त्याग घडायला हवा. तीन प्रकारची आसक्ती मनुष्याला भेडसावत असते. पहिली लोकेषणा, म्हणजे आपल्याला लोकांनी चांगलं म्हणावं अशी वृत्ती. दुसरी पुत्रेषणा, म्हणजे संतती कल्याण आणि तिसरी वित्तेषणा. स्वतःचं भौतिक दृष्टीने अकल्याण झालं तरी चालेल परंतु सृष्टीचं शाश्वत हित साधण्याची इच्छा करणारा खऱ्या अर्थाने मानव सेवेद्वारे विषप्राशन करूनही ब्रह्मानंद भोगतो आणि समता प्रस्थापित करतो. याचं भारतातलं उदाहरण म्हणजे संत मीराबाई आणि पाश्चात्य उदाहरण म्हणजे थोर तत्त्ववेत्ता सॉक्रेटीस.
क्या मस्ती है यह हस्ती मिटाने मै
मीरा देखती है गिरीधर विष के प्याले मे!
भोगापेक्षाही त्यागात खरा आनंद असल्याकारणाने, ’त्याग म्हणजे भोग’ हा दृष्टीबदल घडायला हवा कारण हेतूपूर्वक स्वीकारलेला त्याग हा भौमितीय पद्धतीने कार्य करतो”.
भोजन प्रसाद झाल्यानंतर दुपारच्या सत्रामध्ये जन्मपूर्व संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन इत्यादि उपक्रम संपन्न झाले. उपस्थित साधकांनी महिम्न स्तोत्राची आवर्तनं सुरु ठेवली. यज्ञाची सांगता पूर्णाहुती , आशीर्वाद मंत्र आणि श्रीसद्गुरुपादुका दर्शनाने झाली.
सकाळच्या सत्रात श्री सद्गुरुंच्या विवेचनाचे ध्वनीमुद्रण साधकांच्या श्रवणार्थ ऐकवण्यात आले. विवेचनाचा विषय होता, “ शिवाचे विषपान”. विवेचनात परमपूज्य श्री सद्गुरुंनी आपल्या सुबोध वाणीमध्ये प्रत्येकाला ’शवा’ऐवजी ’शिव’ होण्याचा उपदेश केला. पुराणातल्या प्रसिद्ध कथेनुसार समुद्रमंथनाद्वारा निर्माण झालेलं अमृत पिण्यासाठी सर्वजण सरसावले, परंतु सृष्टीचं कल्याण साधण्यासाठी एकट्या भगवान शंकरांनी हलाहल प्राशन केलं आणि ते देवांचा देव अर्थात महादेव झाले. या कथेतले विष प्रत्येक मनुष्याच्या जीवनात आहे. हे विष म्हणजे वाईट गुण- विचार- कृती आणि आसक्ती. ह्या हलाहल विषाला पचवण्याची क्षमता ज्याच्यात निर्माण होईल तो निश्चितपणे शिव बनेल. यासाठी जीवनातील दु:ख, सुखाची आसक्ती आणि त्यासाठी निर्माण होणाऱ्या आसुरी वृत्तीवर विजय मिळवावा लागतो.
प्रत्येकाच्या जीवनात हे विषामृताचं चक्र आहे. मनुष्याच्या स्वतःच्या देहात विरोधाभासी तत्त्वांचं सहअस्तित्त्व आहे. म्हणून प्रयत्नपूर्वक जे जे हिणकस आहे त्याची शुद्धी केली गेली पाहिजे. उदाहरणार्थ, रक्ताभिसरण संस्थेद्वारा, विशेषतः हृदयाकडून अशी शुद्धीकरणाची प्रक्रिया क्षणोक्षणी घडत असते. मनाच्या बाबतीतही हे लागू आहे कारण वाईटाचा निचरा जर योग्य त्या प्रक्रियेद्वारा झाला नाही तर जीवन वाया जातं. देहातल्या षट्चक्रांपैकी निम्न स्तरावरच्या चारही चक्रांमध्ये विष निर्मिती होत असते. कंठात असलेल्या विशुद्ध चक्रामध्ये या विषाचे शुद्धीकरण करण्याची क्षमता आहे. यासाठी शिवाप्रमाणे कल्याणाची इच्छा आणि ’शव’ म्हणजे आत्मकेंद्री वृत्तीचा त्याग घडायला हवा. तीन प्रकारची आसक्ती मनुष्याला भेडसावत असते. पहिली लोकेषणा, म्हणजे आपल्याला लोकांनी चांगलं म्हणावं अशी वृत्ती. दुसरी पुत्रेषणा, म्हणजे संतती कल्याण आणि तिसरी वित्तेषणा. स्वतःचं भौतिक दृष्टीने अकल्याण झालं तरी चालेल परंतु सृष्टीचं शाश्वत हित साधण्याची इच्छा करणारा खऱ्या अर्थाने मानव सेवेद्वारे विषप्राशन करूनही ब्रह्मानंद भोगतो आणि समता प्रस्थापित करतो. याचं भारतातलं उदाहरण म्हणजे संत मीराबाई आणि पाश्चात्य उदाहरण म्हणजे थोर तत्त्ववेत्ता सॉक्रेटीस.
क्या मस्ती है यह हस्ती मिटाने मै
मीरा देखती है गिरीधर विष के प्याले मे!
भोगापेक्षाही त्यागात खरा आनंद असल्याकारणाने, ’त्याग म्हणजे भोग’ हा दृष्टीबदल घडायला हवा कारण हेतूपूर्वक स्वीकारलेला त्याग हा भौमितीय पद्धतीने कार्य करतो”.
भोजन प्रसाद झाल्यानंतर दुपारच्या सत्रामध्ये जन्मपूर्व संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन इत्यादि उपक्रम संपन्न झाले. उपस्थित साधकांनी महिम्न स्तोत्राची आवर्तनं सुरु ठेवली. यज्ञाची सांगता पूर्णाहुती , आशीर्वाद मंत्र आणि श्रीसद्गुरुपादुका दर्शनाने झाली.
Close x
दिनांक १३ फेब्रुवारी २०१८ रोजी गायत्री गार्डन बदलापूर इथे नित्याप्रमाणे सकाळी ठीक ९.३० वाजता यज्ञ प्रज्वलन करण्यात आले. महाशिवरात्रीनिमित्त अधिकीचा रुद्र स्वाहाकार ह्या दिवशी आयोजित करण्यात आला होता. परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांनी निश्चित केलेल्या यज्ञ संकल्पनेला अनुसरून सौर ऊर्जेद्वारे यजमानांनी यज्ञ प्रज्वलन केले. त्यावेळी पूज्य आई उपस्थित होत्या.
आवाहनीय मंत्रोच्चाराने सर्व यज्ञीय शक्तींचे आगमन झाल्यानंतर रुद्रपठण आणि हवनाला प्रारंभ झाला. सकाळच्या सत्रात आचार्य शंकर विरचित शिवमानस पुजा संपन्न झाली. त्यानंतर श्री सद्गुरुंचे “शिव उपासनेचे सार” ह्या विषयावरील ध्वनिमुद्रित विवेचनाचे श्रवण सर्व उपस्थित साधकांनी केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“सामान्य मनुष्य सतत दीनवाणे जीवन जगत असतो. त्याचे पूर्ण जीवन भयाने ग्रासलेले असते. खरेतर जीवनात नीती सोडल्यामुळे भीती वाटत असते. सर्वात मोठे भय वाटते ते मृत्युचे. परंतु जो मनुष्य आत्मविश्वासपूर्ण जीवन जगतो त्याचे जीवन कदापिही दीनवाणे होत नाही. मृत्युसमयी सुद्धा अशा मनुष्याला खात्री असते की मृत्युपश्चात मी अधिक वाईट परिस्थितीत नक्कीच जाणार नाही, त्यामुळे तो आनंदाने मृत्युला सामोरा जातो. ’धन्योहं कृतार्थोहम्’,अशी भावना अंतीम समयी निर्माण होण्यासाठी मनुष्याने स्वतःमधल्या आत्मशक्तीची वृद्धी केली पाहिजे. आत्मशक्तीच्या वृद्धीचा अमोघ मार्ग म्हणजे रुद्रोपासना होय. रुद्रमंत्रामध्ये मूलतः समाविष्ट नसलेला परंतु कालांतराने त्याची उपयुक्तता सिद्ध झाल्यावर समाविष्ट झालेला महामत्युंजय मंत्र अतिशय शक्तिमान आहे. अर्थ समजून त्याचे पठण करणाऱ्याला प्रचंड शक्ती मिळवता येते.
ॐ त्र्यम्बकं यजामहे।सुगन्धिम् पुष्टिवर्धनम्॥
ऊर्वारूकमिव बन्धनान्।मृत्योर्मुक्षीय मामृतात् ॥
या ऋचेतील तेहतीस अक्षरे विविध तेहतीस देवतांना अनुलक्षून वापरली गेली आहेत. आठ वसु, अकरा रुद्र, बारा आदित्य, एक प्रजापती आणि एक वषट्काहर अशा या तेहतीस देवता होत. या सर्व शक्ती मनुष्याच्या देहात निवास करतात आणि त्याच्या प्राणाची रक्षा करतात. या शक्ती जीवात्म्याला ऊर्ध्वगतीला नेऊन मृत्युचे भय काढून टकण्यासाठी कार्यरत राहतात. या सर्व मंत्रात्मक देवता असल्यामुळे मंत्रपठणाने त्यांचा उल्हास होतो आणि महामृत्युंजय शक्तींचा उल्हास होणे म्हणजे प्रत्यक्षात अमृतपान करणे होय! कुठल्याही वैदिक ऋचेचे स्थूल, सूक्ष्म आणि पर असे तीन अर्थ असतात. महामृत्युंजय मंत्रातला प्रत्येक शब्द या तिन्ही अर्थांनी परिपूर्ण आहे. त्र्यंबकम् , यजामहे आणि सुगंधीम् या तीन शब्दात मंत्रशक्ती सार स्वरूपात प्रोक्षित केली असून उर्वरीत शब्द, मंत्राची फलश्रुती दर्शवतात.
विश्वाच्या इच्छाशक्ती, ज्ञानशक्ती आणि क्रियाशक्ती या शक्तीत्रयावर ज्याचा अंमल असतो तो त्र्यंबक. (त्र्यंबक या शब्दाचे वैदिक, याज्ञिक, पौराणिक असे विविध अर्थ श्रीसद्गुरुंनी या वेळी स्पष्ट केले.) यजामहे म्हणजे यजन करणे/पूजन करणे. त्र्यंबकाचे यजन केले असता आत्मतत्त्वाचा परतत्त्वाशी संबंध जडतो आणि पुष्टीवर्धनाच्या चक्राला गती प्राप्त होते. पर्यायाने यजन करणाऱ्यामध्ये त्र्यंबकशक्तीचा उल्हास होऊन मृत्युच्या भयावर संपूर्णतः विजय मिळवता येतो. प्रत्येक मनुष्यामध्ये षड्विकारांच्या स्वरूपात विषद्रव्ये आहेत. या विषाला जेव्हा यजनाच्या सुगंधाचे लेपन केले जाते तेव्हा ते विष अमृतात परिवर्तीत होते आणि त्यामुळे मनुष्य स्वतः अमृतस्वरूप होतो. असे अमृतमय होण्यासाठी आवश्यकता असते ती ईश्वरप्रणिधानाची. सारांशाने ‘अनासायेन मरणं विनादैन्येन जीवनम्’ हेच शिवोपासनेचे सार आहे”.
श्रीसद्गुरुंच्या अत्यंत ओघवत्या वाणीतले हे तेजपूर्ण विवेचन ऐकून उपस्थित साधक अंतर्मुख झाले. दुपारच्या सत्रामध्ये रुद्र स्वाहाकाराची आवर्तने सुरु ठेवण्यात आली. पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्राने यज्ञ सोहळ्याची सांगता करण्यात आली.
आवाहनीय मंत्रोच्चाराने सर्व यज्ञीय शक्तींचे आगमन झाल्यानंतर रुद्रपठण आणि हवनाला प्रारंभ झाला. सकाळच्या सत्रात आचार्य शंकर विरचित शिवमानस पुजा संपन्न झाली. त्यानंतर श्री सद्गुरुंचे “शिव उपासनेचे सार” ह्या विषयावरील ध्वनिमुद्रित विवेचनाचे श्रवण सर्व उपस्थित साधकांनी केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“सामान्य मनुष्य सतत दीनवाणे जीवन जगत असतो. त्याचे पूर्ण जीवन भयाने ग्रासलेले असते. खरेतर जीवनात नीती सोडल्यामुळे भीती वाटत असते. सर्वात मोठे भय वाटते ते मृत्युचे. परंतु जो मनुष्य आत्मविश्वासपूर्ण जीवन जगतो त्याचे जीवन कदापिही दीनवाणे होत नाही. मृत्युसमयी सुद्धा अशा मनुष्याला खात्री असते की मृत्युपश्चात मी अधिक वाईट परिस्थितीत नक्कीच जाणार नाही, त्यामुळे तो आनंदाने मृत्युला सामोरा जातो. ’धन्योहं कृतार्थोहम्’,अशी भावना अंतीम समयी निर्माण होण्यासाठी मनुष्याने स्वतःमधल्या आत्मशक्तीची वृद्धी केली पाहिजे. आत्मशक्तीच्या वृद्धीचा अमोघ मार्ग म्हणजे रुद्रोपासना होय. रुद्रमंत्रामध्ये मूलतः समाविष्ट नसलेला परंतु कालांतराने त्याची उपयुक्तता सिद्ध झाल्यावर समाविष्ट झालेला महामत्युंजय मंत्र अतिशय शक्तिमान आहे. अर्थ समजून त्याचे पठण करणाऱ्याला प्रचंड शक्ती मिळवता येते.
ॐ त्र्यम्बकं यजामहे।सुगन्धिम् पुष्टिवर्धनम्॥
ऊर्वारूकमिव बन्धनान्।मृत्योर्मुक्षीय मामृतात् ॥
या ऋचेतील तेहतीस अक्षरे विविध तेहतीस देवतांना अनुलक्षून वापरली गेली आहेत. आठ वसु, अकरा रुद्र, बारा आदित्य, एक प्रजापती आणि एक वषट्काहर अशा या तेहतीस देवता होत. या सर्व शक्ती मनुष्याच्या देहात निवास करतात आणि त्याच्या प्राणाची रक्षा करतात. या शक्ती जीवात्म्याला ऊर्ध्वगतीला नेऊन मृत्युचे भय काढून टकण्यासाठी कार्यरत राहतात. या सर्व मंत्रात्मक देवता असल्यामुळे मंत्रपठणाने त्यांचा उल्हास होतो आणि महामृत्युंजय शक्तींचा उल्हास होणे म्हणजे प्रत्यक्षात अमृतपान करणे होय! कुठल्याही वैदिक ऋचेचे स्थूल, सूक्ष्म आणि पर असे तीन अर्थ असतात. महामृत्युंजय मंत्रातला प्रत्येक शब्द या तिन्ही अर्थांनी परिपूर्ण आहे. त्र्यंबकम् , यजामहे आणि सुगंधीम् या तीन शब्दात मंत्रशक्ती सार स्वरूपात प्रोक्षित केली असून उर्वरीत शब्द, मंत्राची फलश्रुती दर्शवतात.
विश्वाच्या इच्छाशक्ती, ज्ञानशक्ती आणि क्रियाशक्ती या शक्तीत्रयावर ज्याचा अंमल असतो तो त्र्यंबक. (त्र्यंबक या शब्दाचे वैदिक, याज्ञिक, पौराणिक असे विविध अर्थ श्रीसद्गुरुंनी या वेळी स्पष्ट केले.) यजामहे म्हणजे यजन करणे/पूजन करणे. त्र्यंबकाचे यजन केले असता आत्मतत्त्वाचा परतत्त्वाशी संबंध जडतो आणि पुष्टीवर्धनाच्या चक्राला गती प्राप्त होते. पर्यायाने यजन करणाऱ्यामध्ये त्र्यंबकशक्तीचा उल्हास होऊन मृत्युच्या भयावर संपूर्णतः विजय मिळवता येतो. प्रत्येक मनुष्यामध्ये षड्विकारांच्या स्वरूपात विषद्रव्ये आहेत. या विषाला जेव्हा यजनाच्या सुगंधाचे लेपन केले जाते तेव्हा ते विष अमृतात परिवर्तीत होते आणि त्यामुळे मनुष्य स्वतः अमृतस्वरूप होतो. असे अमृतमय होण्यासाठी आवश्यकता असते ती ईश्वरप्रणिधानाची. सारांशाने ‘अनासायेन मरणं विनादैन्येन जीवनम्’ हेच शिवोपासनेचे सार आहे”.
श्रीसद्गुरुंच्या अत्यंत ओघवत्या वाणीतले हे तेजपूर्ण विवेचन ऐकून उपस्थित साधक अंतर्मुख झाले. दुपारच्या सत्रामध्ये रुद्र स्वाहाकाराची आवर्तने सुरु ठेवण्यात आली. पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्राने यज्ञ सोहळ्याची सांगता करण्यात आली.
Close x
दिनांक ११ मार्च रोजी महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी संकल्पित गायत्री यज्ञ संपन्न झाला. पूज्य आईंच्या उपस्थितीत आणि गायत्री मंत्राच्या सामूहिक पठणाने यज्ञ प्रज्वलन झाल्यानंतर आवाहनीय मंत्र आणि श्रद्धा सूक्ताच्या पठणाने यज्ञ कार्यक्रमाची सुरुवात झाली. सकाळच्या सत्रात यजमानांनी गायत्री पठणासह हवन केल्यावर उपस्थित सर्व साधक बंधू-भगिनींच्या गायत्री पठण आणि हवनाच्या क्रमशः आवर्तनांना सुरुवात झाली. ह्या दिवसाचे विशेष माहात्म्य म्हणजे परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांनी १९९४ मध्ये केलेल्या सामूहिक यज्ञ संकल्पाला आजच्या यज्ञामध्ये २४ वर्षं पूर्ण होऊन पंचविसाव्या वर्षात यज्ञसंकल्पाचा प्रवेश झाला.
सकाळच्या सत्रात गायत्री मानसपूजा संपन्न झाल्यावर श्रीसद्गुरुंचे ह्याच विषयावर पूर्वी झालेल्या विवेचनाचे ध्वनीमुद्रण सर्वांनी श्रवण केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ऋग्वेदातली तिसऱ्या मंडलातली ६२वी ऋचा म्हणजे गायत्री मंत्र. अथर्ववेदात त्याचे विस्तृत विवरण आहे. गायत्री मंत्राचं विधिवत पठण एकत्रितरीत्या केले असता त्यातून प्रचंड शक्ती निर्माण होते. ही शक्ती जर ग्रहण करता आली तर आयु:, संतती, कीर्ती इत्यादिची प्राप्ती होऊन अंतिमतः ब्रह्मलोकाची प्राप्ती होते अशी ह्या मंत्राची महती आपल्याकडे सांगितली आहे. छंदामध्ये मी “गायत्री छंद” आहे असं वर्णन भगवान श्रीकृष्णाने विभुतीलक्षणे सांगताना गीतेमध्ये केलं आहे. मंत्राचे तीन भाग करून त्या प्रत्येक भागापूर्वी जेव्हा ओमकार जोडला जातो तेव्हा त्याला नवसार गायत्री असं म्हटलं जातं. देहात असणाऱ्या चोवीस तत्त्वांना अनुलक्षून गायत्री मधल्या चोवीस अक्षरांपैकी एकेका अक्षराचे प्रयोजन आहे, त्यामुळे आपल्यामध्ये ज्या तत्त्वाची कमतरता आहे ती कमतरता गायत्री पठणाने निश्चित भरून निघते. ह्या मंत्राचा अर्थ अतिशय श्रेष्ठ आहे, “ अखिल विश्वाला प्रेरणा देणारा सर्वश्रेष्ठ असा भगवान सविता आमच्या ज्ञान-बुद्धीला प्रेरणा देवो. आम्ही त्याचे ध्यान करतो”. गायत्री मंत्राच्या पठणाने वाईट विचारांना अडसर होऊन मनुष्याची कृती सुधारते. गायत्री मंत्रामुळे विचारांवर प्राबल्य साधता येते. कुठलीही साधना सुरु करण्यापूर्वी सर्वप्रथम गायत्री मंत्राची साधना करावी. उष्णता, गती आणि शक्ती हे तीनही एकच आहेत. गायत्री मंत्र पठणाने उष्णता, गती आणि शक्ती ह्या सर्वांची निर्मिती होऊ शकते. एकत्र पठण केल्यास समाजातल्या प्रत्येक भागास ही शक्ती मिळत राहते. ह्या मंत्राचे अर्थासहित पठण झाले पाहिजे. एकत्र पठणामुळे निर्माण झालेली शक्ती संपूर्ण विश्वाला गवसणी घालून पुनश्च त्या समूहाकडे परत येते. विशेषतः सद्हेतूपूर्वक प्रज्वलित केलेल्या प्रकाशासमोर हे पठण घडल्यास त्या शक्तीचा प्रचंड गुणाकार होऊ शकतो. देहातील अंतर्गत बदल केवळ संकल्पाद्वारेच होऊ शकतात. गायत्री मंत्राच्या अर्थपूर्ण, एकाग्र आणि एकत्रित पठणामुळे हा बदल निश्चित घडू शकतो.”
अन्नपूर्णाष्टक पठण झाल्यानंतर उपस्थितांनी प्रसादाचा लाभ घेतला. दुपारच्या सत्रात वैद्यकीय समुपदेशन, जन्मपूर्व संस्कार आणि बाल संस्कार ह्या पूरक उपक्रमांचा लाभ इच्छुक साधकांनी घेतला. गायत्री आवर्तनं पूर्ण झाल्यावर पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्र तसेच श्रीसद्गुरुपादुका दर्शनाने यज्ञ सोहळ्याची सांगता झाली.
सकाळच्या सत्रात गायत्री मानसपूजा संपन्न झाल्यावर श्रीसद्गुरुंचे ह्याच विषयावर पूर्वी झालेल्या विवेचनाचे ध्वनीमुद्रण सर्वांनी श्रवण केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ऋग्वेदातली तिसऱ्या मंडलातली ६२वी ऋचा म्हणजे गायत्री मंत्र. अथर्ववेदात त्याचे विस्तृत विवरण आहे. गायत्री मंत्राचं विधिवत पठण एकत्रितरीत्या केले असता त्यातून प्रचंड शक्ती निर्माण होते. ही शक्ती जर ग्रहण करता आली तर आयु:, संतती, कीर्ती इत्यादिची प्राप्ती होऊन अंतिमतः ब्रह्मलोकाची प्राप्ती होते अशी ह्या मंत्राची महती आपल्याकडे सांगितली आहे. छंदामध्ये मी “गायत्री छंद” आहे असं वर्णन भगवान श्रीकृष्णाने विभुतीलक्षणे सांगताना गीतेमध्ये केलं आहे. मंत्राचे तीन भाग करून त्या प्रत्येक भागापूर्वी जेव्हा ओमकार जोडला जातो तेव्हा त्याला नवसार गायत्री असं म्हटलं जातं. देहात असणाऱ्या चोवीस तत्त्वांना अनुलक्षून गायत्री मधल्या चोवीस अक्षरांपैकी एकेका अक्षराचे प्रयोजन आहे, त्यामुळे आपल्यामध्ये ज्या तत्त्वाची कमतरता आहे ती कमतरता गायत्री पठणाने निश्चित भरून निघते. ह्या मंत्राचा अर्थ अतिशय श्रेष्ठ आहे, “ अखिल विश्वाला प्रेरणा देणारा सर्वश्रेष्ठ असा भगवान सविता आमच्या ज्ञान-बुद्धीला प्रेरणा देवो. आम्ही त्याचे ध्यान करतो”. गायत्री मंत्राच्या पठणाने वाईट विचारांना अडसर होऊन मनुष्याची कृती सुधारते. गायत्री मंत्रामुळे विचारांवर प्राबल्य साधता येते. कुठलीही साधना सुरु करण्यापूर्वी सर्वप्रथम गायत्री मंत्राची साधना करावी. उष्णता, गती आणि शक्ती हे तीनही एकच आहेत. गायत्री मंत्र पठणाने उष्णता, गती आणि शक्ती ह्या सर्वांची निर्मिती होऊ शकते. एकत्र पठण केल्यास समाजातल्या प्रत्येक भागास ही शक्ती मिळत राहते. ह्या मंत्राचे अर्थासहित पठण झाले पाहिजे. एकत्र पठणामुळे निर्माण झालेली शक्ती संपूर्ण विश्वाला गवसणी घालून पुनश्च त्या समूहाकडे परत येते. विशेषतः सद्हेतूपूर्वक प्रज्वलित केलेल्या प्रकाशासमोर हे पठण घडल्यास त्या शक्तीचा प्रचंड गुणाकार होऊ शकतो. देहातील अंतर्गत बदल केवळ संकल्पाद्वारेच होऊ शकतात. गायत्री मंत्राच्या अर्थपूर्ण, एकाग्र आणि एकत्रित पठणामुळे हा बदल निश्चित घडू शकतो.”
अन्नपूर्णाष्टक पठण झाल्यानंतर उपस्थितांनी प्रसादाचा लाभ घेतला. दुपारच्या सत्रात वैद्यकीय समुपदेशन, जन्मपूर्व संस्कार आणि बाल संस्कार ह्या पूरक उपक्रमांचा लाभ इच्छुक साधकांनी घेतला. गायत्री आवर्तनं पूर्ण झाल्यावर पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्र तसेच श्रीसद्गुरुपादुका दर्शनाने यज्ञ सोहळ्याची सांगता झाली.
Close x
रामनवमीचा हा अधिकीचा यज्ञ दिनांक २५ मार्च रोजी गायत्री गार्डन येथे संपन्न झाला. परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांनी सामूहिक यज्ञाचा संकल्प १९९४ मध्ये रामनवमी ह्या दिवशी केलाहोता. त्याला २४ वर्षे पूर्ण होऊन, यज्ञ संकल्पाने आज २५ व्या वर्षात पदार्पण केले.
नित्याप्रमाणे यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे यज्ञ प्रज्वलन झाल्यानंतर आवाहनीय मंत्रांच्या पठणाने यज्ञाला सुरुवात झाली. त्यानंतर रामरक्षा पठण आणि हवन आवर्तनांना सुरुवात करण्यात आली. रामनवमीच्या निमित्ताने प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्ट ह्या श्री सद्गुरुंनी स्थापन केलेल्या संस्थेतर्फे रक्तदान शिबीर आयोजित करण्यात आले होते. ठाणे येथील कै. श्री वामनराव ओक ह्या रक्तपेढीतर्फे हे रक्तदान शिबीर घेण्यात आले. सकाळच्या सत्रापासूनच भक्तांनी त्यामध्ये सहभाग घ्यायला सुरुवात केली.
सकाळच्या सत्रात मानसपूजा झाल्यानंतर श्री सद्गुरुंचे ध्वनिमुद्रित विवेचन सर्वांनी श्रवण केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा, “ रामनवमीचा मुख्य संदेश म्हणजे भक्तीचं तूप आणि कर्माची वात लावून ज्ञानाचा दिवा लावता आला पाहिजे. रामकथा नुसती श्रवण करून उपयोगी नाही, तर त्या कथेतून नेमकं काय मिळवायचं हे समजलं पाहिजे. रम+ आयन अर्थात जिथे रमल्यावर अशी गती मिळते की ज्यामुळे ह्या संसाराच्या गती-प्रतिगतीच्या खेळात पुन्हा यावं लागत नाही, असं रमण्याचं स्थान म्हणजे रामायण! रामायणाचा वेदांतपर अर्थ स्वामी महाराजांनी आपल्याला सांगितला आहे. प्रभू राम हे जीवनात सर्वार्थाने आदर्शवत होते, त्याआदर्शावर जर आपण एकाग्रता केली, तर ते सगळे गुण आपल्यात संचारित होऊ शकतात. मी, माझं कुटुंब, माझा समाज, माझा देश अशी एक एक कडी पार करत गेलो,तर आपल्याला प्रभू रामचंद्रांपर्यंत निश्चित पोहोचता येतं.”
श्री सदगुरुंचं विवेचन संपन्न झाल्यानंतर श्री आदित्य बापट ह्यांनी रामरक्षा स्तोत्राचा मथितार्थ सांगितला. त्यामध्ये सर्वप्रथम रामरक्षा स्तोत्राचा इतिहास सांगून त्यानंतर रामरक्षा स्तोत्राच्या रचनेविषयी माहिती दिली. स्तोत्राच्या प्रारंभीच स्तोत्राचा रचयिता ऋषी, छंद, देवता कीलक आणि शक्तीचा उल्लेख आहे. त्यानंतर संरक्षक कवचाचा उल्लेख आहे. रामरक्षा स्तोत्रातून संपूर्ण रामकथा विदित होते.सोळाव्या श्लोकापासून पुढे रामस्तुतीला प्रारंभ होतो. एकूणच रामरक्षा स्तोत्र हे परिपूर्णतेने रक्षण करणारं सिद्ध स्तोत्र आहे, असं त्यांनी सांगितलं.
दुपारच्या सत्रात उपस्थित सर्वांनी रामरक्षा पठण आणि हवन सुरू ठेवलं. यज्ञाचा समारोप पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्राने झाला. सर्व भक्तांनी श्रींच्या पादुकांचं दर्शन घेतलं.
नित्याप्रमाणे यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे यज्ञ प्रज्वलन झाल्यानंतर आवाहनीय मंत्रांच्या पठणाने यज्ञाला सुरुवात झाली. त्यानंतर रामरक्षा पठण आणि हवन आवर्तनांना सुरुवात करण्यात आली. रामनवमीच्या निमित्ताने प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्ट ह्या श्री सद्गुरुंनी स्थापन केलेल्या संस्थेतर्फे रक्तदान शिबीर आयोजित करण्यात आले होते. ठाणे येथील कै. श्री वामनराव ओक ह्या रक्तपेढीतर्फे हे रक्तदान शिबीर घेण्यात आले. सकाळच्या सत्रापासूनच भक्तांनी त्यामध्ये सहभाग घ्यायला सुरुवात केली.
सकाळच्या सत्रात मानसपूजा झाल्यानंतर श्री सद्गुरुंचे ध्वनिमुद्रित विवेचन सर्वांनी श्रवण केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा, “ रामनवमीचा मुख्य संदेश म्हणजे भक्तीचं तूप आणि कर्माची वात लावून ज्ञानाचा दिवा लावता आला पाहिजे. रामकथा नुसती श्रवण करून उपयोगी नाही, तर त्या कथेतून नेमकं काय मिळवायचं हे समजलं पाहिजे. रम+ आयन अर्थात जिथे रमल्यावर अशी गती मिळते की ज्यामुळे ह्या संसाराच्या गती-प्रतिगतीच्या खेळात पुन्हा यावं लागत नाही, असं रमण्याचं स्थान म्हणजे रामायण! रामायणाचा वेदांतपर अर्थ स्वामी महाराजांनी आपल्याला सांगितला आहे. प्रभू राम हे जीवनात सर्वार्थाने आदर्शवत होते, त्याआदर्शावर जर आपण एकाग्रता केली, तर ते सगळे गुण आपल्यात संचारित होऊ शकतात. मी, माझं कुटुंब, माझा समाज, माझा देश अशी एक एक कडी पार करत गेलो,तर आपल्याला प्रभू रामचंद्रांपर्यंत निश्चित पोहोचता येतं.”
श्री सदगुरुंचं विवेचन संपन्न झाल्यानंतर श्री आदित्य बापट ह्यांनी रामरक्षा स्तोत्राचा मथितार्थ सांगितला. त्यामध्ये सर्वप्रथम रामरक्षा स्तोत्राचा इतिहास सांगून त्यानंतर रामरक्षा स्तोत्राच्या रचनेविषयी माहिती दिली. स्तोत्राच्या प्रारंभीच स्तोत्राचा रचयिता ऋषी, छंद, देवता कीलक आणि शक्तीचा उल्लेख आहे. त्यानंतर संरक्षक कवचाचा उल्लेख आहे. रामरक्षा स्तोत्रातून संपूर्ण रामकथा विदित होते.सोळाव्या श्लोकापासून पुढे रामस्तुतीला प्रारंभ होतो. एकूणच रामरक्षा स्तोत्र हे परिपूर्णतेने रक्षण करणारं सिद्ध स्तोत्र आहे, असं त्यांनी सांगितलं.
दुपारच्या सत्रात उपस्थित सर्वांनी रामरक्षा पठण आणि हवन सुरू ठेवलं. यज्ञाचा समारोप पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्राने झाला. सर्व भक्तांनी श्रींच्या पादुकांचं दर्शन घेतलं.
Close x
दिनांक ८ एप्रिल २०१८ , गायत्री गार्डन ह्या यज्ञस्थळी महिन्याचा संकल्पित श्री यज्ञ संपन्न झाला. यज्ञ प्रज्वलन झाल्यानंतर सकाळच्या सत्रात एक अतिशय आनंददायक सोहळा संपन्न झाला. हा सोहळा म्हणजे “ वासुदेव स्तोत्रावली” ह्या ध्वनिमुद्रिकेचा आणि “श्री नर्मदा परिक्रमा : एक अभ्यासपूर्ण आनंद यात्रा” ह्या ग्रंथाच्या तिसऱ्या आवृत्तीचा प्रकाशन सोहळा संपन्न झाला. वासुदेव स्तोत्रावली ही ध्वनिमुद्रिका श्री शारदा संगीत अकादमी ह्या संस्थेने प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरीटेबल ट्रस्टच्या सहकार्याने निर्माण केली आहे. परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजींनी परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजांच्या ज्या आठ निवडक स्तोत्र-मंत्रांवर विवरण केलं होतं आणि त्या स्तोत्रांची संथाअत्यंत सुमधुर चालींसह आपल्या भक्तांना दिली होती, त्या स्तोत्रांचा अंतर्भाव ह्या ध्वनिमुद्रिकेत करण्यात आला आहे. मूळ चालींमध्ये काही तांत्रिक बदल करून त्याचे पठण ह्या cdद्वारे उपलब्ध करून देण्यात आलं आहे. परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांनी आपल्या तीनशेहून अधिक साधक-भक्तांसह नर्मदा मय्याची चाळीस दिवसांची पालखी परिक्रमा सन २०११ मध्ये केली होती. ह्या परिक्रमेचा साद्यंत आढावा आणि श्री सद्गुरुंची विवेचने ह्यांचा समावेश करून “ श्री नर्मदा परिक्रमा : एक अभ्यासपूर्ण आनंदयात्रा” हा ग्रंथ २०१५ जानेवारी मध्ये प्रथम प्रकाशित झाला. साधक-वाचकांनी ह्या चारशेपानी ग्रंथाला भरभरून प्रतिसाद दिल्यामुळे ह्या ग्रंथाची तिसरी आवृत्ती आजच्या शुभ दिवशी यज्ञेश्वर प्रकाशन ह्या संस्थेतर्फे प्रकाशित करण्यात आली. पूज्य आईंच्या शुभहस्ते ग्रंथ आणि cdचे प्रकाशन झाले. ह्या प्रसंगी परमपूज्य सद्गुरु श्री दादामहाराज झुरळे प्रतिष्ठानचे श्री अविनाशकाका झुरळे, ग्वाल्हेर घराण्याचे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायक पंडित भरत तैलंग आणि शारदा संगीत आणि कला अकादमीच्या सौ. अनुराधा कुलकर्णी उपस्थित होत्या.
प्रमुख अतिथी श्री अविनाश काका झुरळे म्हणाले, “ गुरुतत्त्व एक आहे आणि त्या गुरुतत्त्वाने काही विशिष्ट कारणांसाठी आज हा योग जुळवून आणला आहे. नृसिंहधाम, काटई नाका इथे काही महिन्यांपूर्वी अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्राचा प्रचार आणि प्रसार कार्यक्रम परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या भक्तांच्या वतीने संपन्न झाला होता. ज्या स्तोत्रापासून परमपूज्य श्री झुरळे महाराजांनी श्रीमद् टेंबे स्वामीमहाराजांच्या स्तोत्रांच्या प्रचार आणि प्रसाराला सुरुवात केली, त्या स्तोत्रांच्या ध्वनीमुद्रिकेच्या प्रकाशन सोहळ्यासाठी आज मी उपस्थित आहे, ही खरोखर सद्गुरुकृपा आहे. पूज्य श्री गुरुजींनी सुरू केलेल्या यज्ञकार्याचा प्रचार पुढे कसा सुरू ठेवावा ह्याचे उत्तम उदाहरण म्हणजे आजचा यज्ञ आहे. त्यांनी घालून दिलेल्या शिस्तीमध्ये आणि शांततामय वातावरणात हा यज्ञ सुरू आहे, ह्यातून शिकण्यासारखे खूप काही आहे. ह्या cd मुळेस्वामी महाराजांच्या स्तोत्रांचे पठण करणे भक्तांना सुलभ होईल. ह्या यज्ञकार्यात सहभागी होण्याची संधी मला वारंवार मिळावी आणि स्वामी महाराजांच्या सर्व स्तोत्रांचा प्रचार-प्रसार घडावा अशी मी महाराजांच्या चरणी प्रार्थना करतो”. पंडित भरत तैलंग म्हणाले की गायन आणि संगीत हा सुद्धा अखंड यज्ञ आहे, जो अभ्यास आणि रियाजाने सतत प्रज्वलित राहतो. अनुराधा ताईंनी cd प्रकाशन करण्यामागची भूमिका स्पष्ट करत सद्गुरुकार्याला असेच बळ मिळत राहो अशी प्रार्थना केली.
प्रकाशन सोहळ्यानंतर ‘श्री’ देवतेची मानसपूजा संपन्न झाली आणि त्यानंतर श्री सद्गुरुंनी १६ नोव्हेंबर २००४ मध्ये केलेल्या “ श्रीप्राप्तीचे उपाय” ह्या विवेचनाचे ध्वनीमुद्रण सर्वांनी श्रवण केले. ह्या विवेचनात श्री सद्गुरुंनी विज्ञान आणि अध्यात्माचे दाखले देत ‘श्री’ म्हणजे काय, तिच्या प्राप्तीसाठी अध्यात्माने सांगितलेली ‘श्री’ यंत्र आणि मंत्र साधना कशी आणि कोणत्या हेतूने करायची, त्याच्या पूर्वअटी कोणत्या, त्याच्या मागचं योगशास्त्र इत्यादिचा सखोल परामर्श घेतला.
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम संपन्न झाले. ‘श्री’सूक्ताची आवर्तनं संपन्न झाल्यावर पूर्णाहुती झाली आणि सर्वांनी श्रीसद्गुरुपादुकांचे दर्शन घेतले.
प्रमुख अतिथी श्री अविनाश काका झुरळे म्हणाले, “ गुरुतत्त्व एक आहे आणि त्या गुरुतत्त्वाने काही विशिष्ट कारणांसाठी आज हा योग जुळवून आणला आहे. नृसिंहधाम, काटई नाका इथे काही महिन्यांपूर्वी अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्राचा प्रचार आणि प्रसार कार्यक्रम परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या भक्तांच्या वतीने संपन्न झाला होता. ज्या स्तोत्रापासून परमपूज्य श्री झुरळे महाराजांनी श्रीमद् टेंबे स्वामीमहाराजांच्या स्तोत्रांच्या प्रचार आणि प्रसाराला सुरुवात केली, त्या स्तोत्रांच्या ध्वनीमुद्रिकेच्या प्रकाशन सोहळ्यासाठी आज मी उपस्थित आहे, ही खरोखर सद्गुरुकृपा आहे. पूज्य श्री गुरुजींनी सुरू केलेल्या यज्ञकार्याचा प्रचार पुढे कसा सुरू ठेवावा ह्याचे उत्तम उदाहरण म्हणजे आजचा यज्ञ आहे. त्यांनी घालून दिलेल्या शिस्तीमध्ये आणि शांततामय वातावरणात हा यज्ञ सुरू आहे, ह्यातून शिकण्यासारखे खूप काही आहे. ह्या cd मुळेस्वामी महाराजांच्या स्तोत्रांचे पठण करणे भक्तांना सुलभ होईल. ह्या यज्ञकार्यात सहभागी होण्याची संधी मला वारंवार मिळावी आणि स्वामी महाराजांच्या सर्व स्तोत्रांचा प्रचार-प्रसार घडावा अशी मी महाराजांच्या चरणी प्रार्थना करतो”. पंडित भरत तैलंग म्हणाले की गायन आणि संगीत हा सुद्धा अखंड यज्ञ आहे, जो अभ्यास आणि रियाजाने सतत प्रज्वलित राहतो. अनुराधा ताईंनी cd प्रकाशन करण्यामागची भूमिका स्पष्ट करत सद्गुरुकार्याला असेच बळ मिळत राहो अशी प्रार्थना केली.
प्रकाशन सोहळ्यानंतर ‘श्री’ देवतेची मानसपूजा संपन्न झाली आणि त्यानंतर श्री सद्गुरुंनी १६ नोव्हेंबर २००४ मध्ये केलेल्या “ श्रीप्राप्तीचे उपाय” ह्या विवेचनाचे ध्वनीमुद्रण सर्वांनी श्रवण केले. ह्या विवेचनात श्री सद्गुरुंनी विज्ञान आणि अध्यात्माचे दाखले देत ‘श्री’ म्हणजे काय, तिच्या प्राप्तीसाठी अध्यात्माने सांगितलेली ‘श्री’ यंत्र आणि मंत्र साधना कशी आणि कोणत्या हेतूने करायची, त्याच्या पूर्वअटी कोणत्या, त्याच्या मागचं योगशास्त्र इत्यादिचा सखोल परामर्श घेतला.
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम संपन्न झाले. ‘श्री’सूक्ताची आवर्तनं संपन्न झाल्यावर पूर्णाहुती झाली आणि सर्वांनी श्रीसद्गुरुपादुकांचे दर्शन घेतले.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या प्रेरणेने दर महिन्याच्या संकल्पाप्रमाणे ३८१ वा गायत्री यज्ञ बदलापूर इथे संपन्न झाला. सकाळी नित्याप्रमाणे पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यजमानांनी सौर उर्जेद्वारे यज्ञ प्रज्वलन केले. आवाहन मंत्र, श्रद्धा सूक्त आणि सौर सूक्त झाल्यानंतर गायत्री मंत्र पठण आणि हवन घेण्यात आले. ह्या दिवशी पायी नर्मदा परिक्रमा पूर्ण केलेले चिन्मयानंद मिशनचे स्वामी शिवेंद्र चैतन्य उपस्थित होते. सकाळच्या सत्रात मानसपूजा झाल्यानंतर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांनी दिनांक १० एप्रिल २००५ रोजी “गायत्री मंत्र “ ह्या विषयावर घेतलेल्या विवेचनाचे ध्वनिमुद्रण सर्व उपस्थितांनी पुन्हा एकदा श्रवण केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“गायत्री मंत्राच्या चोवीस अक्षरांची रचना प्राचीन काळातल्या चोवीस ऋषींनी केली. ह्यातले प्रमुख म्हणजे विश्वामित्र ऋषी. मानवामध्ये सुद्धा प्रत्येक पेशीमध्ये चोवीस गुणसूत्र असतात. ह्यातल्या प्रत्येक गुणसूत्राला एक एक रंग छटा निसर्गाने निश्चित केली आहे. विज्ञान असं सांगतं की ह्या गुणसूत्रांमध्ये कमतरता निर्माण झाली की भविष्यात रोग उत्पन्न होऊ शकतात. थोडक्यात ह्या गुणसूत्रांमध्ये मनुष्याचं कर्म साठवलेलं असतं. अध्यात्म असं सांगतं की शब्द किंवा ध्वनीच्या माध्यमातून ह्या गुणसूत्रांवर परिणाम घडवता येतो.ह्याच तत्त्वाचा वापर करून गायत्री मंत्राच्या चोवीस अक्षरांच्या समुच्चची निर्मिती करण्यात आली. ह्यातले प्रत्येक अक्षर कोणत्या ना कोणत्यातरी कमतरतेवरचा इलाज आहे. व्यक्तिगत साधनेपेक्षा गायत्रीची एकत्रित साधना अधिक लाभदायी असते. तसा प्रयोग लेडबिटर नावाच्या शास्त्रज्ञाने केला आहे आणि त्याचे निष्कर्ष मांडले आहेत.यज्ञ हे एक यंत्र आहे, ज्याच्यामुळे शक्तीची निर्मिती अधिक पटीने होऊ शकते. यज्ञासमोर आदरपूर्वक एकाग्रतेने गायत्री पठण केल्यास हा गुणाकार साधेल. परंतु ह्यामध्ये येणाऱ्या अडचणी म्हणजे मत्सर, प्रतिष्ठा, आणि सतत बाळगलेल्या इच्छा. हे सर्व टाळून गायत्रीची साधना केल्यास कर्मसुधारणेची प्रक्रिया त्वरित घडू शकते. स्वतःचे कल्याण करून घेण्याची इच्छा असणारा कोणीही गायत्रीची साधना करू शकतो.”
दुपारच्या सत्रात वैद्यकीय समुपदेशन, जन्मपूर्व संस्कार , बाल संस्कार ह्या उपक्रमात इच्छुकांनी सहभाग घेतला. उर्वरित साधकांनी श्रीमद् आद्य शंकराचार्य विरचित स्तोत्रांचं सामुहिक पठण तथा हवन केलं. पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्र झाल्यानंतर यज्ञाची सांगता सद्गुरु पादुका दर्शनाने झाली.
“गायत्री मंत्राच्या चोवीस अक्षरांची रचना प्राचीन काळातल्या चोवीस ऋषींनी केली. ह्यातले प्रमुख म्हणजे विश्वामित्र ऋषी. मानवामध्ये सुद्धा प्रत्येक पेशीमध्ये चोवीस गुणसूत्र असतात. ह्यातल्या प्रत्येक गुणसूत्राला एक एक रंग छटा निसर्गाने निश्चित केली आहे. विज्ञान असं सांगतं की ह्या गुणसूत्रांमध्ये कमतरता निर्माण झाली की भविष्यात रोग उत्पन्न होऊ शकतात. थोडक्यात ह्या गुणसूत्रांमध्ये मनुष्याचं कर्म साठवलेलं असतं. अध्यात्म असं सांगतं की शब्द किंवा ध्वनीच्या माध्यमातून ह्या गुणसूत्रांवर परिणाम घडवता येतो.ह्याच तत्त्वाचा वापर करून गायत्री मंत्राच्या चोवीस अक्षरांच्या समुच्चची निर्मिती करण्यात आली. ह्यातले प्रत्येक अक्षर कोणत्या ना कोणत्यातरी कमतरतेवरचा इलाज आहे. व्यक्तिगत साधनेपेक्षा गायत्रीची एकत्रित साधना अधिक लाभदायी असते. तसा प्रयोग लेडबिटर नावाच्या शास्त्रज्ञाने केला आहे आणि त्याचे निष्कर्ष मांडले आहेत.यज्ञ हे एक यंत्र आहे, ज्याच्यामुळे शक्तीची निर्मिती अधिक पटीने होऊ शकते. यज्ञासमोर आदरपूर्वक एकाग्रतेने गायत्री पठण केल्यास हा गुणाकार साधेल. परंतु ह्यामध्ये येणाऱ्या अडचणी म्हणजे मत्सर, प्रतिष्ठा, आणि सतत बाळगलेल्या इच्छा. हे सर्व टाळून गायत्रीची साधना केल्यास कर्मसुधारणेची प्रक्रिया त्वरित घडू शकते. स्वतःचे कल्याण करून घेण्याची इच्छा असणारा कोणीही गायत्रीची साधना करू शकतो.”
दुपारच्या सत्रात वैद्यकीय समुपदेशन, जन्मपूर्व संस्कार , बाल संस्कार ह्या उपक्रमात इच्छुकांनी सहभाग घेतला. उर्वरित साधकांनी श्रीमद् आद्य शंकराचार्य विरचित स्तोत्रांचं सामुहिक पठण तथा हवन केलं. पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्र झाल्यानंतर यज्ञाची सांगता सद्गुरु पादुका दर्शनाने झाली.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या प्रेरणेने गायत्री गार्डन, बदलापूर पूर्व इथे ३८२ वा संकल्पित यज्ञ “गंगा लहरी स्वाहाकार”, संपन्न झाला. ह्याच दिवशी प्रथम सत्रामध्ये “मंत्रात्मक श्लोक : संपूर्ण अर्थ आणि विवेचन” ह्या पूज्य सद्गुरु लिखित ग्रंथाच्या दुसऱ्या आवृत्तीचे प्रकाशन पूज्य आईसाहेबांच्या शुभहस्ते झाले. मानसपूजा संपन्न झाल्यानंतर “गंगा दशहरा व साधना “ ह्या विषयावर पूज्य सद्गुरुंनी दिनांक ८ जून २००८ रोजी घेतलेल्या विवेचनाचे ध्वनिमुद्रण सर्व उपस्थित भक्तांच्या ज्ञान वर्धनासाठी ऐकवण्यात आले. त्याचा सारांश असा,
“गंगा दशहरा च्या दहा दिवसांमध्ये केलेल्या पुण्याचा दसपट गुणाकार होऊ शकतो, म्हणून ह्या काळात दान आणि इतर पुण्यकर्म मोठ्या प्रमाणात केलं जातं. अध्यात्मामध्ये पूर्णत्त्वाला जाण्यासाठी प्रथमतः शून्यत्त्व यावं लागतं. त्यासाठी प्रथम पायरीवर भौतिक जगाची शिडी वापरावी लागते. भौतिक जगाचं ज्ञान शेवटी अध्यात्माकडेच घेऊन जातं. अर्थात मध्ये अहंकार आला नाही तर! मनुष्याची भौतिक जीवन सुख आणि दुःखाच्या आवर्तनांमध्ये अडकलं आहे. सुख आणि दु;ख ह्या दोन्ही मध्ये गती निर्माण होते आणि त्या प्रत्येक गतीला तितक्याच परिमाणाची विरुद्ध दिशेची प्रतिगती निर्माण होते. ही प्रतिगती मनाच्या उपस्थितीमुळे तात्काळ न येता त्यात कालांतर जातं. ह्यालाच अध्यात्मामध्ये कर्मनियम असं म्हटलं आहे. साठवलेल्या कर्मांची निष्कृती करायची अतिशय उत्तम पद्धत म्हणजे यज्ञसाधना. ज्या हेतूने तुम्ही अग्नी प्रज्वलित केला असेल, तो हेतू पूर्ण करण्यासाठी तो अग्नी तुम्हाला मदत करतो. म्हणून यज्ञ म्हणजे सद्हेतूपूर्वक निर्माण केलेली गती किंवा प्रकाश. ह्या यज्ञ ज्योतीवर एकाग्रता केल्यामुळे कर्मनिष्कृतीच्या प्रक्रियेला गती मिळू शकते. प्रकाशाची शक्ती फार मोठी आहे पण ती शक्ती ग्रहण करण्यासाठी तुमचा हेतू शुद्ध पाहिजे. वैश्विक शक्ती व्यतिरिक्त आपण ज्याची ज्याची अपेक्षा करतो त्या सर्व अपेक्षा जर आपल्याला सोडून देता आल्या तर आपण पूर्णतेकडे जाऊ ज्याला अध्यामाने मुक्ती म्हटलं आहे. सलोकता, समीपता, सरूपता आणि सायुज्यता असे मुक्तीचे चार प्रकार आहेत. प्राचीन ऋषींनी रचलेल्या ऋचांमध्ये ह्या सर्वाचं वर्णन आहे. जिथे सुखही नाही आणि दुःखही नाही अशी मोक्षावस्था प्राप्त करण्यासाठी ज्येष्ठ मासामध्ये यज्ञ साधने सारखं तप आपल्याला करता आलं पाहिजे.”
विद्यार्थी शैक्षणिक साहाय्य योजनेतंर्गत बदलापूर/कल्याण परिसरातील सुमारे २५० विद्यार्थ्यांना पुढील आठवड्यात शैक्षणिक साहित्य देण्यात येणार असल्याची घोषणा करण्यात आली. दुपारच्या सत्रात वैद्यकीय समुपदेशन , जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार असे नेहमीचे संकल्पित उपक्रम संपन्न झाले आणि पूर्णाहुती तसेच आशीर्वाद मंत्र ग्रहण करून यज्ञ सोहळा संपन्न झाला.
“गंगा दशहरा च्या दहा दिवसांमध्ये केलेल्या पुण्याचा दसपट गुणाकार होऊ शकतो, म्हणून ह्या काळात दान आणि इतर पुण्यकर्म मोठ्या प्रमाणात केलं जातं. अध्यात्मामध्ये पूर्णत्त्वाला जाण्यासाठी प्रथमतः शून्यत्त्व यावं लागतं. त्यासाठी प्रथम पायरीवर भौतिक जगाची शिडी वापरावी लागते. भौतिक जगाचं ज्ञान शेवटी अध्यात्माकडेच घेऊन जातं. अर्थात मध्ये अहंकार आला नाही तर! मनुष्याची भौतिक जीवन सुख आणि दुःखाच्या आवर्तनांमध्ये अडकलं आहे. सुख आणि दु;ख ह्या दोन्ही मध्ये गती निर्माण होते आणि त्या प्रत्येक गतीला तितक्याच परिमाणाची विरुद्ध दिशेची प्रतिगती निर्माण होते. ही प्रतिगती मनाच्या उपस्थितीमुळे तात्काळ न येता त्यात कालांतर जातं. ह्यालाच अध्यात्मामध्ये कर्मनियम असं म्हटलं आहे. साठवलेल्या कर्मांची निष्कृती करायची अतिशय उत्तम पद्धत म्हणजे यज्ञसाधना. ज्या हेतूने तुम्ही अग्नी प्रज्वलित केला असेल, तो हेतू पूर्ण करण्यासाठी तो अग्नी तुम्हाला मदत करतो. म्हणून यज्ञ म्हणजे सद्हेतूपूर्वक निर्माण केलेली गती किंवा प्रकाश. ह्या यज्ञ ज्योतीवर एकाग्रता केल्यामुळे कर्मनिष्कृतीच्या प्रक्रियेला गती मिळू शकते. प्रकाशाची शक्ती फार मोठी आहे पण ती शक्ती ग्रहण करण्यासाठी तुमचा हेतू शुद्ध पाहिजे. वैश्विक शक्ती व्यतिरिक्त आपण ज्याची ज्याची अपेक्षा करतो त्या सर्व अपेक्षा जर आपल्याला सोडून देता आल्या तर आपण पूर्णतेकडे जाऊ ज्याला अध्यामाने मुक्ती म्हटलं आहे. सलोकता, समीपता, सरूपता आणि सायुज्यता असे मुक्तीचे चार प्रकार आहेत. प्राचीन ऋषींनी रचलेल्या ऋचांमध्ये ह्या सर्वाचं वर्णन आहे. जिथे सुखही नाही आणि दुःखही नाही अशी मोक्षावस्था प्राप्त करण्यासाठी ज्येष्ठ मासामध्ये यज्ञ साधने सारखं तप आपल्याला करता आलं पाहिजे.”
विद्यार्थी शैक्षणिक साहाय्य योजनेतंर्गत बदलापूर/कल्याण परिसरातील सुमारे २५० विद्यार्थ्यांना पुढील आठवड्यात शैक्षणिक साहित्य देण्यात येणार असल्याची घोषणा करण्यात आली. दुपारच्या सत्रात वैद्यकीय समुपदेशन , जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार असे नेहमीचे संकल्पित उपक्रम संपन्न झाले आणि पूर्णाहुती तसेच आशीर्वाद मंत्र ग्रहण करून यज्ञ सोहळा संपन्न झाला.
Close x
यज्ञ ३८३ ८ जुलै २०१८, श्रीनर्मदा लहरी स्वाहाकार
नित्याप्रमाणे सकाळी ठीक ९.३० वाजता यजमानांच्या हस्ते आणि पूज्य आईच्या उपस्थितीत नर्मदा लहरी स्वाहाकाराला प्रारंभ झाला. यज्ञवेदी पूजन झाल्यानंतर यज्ञ प्रज्वलन आणि आवाहन मंत्र संपन्न झाले. त्यानंतर श्रीमद् आद्य शंकराचार्य आणि श्रीमद वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज ह्यांनी रचलेल्या नर्मदा लहरींचे पठण आणि हवनास सुरुवात झाली. सकाळच्या सत्रात श्री नर्मदा मानसपूजा संपन्न झाल्यावर श्री सद्गुरुंच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचे श्रवण सर्वांनी केले. प. प श्रीमद वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज पुण्यतिथी १३ जुलै रोजी असल्याने हे विशेष विवेचन ऐकवण्यात आले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“स्वामी महाराज ही स्वतंत्र व्यक्ती किंवा शक्ती अशी अस्तित्वात नाही, तर ते चैतन्य गुरुतत्त्वाशी संपूर्णपणे एकरूप झाले आहे. पण तरीही ह्या शक्तीपर्यंत पोहोचण्याचा मार्ग हा त्या रूपावर एकाग्रता करण्यातच आहे कारण त्या रूपाच्या माध्यमातून थेट त्या शक्तीपर्यंत पोहोचण्याचा पूल उपलब्ध होतो. विशेषतः पुण्यतिथीनिमित्त हे स्मरण घडल्यास ती शक्ती मूळ शक्तीपासून काही काळापुरती विलग होऊन आपल्याकरिता अवतरीत होऊ शकते. पुण्यतिथीच्या निमित्ताने स्वामी महाराजांच्या चरित्राचे अवलोकन करून त्यातून बोध घेण्याचा प्रयत्न आपण सर्वांनी केला पाहिजे. त्यांच्या चरित्र बोधामुळे आपल्याला ज्या गोष्टींचे ग्रहण करता येते, त्या म्हणजे संकल्प-निष्ठा, दंभ-परिहार, रसदोष-परिहार आणि अप्राकृत भक्ती. स्वामी महाराजांना आपण परमहंस परिव्राजकाचार्य असं म्हणतो. वस्तुतः ह्या काही डिग्र्या किंवा पदव्या नाहीत, तर हे शब्द म्हणजे त्यांनी आचरलेल्या तपःपूत जीवनाचा आरसा आहेत. संन्यास आश्रमाचे मुख्य प्रकार म्हणजे कुटीचक संन्यास, बहुदक संन्यास, हंस संन्यास आणि परमहंस संन्यास. ह्यात सगळ्यात सर्वात कठीण अशी शास्त्र नियमावली असलेला संन्यास म्हणजे विद्वत प्रकारचा परमहंस संन्यास. ह्या संन्यासाची नियमावली अतिशय कठोर असून त्याचे वर्णन मनुस्मृती, हंसोपनिषद आणि परमहंसोपनिषद ह्यामध्ये आढळते. खुंटीला बैल जुंपून जसा कोलू ओढतात तसं ह्या परमहंस संन्यासाने स्वतःला आयुष्यभर ज्ञानरूपी खुंटीला बांधून घ्यायचे असते. परिव्राजकाचार्य म्हणजे जो अमर्याद आहे, ज्याला कशाचीही मर्यादा नाही, असा. अशा ह्या परमहंस परिव्राजकाचार्य महापुरुषाचे कृपादान आपल्याला प्राप्त करायचे असेल तर त्यांच्या सतत स्मरणात आणि सत्संगात आपल्याला राहता आलं पाहिजे.”
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, जन्मोत्तर संस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन हे नित्याचे उपक्रम संपन्न झाले. यज्ञामध्ये स्तोत्र-मंत्रांचे सामूहिक पठण आणि हवनही उपस्थित साधकांनी केले. सायंकाळी पूर्णाहुती झाल्यावर आशीर्वाद मंत्राचे प्रोक्षण होऊन यज्ञाची सांगता श्रीगुरु पादुका दर्शनाने झाली.
Close x
यज्ञ ३८४, १२ ऑगस्ट 2018, श्रीगुरुपौर्णिमा यज्ञ
यज्ञ प्रज्वलनाआधी ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा ‘ ह्या नामस्मरणाच्या तालावर सगळे साधक दंग झाले आणि त्यानंतर नित्याप्रमाणे सकाळी ठीक९.३० वाजता पूज्य आईच्या उपस्थितीत गुरूपौर्णिमेच्या निमित्ताने आयोजित दत्तयज्ञाला प्रारंभ झाला. यज्ञवेदी पूजन झाल्यानंतर यज्ञ प्रज्वलन आणि आवाहन मंत्र संपन्न झाले. त्यानंतर परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आवाजातल्या ध्वनिमुद्रित दत्तात्रेय नामांनी दत्तात्रेयांच्या विविध रूपांना निमंत्रित करून हविर्द्रव्य अर्पण करण्यात आले. पुढे श्रीमद् थोरले स्वामी महाराज विरचित वेदपादस्तुती आणि श्रीदत्तभावसुधारस स्तोत्रांचे सामूहिकरीत्या पठण व हवन झाले.
आता वेळ होती ती सद्गुरु आगमनाची! त्यासाठी अत्यंत सुशोभित केलेल्या व्यासपीठावर पाद्यपूजनाची जय्यत तयारी करण्यात आली, फुलांच्या पायघड्या अंथरण्यात आल्या. ग्रंथ दिंडी सजवण्यात आली. बालसंस्कार वर्गातले बाल साधक पारंपरिक वेषात सज्ज झाले आणि मग श्री सद्गुरु पादुकांचे आगमन वाजत गाजत, नामस्मरणाच्या जयघोषात औक्षण करून करण्यात आले. त्यासोबत पूज्य आईंचेही स्वागत झाले. सोबत ग्रंथ पालखी, चंद्र, सूर्य हा सरंजाम होताच! श्री सद्गुरु-पादुका व्यासपीठावर स्थापन झाल्यावर त्यांचे षोडशोपचारांनी पूजन एका साधक दांपत्याने केले. पूजनाच्या वेळी श्रीविष्णुसहस्रनाम, पुरुषसूक्त, श्रीसूक्त आदीचे सामूहिक पठण झाले. अंती भावपूर्ण आरती श्री सद्गुरुंना अर्पण करण्यात आली. अन्नपूर्णाष्टक स्तोत्राने नैवेद्य अर्पण झाल्यावर सगळ्यांनी भोजन प्रसादाचा लाभ घेतला.
त्यानंतर सर्वप्रथम श्रीसद्गुरुंच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाने दुपारच्या सत्राचा प्रारंभ झाला. गुरुपौर्णिमेच्या निमित्ताने झालेल्या ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“उत्पत्ती, स्थिती आणि संहार अशी तिन्ही कार्य एका सद्गुरु शक्तीमध्ये एकवटली आहेत. सद्गुरु हे साक्षात परब्रह्म आहेत हे समजणं थोडं अवघड आहे. त्यासाठी प्रथम श्रद्धेची आवश्यकता असते. ईश्वर आणि सद्गुरु ह्यांमध्ये किंचितसा फरक असतो. ईश्वर हा सर्वत्र व्यापून असला, तरी ईश्वरी तत्त्वाला प्रकट होण्यासाठी भक्ताच्या आत्यंतिक श्रद्धेची आवश्यकता असते. सत्पुरुषांच्या बाबतीत मात्र ईश्वरी शक्ती त्यांच्यात स्वयमेव प्रकट झालेली असते. म्हणूनच ते सद्गरु पदावर असतात. ह्या शक्तीवर श्रद्धा असेल तरच ती शक्ती आपल्या अनुभवाच्या कक्षेत आपण आणू शकतो. त्यासाठी सद्‍गुरुंशी सतत अनुसंधान ठेवता आलं पाहिजे. अनुसंधानासाठी सद्‍गुरुंशी प्रत्यक्ष संपर्क साधावा लागतोच असं नाही तर सद्‍गुरुकार्यात, सद्गुरु संकल्पात सह्भागी होऊनही हे अनुसंधान आपल्याला साधता येतं. श्रीसद्गुरु प्रत्येक शिष्याची पात्रता ओळखून त्याला योग्य तो सल्ला देत असतात. तुकाराम महाराजांनी अत्यंत सुंदर शब्दात हे मांडलं आहे की, “ माझिया मनींचा जाणोनिया भाव, तो करी उपाव गुरुराव”. सत्कर्म कसे, कुठे आणि केव्हा करावे हे अचूक जे सांगतं ते म्हणजे गुरुतत्त्व. सत्कर्माशिवाय कर्माच्या गुंत्यातून सुटका होऊ शकत नाही. प्रारब्धाच्या रेखेवर जो मेख मारतो तो सद्गुरु! पण सगळ्यांना सद्गुरुंचं सामर्थ्य कळतंच असं नाही. एखादेवेळी संकटाला घाबरून भक्त विचलित होतो, त्याच्याकडून गुरुनिंदा घडते. गुरुनिंदा स्वतः करणे एवढंच नव्हे तर गुरुनिंदकाचे तोंड देखील पाहणे हे आपल्या अनेक पिढ्यांना नरकाच्या अंधारात ढकलण्यासारखे असते. तुकाराम महाराज एका अभंगात म्हणतात, “ तुका म्हणे गुरुनिंदकाचे तोंड, पाहता नरककुंड पूर्वजांसी !” भक्तांच्या विविध भौतिक अपेक्षांमुळे त्याच्याकडून हे पातक घडू शकतं. वस्तुत: सद्गुरू भौतिक अपेक्षा पूर्ण करण्यासाठी नसतातच. ते भक्ताच्या आध्यात्मिक कल्याणासाठी असतात. गुरुपौर्णिमेच्या दिवशी श्रीसद्‍गुरुंप्रती श्रद्धा वाढून गुरुनिंदेसारखा अपराध आपल्या हातून कधीही घडू नये आणि , आपलं आध्यात्मिक कल्याण झालं पाहिजे” असा संकल्प प्रत्येकाने केला पाहिजे.
श्री सद्गुरुंच्या ह्या विवेचनानंतर सर्व साधकांसमोर आणि यज्ञेश्वर नारायणाच्या साक्षीने www.yadnya.in ह्या संकेत स्थळाचे नवीन स्वरूपात विमोचन करण्यात आले. त्यानंतर अनुभव कथनाचा कार्यक्रम झाला. ह्यामध्ये बालसाधकांसह अनेकांनी आपले मनोगत व्यक्त केले, साधकांनी स्वरचित काव्य व मानसपूजा सद्गुरु चरणी अर्पण केली. सायंकाळी पूर्णाहुती झाल्यावर आशीर्वाद मंत्राचे प्रोक्षण होऊन श्रीगुरु पादुका दर्शनाने यज्ञाची सांगता झाली.
Close x
यज्ञ क्रमांक ३८५, दिनांक ९ सप्टेंबर २०१८, गीताई ज्ञानयज्ञ
परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी ह्यांच्या प्रेरणेने ३८५ वा सामूहिक यज्ञ गायत्री गार्डन, बदलापूर (पूर्व) ह्या स्थळी संपन्न झाला. नित्याप्रमाणे पूज्य आईंच्या उपस्थितीत गायत्री मंत्राच्या जयघोषात ठीक सकाळी ९.३० वाजता यजमानांनी यज्ञप्रज्वलन केले. त्यानंतर आवाहन मंत्र, श्रद्धा सूक्त इत्यादीचे पठण झाल्यावर परम पूजनीय श्री विनोबांनी मराठीमध्ये रचलेल्या गीताई ह्या गीतेच्या समश्लोकी मराठी भाषांतराच्या पठण आणि हवनास प्रारंभ झाला.
सकाळच्या सत्रामध्ये श्री आदित्य बापट ह्यांनी “ आचार्य विनोबा भावे आणि त्यांची गीताई”, ह्या विषयावर विवेचन केले. त्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ विनायक नरहर भावे अर्थात आचार्य विनोबा भावे ह्यांचा जन्म ११ सप्टेंबर १८९५ मध्ये रायगड येथील गागोदे इथे झाला. विनोबा आणि त्यांची भावंडे आईच्या संस्काराखाली लहानाची मोठी झाली. आईवर संतांच्या शिकवणीचा प्रभाव होता ज्यामुळे विनोबांवरही त्या विचारांचा पगडा लहानपणापासून होता. तरुण वयात सावरकर तर त्यानंतर गांधीजींच्या विचारांचा परिणाम विनोबांच्या विचारसरणीवर होत गेला. प्राचीन आध्यात्मिक विचार विशेषतः ब्रह्मसूत्रे, गीता, ऋग्वेद इत्यादी लहान वयातच विनोबा कोळून प्यायले होते. त्यांची बुद्धी अतिशय कुशाग्र आणि ग्रहण क्षमता प्रचंड दांडगी होती. १९४० मध्ये गांधीजींनी विनोबांना पहिला वैयक्तिक सत्याग्रही म्हणून घोषित केलं. गांधीजींचा आध्यात्मिक वारसाही विनोबांनी समर्थपणे चालवला. खरतर ते आधुनिक काळातले एक क्रांतदर्शी ऋषी होते. त्यांनी जीवनभर ज्ञानसाधना केली. त्यांना भारतीय आणि युरोपियन अशा मिळून एकूण २२ भाषा येत असत. सर्व धर्मातल्या मुख्य ग्रंथांचे अध्ययन वाचन, मनन, चिंतन त्यांनी केले होते आणि त्यावर आधारित विवरणात्मक ग्रंथ सुद्धा प्रकाशित केले. त्यांच्या विवरणात्मक साहित्याचं प्रमुख वैशिष्ट्य म्हणजे विषय आहे त्यापेक्षा अधिक सोपा करणे. त्यामध्ये कायम सर्वसमावेशक दृष्टी आणि समन्वयवादी विचार त्यांनी बाळगला. ऋग्वेदातल्या १०,५०० ऋचांपैकी ३००० ऋचा निवडण्याची वेचक दृष्टी त्यांच्याकडे होती. व्यक्तिशः ते अद्वैत मताचे होते परंतु सर्वधर्मातील समन्वयाचा त्यांच्याकडे दृष्टीकोन होता.
गीतेचे समश्लोकी आणि अतिशय सुलभ असे मराठी भाषांतर त्यांनी अवघ्या चार महिन्यात केलं आणि त्याला गीताई असं नाव दिलं. ह्या भाषांतरावर त्यांनी स्व-मताचा प्रभाव पडू दिला नाही. त्यांनी गीतेवर कित्येक प्रवचने केली आणि त्या प्रवचनांचे लिखाण करण्यासाठी त्यांना साने गुरुजींसारखा सिद्धहस्त लेखक मिळाला. पुढे त्याना भूदान चळवळी मुळे प्रसिद्धी मिळाली. ह्या चळवळीद्वारे त्यांनी काही लाख एकर जमीन गरिबांसाठी दानाद्वारे उपलब्ध करून दिली आणि त्यासाठी १९५१ ते १९६४ असे सतत पदभ्रमण केले. कमालीच्या प्रसिद्धी पराङ्मुख असलेल्या विनोबांना पहिला मॅगसेसे पुरस्कार मिळाला. १९७२ मध्ये त्यांनी क्षेत्रसंन्यास घेतला. पुढे त्यांना भारतरत्न ह्या भारताच्या सर्वोच्च पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. अतिशय सुबोध अशा स्वरचित गीताईच्या सुरुवातीच्या गीता ध्यानात विनोबा स्वतःला “नेणता” असं संबोधतात. गीताभाष्याचा संपूर्ण अधिकार असलेल्या ह्या महापुरुषाने स्वतःला नेणता म्हणणे हेच त्यांच्या श्रेष्ठत्वाचे लक्षण होय.”
दुपारच्या सत्रात नित्याप्रमाणे वैद्यकीय समुपदेशन, जन्मपूर्व संस्कार आणि बालसंस्कार वर्ग इत्यादी यज्ञ उपक्रम संपन्न झाले. उपस्थितांनी गीताईच्या सर्व अध्यायांचे पठण हवन केले. संध्याकाळी पूर्णाहुती झाली आणि यज्ञेश्वर नारायणाचे आशीर्वाद सर्वांनी ग्रहण केले.
Close x
यज्ञ ३८६, दिनांक ७ ऑक्टोबर २०१८, पितृयज्ञ
दिनांक ७ ऑक्टोबर रोजी पितृपंधरवडा निमित्ताने विशेष पितृयज्ञ संपन्न झाला. सुरुवातीला आवाहन मंत्र, श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्राचे पठण झाल्यानंतर गायत्री मंत्राच्या सामूहिकरीत्या पठण आणि हवनास प्रारंभ झाला.
सकाळच्या सत्रात स्वतंत्र यज्ञवेदीवरती सर्व उपस्थितांनी पिंड आणि हविचे हवन केले आणि उर्वरित हविर्द्रव्य जलार्पण करण्यात आले. ह्या वेळी श्री सद्गुरुंच्या आवाजात ध्वनिमुद्रित केलेल्या पितृसूक्तातल्या ऋचांचे श्रवण करून सगळ्यांनी मनोमन पूर्वजांसाठी पुण्य-अर्पण करण्याचा संकल्प केला. ह्या प्रसंगी “पितृकर्तव्य” ह्या विषयावर श्री गुरुजींनी घेतलेल्या विवेचनाचे (ध्वनिमुद्र्णाचे) श्रवण उपस्थितांनी केले. विवेचनाचा सारांश असा,
“जीवन जगताना जी जीवन प्रमेयं आपल्याला सोडवावी लागतात, त्यातलं सगळ्यात मोठं प्रमेय म्हणजे मृत्यू. प्रत्येकाला सतत मृत्यूची भीती वाटत असते. ही भीती नाहीशी करण्यासाठी आपल्या पूर्वजांनी मृत्यू प्रक्रियेचं आणि त्यावेळी होणाऱ्या दुखांचं अतिशय उत्कृष्ट विश्लेषण केलं आहे जे भगवद्गीतेतही आलं आहे. भगवद्गीतेमधला आठव्या अध्यायातला सहावा श्लोक असं सांगतो की आयुष्यभर जो छंद जोपासला असेल, तोच विचार अंतकाळी मनुष्याच्या मनात येतो. मनुष्याला मृत्यूसमयी जी दुःखं होतात, त्यांचे प्रकार म्हणजे विश्लेषज दुःख, मोहज दुःख, अनुतापज दुःख आणि दुःखदर्शनज दुःख. पुण्यात्म्याला मात्र ह्यातलं कोणत्याही प्रकारातलं दुःख होत नाही, कारण त्याला खात्री असते की आयुष्यभर आपण सत्कर्मच केली आहेत. मनुष्याला जीवन-मृत्यूच्या चक्रात बांधून ठेवणारे बंध म्हणजे न्यासानुबंध, ऋणानुबंध, वैरानुबंध आणि उपकारानुबंध. मात्र जो कोणत्याच बंधनात अडकलेला नाही त्याला शास्त्रामध्ये उदासीन म्हटलं आहे. हा कोणाच्याच मायेत अडकलेला नसतो तर सर्वांपासून अलिप्त असतो. ह्या बंधनातून स्वतःला आणि आपल्या पूर्वजांना सोडवण्यासाठी काय करता येईल? तर अग्नी साक्ष संकल्प करता येईल की, मी कृतज्ञ आहे, मी पूर्वजांसाठी श्रमाचा, धनाचा आणि वेळेचा त्याग करेन आणि मी केलेल्या सत्कर्म फळांचाही त्याग करेन. यज्ञाचा प्रकाश सूक्ष्म आणि स्थूलाच्या सीमारेषेवर उभा आहे. आपण केलेला ज्ञानपूर्वक कृतीचा संदेश तो नक्कीच पूर्वजांना पोहोचवतो. आजच्या दिवशी गायत्री मंत्राचा यज्ञसाक्ष संकल्प करून त्याचे पुण्य अर्पण करणे हे सर्वात उत्कृष्ट आहे.”
दिवसभर गायत्री मंत्राची आवर्तनं झाल्यानंतर पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्राने यज्ञाची सांगता करण्यात आली.
Close x
यज्ञ क्रमांक ३८६, दिनांक १४ ऑक्टोबर २०१८, शतचंडी स्वाहाकार
दिनांक १४ ऑक्टोबर २०१८, म्हणजे महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी होणारा संकल्पित यज्ञ, बदलापूर पूर्व इथे गायत्री गार्डन ह्या स्थळी संपन्न झाला. ह्या दिवशी नवरात्री निमित्त शतचंडी स्वाहाकार आयोजित केला होता. नित्याप्रमाणे सकाळी ठीक ९.३० वाजता यजमानांच्या हस्ते आणि पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यज्ञ प्रज्वलन संपन्न झालं. त्यानंतर आवाह्नीय मंत्र, श्रद्धा सूक्त, सिद्ध संप्रदाय लक्ष्मी यंत्रासमोर ऋणमुक्ती मंत्र साधना संपन्न झाल्यानंतर दुर्गासप्तशतीच्या पठण आणि हवनाला प्रारंभ करण्यात आला.सकाळच्या सत्रात श्रीशारदा संगीत आणि कला अकादमी ह्या संस्थेने परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या प्रेरणेने निर्माण केलेली “ श्रीदुर्गा सप्तशती ( पठण)” ही ध्वनिमुद्रिका पूज्य आईंच्या शुभहस्ते यज्ञाच्या साक्षीने विमोचित करण्यात आली. ह्या प्रसंगी श्रीक्षेत्र पांगरे, तालुका राजापूर, जिल्हा रत्नागिरी येथील परमपूज्य स्वामी शिवानंद स्वामी मंडळाचे श्री दिगंबर जोशी काका आणि श्री पंडितराव चव्हाण काका विशेष निमंत्रित म्हणून व्यासपीठावर उपस्थित होते. श्री जोशी काका, शारदा संगीत आणि कला अकादमीचे श्री यशोधन बापट ह्यांनी ह्यावेळी आपले मनोगत व्यक्त केले, तसेच निमंत्रितांचा सन्मान यज्ञसाक्षीने करण्यात आला.
त्यानंतर श्री सद्गुरुंचे ध्वनिमुद्रित विवेचन “ शक्तीची आयुधे” ह्याचं श्रवण उपस्थितांनी केलं. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“नवरात्रीतले नऊ दिवस असुरांशी युद्ध महिषासुरमर्दिनीने दहाव्या दिवशी त्यांच्यावर विजय मिळवला म्हणून तो दिवस आपण “विजयादशमीच्या” रूपाने साजरा करतो. वस्तुतः आपण प्रत्येकजण अंतर्मुखता प्राप्त करण्यासाठी आपल्या विकारांवर विजय मिळवण्याच्या प्रयत्नात असतो. जेव्हा आपल्यातल्या इच्छा, वासना, काम पुष्ट होतो तेव्हा आपले रुपांतर महिषासुरासारख्या असुरात होत असते. ह्या बेफाम कामनांना प्रतिबंध करण्यासाठी देवीने प्रतिकात्मक आयुधं धारण केली आहेत, ज्यांचा गुह्यअर्थ आपण जाणून घेऊया. ही आयुधं म्हणजे, अक्षमाला अर्थात सामूहिक मंत्रशक्ती, परशू अर्थात सद्गुरु आज्ञेचा आधार, गतिदायीनी गदा, योग्य दिशेचं प्रतीक असणारा बाण,दृढ निश्चयाचे प्रतीक असलेले वज्र, शक्ती दर्शक धनुष्य, शरणागती आणि साधनेचं प्रतीक असणारी ढाल-तलवार, नियंत्रित शक्ती दर्शवणारा कमंडलू. ही आठ शस्त्रं जर आपण योग्यरीत्या वापरू शकलो तर आपला अंतर्मुखतेकडे प्रवास सुरु होऊ शकतो.”
दुपारच्या सत्रामध्ये कुमारिका पूजन, जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार तसेच वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम संपन्न झाले. इतरांनी हवन पठण सुरु ठेवले. पूर्णाहुती नंतर सर्व उपस्थित साधकांनी श्रीसद्गुरु पादुका आणि पूज्य आईंचे दर्शन घेतले.
Close x
यज्ञ क्रमांक ३८८, दिनांक ११ नोव्हेंबर २०१८ , महाविष्णू यज्ञ
दिनांक ११ नोव्हेंबर २०१८, म्हणजे महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी होणारा संकल्पित यज्ञ, बदलापूर पूर्व इथे गायत्री गार्डन ह्या स्थळी संपन्न झाला. ह्या दिवशीपरमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री बापट गुरुजी ह्यांची तिसरी पुण्यतिथी असल्याने त्या निमित्त महाविष्णू यज्ञ आयोजित केला होता. नित्याप्रमाणे सकाळी ठीक ९.३० वाजता यजमानांच्या हस्ते आणि पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यज्ञ प्रज्वलन संपन्न झालं. त्यानंतर आवाहनीय मंत्र, श्रद्धा सूक्त म्हणून विष्णूसहस्रनाम पठण आणि हवनाला प्रारंभ करण्यात आला.
सकाळच्या सत्रात “ श्रीमद्भगवद्गीता : श्रीकृष्ण बासरीचे सूर” हा परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींचा नवीन ग्रंथ पूज्य आईंच्या शुभहस्ते यज्ञसाक्षीने विमोचित करण्यात आला. सन २०१२ मध्ये श्री सद्गुरुंनी सुमारे ३०० भक्तांना सोबत घेऊन चारधाम-पंचप्रयाग यात्रा केली होती. या यात्रेदरम्यान त्यांनी भगवान श्रीकृष्ण आणि श्रीमद्भगवद्गीता ह्या विषयांवर जी विवेचने घेतली, त्याचा पहिला भाग गतवर्षी “ श्रीकृष्ण नावाचं सावळं सामर्थ्य” ह्या नावाने प्रकाशित करण्यात आला होता. आता त्या विवेचनांचा भगवद्गीता ह्या विषयावर आधारित असलेला दुसरा भाग ह्या ग्रंथाच्या निमित्ताने श्री सद्गुरु पुण्यतिथीचे औचित्य साधून प्रकाशित करण्यात आला.
त्यानंतर श्री सद्गुरुंचे ध्वनिमुद्रित विवेचन “ साधन, शक्ती आणि सवड” ह्याचं श्रवण उपस्थितांनी केलं. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“सवड, शक्ती आणि साधन यांची त्रिपुटी कार्यसाफल्य देते. आवड असेल तर सवड निर्माण होते,त्यामुळे एखादे कार्य करण्यासाठी माझ्याकडे वेळेची उपलब्धता नाही या सबबीला काही अर्थ नसतो. बर्‍याच वेळेला लक्षात येतं की आपण अनावश्यक गोष्टी जसं परनिंदा, वायफळ चर्चा इत्यादींमध्ये आपला बहुमोल वेळ खर्च करत असतो. साधनांच्या उपलब्धतेची कमतरताही शक्यतो उद्भवत नाही. किंबहुना आवश्यक ते साधन उपलब्ध होण्याची वाट बघण्यापेक्षा उपलब्ध असलेल्या साधनांचा पुरेपूर उपयोग करून कार्य सुरूकरणं हे अधिक योग्य असतं. आपल्या वाट्याला येणारी दुःखंआणि संकटं हीसुद्धा खरंतर तपाची साधनंच आहेत! आंतरशक्ती जागृत झाल्याशिवाय बाह्य शक्तीचा उपयोग होत नाही. इच्छा आणि श्रद्धा या अंतःशक्तींची जागृती केली,तर बाह्य सद्गुरुतत्त्वाची शक्ती नेहमीच साथ देते. कुठ्ल्याही सांसारिक व्यथेची आठवण न होता प्रत्येक साधकाने सवड काढून गंगा परिक्रमेसारख्या सत्कर्मातसहभागी झालं पाहिजे. त्याग करताना आपल्यावर फार मोठी नैतिक जबाबदारी असते. आपण तिथे जाऊन द्वेष, मत्सर, क्रोधादि वाईट विचारांची भर टाकणार आहोत का? तिथलं वातावरण दुषित करणार आहोत का? ह्या सगळ्याचा नीट विचार आपण केला पाहिजे, नाहीतर देह फक्त परिक्रेला जाईल आणि मन मात्र भोंगळ कल्पनांनी आणि श्रद्धाहीनतेने भरलेलंअसेल. यामुळे प्रगती होण्याऐवजी अधोगती मात्र होईल. आपल्या पूर्वसुरींनी शक्तीनिर्मितीमधल्या अडचणींना कालुष्य म्हटलंआहे. राग, ईर्षा, चिकिर्षा, असूया, द्वेष, अमर्ष या सहा प्रकारच्या कालुष्यामुळे मनुष्याला विनयाचा विसर पडतो. पातंजल योगशास्त्रानुसार या कालुष्यावर मात करण्यासाठीचे उपाय आहेत मैत्री, करुणा, मुदिता आणि उपेक्षा. जीवन हीच एक परिक्रमा आहे. या जीवनाच्या परिक्रमेत सद्गुरुतत्त्वाशी खर्या अर्थाने एकरूप होण्यासाठी सद्गुरु आज्ञेचे तंतोतंत पालन आणि तपाचरण हेच अपेक्षित कार्याला सफलता देते.”
श्री सद्गुरु पुण्यतिथीच्या निमित्ताने केलेला “नमो गुरवे वासुदेवाय” ह्या नामाचा सुमारे एक कोटी वीस लाखांपेक्षा अधिक मात्रेने पूर्ण झालेला जप-ध्यान संकल्पसुद्धा यज्ञसाक्षीने श्रीसद्गुरुचरणी अर्पण करण्यात आला. दुपारच्या सत्रात नेहमीप्रमाणे वैद्यकीय समुपदेशन, बालसंस्कार वर्ग आणि जन्मपूर्व संस्कार वर्ग संपन्न झाला. दुपारच्या सत्रात पठण हवन सुरू ठेवण्यात आलं. सायं ठीक ५.०० वाजता पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्र झाल्यानंतर यज्ञसोहळ्याची सांगता पादुका दर्शनाने झाली.
दिनांक ११ नोव्हेंबर २०१८, म्हणजे महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी होणारा संकल्पित यज्ञ, बदलापूर पूर्व इथे गायत्री गार्डन ह्या स्थळी संपन्न झाला. ह्या दिवशीपरमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री बापट गुरुजी ह्यांची तिसरी पुण्यतिथी असल्याने त्या निमित्त महाविष्णू यज्ञ आयोजित केला होता. नित्याप्रमाणे सकाळी ठीक ९.३० वाजता यजमानांच्या हस्ते आणि पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यज्ञ प्रज्वलन संपन्न झालं. त्यानंतर आवाहनीय मंत्र, श्रद्धा सूक्त म्हणून विष्णूसहस्रनाम पठण आणि हवनाला प्रारंभ करण्यात आला.
सकाळच्या सत्रात “ श्रीमद्भगवद्गीता : श्रीकृष्ण बासरीचे सूर” हा परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींचा नवीन ग्रंथ पूज्य आईंच्या शुभहस्ते यज्ञसाक्षीने विमोचित करण्यात आला. सन २०१२ मध्ये श्री सद्गुरुंनी सुमारे ३०० भक्तांना सोबत घेऊन चारधाम-पंचप्रयाग यात्रा केली होती. या यात्रेदरम्यान त्यांनी भगवान श्रीकृष्ण आणि श्रीमद्भगवद्गीता ह्या विषयांवर जी विवेचने घेतली, त्याचा पहिला भाग गतवर्षी “ श्रीकृष्ण नावाचं सावळं सामर्थ्य” ह्या नावाने प्रकाशित करण्यात आला होता. आता त्या विवेचनांचा भगवद्गीता ह्या विषयावर आधारित असलेला दुसरा भाग ह्या ग्रंथाच्या निमित्ताने श्री सद्गुरु पुण्यतिथीचे औचित्य साधून प्रकाशित करण्यात आला.
त्यानंतर श्री सद्गुरुंचे ध्वनिमुद्रित विवेचन “ साधन, शक्ती आणि सवड” ह्याचं श्रवण उपस्थितांनी केलं. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“सवड, शक्ती आणि साधन यांची त्रिपुटी कार्यसाफल्य देते. आवड असेल तर सवड निर्माण होते,त्यामुळे एखादे कार्य करण्यासाठी माझ्याकडे वेळेची उपलब्धता नाही या सबबीला काही अर्थ नसतो. बर्‍याच वेळेला लक्षात येतं की आपण अनावश्यक गोष्टी जसं परनिंदा, वायफळ चर्चा इत्यादींमध्ये आपला बहुमोल वेळ खर्च करत असतो. साधनांच्या उपलब्धतेची कमतरताही शक्यतो उद्भवत नाही. किंबहुना आवश्यक ते साधन उपलब्ध होण्याची वाट बघण्यापेक्षा उपलब्ध असलेल्या साधनांचा पुरेपूर उपयोग करून कार्य सुरूकरणं हे अधिक योग्य असतं. आपल्या वाट्याला येणारी दुःखंआणि संकटं हीसुद्धा खरंतर तपाची साधनंच आहेत! आंतरशक्ती जागृत झाल्याशिवाय बाह्य शक्तीचा उपयोग होत नाही. इच्छा आणि श्रद्धा या अंतःशक्तींची जागृती केली,तर बाह्य सद्गुरुतत्त्वाची शक्ती नेहमीच साथ देते. कुठ्ल्याही सांसारिक व्यथेची आठवण न होता प्रत्येक साधकाने सवड काढून गंगा परिक्रमेसारख्या सत्कर्मातसहभागी झालं पाहिजे. त्याग करताना आपल्यावर फार मोठी नैतिक जबाबदारी असते. आपण तिथे जाऊन द्वेष, मत्सर, क्रोधादि वाईट विचारांची भर टाकणार आहोत का? तिथलं वातावरण दुषित करणार आहोत का? ह्या सगळ्याचा नीट विचार आपण केला पाहिजे, नाहीतर देह फक्त परिक्रेला जाईल आणि मन मात्र भोंगळ कल्पनांनी आणि श्रद्धाहीनतेने भरलेलंअसेल. यामुळे प्रगती होण्याऐवजी अधोगती मात्र होईल. आपल्या पूर्वसुरींनी शक्तीनिर्मितीमधल्या अडचणींना कालुष्य म्हटलंआहे. राग, ईर्षा, चिकिर्षा, असूया, द्वेष, अमर्ष या सहा प्रकारच्या कालुष्यामुळे मनुष्याला विनयाचा विसर पडतो. पातंजल योगशास्त्रानुसार या कालुष्यावर मात करण्यासाठीचे उपाय आहेत मैत्री, करुणा, मुदिता आणि उपेक्षा. जीवन हीच एक परिक्रमा आहे. या जीवनाच्या परिक्रमेत सद्गुरुतत्त्वाशी खर्या अर्थाने एकरूप होण्यासाठी सद्गुरु आज्ञेचे तंतोतंत पालन आणि तपाचरण हेच अपेक्षित कार्याला सफलता देते.”
श्री सद्गुरु पुण्यतिथीच्या निमित्ताने केलेला “नमो गुरवे वासुदेवाय” ह्या नामाचा सुमारे एक कोटी वीस लाखांपेक्षा अधिक मात्रेने पूर्ण झालेला जप-ध्यान संकल्पसुद्धा यज्ञसाक्षीने श्रीसद्गुरुचरणी अर्पण करण्यात आला. दुपारच्या सत्रात नेहमीप्रमाणे वैद्यकीय समुपदेशन, बालसंस्कार वर्ग आणि जन्मपूर्व संस्कार वर्ग संपन्न झाला. दुपारच्या सत्रात पठण हवन सुरू ठेवण्यात आलं. सायं ठीक ५.०० वाजता पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्र झाल्यानंतर यज्ञसोहळ्याची सांगता पादुका दर्शनाने झाली.
Close x
यज्ञ ३८९, दिनांक १८ नोव्हेंबर २०१८, हरिहर यज्ञ, श्रीक्षेत्र त्र्यंबकेश्वर
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री बापट गुरुजी ज्यांचा उल्लेख “ज्ञानगुरु” असा करत त्या पूजनीय स्वामी विज्ञानानंद ह्यांची पंचविसावी पुण्यतिथी १८ नोव्हेंबर २०१८ ह्या दिवशी असल्याने, त्या निमित्त श्रीक्षेत्र त्र्यंबकेश्वर इथे विशेष हरिहर यज्ञाचे आयोजन करण्यात आले होते.
जानेवारी २०१४ मध्ये घेतलेल्या तुळजापूर इथल्या शक्ती स्वाहाकारानंतर प्रथमच बाह्य क्षेत्री यज्ञाचे आयोजन झाले असल्याने सर्व साधकांमध्ये आनंद आणि उत्साहाची निर्मिती झाली होती. त्र्यंबकेश्वर येथील श्री निरंजनी आखाडा, भक्त निवास इथल्या भव्य पटांगणावर यज्ञ मंडप उभारण्यात आला होता. यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला, अर्थातदिनांक १७ नोव्हेंबर रोजी संध्याकाळी सुंदर दिव्यांची-पणत्यांची रोषणाई यज्ञस्थळी करण्यात आली. त्यानंतर पणत्यांनी सजवलेल्या यज्ञवेदीसमोर सामुहिक रामरक्षापठण झाले. प्रत्यक्ष यज्ञाच्या दिवशीदिनांक १८ नोव्हेंबरला सकाळी वैयक्तिक नामजप झाल्यानंतर नामस्मरणाने उत्तम वातावरण निर्मिती झाली आणि ठीक ८.३० वाजता यज्ञाचं प्रज्वलन पूज्य आईंच्या उपस्थितीत करण्यात आलं. प्रथम आवाहनमंत्र झाल्यांनतर श्रद्धासूक्ताचं सामुहिक पठण झालं. त्यांनतर श्रीसूक्त, पुरुषसूक्त आणि विष्णू सहस्रनाम आणि रुद्रसूक्ताची आवर्तने झाल्यानंतर श्री आदित्य बापट ह्यांनी स्थानमाहात्म्य सांगून पूज्य स्वामी विज्ञानानंद ह्यांच्या कार्याची ओळख साधकांना करून दिली. त्याचा सारांश असा,
“ आज स्वामी विज्ञानानंद ह्यांनी प्रकाशसमाधी घेतलेल्या दिवसाला २५ वर्षे पूर्ण झाली. १९१८ ते १९९३ हा त्यांच्या जीवनाचा कालखंड. २२ मार्च १९५७ ह्या दिवशी त्यांना ज्ञानाची जाणीव, म्हणजे आत्मसाक्षात्कार झाला आणि १९६३ मध्ये त्यांनी विविदिषा संन्यास स्वीकारला. त्यांनी जवळ जवळ पन्नास विविध ज्ञानशाखांचा अभ्यास करून २५२ पुस्तकांची निर्मिती केली आणि ३६ जर्नल्समध्ये शोधलेख प्रसिद्ध केले. ते दिवसातले १६-१८ तास अभ्यास-चिंतनामध्ये व्यतीत करत असत. ‘सुख आणि दुःखह्यांचा परस्पर संबंध काय’ हा त्यांच्या चिंतनाचा एक विषय होता आणि ह्या प्रश्नाला त्यांनी आधुनिक विज्ञानाच्या आधारे उत्तरं शोधण्याचा प्रयत्न केला. त्यांच्या जीवनाच्या शेवटच्या टप्प्यात त्यांनी साधकांना यज्ञाच्या दृष्टीकोनातून प्रकाश-शक्तीची उपासना करायला सांगितली. स्वामीजींनी त्यांच्या ‘यज्ञ प्रकाश शक्ती’ पुस्तकात आधुनिक अर्थाने ही यज्ञ-संकल्पना स्पष्ट केली आहे. सद्गुरु श्री बापट गुरुजी त्यांच्या संपर्कातसन १९७१-७२ पासूनच होते. स्वामीजीनी डिसेंबर १९९२ मध्ये प्रथमत: मोठ्या प्रमाणावर घेतलेल्या सामुहिक यज्ञामध्ये श्री सद्गुरुंचाही सक्रीय सहभाग होता. ३० पेक्षा अधिक लोकांनी महिन्यातील एका दिवशी एकत्र येऊन संकल्पपूर्वक हवन करावं ह्या स्वामीजींच्या विचारांनी प्रेरित होऊन परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींनी ३३ साधकांना बरोबर घेऊन दरमहा एक यज्ञ, असा ८४ यज्ञांचा संकल्प मार्च १९९४ पासून सुरू केला. स्वामीजींच्या प्रेरणेने सुरू झालेला हा यज्ञ उपक्रम गेले पंचवीस वर्ष अखंड सुरू आहे. पूज्य स्वामी विज्ञानानंद ह्यांच्या प्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी आपण आज यज्ञ आयोजित केला आहे”.
परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींनी सुचवलेल्या यज्ञ-संकल्पाची त्रिसूत्री म्हणजे सन्मान, संगतीकरण आणि दान. ह्या त्रिसूत्रीला अनुसरून काही विशेष निमंत्रित यज्ञ कार्यक्रमास उपस्थित होते. ह्यामध्ये पूज्य श्री भाऊ महाराज स्वर्गे परिवारतर्फे श्री बापू स्वर्गे, पूज्य श्री पिठले महाराज भक्त परिवारातर्फे श्री मिलिंददादा मगर, श्री पूर्णानंद स्वामी भक्त परिवारातर्फे श्री रामभाऊ मराठे, श्री चिटणीस काका, माजी अध्यक्ष त्र्यंबकेश्वर संस्थान, श्री पंचायती आखाडा, बडा उदासीन येथील आदरणीय बालक मुनीजी महाराज, श्री देविदासजी महाराज ह्यांचा सन्मान यज्ञसाक्षीने करण्यात आला. पूज्य दादा महाराज ससाणे, वज्रेश्वरी ह्यांचीही उपस्थिती यज्ञात होती आणि त्यांनी सर्व साधकांना आशीर्वाद दिले.
यज्ञामध्ये श्री सद्गुरुंच्या ग्रंथाचे प्रदर्शन ठेवण्यात आले, ज्याला भरभरून प्रतिसाद मिळाला. सायंकाळी ठीक ४.३० वाजता पूर्णाहुती संपन्न झाली आणि सर्व साधक साधनेचे फलित मनात साठवून पुनश्च प्रपंचाकडे मार्गस्थ झाले.
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री बापट गुरुजी ज्यांचा उल्लेख “ज्ञानगुरु” असा करत त्या पूजनीय स्वामी विज्ञानानंद ह्यांची पंचविसावी पुण्यतिथी १८ नोव्हेंबर २०१८ ह्या दिवशी असल्याने, त्या निमित्त श्रीक्षेत्र त्र्यंबकेश्वर इथे विशेष हरिहर यज्ञाचे आयोजन करण्यात आले होते.
जानेवारी २०१४ मध्ये घेतलेल्या तुळजापूर इथल्या शक्ती स्वाहाकारानंतर प्रथमच बाह्य क्षेत्री यज्ञाचे आयोजन झाले असल्याने सर्व साधकांमध्ये आनंद आणि उत्साहाची निर्मिती झाली होती. त्र्यंबकेश्वर येथील श्री निरंजनी आखाडा, भक्त निवास इथल्या भव्य पटांगणावर यज्ञ मंडप उभारण्यात आला होता. यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला, अर्थातदिनांक १७ नोव्हेंबर रोजी संध्याकाळी सुंदर दिव्यांची-पणत्यांची रोषणाई यज्ञस्थळी करण्यात आली. त्यानंतर पणत्यांनी सजवलेल्या यज्ञवेदीसमोर सामुहिक रामरक्षापठण झाले. प्रत्यक्ष यज्ञाच्या दिवशीदिनांक १८ नोव्हेंबरला सकाळी वैयक्तिक नामजप झाल्यानंतर नामस्मरणाने उत्तम वातावरण निर्मिती झाली आणि ठीक ८.३० वाजता यज्ञाचं प्रज्वलन पूज्य आईंच्या उपस्थितीत करण्यात आलं. प्रथम आवाहनमंत्र झाल्यांनतर श्रद्धासूक्ताचं सामुहिक पठण झालं. त्यांनतर श्रीसूक्त, पुरुषसूक्त आणि विष्णू सहस्रनाम आणि रुद्रसूक्ताची आवर्तने झाल्यानंतर श्री आदित्य बापट ह्यांनी स्थानमाहात्म्य सांगून पूज्य स्वामी विज्ञानानंद ह्यांच्या कार्याची ओळख साधकांना करून दिली. त्याचा सारांश असा,
“ आज स्वामी विज्ञानानंद ह्यांनी प्रकाशसमाधी घेतलेल्या दिवसाला २५ वर्षे पूर्ण झाली. १९१८ ते १९९३ हा त्यांच्या जीवनाचा कालखंड. २२ मार्च १९५७ ह्या दिवशी त्यांना ज्ञानाची जाणीव, म्हणजे आत्मसाक्षात्कार झाला आणि १९६३ मध्ये त्यांनी विविदिषा संन्यास स्वीकारला. त्यांनी जवळ जवळ पन्नास विविध ज्ञानशाखांचा अभ्यास करून २५२ पुस्तकांची निर्मिती केली आणि ३६ जर्नल्समध्ये शोधलेख प्रसिद्ध केले. ते दिवसातले १६-१८ तास अभ्यास-चिंतनामध्ये व्यतीत करत असत. ‘सुख आणि दुःखह्यांचा परस्पर संबंध काय’ हा त्यांच्या चिंतनाचा एक विषय होता आणि ह्या प्रश्नाला त्यांनी आधुनिक विज्ञानाच्या आधारे उत्तरं शोधण्याचा प्रयत्न केला. त्यांच्या जीवनाच्या शेवटच्या टप्प्यात त्यांनी साधकांना यज्ञाच्या दृष्टीकोनातून प्रकाश-शक्तीची उपासना करायला सांगितली. स्वामीजींनी त्यांच्या ‘यज्ञ प्रकाश शक्ती’ पुस्तकात आधुनिक अर्थाने ही यज्ञ-संकल्पना स्पष्ट केली आहे. सद्गुरु श्री बापट गुरुजी त्यांच्या संपर्कातसन १९७१-७२ पासूनच होते. स्वामीजीनी डिसेंबर १९९२ मध्ये प्रथमत: मोठ्या प्रमाणावर घेतलेल्या सामुहिक यज्ञामध्ये श्री सद्गुरुंचाही सक्रीय सहभाग होता. ३० पेक्षा अधिक लोकांनी महिन्यातील एका दिवशी एकत्र येऊन संकल्पपूर्वक हवन करावं ह्या स्वामीजींच्या विचारांनी प्रेरित होऊन परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींनी ३३ साधकांना बरोबर घेऊन दरमहा एक यज्ञ, असा ८४ यज्ञांचा संकल्प मार्च १९९४ पासून सुरू केला. स्वामीजींच्या प्रेरणेने सुरू झालेला हा यज्ञ उपक्रम गेले पंचवीस वर्ष अखंड सुरू आहे. पूज्य स्वामी विज्ञानानंद ह्यांच्या प्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी आपण आज यज्ञ आयोजित केला आहे”.
परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींनी सुचवलेल्या यज्ञ-संकल्पाची त्रिसूत्री म्हणजे सन्मान, संगतीकरण आणि दान. ह्या त्रिसूत्रीला अनुसरून काही विशेष निमंत्रित यज्ञ कार्यक्रमास उपस्थित होते. ह्यामध्ये पूज्य श्री भाऊ महाराज स्वर्गे परिवारतर्फे श्री बापू स्वर्गे, पूज्य श्री पिठले महाराज भक्त परिवारातर्फे श्री मिलिंददादा मगर, श्री पूर्णानंद स्वामी भक्त परिवारातर्फे श्री रामभाऊ मराठे, श्री चिटणीस काका, माजी अध्यक्ष त्र्यंबकेश्वर संस्थान, श्री पंचायती आखाडा, बडा उदासीन येथील आदरणीय बालक मुनीजी महाराज, श्री देविदासजी महाराज ह्यांचा सन्मान यज्ञसाक्षीने करण्यात आला. पूज्य दादा महाराज ससाणे, वज्रेश्वरी ह्यांचीही उपस्थिती यज्ञात होती आणि त्यांनी सर्व साधकांना आशीर्वाद दिले.
यज्ञामध्ये श्री सद्गुरुंच्या ग्रंथाचे प्रदर्शन ठेवण्यात आले, ज्याला भरभरून प्रतिसाद मिळाला. सायंकाळी ठीक ४.३० वाजता पूर्णाहुती संपन्न झाली आणि सर्व साधक साधनेचे फलित मनात साठवून पुनश्च प्रपंचाकडे मार्गस्थ झाले.
Close x
यज्ञ ३९०, दिनांक ९ डिसेंबर २०१८, दत्तयज्ञ
दिनांक ९ डिसेंबर रोजी मार्गशीर्ष महिन्यात येणाऱ्या श्रीदत्तजयंतीच्या निमित्त्याने महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी श्रीदत्त यज्ञ आयोजित करण्यात आला होता. ह्याच दिवशी प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्ट आणि श्री वामनराव ओक रक्तपेढी, ठाणे ह्यांच्या समन्वयाने रक्तदान शिबिराचे आयोजन करण्यात आले होते. सकाळी ठीक ९.३० वाजता यजमानांच्या हस्ते आणि पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यज्ञ प्रज्वलन झालं. यज्ञ प्रज्वलन झाल्यानंतर रक्तदान शिबिराला सुद्धा प्रारंभ झाला आणि इच्छुक दात्यांनी यज्ञ साक्षीने रक्तदानाच्या पवित्र कार्यात सहभाग घ्यायला सुरुवात केली.
सकाळच्या सत्रात आवाहन मंत्र, श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र इत्यादी झाल्यानंतर परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री बापट गुरुजींच्या ध्वनिमुद्रित स्वरात दत्तात्रेय नामावलीतल्या एकेका दत्तनामाचे उच्चारण करून त्या त्या दत्तस्वरूपाला आवाहन करण्यात आले आणि हविर्भाग अर्पण करण्यात आले. त्यानंतर प.प. श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजांनी रचलेल्या श्रीदत्तभावसुधारस स्तोत्र ह्यासारख्या स्तोत्रांचे सामूहिकरीत्या रीत्या पठण आणि हवनास प्रारंभ झाला. सकाळच्या सत्रात श्री दत्तात्रेय मानसपूजा संपन्न झाल्यानंतर श्रीगुरुजींनी पूर्वी घेतलेल्या विवेचनाचे पुनश्च श्रवण सर्व उपस्थितांनी केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“चिरंजीवीत्त्व पत्करून विशिष्ट लीला अवतारात परिभ्रमण करत शिष्यांना मार्गदर्शन करणे हे दत्तात्रेयांच्या गुणवैशिष्ट्यांचे वर्णन आहे. जो खरा आर्त त्या प्रत्येकाला त्यांनी दर्शन दिलं. पिठापूर येथे अप्पलराज आणि सुमतीमातेने श्राद्धाचे जेवण भीक्षा म्हणून अत्यंत निष्पाप मनाने आणि भक्ती भावाने, सर्व नियमांच्या पलीकडे जाऊन दत्तात्रेयांना दिले आणि तो भाव ओळखून दत्तात्रेयांनी श्रीपादश्रीवल्लभ हा अवतार घेऊन त्यांच्या पोटी जन्म घेतला. त्यानंतर श्रीमद् नृसिंह सरस्वती स्वामी महाराजांच्या रूपात पुढचे अवतरण झाले. दत्तसंप्रदायाचा पाया पुढे श्रीमद वासुदेवानंद सरस्वती टेंबे स्वामी महाराजांनी भक्कम केला आणि त्यासाठी अनेक स्तोत्र, मंत्र आणि ग्रंथांची निर्मिती त्यांनी केली. दत्तसंप्रदायातला मुख्य ग्रंथ म्हणजे श्रीगुरुचरित्र. ह्या प्रासादिक ग्रंथाच्या वाचनाची आज्ञा गुरुमुखातून मिळावी लागते तरच ते वाचन लाभदायी ठरतं. गुरुचरित्र वाचनातून उचित आध्यात्मिक लाभ मिळण्यासाठी अजून काही अटी आहेत. त्या म्हणजे फल प्राप्तीसाठी आवश्यक त्या कालांतराचा स्वीकार करणे आणि उत्कट श्रद्धा ठेवणे. मिळणारा लाभ हा चार प्रकारे मिळू शकतो; सामान्य, साधारण, विशेष आणि अनन्य. गुरुचरित्र हा ग्रंथ साक्षात कल्पतरू आहे. मात्र त्याकडे काय मागावं हे समजावं लागतं. मायेतून मुक्त होण्यासाठी मी गुरुचरित्र पारायण करेन आणि श्री दत्तात्रेयांचे आशीर्वाद मला मोक्ष प्राप्ती साठी पाहिजेत अशी भावना सर्वश्रेष्ठ लाभ मिळवून देते. गुरुचरित्राच्या श्रध्दायुक्त पठणाने बुद्धीमध्ये अग्नी प्रज्वलित होतो आणि ती अग्निस्वरूप शक्ती सद्गुरुतत्त्वाकडून आपल्याकडे येते. अर्थात त्याचा उपयोग कसा करायचा हे आपल्यावर अवलंबून असतं. लाभासाठी त्याग हा अनिवार्य आहे. गुरुचरित्रातून निघणारं महत्त्वाचं तात्पर्य म्हणजे भौतिक कल्याणाच्या ओढीमागेच शाश्वत कल्याणाची अनिवार भूक सामावली आहे. ही भूक आपल्या आत्मतत्त्वाला लागली आहे. आपली आत्मिक उन्नती साधण्याची संधी आपल्याला सद्गुरुतत्त्वं वारंवार देत असतं. पण आलेली संधी ओळखून तसं वागणं हे आपल्या हातात असतं. हे चिंतन जर घडलं नाही, तर जन्मोजन्मी नुसती पारायणे घडतील पण त्यातून खरी आत्म उन्न्ती होऊ शकणार नाही. खऱ्या गुरुकृपेचा दरवाजा आपल्याला गुरुचरित्राचं पठण करून उघडता आला पाहिजे.”
विवेचनानंतर अन्नपूर्णाष्टक स्तोत्राचे पठण करून यज्ञाला नैवेद्याचे अर्पण करण्यात आले. दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार इत्यादी उपक्रम संपन्न झाले. रक्तदान शिबिरात एकंदर ३२ जणांनी रक्तदानाचे पुण्यकर्तव्य केले. संध्याकाळी ५.३० वाजता पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्राने यज्ञाची सांगता करण्यात आली.
दिनांक ९ डिसेंबर रोजी मार्गशीर्ष महिन्यात येणाऱ्या श्रीदत्तजयंतीच्या निमित्त्याने महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी श्रीदत्त यज्ञ आयोजित करण्यात आला होता. ह्याच दिवशी प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्ट आणि श्री वामनराव ओक रक्तपेढी, ठाणे ह्यांच्या समन्वयाने रक्तदान शिबिराचे आयोजन करण्यात आले होते. सकाळी ठीक ९.३० वाजता यजमानांच्या हस्ते आणि पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यज्ञ प्रज्वलन झालं. यज्ञ प्रज्वलन झाल्यानंतर रक्तदान शिबिराला सुद्धा प्रारंभ झाला आणि इच्छुक दात्यांनी यज्ञ साक्षीने रक्तदानाच्या पवित्र कार्यात सहभाग घ्यायला सुरुवात केली.
सकाळच्या सत्रात आवाहन मंत्र, श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र इत्यादी झाल्यानंतर परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री बापट गुरुजींच्या ध्वनिमुद्रित स्वरात दत्तात्रेय नामावलीतल्या एकेका दत्तनामाचे उच्चारण करून त्या त्या दत्तस्वरूपाला आवाहन करण्यात आले आणि हविर्भाग अर्पण करण्यात आले. त्यानंतर प.प. श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजांनी रचलेल्या श्रीदत्तभावसुधारस स्तोत्र ह्यासारख्या स्तोत्रांचे सामूहिकरीत्या रीत्या पठण आणि हवनास प्रारंभ झाला. सकाळच्या सत्रात श्री दत्तात्रेय मानसपूजा संपन्न झाल्यानंतर श्रीगुरुजींनी पूर्वी घेतलेल्या विवेचनाचे पुनश्च श्रवण सर्व उपस्थितांनी केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“चिरंजीवीत्त्व पत्करून विशिष्ट लीला अवतारात परिभ्रमण करत शिष्यांना मार्गदर्शन करणे हे दत्तात्रेयांच्या गुणवैशिष्ट्यांचे वर्णन आहे. जो खरा आर्त त्या प्रत्येकाला त्यांनी दर्शन दिलं. पिठापूर येथे अप्पलराज आणि सुमतीमातेने श्राद्धाचे जेवण भीक्षा म्हणून अत्यंत निष्पाप मनाने आणि भक्ती भावाने, सर्व नियमांच्या पलीकडे जाऊन दत्तात्रेयांना दिले आणि तो भाव ओळखून दत्तात्रेयांनी श्रीपादश्रीवल्लभ हा अवतार घेऊन त्यांच्या पोटी जन्म घेतला. त्यानंतर श्रीमद् नृसिंह सरस्वती स्वामी महाराजांच्या रूपात पुढचे अवतरण झाले. दत्तसंप्रदायाचा पाया पुढे श्रीमद वासुदेवानंद सरस्वती टेंबे स्वामी महाराजांनी भक्कम केला आणि त्यासाठी अनेक स्तोत्र, मंत्र आणि ग्रंथांची निर्मिती त्यांनी केली. दत्तसंप्रदायातला मुख्य ग्रंथ म्हणजे श्रीगुरुचरित्र. ह्या प्रासादिक ग्रंथाच्या वाचनाची आज्ञा गुरुमुखातून मिळावी लागते तरच ते वाचन लाभदायी ठरतं. गुरुचरित्र वाचनातून उचित आध्यात्मिक लाभ मिळण्यासाठी अजून काही अटी आहेत. त्या म्हणजे फल प्राप्तीसाठी आवश्यक त्या कालांतराचा स्वीकार करणे आणि उत्कट श्रद्धा ठेवणे. मिळणारा लाभ हा चार प्रकारे मिळू शकतो; सामान्य, साधारण, विशेष आणि अनन्य. गुरुचरित्र हा ग्रंथ साक्षात कल्पतरू आहे. मात्र त्याकडे काय मागावं हे समजावं लागतं. मायेतून मुक्त होण्यासाठी मी गुरुचरित्र पारायण करेन आणि श्री दत्तात्रेयांचे आशीर्वाद मला मोक्ष प्राप्ती साठी पाहिजेत अशी भावना सर्वश्रेष्ठ लाभ मिळवून देते. गुरुचरित्राच्या श्रध्दायुक्त पठणाने बुद्धीमध्ये अग्नी प्रज्वलित होतो आणि ती अग्निस्वरूप शक्ती सद्गुरुतत्त्वाकडून आपल्याकडे येते. अर्थात त्याचा उपयोग कसा करायचा हे आपल्यावर अवलंबून असतं. लाभासाठी त्याग हा अनिवार्य आहे. गुरुचरित्रातून निघणारं महत्त्वाचं तात्पर्य म्हणजे भौतिक कल्याणाच्या ओढीमागेच शाश्वत कल्याणाची अनिवार भूक सामावली आहे. ही भूक आपल्या आत्मतत्त्वाला लागली आहे. आपली आत्मिक उन्नती साधण्याची संधी आपल्याला सद्गुरुतत्त्वं वारंवार देत असतं. पण आलेली संधी ओळखून तसं वागणं हे आपल्या हातात असतं. हे चिंतन जर घडलं नाही, तर जन्मोजन्मी नुसती पारायणे घडतील पण त्यातून खरी आत्म उन्न्ती होऊ शकणार नाही. खऱ्या गुरुकृपेचा दरवाजा आपल्याला गुरुचरित्राचं पठण करून उघडता आला पाहिजे.”
विवेचनानंतर अन्नपूर्णाष्टक स्तोत्राचे पठण करून यज्ञाला नैवेद्याचे अर्पण करण्यात आले. दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार इत्यादी उपक्रम संपन्न झाले. रक्तदान शिबिरात एकंदर ३२ जणांनी रक्तदानाचे पुण्यकर्तव्य केले. संध्याकाळी ५.३० वाजता पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्राने यज्ञाची सांगता करण्यात आली.
Close x
Close x
यज्ञ ३९१, दिनांक १३ जानेवारी २०१९, श्रीगणेश यज्ञ
२०१९ ह्या नवीन वर्षाचा प्रारंभ श्रीगणेश यज्ञाने झाला. महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी सामूहिक यज्ञ संकल्पाचे पुढील आवर्तन ह्या निमित्ताने सुरू झाले. सकाळी पूज्य ताईंच्या उपस्थितीत यजमानांनी यज्ञ प्रज्वलन केले आणि आवाहन मंत्र, श्रद्धा सूक्त, ब्रह्मणस्पती सूक्त झाल्यानंतर अथर्वशीर्ष पठणाला सुरुवात झाली.
सकाळच्या सत्रात श्री गणेश मानसपूजा संपन्न झाल्यानंतर श्री सद्गुरुंनी पूर्वी घेतलेल्या विवेचनाचे पुनश्च श्रवण सर्व उपस्थितांनी केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ गण म्हणजे समूह, त्या समुहाचे पालन करणारा तो गणेश. जे जे गणना करता येण्याजोगे आहे, त्या सर्व दृश्य जगतावर अधिराज्य गाजवणारा तो गणेश. हा गणांचा नेता महागणपती सर्व विघ्नांचा नाश करतो. तो ज्ञानाचा निर्माता, सर्व दिशांचा स्वामी आहे. तो लंबोदर आहे कारण सर्व ब्रह्मांड त्याच्या उदरात समाविष्ट आहे. त्याने मूषकासारख्या कनिष्ठ दर्जाच्या प्राण्याला आपले वाहन होण्याचा मान दिला. सर्व सृष्टीचा आविष्कार त्याच्या द्वारे घडतो. योग शास्त्राप्रमाणे त्याचा निवास पाठीच्या कण्याच्या तळाशी आहे. लाल रंगावर एकाग्रता केल्याने तिथल्या मूलाधार चक्रातली शक्ती जागृत होते. आपल्याकडे ४९ मरुत्गण मानले गेलेत. एका गणेशाची उपासना केल्यास ती सर्व मरुत्गणांना पोहोचते. शरीरातल्या ह्या ४९ स्थानांवर त्यामुळे संयम साधता येतो. ज्ञानाचा उत्कर्ष बिंदू म्हणजे गणेश. त्यामुळे आपले अध्यात्म सांगते की आत्मशोधनासाठी आणि आध्यात्मिक प्रगतीसाठी गणेशाची आराधना करा. त्या प्रकारची ऋचा ब्रह्मणस्पती सूक्तामध्ये आहे ,”उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पते....”, अर्थात‘हे ब्रह्मणस्पती, तू ऊठ आणि माझ्या आत्मशोधनासाठी मला मदत कर’. पुढे म्हटलं आहे की,‘हे गणपती, आम्ही केलेली स्तुती ऐकून तू आमच्या सदनात म्हणजे देहात रहायला ये”. ही प्रार्थना करण्याअगोदर आपला देह गणेशाच्या निवासासाठी कसा उपयुक्त होईल ह्याचा विचार व्हायला हवा आणि तशी कृती घडायला पाहिजे. त्यासाठी भोग, तुलना कुठेतरी थांबायला हवी तरच गणेश उपासनेद्वारे आपण मुक्तीच्या मार्गावर स्थित होऊ शकतो”.
विवेचनानंतर अन्नपूर्णाष्टक स्तोत्राचे पठण करून यज्ञाला नैवेद्याचे अर्पण करण्यात आले. दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार इत्यादी उपक्रम संपन्न झाले. संध्याकाळी ५.३० वाजता पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्राने यज्ञाची सांगता करण्यात आली.
२०१९ ह्या नवीन वर्षाचा प्रारंभ श्रीगणेश यज्ञाने झाला. महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी सामूहिक यज्ञ संकल्पाचे पुढील आवर्तन ह्या निमित्ताने सुरू झाले. सकाळी पूज्य ताईंच्या उपस्थितीत यजमानांनी यज्ञ प्रज्वलन केले आणि आवाहन मंत्र, श्रद्धा सूक्त, ब्रह्मणस्पती सूक्त झाल्यानंतर अथर्वशीर्ष पठणाला सुरुवात झाली.
सकाळच्या सत्रात श्री गणेश मानसपूजा संपन्न झाल्यानंतर श्री सद्गुरुंनी पूर्वी घेतलेल्या विवेचनाचे पुनश्च श्रवण सर्व उपस्थितांनी केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ गण म्हणजे समूह, त्या समुहाचे पालन करणारा तो गणेश. जे जे गणना करता येण्याजोगे आहे, त्या सर्व दृश्य जगतावर अधिराज्य गाजवणारा तो गणेश. हा गणांचा नेता महागणपती सर्व विघ्नांचा नाश करतो. तो ज्ञानाचा निर्माता, सर्व दिशांचा स्वामी आहे. तो लंबोदर आहे कारण सर्व ब्रह्मांड त्याच्या उदरात समाविष्ट आहे. त्याने मूषकासारख्या कनिष्ठ दर्जाच्या प्राण्याला आपले वाहन होण्याचा मान दिला. सर्व सृष्टीचा आविष्कार त्याच्या द्वारे घडतो. योग शास्त्राप्रमाणे त्याचा निवास पाठीच्या कण्याच्या तळाशी आहे. लाल रंगावर एकाग्रता केल्याने तिथल्या मूलाधार चक्रातली शक्ती जागृत होते. आपल्याकडे ४९ मरुत्गण मानले गेलेत. एका गणेशाची उपासना केल्यास ती सर्व मरुत्गणांना पोहोचते. शरीरातल्या ह्या ४९ स्थानांवर त्यामुळे संयम साधता येतो. ज्ञानाचा उत्कर्ष बिंदू म्हणजे गणेश. त्यामुळे आपले अध्यात्म सांगते की आत्मशोधनासाठी आणि आध्यात्मिक प्रगतीसाठी गणेशाची आराधना करा. त्या प्रकारची ऋचा ब्रह्मणस्पती सूक्तामध्ये आहे ,”उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पते....”, अर्थात‘हे ब्रह्मणस्पती, तू ऊठ आणि माझ्या आत्मशोधनासाठी मला मदत कर’. पुढे म्हटलं आहे की,‘हे गणपती, आम्ही केलेली स्तुती ऐकून तू आमच्या सदनात म्हणजे देहात रहायला ये”. ही प्रार्थना करण्याअगोदर आपला देह गणेशाच्या निवासासाठी कसा उपयुक्त होईल ह्याचा विचार व्हायला हवा आणि तशी कृती घडायला पाहिजे. त्यासाठी भोग, तुलना कुठेतरी थांबायला हवी तरच गणेश उपासनेद्वारे आपण मुक्तीच्या मार्गावर स्थित होऊ शकतो”.
विवेचनानंतर अन्नपूर्णाष्टक स्तोत्राचे पठण करून यज्ञाला नैवेद्याचे अर्पण करण्यात आले. दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार इत्यादी उपक्रम संपन्न झाले. संध्याकाळी ५.३० वाजता पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्राने यज्ञाची सांगता करण्यात आली.
Close x
यज्ञ ३९२, दिनांक १० फेब्रुवारी २०१९, श्री यज्ञ
श्रीपंचमी ह्या शुभदिवशी महिन्याचा संकल्पित यज्ञ म्हणजे श्री यज्ञ संपन्न झाला. नित्याप्रमाणे ठीक ९.३० वाजता यज्ञ प्रज्वलन झाले आणि त्यानंतर आवाह्नीय मंत्र पठण झाल्यानंतर पुरुषसूक्ताचे पठण होऊन श्रीसूक्ताच्या आवर्तनांना सुरुवात झाली. प्रथम सत्रामध्ये पूज्य आईसाहेबांच्या शुभहस्ते “परब्रह्मरूपी असा जो तुकावा” ह्या नूतन ग्रंथाचे विमोचन झाले. परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ब्रह्मलीन होण्याअगोदर सन २०१५ मध्ये त्यांनी जी अंतिम विवेचन मालिका घेतली ती “संत तुकाराम” ह्या विषयावर आधारित होती. ह्या विषयावर त्यांनी सुमारे आठ विवेचने घेतली होती. त्या सर्व विवेचनांचे संकलन म्हणजे प्रस्तुत ग्रंथ होय. ग्रंथ प्रकाशित झाल्यानंतर श्री सद्गुरुंच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचे श्रवण उपस्थित साधकांनी केले. श्री सद्गुरुंनी हे विवेचन दिनांक १५ नोव्हेंबर २००४ ह्या दिवशी यज्ञ प्रसंगी घेतले होते. त्याचा सारांश असा,
“मनुष्य अहर्निश सुखाचा शोध घेत असतो. त्यासाठी तो सातत्याने अशाश्वताची मागणी करत असतो. वस्तुतः ईश्वराची प्राप्ती हे एकच शाश्वत सुख ह्या जगात आहे, अन्य कुठचेही नाही. पण तरीही त्याची भौतिक सुखांची मागणी काही थांबत नाही. मानवी मानसिकतेचा अभ्यास करून श्रीसूक्तकारांनी ह्या सूक्तामध्ये ऐहिक आणि पारमार्थिक अशा दोन्ही सुखांची मागणी केली आहे. त्यात त्यांची अपेक्षा एकच की भौतिक सुखांची मागणी करता करताच एक दिवस मनुष्य शाश्वत सुखाची मागणी करू लागेल. पण नुसतं “श्री” पाहिजे असं म्हणून ती प्राप्त होईल का? नाही. त्यासाठी काही अटींची पूर्तता आणि साधना करण्याची आवश्यकता आहे. पहिली अट म्हणजे सांघिक, एकत्रित प्रार्थना.मला जे पाहिजे ते समाजाला पाहिजे आणि जे समाजाला मिळेल ते मलाही आपोआप मिळेलच ही त्यामागची भावना आहे. दुसरी अट म्हणजे साधना करताना सतत इच्छांचा पाठलाग न करणे.साधनेला प्रयत्न आणि शांतीची जोड देणे हे तिसरी अट.तर चौथी अट म्हणजे एकाग्रता. सुखलोलूप झालेली इंद्रिये साधनेत एकाग्रता होऊ देत नाहीत. त्यामुळे मनोनिग्रह करून इंद्रियांची सुखाची लालसा काही काळासाठी का होईना, पण थांबवता आली पाहिजे. ह्या सगळ्या पायऱ्यानी प्रयत्न करत राहणे आणि येणाऱ्या संकटांना तोंड देत ध्येयाकडे वाटचाल करणे हेच आपल्या हातात आहे. असं केलं तर जीवनात क्रांती होईल आणि लक्ष्मीच काय, सर्वस्वही प्राप्त होईल!”
अन्नपूर्णाष्टकं आणि नैवेद्याचे अर्पण झाल्यानंतर सर्वांनी भोजन प्रसाद घेतला. दुपारच्या सत्रात श्रीसूक्ताची आवर्तनं होऊन त्यानंतर श्रीमद् आद्य शंकराचार्य आणि प.प. श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित विविध देवीस्तोत्रांचे पठण यज्ञसाक्षीने करण्यात आले. यज्ञाबरोबरच वैद्यकीय समुपदेशन, जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार हे उपक्रम घेतले गेले. पूर्णाहुती आणि पादुकादर्शनाने यज्ञाची सांगता झाली.
Close x
यज्ञ ३९३, दिनांक ४ मार्च २०१९, रुद्र स्वाहाकार
महाशिवरात्री निमित्त अधिकीचा यज्ञ, अर्थात रुद्रस्वाहाकार ह्या दिवशी संपन्न झाला. नित्याप्रमाणे सकाळी ९.३० वाजता यजमानांच्या हस्ते आणि पूज्य आईंच्या उपस्थितीत सौर ऊर्जेद्वारे यज्ञ प्रज्वलन झाले. सुरुवातीला आवाहन मंत्र, श्रद्धासूक्त आदीचे पठण झाल्यानंतर रुद्राच्या आवर्तनांना सुरुवात झाली. प्रथम सत्रात शिवमानस पूजा संपन्न झाल्यानंतर श्रीसद्गुरुंनी “रुद्र शक्ती” ह्या विषयावर १८ फेबृवारी २००४ ह्या दिवशी घेतलेल्या विवेचनाचं ध्वनिमुद्रण सगळ्यांनी ऐकलं. तसच आजच्या दिवशी आरोग्य रक्षा हवनसुद्धा आयोजित केले असल्याने ९ नोव्हेंबर २००३ रोजी श्री सद्गुरुंनी ह्याविषयी घेतलेल्या यज्ञसाक्ष विवेचनाचं पुनर्प्रसारण सर्वांनी श्रवण केलं. ह्या दोन्ही विवेचनांचा सारांश असा आहे,
रुद्र शक्ती : वैश्विक शक्ती म्हणजेच रुद्रशक्ती आहे. कृष्ण यजुर्वेदाच्या पाचव्या अध्यायात १०८ मंत्रांचे रुद्रसूक्त आहे. मंत्र जितका प्राचीन, तितकी त्याच्या पठणाद्वारे निर्माण झालेली शक्ती जास्त, कारण त्या मंत्रांची हजारो-लाखोंच्या संख्येने आवर्तनं घडलेली असतात आणि ती सगळी शक्ती पठणकर्त्याला प्राप्त होत असते. रुद्राध्यायाच्या निर्मितीचं श्रेय अनेक ऋषींना जात असलं तरी त्याच्या प्रचाराचं आणि ह्या विराट महाकाव्याच्या साधनेचं काम प्रामुख्याने जाबाल महर्षींनी केलं. आपल्या कुलाचा पत्ता नसलेला सत्यकाम जाबाल, स्वतःच्या तपोबलावर रुद्र्साधनेद्वारे महर्षी पदाला प्राप्त झाला आणि पुढे जाबाल महर्षी मोक्षपदालाही प्राप्त झाले. रुद्राच्या नमक विभागात वैश्विक शक्तीच्या सर्व रूपांना नमस्कार केला आहे. हा म्हणजे अध्यात्मात वर्णन केलेला “अणुरेणुयान’ असा मार्ग आहे ज्यामध्ये स्वतःकडे पूर्णपणे क्षुल्लकत्व घेऊन अहंकारशून्य होणे अपेक्षित आहे जेणेकरून त्या अहंकारशून्यत्त्वामुळे सर्व वैश्विक शक्ती आपल्यात प्रोक्षित होतील. रुद्रातला शांतीमंत्र अतिशय प्रभावी आहे, त्यामध्ये पृथ्वीतत्त्वाला आवाहन केलं आहे की, विश्वातल्या सर्व शक्तींना इथे घेऊन या. पुढे चमक विभागामध्ये विविध मागण्या त्या शक्तींकडे नोंदवल्या आहेत. मनातल्या सुप्त इच्छांची पुटं जाऊन इच्छेतल्या फोलपणाचं जोपर्यंत ज्ञान होत नाही, तोपर्यंत मोक्षाकडे वाटचाल सुरू होत नाही. शेवटच्या निर्णायक क्षणी संकल्पापासून विचलित न होण्याची शक्ती देण्याचं सामर्थ्य रुद्रामध्ये आहे. जेवढं त्याचं पठण होईल, त्याची आवर्तनं होतील तितकं त्यातलं सामर्थ्य दृढ होत जाईल. त्या शक्तीचा सदुपयोग करून दृढ विश्वासाने, दृढ श्रद्धेने स्वतःच्या कल्याणाबरोबरच इतरांचेही कल्याण करा असं रुद्र सांगतो.
आरोग्यरक्षा हवन
मानवी शरीरात लाखोंच्या संख्येने पेशी आहेत. विज्ञान असं सांगतं की ह्या प्रत्येक पेशीला मन आहे आणि त्या प्रत्येक मनाला निर्णय घेण्याचं स्वातंत्र्य आहे. त्या सगळ्यांचं मिळून एक संघटीत मन आहे. प्रत्येक पेशीला मन असलं तर कामकाज मात्र वेगवेगळं वाटून दिलेलं आहे. मग काही पेशी हृदयाचं रक्ताभिसरणाचं कार्य करतात, काही पेशी चयापचयाचं कार्य करतात, काही रक्तात इन्शुलीनसारखे द्राव सोडण्याचं कार्य करतात. ह्या कार्याच्या बदल्यात त्यांना अन्नाचा आणि विविध भावनांचा पुरवठा केला जात असतो. पण काही वेळा मनुष्याकडून काम, क्रोध, मत्सरादी विकारांचे अतिसेवन घडल्यामुळे कोणत्या ना कोणत्या पेशींवर आघात होतो, त्यांना खूप ताण सहन करावा लागतो, काम करावं लागतं. मग धक्के बसलेल्या ह्या पेशी कधीतरी बंड करून उठतात आणि काम करायचं नाकारतात. समजा स्वादुपिंडाच्या पेशींनी काम करायचं नाकारलं तर मग डॉक्टर म्हणतात की आपल्याला मधुमेह झाला! हे टाळण्यासाठी आपण ह्या विकारांचे अतिसेवन टाळले पाहिजे. मी केलेल्या कर्मांप्रमाणे मला सुख-दुःख प्राप्त होते आहे, त्यामुळे क्रोध, मत्सर किंवा कामना ठेवण्यात काही अर्थ नाही इतकं अलिप्त राहता आलं पाहिजे. मंत्र, तंत्र आणि यंत्राच्या साहाय्याने साधना करून मागील अनेक जन्मांचं प्रारब्ध जाळता येणं शक्य आहे. यज्ञात ह्या तीनही साधनांचे एकत्रीकरण असल्याने यज्ञसाधना परिपूर्ण आणि शक्तिशाली आहे. आरोग्यप्राप्तीसाठी आणि आरोग्यरक्षणासाठी यज्ञसाक्षीने संजीवनी मंत्रासारखा आरोग्यरक्षक महामंत्र पठण केला असता अनारोग्यापासून दूर राहणे सोपे जाते. ह्या मंत्रामुळे दुःखातलं दुःखपण संपायला मदत होते.
विवेचनानंतर संजीवनी मंत्राची सामूहिकरीत्या पठण करत सर्व साधकांनी हवन केले. त्यावेळी स्वतः घेत असलेल्या विशिष्ट औषधांपैकी प्रातिनिधिक भागाचे प्रत्येकाने हवन करून आरोग्यप्राप्तीची प्रार्थना यज्ञेश्वर नारायणाकडे केली.
दुपारच्या सत्रात मंत्र-स्तोत्र पठण तसेच हवन सुरू ठेवण्यात आले आणि त्यानंतर पूर्णाहुती होऊन सद्गुरुपादुका दर्शनाने यज्ञसोहळ्याची समाप्ती झाली.
Close x
यज्ञ ३९४, १० मार्च २०१९, महिम्न स्वाहाकार
ह्या दिवशी म्हणजे महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी संकल्पित महिम्न स्वाहाकार संपन्न झाला. ह्याच दिवशी परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी लिखित “अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र : संपूर्ण अर्थ आणि विवेचन”, ह्या ग्रंथाची आठवी आवृत्ती पूज्य आईंच्या शुभहस्ते प्रकाशित करण्यात आली. सकाळच्या सत्रात मानसपूजेनंतर परमपूज्य सद्गुरुंनी दिनांक ११ एप्रिल २०१० रोजी झालेल्या शिवमहिम्न स्वाहाकारात घेतलेल्या विवेचनाचं ध्वनिमुद्रण सर्वांनी श्रवण केलं. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“मनुष्य आयुष्यभर ‘मी आणि माझा’, ह्यामध्ये अडकलेला असतो. मूळ चैतन्यात भिन्नता नसली तरी देहाच्या भिन्नतेमुळे त्या चैतन्याच्या आविष्कारात व्यक्तिगणिक बदल होत जातो. मूल जन्माला येताना “ मी आणि माझं” ह्या भावना तितक्याशा विकसित झालेल्या नसतात, मात्र जसजसा त्याचा विकास होत जातो तसतसे त्याच्यामध्ये तैजस, प्राज्ञ इत्यादी अहंकार वाढीस लागतात. आपल्याला जर त्या ब्रह्मतत्त्वापर्यंत पोहोचायचे असेल तर ह्या अहंकाराचे विसर्जन करण्याशिवाय पर्याय नाही. त्यासाठी त्या “मी’ ला सतत त्या ब्रह्मतत्त्वाकडे अर्पण केलं पाहिजे. जोपर्यंत आपण मी, माझा देह, माझे नातेवाईक, माझ्या वस्तू अशा भावनांवर विजय मिळवू शकत नाही तोपर्यंत आपला अहंकार जात नाही. सत्कर्म केलं आणि त्याचा वारंवार उच्चार केला तरी त्यातून कर्मबंधनं निर्माण होतात ज्यामुळे जीवन-मृत्यूच्या चक्रातून सुटका होत नाही. जेव्हा आपण देहाचे प्रारब्धभोग देहापुरतेच सीमित ठेवू तेव्हा तैजस अभिमानावर विजय मिळवता येतो. ब्रह्मकृपेमुळे सगळे अहंकार लयाला जातात आणि मनुष्य विश्वाभिमानाच्या पलीकडे जातो. त्याचे फक्त देहाचे व्यापार सुरू राहतात. प्रारब्ध भोग भोगून संपवत असताना दुःख हे होणारच त्यामुळे त्यासाठी आरडाओरडा करून त्याचा उपयोग नाही. विश्वाचा प्रवास समतेकडे सुरू आहे, हीच समता ज्या दिवशी आपण आपल्या अंतःकरणात निर्माण करू त्या दिवशी आपला शिव होईल. महिम्न स्तोत्रातून हीच शरणागती व्यक्त झाली आहे. महिम्न रचनाकार पुष्पदंताला जी शिवतत्त्वाची प्राप्ती झाली तशी ती आपल्यालाही प्राप्त होऊ शकते हा दृढ विश्वास हवा.”
दुपारच्या सत्रात वैद्यकीय समुपदेशन, बाल संस्कार, जन्मपूर्व संस्कार इत्यादी उपक्रम संपन्न झाले आणि पूर्णाहुती नंतर यज्ञेश्वररूपी महिम्नाचे आशीर्वाद सर्वांनी प्रार्थिले.
Close x
यज्ञ ३९५, १४ एप्रिल २०१९, श्रीरामरक्षा यज्ञ
एप्रिल महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी आणि रामनवमीच्या निमित्ताने दि. १४ एप्रिल रोजी श्रीरामरक्षा यज्ञ संपन्न झाला. सकाळी पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यजमानांनी यज्ञ प्रज्वलन केले आणि आवाहन मंत्र, श्रद्धा सूक्त ह्यांचे पठण झाल्यानंतर श्रीरामरक्षा पठणाला तसेच हवनाला सुरुवात झाली.
सकाळच्या सत्रात श्रीराम मानसपूजा संपन्न झाल्यानंतर परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी विरचित ग्रंथ “ श्रीरामगीता : अर्थ आणि विवरण” ह्या ग्रंथाचे प्रकाशन पूज्य आईंच्या शुभहस्ते यज्ञसाक्षीने करण्यात आले. श्रीरामगीता ह्या अध्यात्म रामायणात अंतर्भूत असलेल्या ब्रह्मविद्येवरती भाष्य करणाऱ्या अतिशय अर्थपूर्ण रचनेवरती श्री सद्गुरुंनी सन २००८ मध्ये श्रीक्षेत्र नैमिषारण्य येथे सप्तदिवसीय यज्ञात विवेचने केली होती. ह्या विवेचनांचे संकलन असलेला ग्रंथ आजच्या शुभमुहुर्तावर प्रसिद्ध झाला. आजच्या दिवसाचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे आज “जन्मपूर्वसंस्कार” हा यज्ञ उपक्रम सुरू होऊन ११ वर्ष झाली तर वैद्यकीय समुपदेशन हा यज्ञ उपदेश सुरु होऊन ४ वर्ष पूर्ण झाली. पुस्तक प्रकाशनानंतर श्री सद्गुरुंनी दिनांक २७ मार्च 2007 मध्ये रामरक्षा ह्या विषयावर घेतलेल्या विवेचनाचे पुनश्च श्रवण सर्व उपस्थितांनी केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ प्राचीन काळी बुधकौशिक ऋषींना आदिनाथ शंकराने स्वप्नामध्ये रामरक्षेची संथा दिली. बुधकौशिक सकाळी उठून ते स्तोत्र लिहून काढलं आणि त्याद्वारे संपूर्ण विश्वाला रामरक्षेसारखं प्रभावी, शक्तिशाली स्तोत्र उपलब्ध करून दिलं. रामरक्षेतला प्रत्येक श्लोक जसा मंत्र आहे तसंच संपूर्ण रामरक्षा हाच एक मालामंत्र आहे. ह्या स्तोत्राची शक्ती सीता, रामचंद्र ही देवता, अनुष्टुप छंद तर हनुमंत हा कीलक आहे. रामरक्षेतल्या श्लोकांमध्ये श्रीरामप्रभूंचे विविध प्रकारचे अकरा ध्यान मंत्र आहेत. त्यामध्ये अजानुबाहू असलेला धनुर्धारी राम, तरुण, सुकुमार, महाबलवान सुस्वरूप राम, ध्यानस्थ राम, कमलनयन आणि प्रसन्न मुखाने डाव्या अंकावर विराजमान असलेल्या सीतारूपी शक्तीकडे सुहास्य वदनाने बघणारा राम, नाना अलंकारांनी मंडित असलेला राम तर जटाधारी वैराग्यरूप राम अशी श्रीरामांची ध्यानरूपं वर्णिली आहेत. ह्यातले कोणतेही ध्यानरूप घेऊन आपण त्यावर ध्यान करू शकता. रामायणातले प्रत्येक अक्षर इतके शक्तिशाली आहे की त्यात महापातकांचा नाश करण्याचं सामर्थ्य आहे. रामरक्षा ह्या सामर्थ्यवान महामंत्राची संथा गुरुमुखातून घेऊन त्याची सामुदायिक आवर्तनं केल्यास त्यातून अभूतपूर्व शक्तीची निर्मिती होऊ शकते.”
विवेचनानंतर अन्नपूर्णाष्टक स्तोत्राचे पठण करून यज्ञाला नैवेद्याचे अर्पण करण्यात आले. दुपारच्या सत्रात रामरक्षेच्या आवर्तनांबरोबरच स्तोत्रपठण तसेच नामस्मरण संपन्न झाले. संध्याकाळी ५.३० वाजता पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्राने यज्ञाची सांगता करण्यात आली व त्यानंतर श्री सद्गुरुपादुका दर्शनाचा लाभ भक्तांनी घेतला.
Close x
यज्ञ ३९६, १२ मे २०१९, गायत्रीयज्ञ
नित्याप्रमाणे महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी म्हणजे १२ मे रोजी संकल्पित गायत्री यज्ञ संपन्न झाला. सकाळी पूज्य ताईंच्या उपस्थितीत यजमानांनी यज्ञ प्रज्वलन केले आणि आवाहन मंत्र, श्रद्धा सूक्त, झाल्यानंतर गायत्री मंत्र पठणाला तसेच हवनाला सुरुवात झाली. नुकत्याच होऊन गेलेल्या श्रीमद आद्य शंकराचार्य जयंती निमित्त आचार्य विरचित ज्या स्तोत्रांची संथा परमपूज्य श्री सद्गुरुंनी साधकांना दिली होती, त्यांचेही सामूहिक पठण हवनास सुरुवात झाली.
सकाळच्या सत्रात गायत्रीमानसपूजा संपन्न झाल्यानंतर श्री सद्गुरुंनी दिनांक १४ जून २००९ रोजी “श्री गायत्री मंत्र” ह्या विषयावर घेतलेल्या विवेचनाचे पुनश्च श्रवण सर्व उपस्थितांनी केले. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ऋग्वेदातल्या तिसऱ्या मंडळातल्या ६२ व्या सूक्तातली १० वी ऋचा म्हणजे गायत्री मंत्र. ह्या मंत्रावर अथर्ववेदात विवरण आले आहे. विधिवत गायत्रीच्या एकत्र पठणाने प्रचंड शक्ती निर्माण होते. ही शक्ती ग्रहण करता आली तर आयुष्य, प्राणशक्ती, द्रव्य आणि शेवटी ब्रह्मवर्चस्व मिळते असं आपल्या प्राचीन ऋषींनी सांगितले आहे. वेद, उपनिषदे, रामायणात गायत्री माहात्म्याचे वर्णन आहे. आचार्यांनीसुद्धा गायत्रीची महती सांगितली आहे. गायत्रीच्या २४ अक्षरांमुळे मानावातल्या २४ गुणसूत्रांना चालना मिळते. पाच महाभूतं, पाच तन्मात्रा, पाच ज्ञानेंद्रिय, पाच कर्मेंद्रिय, मन, बुद्धी, अहंकार आणि चोविसावे ब्रह्मतत्त्व अशा चोवीस तत्त्वांपासून जीव उत्पन्न होतो. ही नादमय अक्षरं षडचक्रांची एक एक पाकळी उलगडायला मदत करतात. गायत्री मंत्र वाणीचं संरक्षण करतो. “ हे सविता, आम्ही तुझ्या तेजाचे ध्यान करतो. तू आमची ध्यानशक्ती, ज्ञान शक्ती वाढव, तू आमच्या बुद्धीला प्रेरणा दे.” असा गायत्री मंत्राचा श्रेष्ठ अर्थ आहे. कोणतीही साधना सुरु करण्यापूर्वी गायत्रीची साधना करायला सांगतली आहे. गायत्री मंत्राच्या पठणाने प्रचंड गती आणि शक्ती प्राप्त होते. एकत्र पठणाने त्यातील दोषांचे निराकरण होऊ शकते आणि उर्जा बाधक ठरत नाही. पठण करताना तीन महत्त्वपूर्ण क्रिया घडल्या पाहिजेत; मंत्रपठण, नाद आणि एकाग्रता. आपला आंतरदेह संकल्पाने बदलत असतो. चोवीस अक्षरांच्या शक्तीमुळे हा बदल उत्तमपणे घडू शकतो.”
विवेचनानंतर अन्नपूर्णाष्टक स्तोत्राचे पठण करून यज्ञाला नैवेद्याचे अर्पण करण्यात आले. दुपारच्या सत्रात स्तोत्रपठण संपन्न झाले. त्या बरोबरच जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार आणि वैद्यकीय समुपदेशन हे उपक्रम संपन्न झाले.संध्याकाळी ५.३० वाजता पूर्णाहुती आणि आशीर्वाद मंत्राने यज्ञाची सांगता करण्यात आली. सर्वांनी गुरुपादुका दर्शनाचा लाभ घेतला.
Close x
यज्ञ ३९७, ९ जून २०१९, गंगादशहरा यज्ञ
दिनांक ९ जून ह्या दिवशी गंगादशहरा निमित्ताने महिन्याचा संकल्पित गंगालहरी स्वाहाकार संपन्न झाला. नित्याप्रमाणे ठीक ९.३० वाजता यज्ञ प्रज्वलन झाले आणि त्यानंतर आवाहन मंत्र पठण झाल्यानंतर जगन्नाथ पंडित विरचित गंगालहरी पठण आणि हवनास सुरुवात झाली. प्रथम सत्रामध्ये मानसपूजा झाल्यानंतर श्री सद्गुरुंच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचे श्रवण उपस्थित साधकांनी केले. श्री सद्गुरुंनी हे विवेचन दिनांक १३ जून २०१० ह्या दिवशी यज्ञ प्रसंगी घेतले होते. त्याचा सारांश असा,
“ गंगा नदी ही हजारो वर्षांपूर्वी भूतलावर अवतीर्ण झाली. गंगोत्तरी ह्या glacier मध्ये गंगेचा उगम झाला आणि त्यानंतर सुमारे दहा दिवसांनी ती गंगोत्री ह्या ठिकाणी पोहोचली. हा दहा दिवसाचा काल आपण गंगादशहरा ह्या नावाने ओळखतो आणि त्या काळात विविध सत्कर्म करतो. पूजन , अभिषेक आणि हवन ह्या तीनही माध्यमातून ह्या काळात गंगेची पूजा करण्याचं मोठं भाग्य आज आपल्याला लाभलेलं आहे. गँ म्हणजे गमन करणारा ओघ. ह्या ओघामुळे गती आणि शक्ती निर्माण होते आणि ह्या गती आणि शक्तीचा उपयोग सर्व जीव करू शकतात. असं म्हणतात की सुरुवातीला शंकराने गंगेला मस्तकावर धरण केलं आणि त्यामुळे त्याच्यावर सतत अभिषेक होत राहिला. अध्यात्मात अभिषेकाचं खूप महत्त्व आहे. देहशुद्धीसाठी स्नान झाल्यावर आत्मशुद्धीसाठी अभिषेक केला जातो. एका मिनिटात सुमारे ८ ते १५ थेंब ह्या प्रमाणात अभिषेक घडला पाहिजे. अभिषेकाच्या जळावर एकाग्रता केली तर तिथे गंगा निर्माण करता येते. म्हणून अभिषेकादरम्यान वाणीने, मनाने, देहाने, प्राणाने, चित्ताने आणि बुद्धीने ह्या जलाचे रुपांतरण आपल्याला गंगेत करता आलं पाहिजे. दशहरा म्हणजे दहा गोष्टींचे हरण करणारा. पाच कर्मेंद्रिय आणि पाच ज्ञानेंद्रीय असे दहा घोडे लावलेला आपल्या आयुष्याचा रथ सतत सुखाच्या मागे धावत असतो. गंगेमध्ये असं सामर्थ्य आहे की तिच्या स्नानाने ही दहा इंद्रीय ताब्यात येऊ शकतात आणि आपला सुखाचा शोध कमी होऊ शकतो. परंतु हे करण्यासाठी प्रत्यक्ष गंगेवर जाण्याची आवश्यकता आहे का? नाही, केवळ तिच्या श्रद्धायुक्त स्मरणाने सुद्धा ही गोष्ट घडू शकते. त्यासाठी अहंकार इंद्रियांच्या आधीन न करता सद्बुद्धीच्या आधीन केलं पाहिजे. जेव्हा खऱ्या कल्याणाच्या हेतूने गंगेत स्नान केलं जातं किंवा तिचं चिंतन केलं तेव्हा मनुष्याची निश्चितपणे आध्यात्मिक प्रगती होऊ शकते. परमशुद्ध अंतःकरणाने जो कोणी गंगा स्नान करेल त्याची आत्मशुद्धी झाल्याशिवाय राहणार नाही.”
अन्नपूर्णाष्टकं आणि नैवेद्याचे अर्पण झाल्यानंतर सर्वांनी भोजन प्रसाद घेतला. दुपारच्या सत्रात श्रीमद् आद्य शंकराचार्य आणि प.प. श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित विविध गंगास्तोत्रांचे पठण यज्ञसाक्षीने करण्यात आले. यज्ञाबरोबरच वैद्यकीय समुपदेशन, जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार हे उपक्रम घेतले गेले. आजच्या दिवसाचे वैशिष्ट्य म्हणजे यज्ञ साधकांतर्फे “विद्यार्थी साहाय्यक योजनेंतर्गत” जवळ जवळ ९०० गरजू विद्यार्थ्यांना शालेय साहित्याचे वाटप करण्यात आले. “ सन्मान, संगतीकरण आणि दान” अशी, यज्ञाची त्रिसूत्री आहे, ह्या त्रिसूत्रीला अनुसरून दर वर्षी हा उप्रकम केंद्रातर्फे घेतला जातो. ह्यानंतर पूर्णाहुती आणि पादुकादर्शनाने यज्ञाची सांगता झाली.
Close x
यज्ञ ३९८, १२ जुलै २०१९, श्रीनर्मदा लहरी स्वाहाकार
दिनांक १२ जुलै ह्या दिवशी महिन्याचा संकल्पित श्रीनर्मदालहरी स्वाहाकार संपन्न झाला. नित्याप्रमाणे ठीक ९.३० वाजता यज्ञ प्रज्वलन झाले आणि त्यानंतर आवाहन मंत्र पठण झाल्यानंतर श्रीमद् आद्य शंकराचार्य आणि प.प. श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी विरचित नर्मदा लहरी पठण आणि हवनास सुरुवात झाली. प्रथम सत्रामध्ये मानसपूजा झाल्यानंतर श्री सद्गुरुंच्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचे श्रवण उपस्थित साधकांनी केले. श्री सद्गुरुंनी हे विवेचन दिनांक १ डिसेम्बर २०११ ह्या दिवशी सामूहिक नर्मदा परिक्रमा दरम्यान अमरकंटक इथे घेतलेल्या श्रीगायत्री यज्ञ प्रसंगी केले होते. त्याचा सारांश असा,
“ अमरकंटक म्हणजे नर्मदा मय्येचं उगम स्थान. हे अतिशय पुण्यदायी स्थान आहे. ही सांख्यदर्शनकार कपिल मुनी आणि भृगु कुळातल्या गृत्समद ऋषींची तपोभूमी आहे. गृत्समद ऋषी म्हणजे ब्रह्मणस्पती सूक्ताचे रचनाकार. हे अतिशय हरहुन्नरी आणि प्रत्येक क्षेत्रात वाकबगार असलेलं व्यक्तिमत्त्व. ते महान गणिती आणि संशोधक होते. गुणाकाराचा शोध त्यांनी लावला. गर्भाच्या वाढीवर चंद्रकिरणांचा काय परिणाम होतो ह्यावर त्यांनी संशोधन केलं. लांब धाग्याचा कापूस कसा करता येईल ह्यावर ते अथक १२ वर्षे संशोधन करत होते आणि ह्या विषयावर त्यांच्या काही ऋचा सुद्धा आहेत. हे संशोधन करता करता अखंड सूत कातणे जमेना तेव्हा त्यांनी अचानक एक दिवस अशी ऋचा रचली की “ हे ईश्वरा , तू माझा धागा तुटू देऊ नकोस.” ही ऋचा रचल्यावर त्यांना वाटलं की आपण किती क्षुल्लक मागणी केली. मग त्यांनी त्यात सुधारणा केली की, “ ध्यानाचा......! हे ईश्वरा, तू माझ्या ध्यानाचा धागा तुटू देऊ नकोस”. सामान्य मनुष्य जीवनाचं वस्त्र रोजच्या रोज विणत असतो आणि नवीन कर्म करत असताना जुनी उसवत असतो. सगळ्या जुन्या कर्मांचे धागे उसवल्याशिवाय त्याची ह्या भवसागरातून सुटका होत नाही. हे सगळं करत असताना त्याचं ईश्वराशी असलेलं अनुसंधान त्याला सतत टिकवून ठेवावं लागतं. अनुसंधानाच्या तीन पायऱ्या म्हणजे अभ्यास, रुची आणि रती. उत्साह नसतानासुद्धा एका जागी बसून केलेला प्रयत्न म्हणजे अभ्यास. हा अभ्यास न कंटाळता सतत सुरू ठेवावा लागतो. चित्ताच्या अनुसंधानाचा तंतू तुटला तर ध्यानाचं गाणं बेसूर होतं. तसं होऊ नये म्हणून अभ्यास चिकाटीने सुरू ठेवायला लागतो. ह्यापुढची पायरी म्हणजे रुची. विरुद्ध गोष्टी एकत्र आल्या की तणाव निर्माण होतो. पण एकत्र रहायचं असेल तर तणावाशी सामना करून तडजोड करता आली पाहिजे. जेव्हा ध्यानामध्ये रुची निर्माण व्हायला लागते तेव्हा प्रगतीला सुरुवात होते. पण रुची निर्माण होईपर्यंत सातत्याने अभ्यास करावा लागतो. ज्यावेळी कोणतेही ताणतणाव, द्वंद्वाच्या पलीकडे जाऊन आपले साधन, आपले सद्गुरु आपल्याला आवडायला लागतात तेव्हा ध्यानात रती निर्माण होते. अनुसंधानात कधीही खंड जेव्हा पडत नाही, तेव्हा त्याला रती म्हणतात. ही रती निर्माण होण्यासाठी इतर कोणत्याही साधनापेक्षा प्रेमभाव/भक्तीची आवश्यकता असते. नर्मदा मय्या ही साक्षात रतिरूप आहे म्हणजे ती त्या वैश्विक शक्तीशी सतत रत झालेली आहे. तिच्याशी जर आपण एकरूप होऊ शकलो तर तिचं ते रतित्व आपल्यातही प्रतिस्पंदित होऊ शकेल.”
विवेचनानंतर अन्नपूर्णाष्टकं आणि नैवेद्याचे अर्पण झाल्यानंतर सर्वांनी भोजन प्रसाद घेतला. दुपारच्या सत्रात श्रीमद् आद्य शंकराचार्य आणि प.प. श्रीमद् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित नर्मदा लहरी स्तोत्रांचे पठण यज्ञसाक्षीने करण्यात आले. यज्ञाबरोबरच वैद्यकीय समुपदेशन, जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार हे उपक्रम घेतले गेले. ह्यानंतर पूर्णाहुती आणि पादुकादर्शनाने यज्ञाची सांगता झाली.
Close x
यज्ञ ३९९, ११ ऑगस्ट २०१९, गुरुपौर्णिमा यज्ञ
दिनांक ११ ऑगस्ट २०१९ रोजी श्रावण महिन्यातला नियोजित श्री दत्तयज्ञ संपन्न झाला. गुरुपौर्णिमेनंतर येणारा हा पहिलाच यज्ञ असल्यामुळे ह्या दिवशी गुरुपौर्णिमेचा उत्सवही साजरा करण्यात आला. सकाळी ठीक ९.३० वाजता यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेच्या माध्यमातून आणि गायत्री मंत्राच्या जयघोषासह यज्ञाचे प्रज्वलन करण्यात आले. त्यावेळी पूज्य सौ. आई उपस्थित होत्या. आवाहन मंत्रांनंतर पहिल्यांदा श्रद्धा सूक्त पठण करून, त्या नंतर श्री दत्तात्रेयांच्या विविध नामाम्द्वारे हवन अर्पण करण्यात आलं. त्यानंतर दत्तभावसुधारस स्तोत्र, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्राचे पठण, हवन झाले.
ह्यानंतर गुरुपौर्णिमा सोहळ्यासाठी परमपूज्य सद्गुरुंच्या पादुका आणि पूज्य सौ. आईंचं औक्षणासह आणि यथोचित सन्मानासह आगमन झालं. एका यजमान पती-पत्नीच्या हस्ते पादुका पूजन आणि पूज्य सौ आईंची पाद्यपूजा करण्यात आली. ह्या वेळी अनुक्रमे पुरुषसूक्त, विष्णुसहस्रनाम आणि श्रीसूक्ताचे पठण करण्यात आले. त्यानंतर आरती करून पाद्यपूजेचा कार्यक्रम संपन्न झाला.
दुपारच्या सत्रात परमपूज्य सद्गुरुंनी दिनांक ९ ऑगस्ट २०१५ ह्या दिवशी घेतलेल्या विवेचनाचा दृक्श्राव्य लाभ सर्वांनी घेतला. विवेचनाचा सारांश असा,
“उत्पत्ती, स्थिती आणि संहार अशी तीन्ही कार्य एका सद्गुरु शक्तीमध्ये एकवटली आहेत. सद्गुरु हे साक्षात परब्रह्म आहेत हे समजणं थोडं अवघड आहे. त्यासाठी प्रथम श्रद्धेची आवश्यकता असते. ईश्वर आणि सद्गुरु ह्यांमध्ये किंचितसा फरक असतो. ईश्वर हा सर्वत्र व्यापून असला, तरी ईश्वरी तत्त्वाला प्रकट होण्यासाठी भक्ताच्या आत्यंतिक श्रद्धेची आवश्यकता असते. सत्पुरुषांच्या बाबतीत मात्र ईश्वरी शक्ती त्यांच्यात स्वयमेव प्रकट झालेली असते. म्हणूनच ते सद्गरु पदावर असतात. ह्या शक्तीवर श्रद्धा असेल तरच ती शक्ती आपल्या अनुभवाच्या कक्षेत आपण आणू शकतो. त्यासाठी सद्‍गुरुंशी सतत अनुसंधान ठेवता आलं पाहिजे. अनुसंधानासाठी सद्‍गुरुंशी प्रत्यक्ष संपर्क साधावा लागतोच असं नाही तर सद्‍गुरुकार्यात, सद्गुरु संकल्पात सह्भागी होऊनही हे अनुसंधान आपल्याला साधता येतं. श्रीसद्गुरु प्रत्येक शिष्याची पात्रता ओळखून त्याला योग्य तो सल्ला देत असतात. तुकाराम महाराजांनी अत्यंत सुंदर शब्दात हे मांडलं आहे की, “ माझिया मनींचा जाणोनिया भाव, तो करी उपाव गुरुराव”. सत्कर्म कसे, कुठे आणि केव्हा करावे हे अचूक जे सांगतं ते म्हणजे गुरुतत्त्व. सत्कर्माशिवाय कर्माच्या गुंत्यातून सुटका होऊ शकत नाही. प्रारब्धाच्या रेखेवर जो मेख मारतो तो सद्गुरु! पण सगळ्यांना सद्गुरुंचं सामर्थ्य कळतंच असं नाही. एखादेवेळी संकटाला घाबरून भक्त विचलित होतो, त्याच्याकडून गुरुनिंदा घडते. गुरुनिंदा स्वतः करणे एवढंच नव्हे तर गुरुनिंदकाचे तोंड देखील पाहणे हे आपल्या अनेक पिढ्यांना नरकाच्या अंधारात ढकलण्यासारखे असते. तुकाराम महाराज एका अभंगात म्हणतात, “ तुका म्हणे गुरुनिंदकाचे तोंड, पाहता नरककुंड पूर्वजांसी !” भक्तांच्या विविध भौतिक अपेक्षांमुळे त्याच्याकडून हे पातक घडू शकतं. वस्तुत: सद्गुरू भौतिक अपेक्षा पूर्ण करण्यासाठी नसतातच. ते भक्ताच्या आध्यात्मिक कल्याणासाठी असतात. गुरुपौर्णिमेच्या दिवशी श्रीसद्‍गुरुंप्रती श्रद्धा वाढून गुरुनिंदेसारखा अपराध आपल्या हातून कधीही घडू नये, आपलं आध्यात्मिक कल्याण झालं पाहिजे” असा संकल्प प्रत्येकाने केला पाहिजे.
दुपारच्या सत्रात स्तोत्र पठण आणि हवना बरोबरच अनुभव कथन हा कार्यक्रम होऊन त्यानंतर पूर्णाहुती आणि पादुका दर्शनाच्या कार्यक्रमाने यज्ञाची सांगता करण्यात आली.
त्यानंतर दुसऱ्या दिवशी म्हणजे १२ ऑगस्ट २०१९ ह्या दिवशी १०१ सामूहिक सत्यदत्त पूजांचा सोहळा अतिशय सुंदर आणि पवित्र वातावरणात संपन्न झाला.
Close x
यज्ञ ४००, श्रीगणेशयज्ञ, दिनांक८ सप्टेंबर २०१९
गणेशोत्सवाच्या निमित्ताने गायत्री गार्डन बदलापूर या स्थळावर ’श्रीगणेश’ यज्ञाचे आयोजन करण्यात आले. महिन्याच्या संकल्पित यज्ञ शृंखलेतला हा ४०० वा यज्ञ ! सकाळी ९.३० वाजता पूज्य आईंच्या उपस्थितीत यज्ञ प्रज्वलन करण्यासाठी सौरशक्ती घेताना गायत्री मंत्राचा उद्घोष भक्तांनी केला. देवदेवतांच्या आवाहनीय मंत्रपठणाने ब्रह्मशक्ती जणुकाही ’गणेश’ रूपात अवतरीत झाली. या ॐकाररूपाचे ’ब्रह्मणस्पतीस्तोत्र’ व श्रीअथर्वशीर्ष या मंत्रानी स्मरण करून सामूहिक हवनाद्वारे हविर्भाग अर्पण केले. सकाळच्या सत्रात श्रीसद्गुरुंनी दिनांक ११ मार्च २०१२ मध्ये केलेल्या विवेचनाचं ध्वनिमुद्रण सगळ्यांनी श्रवण केलं. त्यात त्यांनी विश्वातल्या मूळ शक्तीची ओळख करून दिली होती. विवेचनाचा सारांश असा,
“सुमुखश्चएकदंतश्चकपिलोगजकर्णक:
लंबोदरश्चविकटोविघ्ननाशोविनायक: ।
धूम्रकेतुर्गणाध्यक्षोभालचन्द्रोगजाननः
द्वादशैतानिनामानियःपठेच्छृणुयादपि॥
या गणेश पुराणातील संस्कृत श्लोकात द्वादशनामांनी वर्णिलेली वाचकशक्ती "श्रीगजानन" या रूपात प्रकट झाली. शब्द माहात्म्याचे वर्णन करताना श्रीसद्गुरु सांगतात की, मानवाला प्रदान केलेल्या शक्तींपैकी शब्दशक्ती सर्वात मोठी आहे. ही शक्ती सरस्वती रूपाने संस्कृत भाषेत प्रकट झाली. या शक्तीचे सामर्थ्य शब्दभांडारात नसून शब्दातून व्यक्त होणाऱ्या अत्युच्चभावात आहे. देवदेवतांना अनेक नामांनी संबोधून संबंधित गुणांचा संचय वा गुण आत्मसात करण्याचा प्रयत्न केला जातो. विशिष्ट प्रतिमे समोर शब्दसामर्थ्याचा वापर करून केलेले स्तवन शक्तीच्या प्रकटीकरणाचे कार्य करते. गणपतीच्या बारा नावांमध्ये हीच किमया आहे. गणेश या देवतेला ’सुमुख’ या नावाने ओळखतात कारण ॐकारमय गणेशाचे मुख, श्रीशंकर-पार्वतीला ॐकाराच्या विविध रूपांचे सोंडेद्वारे दर्शन घडवताना अधिकच खुलून दिसायचे. या सुमुखाचे नाव एकदंत पडले कारण अद्वैतरूपी ब्रह्मतत्त्व म्हणजे साक्षात ’श्रीगणेश’. खरे तर कपील म्हणजे तांबडा रंग. कपिला गाय जशी तांबुस-काळ्या रंगाची असूनही पांढरे दूध देते त्याप्रमाणेच हा एकदंतक पील शुद्धआत्मज्ञानरूपी दुधाचे प्रदान भक्तांना करतो. गजकर्ण म्हणजे मोठ्या, सुपाएवढ्या कानाचा! गजकर्ण या विषेशनामाने बहुश्रुतता, सर्वांच्या साहाय्याने व सल्ल्याने कार्य करण्याच्या गुणांचा संदेश देते. या गणपतीने स्वतःच्या उदरात १४ विद्या ६४ कला सामावून घेतल्यामुळे त्याला लंबोदर असेही म्हणतात. वेदांचे ज्ञान त्याने श्रीशंकरांच्या डमरू मधून व संगीताचे ज्ञान पार्वतीच्या पैंजणातून घेतले. भयंकर आणि विशेष विघ्नांचा नाश करणारा विकट विघ्ननाशक तर साक्षात ब्रह्मतत्त्वाचे प्रतीक असणारा विशेष नायक अर्थात विनायक! सगुण अग्नी आणि निर्गुण उष्णतेच्या मध्यावर असणाऱ्या धूम्रावस्थेतला धूम्रकेतू आणि धूसरकल्पनांना साकार मूर्तस्वरूप देणारा महागणपती. जो गणांचा अध्यक्ष असून भाळीच्या ममता, वात्सल्य, क्षमाशीलता या गुणांमुळे चंद्राशी साम्य साधतो तो भालचंद्र. अशा गजमुखी गजाननाशी एकरूपता साधण्यासाठी संकष्टी अर्थात सत्कर्मासाठी कष्ट करण्याचा संकल्प प्रत्येक गणेश भक्ताने करायला हवा”.
दुपारच्या सत्रात सामूहिक मंत्र पठण व हविर्भाग अर्पणानंतर पूर्णाहुती झाली. उपस्थितांना ॐकार तत्त्वाचा आशीर्वाद सद्गुरु पादुकारुपाने मिळाला आणि कार्यक्रमाची सांगता झाली.
Close x
यज्ञ ४०१, पितृयज्ञ, दिनांक २२ सप्टेंबर २०१९
पितृ पंधरवड्यानिमित्त विशेष यज्ञ म्हणजेच पितृयज्ञ हा गायत्री गार्डन, बदलापूर या नित्याच्या स्थळी संपन्न झाला. सकाळी ठीक ९.३० वाजता यजमानांनी सौर ऊर्जेद्वारे यज्ञ प्रज्वलन केल्यानंतर आवाहनीय मंत्रांद्वारे सर्व देव-देवता, पंचमहाभूतं, नवग्रह आणि आजच्या दिवसाचे प्रमुख अतिथी असलेल्या पितृगणांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग ग्रहण करण्यासाठी निमंत्रित केलं. ह्यानंतर श्रीगायत्री मंत्राच्या पठण आणि हवनास प्रारंभ झाला. सकाळच्या सत्रात परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांनी “भारतीय तत्त्वज्ञानातील मृत्यू विषयक मीमांसा”, ह्या विषयावर दिनांक ४ ऑक्टोबर २०१३ ह्या दिवशी केलेल्या विवेचनाचा पुनरानंद सर्वानी घेतला. ह्या विवेचनाचा सारभूत वृत्तांत असा,
“महालयाच्या काळात मर्त्यलोकामध्ये पितृगणाचा अंमल असतो. पितृगणांशी संपर्क साधून त्यांना आपली कृतज्ञतेची भावना कळवण्याचा हा अत्यंत महत्त्वाचा काळ आहे. पितृशक्तीचे आशीर्वाद हे आपल्या पुढच्या आध्यात्मिक प्रगतीसाठी अत्यंत आवश्यक आहेत.जीवन म्हणजे जन्म ते मृत्यू आणि परत मृत्यू ते जन्म असा लोकांतरातला प्रवास होय. मृत्यू ही जीवनातली अटळ घटना जिवंत व्यक्तीचं रूपांतरण पितरांमध्ये करते. भारतीय अध्यात्माने सप्तलोकांचा सिद्धांत मांडला आहे.भू:, भुवः, स्वः, मह:, जन:, तपः, आणि सत्य असे हे सप्त लोक. मानव योनीचं वैशिष्ट्य असं की मानव भूलोकातून थेट सत्यलोकापर्यंत जाऊ शकतो. देव-देवतांना मात्र मोक्षाचा पल्ला गाठण्यासाठी प्रथम मनुष्य योनीत यावं लागतं. वस्तुतः हे सगळे लोक म्हणजे मनाचे/आत्म्याचे विकासात्मक टप्पे किंवा स्तर आहेत. आपलं मन जितकं सशक्त, व्यापक आणि उन्नत बनवाल तितकं तुम्ही वरच्या स्तरापर्यंत जाऊ शकता.
मृत्य़ूनंतर मानवाला एकंदर आठ प्रकारच्या गती मिळू शकतात. पहिल्या ज्ञान गतीमध्ये ’मी काहीच नाही’ ह्याची जाणीव झालेली असते. अशाचा देह जेव्हा पडतो तेव्हा तो ब्रह्मावस्थेला जातो. शास्त्रानुसार ह्याला क्षीणोदर्क मुक्ती म्हणतात तर वेदांतानुसार सद्यो मुक्ती म्हणतात. दुसरी भक्तीची गती ज्यात ’वासुदेव सर्वम्‍’ ही अवस्था असते. देह पडला की ती व्यक्ती थेट ईश्वराशी एकरूप होते. शास्त्रानुसार ह्याला भूमोदर्क मुक्ती म्हणतात तर वेदांतानुसार ह्याला क्रम मुक्ती म्हणतात. पुढच्या तीन गती म्हणजे वृक्ष (वनस्पती, कीटक), तीर्यक (पशू/पक्षी) आणि नरक गती ह्या अधोगती दर्शवणार्‍या निकृष्ट दर्जाच्या दशा आहेत. सहाव्या प्रकारची गती म्हणजे स्वर्गलोक किंवा द्यूलोक गती पुण्यवान आत्म्यांना मिळते. परंतु त्यात पुण्याचा अहंकार आणि कतृत्व, भोक्तृत्वाची भावना शिल्लक असते. पुण्य क्षीण झाल्यानंतर जीवाला ह्या लोकांतून ढकलून दिलं जातं. ह्या पुढची गती म्हणजे पितृलोक गती. ही संमिश्र अवस्था असते. पुण्यापेक्षा पापाचं पारडं थोडं जड असतं. मर्त्यलोकाबद्दल प्रचंड आसक्ती शिल्लक असते. ह्यानंतरची गती म्हणजे उन्नत गती. ह्यात मन/आत्म्याची प्रत वरिष्ठ पातळीवर गेलेली असते. अजून ब्रह्मभाव गाठलेला नसतो, पण दिशा सत्यलोकाची असते. पंचकोशातून सुटण्याची प्रक्रिया सुरु झालेली असते. ह्यापैकी आपले पितर नेमके कोणत्या अवस्थेत आहेत हे सामान्य मनुष्याला समजू शकत नाही. पितर कोणत्याही अवस्थेत असोत, त्यांच्यापर्यंत आपली कृतज्ञतेची भावना पोहोचवण्यासाठी श्रद्धापूर्वक केलेलं श्राद्ध अत्यावश्यक असतं. जल आणि अग्नीच्या माध्यमातून आपण व्यक्त केलेली भावना आणि पुण्यार्पण पितरांना पोहोचू शकतं.
श्रीमद् भगवद्गीतेमध्ये मृत्य़ूनंतरच्या गतींचा अतिशय उत्कृष्ट उहापोह केलेला आहे. मृत्यूनंतरच्या गतीचे दोन मार्ग म्हणजे अर्चिरादि मार्ग (देवयान) आणि धूम्रमार्ग (पितृयान). देहबुद्धीत अडकलेल्या मनुष्याला देह सोडताना अत्यंत यातना होतात. ह्या यातना चार प्रकारच्या असतात; विश्लेषज, मोहज, अनुतापज, आगामी दु:खदर्शनज. ह्या व्यतिरिक्त आयुष्यभर सत्कर्म केलेल्या जीवाला अंतिम क्षणी सुख मिळते याला आगामी स्वप्नदर्शनजसुख असं म्ह्टलं आहे. जीवनभर जो छंद बाळगला जातो त्यानुसार मृत्यूनंतरची दिशा ठरते. महालय काळातला सर्वोच्च संदेश हाच की स्वतःच्या आणि दुसर्‍याच्या देहाबद्दलची आसक्ती सोडा!”
विवेचनानंतर सर्व उपस्थितांकडून पुण्यार्पणाच्या संकल्पासहित पिंडदान आणि हविर्द्रव्यार्पण करवून घेतले गेले. भोजनोत्तर सत्रात गायत्री मंत्राचं सामूहिक पठण आणि हवन झालं. त्यानंतर पुण्याहुती होऊन, सद्गुरुंच्या पादुकादर्शनाचा लाभ सर्वांनी घेतला. तृप्त झालेल्या पितृगणांनी श्रीसद्गुरुंच्या माध्यमातून सर्व उपस्थित भक्तांवर आशीर्वचनाचा वर्षाव केला.
Close x
यज्ञ ४०२, प्तशती स्वाहाकार, दिनांक १३ ऑक्टोबर २०१९
ह्या दिवशी म्हणजे महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी संकल्पित यज्ञ दुर्गासप्तशती स्वाहाकार संपन्न झाला. सकाळच्या सत्रात मानसपूजेनंतर परमपूज्य सद्गुरुंनी दिनांक ११ जानेवारी २००९ ह्या दिवशी केलेल्या विवेचनाचं ध्वनिमुद्रण सर्वांनी श्रवण केलं. ह्या विवेचनाचा सारांश असा,
“ अद्वैत वेदांतानुसार मूळ ब्रह्मतत्त्वापासून शक्तीची निर्मिती झाली आणि तिच्यावर विश्वाचं चलनवलन करण्याची जबाबदारी सोपवली गेली. ह्या शक्तीच्या वरदानाशिवाय किंवा साहचर्याशिवाय अध्यात्मात प्रगती साधता येत नाही. म्हणून प्रत्येक सत्पुरुषाने शक्तीची आराधना केली आहे. एकनाथ महाराजांनी तिला आवाहन केलं आहे “ दार उघड बय्या , दार उघड” कारण तिच्या पाठींब्याशिवाय अध्यात्मातलं दार उघडलं जाणार नाही. मायाजाळातून बाहेर पडल्याशिवाय मुक्तीचा मार्ग अनुसरता येणार नाही. पण एक जाळं सोडवता सोडवता आपण दुसऱ्या जाळ्यात अडकत नाही ना ह्याची काळजीसुद्धा घेता आली पाहिजे. कर्नाटकात बदामी शहराजवळ शाकंभरी देवीचं स्थान आहे. हे देवीचं रूप अयोनिज स्वरूपात अवतरीत झालं. पुराण कथेनुसार अनंत दैत्य मातला आणि चोहीकडे दुष्काळाचं सावट निर्माण झालं. ही परिस्थिती बघून देवीच्या शंभर नेत्रातून अश्रुधारा पाऊसरूपाने बरसल्या आणि तिला शताक्षी हे नाव दिलं गेलं. पावसामुळे सगळीकडे आबादीआबाद झाली आणि वनस्पतींचा /अन्नाचा भरपूर पुरवठा झाला. शाक म्हणजे वनस्पती किंवा अन्न आणि त्याचा भरपूर पुरवठा करणारी आणि त्या द्वारे सर्वांचं उदरभरण करणारी ती शाकंभरी देवी. मूळ एकाच शक्तीला कार्यकारण फरकाने वेगवेगळ्या नावाने ओळखलं जातं. सत्त्व , रज आणि तमो गुणानुसार तिला महासरस्वती, महालक्ष्मी आणि महाकाली ही नावं दिली गेली आहेत . ह्या शिवाय सती, पार्वती, शताक्षी, भ्रामरी, चैतन्यरूपी ज्योती ही तिची विविध नावं आहेत. जिथे शक्ती आहे तिथे गती आहेच म्हणून हिलाच गतिदायिनी म्हटले गेले आहे. पाण्याची शीतलता ही तिचीच शक्ती, संन्याशाची त्याग शक्ती हे तिचेच रूप आणि सामान्य मनुष्याच्या मनात भ्रांती निर्माण करणारी सुद्धा तीच आहे. ही भ्रांती दूर केल्याशिवाय सत्यापर्यंत पोहोचता येत नाही. दुर्गासाप्तशतीच्या अकराव्या अध्यायात नवदुर्गा रूपात तिचं वर्णन आहे. अहंकाराचा हिमालय कितीही मोठा झाला तरी त्याचा नाश करण्याची क्षमता असणारी शैलपुत्री. ब्रह्मस्वरूपाची प्राप्ती करून देणारी ब्रह्मचारिणी. मस्तकावर काळाचं द्योतक असलेला चंद्र धारण केलेली चंद्रघंटा. भूतकाळात न रमता आणि भविष्यकाळाची चिंता न करता, वर्तमानकाळात सत्कर्मरत राहा असा संदेश ती देते. आपल्या उदरात संपूर्ण विश्वाला धारण करणारी कुष्मांडा. सनतकुमारांना जन्म देणारी स्कंदमाता. देवांचं कार्य करण्यास सदैव तत्पर असणारी आणि कात्यायन ऋषींची कन्या कात्यायनी. प्रत्यक्ष काळावर विजय मिळवून देणारी कालरात्री. प्रचंड तपस्येमुळे जिचा वर्ण उजळला आहे अशी महागौरी आणि मोक्षाची सिद्धी प्राप्त करून देणारी सिद्धीदात्री. ह्या सर्व शक्तीरुपांची आराधना जो मोक्षहेतूने करेल त्याला ह्या सर्व शक्तींचं वरदान अगदी निःसंशयपणे प्राप्त होईल.”
विवेचनानंतर यजमानांच्या हस्ते कुमारिका पूजन करण्यात आलं आणि त्यानंतर अन्नपूर्णाष्टकं स्तोत्राने यज्ञाला नैवेद्यार्पण करण्यात आलं. दुपारच्या सत्रात वैद्यकीय समुपदेशन, बाल संस्कार, जन्मपूर्व संस्कार इत्यादी उपक्रम संपन्न झाले. दिवसभर दुर्गासप्तशतीच्या सर्व अध्यायांचं पठण तसेच हवन झाल्यानंतर अनेक देवी स्तोत्रांचं पठणही यज्ञ साक्षीने घेण्यात आलं. ह्यामध्ये महिषासुरमर्दिनी स्तोत्राच्या जोशपूर्ण पठणाने यज्ञ सभागृहात ऊर्जेची पखरण झाली. पूर्णाहुतीनंतर यज्ञेश्वर नारायणाचे आशीर्वाद सर्वांनी प्रार्थिले.
Close x
यज्ञ ४०३, १० नोव्हेंबर २०१९ , विष्णू यज्ञ
दिनांक १० नोव्हेंबर २०१९ रोजी बदलापूर येथील गायत्री गार्डन ह्या यज्ञस्थळी विष्णू यज्ञ संपन्न झाला. सकाळी ठीक ९.३० वाजता सौर उर्जेच्या माध्यमातून यज्ञ प्रज्वलन झाल्यांनतर विष्णूसहस्त्रनामाच्या पठाणाने आणि हवनाने सुरुवात झाली. सकाळच्या सत्रात श्री सद्गुरुंनी दिनांक ०९ मार्च २०१४ रोजी घेतलेले यज्ञ विवेचन भक्तांनी पुनश्च श्रवण केले. यज्ञ कार्याला २१ वर्षे पूर्ण होण्याच्या निमित्ताने कार्य आढावा घेणारे हे विवेचन आजही अतिशय उद्बोधक आणि प्रेरक आहे. ह्या ध्वनिमुद्रित विवेचनाचा सारांश असा,
यज्ञं वंदे ज्ञानदायकं
“कोणताही तंबू एकखांबी असून उपयोग नाही. त्याला अनेक खांब जोडावे लागतात. तसंच हे यज्ञकार्य सुद्धा अनेकांनी केलं आहे. ह्यात माझं एकट्याचं काहीही नाही. मागे वळून बघायचं तर तीनशे वीस यज्ञ कसे पार पडले, कोणी शक्ती पुरवठा केला ही अगम्यातील गोष्ट आहे. ह्या सगळ्य़ा ईश्वरी प्रेरणेच्या गोष्टी आहेत. दातारशास्त्री म्हणाले होते की , “हा मनुष्य जो कोणता संकल्प करेल तो पूर्ण करण्यासाठी ईश्वराला धावाधाव करायला लागेल!” अर्थात तसं असलं तरी कधीही वाईट संकल्प केलाच नाही. खरोखर जो जो संकल्प केला तो तो पूर्णत्त्वाला गेला. आज संकल्पाचा डोंगर पार करून आपण डोंगरावर उभे आहोत आणि डोंगर आपल्या पायापाशी आहे. हे ज्याने घडवून आणलं त्याला तुम्ही काहीही नाव द्या. मग त्याला श्रीदत्तात्रेय म्हणा, किंवा येशू ख्रिस्त म्हणा किंवा महम्मद पैगंबर म्हणा, काही हरकत नाही. ह्या कार्यात जे जे, ज्या ज्या प्रमाणात सहभागी झाले त्या प्रत्येकाला त्या त्या प्रमाणात पुण्याचं उत्तराधिकारी बनवलं जाईल हे निश्चित आहे. चमत्काराचा वापर कधीही केला नाही. तरीही जे काही चमत्कारसदृश्य वाटलं असेल ते त्याचं ज्ञान नाही म्हणून.
यज्ञ म्हणजे काय, त्याचे वैज्ञानिक आणि आध्यात्मिक पुरावे आपण अनेकवार पाहिले आहेत. वेदांचा प्रतिपाद्य विषय म्हणजे यज्ञ. मनुष्य नामक प्राण्याचं जेव्हापासून मानवामध्ये रुपांतरण झालं तेव्हापासून यज्ञाची निर्मिती झाली. थोडक्यात मानवाला सुसंकृतता आणि यज्ञ एकदमच प्राप्त झाले. चारही वेदांमध्ये मिळून एकंदर एक लाख ऋचा यज्ञासाठी निर्माण झाल्या आहेत. वेदामध्ये ’यज्ञ’ सर्वांकरिता आहे, ह्याचे अनेक उल्लेख आढळतात. पद्मपुराणात म्हटलं आहे की चातुर्वर्णातल्या सर्व लोकांना यज्ञाचा अधिकार आहे. म्हणून गेली वीस वर्षे चाललेल्या ह्या यज्ञ संकल्पातून बाहेर जाणार्‍याला जसं जाऊ नकोस असं सांगितलं नाही तसंच येणार्या कोणालाही येऊ नकोस असंही सांगितलं नाही. यज्ञाचे मुख्य प्रकार म्हणजे श्रौत यज्ञ आणि स्मार्त यज्ञ. स्वामी महाराजांनी श्रौताग्नी आणि स्मार्ताग्नीची दीक्षा अनेकांना दिली. इथल्या यज्ञ संकल्पनेत काळाला अनुसरून उत्तम ते घेतले आहे. इतर कर्मकाण्डात जो श्रम, वेळ आणि धनाचा प्रचंड व्यय होतो तो आपण काढून टाकला आहे. देवपूजा, संगतीकरण आणि दान ही यज्ञाची त्रिसूत्री आपण अनुसरली आहे. प्रत्येक मानवातल्या देवत्त्वाची पूजा म्हणजे सन्मान, समाजाला एकत्र आणणे म्हणजे संगतीकरण आणि वित्तैषणा, लोकैषणा आणि पुत्रैषणा ह्यापासून जो दूर राहू इच्छितो त्यासाठीचं उत्तम साधन म्हणजे दान. म्हणाल तर व्यक्त, म्हणाल तर अव्यक्त, म्हणाल तर दृश्य, म्हणाल तर अदृश्य असणारं हे सर्वश्रेष्ठ साधन आहे. हे कार्य करून घेण्याचं रहस्य म्हणजे एकमेकांना हीन न लेखता, कुठच्या व्यक्तीकडून काय होऊ शकेल हे जाणून त्याकडून ते कार्य करवून घेणे. व्यक्तींमधले गुण ओळखून त्यांची योग्य कार्याला योजना करणार्या योजकाची दुर्लभता असते. अशी गुणग्राहकता इतिहासात चाणक्याकडे आणि अलीकडच्या काळात छत्रपतींकडे होती. कोणताही पूर्वग्रह न ठेवता ही योजकता साधता आली पाहिजे. यज्ञाचे अविभाज्य अंग म्हणजे अग्नी, जो रत्नांची खाण आहे. ह्याचे गुणधर्म म्हणजे हा एकाचवेळी सूक्ष्म आणि व्यापक आहे. प्रकाशगती समोर योग्य निश्चय झाला तर गुणाकार होऊन अपूर्व शक्तीची निर्मिती होते. प्रत्येक हवन करताना अहंकार शून्य होऊनच हे हवन घडलं पाहिजे. तरच तो अग्नीनारायण त्या साधकाला स्वतःसारखं बनवतो. हा यज्ञीय अग्नी आधी गती देतो, सूक्ष्मात नेतो, व्यापक बनवतो आणि शेवटी स्वतःसारखं बनवतो, म्हणजेच वस्तु आणि व्यक्तींमधील स्निग्धता काढून टाकतो. ह्याचा अर्थ कर्तव्यात कसूर होते असा नाही तर फक्त मायेचा खोटा ओलावा मनातून काढला जातो. शक्तीग्रहणाबाबत हेतूशून्यता, निश्चयाची अनुपस्थिती आणि एकाग्रतेचा आभाव असेल तर शक्तीचा गुणाकार होत नाही. एकाग्रतेचे यज्ञ केल्याने अमूल्य असे आध्यात्मिक आरोग्य प्राप्त होते. यज्ञात त्यागपूर्वक हवन केल्याने प्रकाश शक्तीचा गुणाकार होतो, ईश्वराच्या द्वारातली घंटा वाजवली जाते आणि ईश्वराचं लक्ष आपल्याकडे जाऊन, धर्म-अर्थ-काम-मोक्ष ही पुरुषार्थरुपी पुष्प आपल्याला प्राप्त होतात.
मानवतेतला ईश्वर ओळखण्याची प्रक्रिया म्हणजे यज्ञ. जिथे जिथे दारिद्र्य आहे तिथे तिथे नारायणाला प्रकटवण्याची आवश्यकता आहे. म्हणून व्यक्ती आणि समष्टीकल्याणाचे उपक्रम जिथे जिथे राबवले जातात तिथे यज्ञ असतो. यज्ञाचा संकल्प सोपा नाही. वास्त्वता आणि संकल्प ह्यातली दरी प्रयत्नांचा सेतू बांधून दूर करावी लागते. हे सगळे प्रयत्न यज्ञ ह्या एका शब्दात आंतर्भूत आहेत. हे चित्र आणखी मोठं करण्याची प्रेरणा, सामर्थ्य, बळ, शक्ती प्रत्येकाला प्राप्त होवो अशी प्रार्थना मी यज्ञेश्वर नारायणाला प्रार्थना करतो. ॥ हरि ॐ तत्सत्‍ ॥“
दुपारच्या सत्रात जन्मपूर्व संस्कार, बालसंस्कार, वैद्यकीय समुपदेशन असे उपक्रम घेतले गेले. सप्तशती पाठानंतर महिषासुर मर्दिनी स्तोत्राचे जोशपूर्ण पठण होऊन पूर्णाहुती संपन्न झाली. पादुका दर्शनाने यज्ञ सोहळा संपन्न झाला.
Close x
यज्ञ ४०४, दिनांक १७ नोव्हेंबर २०१९, विष्णू यज्ञ
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या चतुर्थ पुण्यस्मरण दिनानिमित्त प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे श्री क्षेत्र आळंदी येथे दिनांक १७ नोव्हेंबर २०१९ या दिवशी एक दिवसीय बाह्य यज्ञाचं आयोजन करण्यात आले होते. महाराष्ट्रात इंद्रायणी नदीतीरावर वसलेलं प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्र आळंदी येथे संतश्रेष्ठ ज्ञानेश्वर महाराजांचं समाधीस्थान आहे. आपल्या जीवनातील काही काळ त्यांनी आळंदी येथे व्यतीत केला. पूज्य सद्गुरु श्री नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज (आळंदीचे स्वामी)ह्यांच्या पवित्र समाधी स्थळी हा यज्ञसोहळा संपन्न झाला.
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या - १६ नोव्हेंबर २०१९ च्या सकाळी ६.३० ते ७.०० वाजताच्या सुमारास सर्व साधकांनी मुंबईहून आळंदी येथे प्रस्थान केलं. दुपारी १२.३० वाजता आळंदी येथे पोहोचल्यावर सर्वांची निवास व्यवस्था करण्यात आली. दुपारचं भोजन झाल्यावर थोड्याशा विश्रांतीनंतर संध्याकाळी ठिक ६ वाजता नामस्मरण सुरु झालं. याप्रसंगी पूज्य सुफी संत श्री दादा महाराज ससाणे हे त्यांच्या शिष्यांसहित उपस्थित होते. नामस्मरणानंतर संत ज्ञानेश्वर महाराज कृत हरिपाठाच्या अभंगांचं सामूहिक पठण करण्यात आलं. ‘हरी मुखे म्हणा, हरी मुखे म्हणा | पुण्याची गणना कोण करी ||’ लयबद्ध अशा अभंगांच्या चालीने वातावरण भारलेलं होतं. त्यानंतर श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण करण्यात आलं. यावेळी प्रभू रामचंद्रांना दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञ प्रसंगी उपस्थित राहून यज्ञरक्षण करण्यासाठी मनोमन विनंती करण्यात आली. तसेच उपस्थितांना समिधा आणि कापूर यांचं वाटप केलं. पठण झाल्यावर दिलेलं हविर्द्रव्य गोळा करून यज्ञवेदीमध्ये ठेवण्यात आलं. नंतर श्रीसद्गुरु चरणी संगीत सेवा सादर करण्यात आली. यामध्ये श्री यशोधन बापट, सौ अनुराधा कुलकर्णी आणि श्री गिरीश नानिवडेकर यांनी सहभाग घेतला. भीमपलास रागाने संगीत संध्येला आरंभ झाला. संत ज्ञानेश्वर महाराज यांचा ‘मोगरा फुलला’, ‘रुणुझुणु रे भ्रमरा’हे अभंग, संत तुकाराम यांचा ‘आम्ही देव तुम्ही देव’ हा अभंग, ग. दि. माडगुळकर रचित अभंग इंद्रायणी काठी तसेच एका भक्ताच्या फरमाईशवरून ‘झुला’ प्रकारातील एक गीत यांचं अतिशय श्रवणीय असं सादरीकरण झालं. निवेदकाने पूज्य सद्गुरु गुरुजींच्या आठवणींना दिलेला उजाळा आणि श्री यशोधन बापट यांनी झुला गाऊन गोपाळकृष्णाला घातलेली प्रेमळ साद अशा सर्वच गोष्टींना वातावरणाच्या माध्यमातून सद्गुरुतत्त्वानं दिलेला उत्स्फूर्त प्रतिसाद कार्यक्रमाची उंची वाढवत गेला. अशाप्रकारे भक्तिमय वातावरणात यज्ञपूर्व संध्या संपन्न झाली.
काही साधक भगिनींनी पूज्य गोडबोले महाराजांच्या मूर्तीच्या परिसरात आणि यज्ञस्थळावर पणत्या लावून दीपोत्सव साजरा केला.
श्रीविष्णूसहस्त्रनाम यज्ञ– १७ नोव्हेंबर २०१९ यादिवशी श्रीविष्णूसहस्त्रनाम स्वाहाकार आयोजित करण्यात आला. सकाळी ठिक ७ वाजता ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’ या भावपूर्ण नामस्मरणानं सुरुवात झाली. यावेळी पूज्य सुफी संत श्री दादा महाराज ससाणे यांचं आगमन झालं.त्यानंतर यादिवशीच्या सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ८.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या चैतन्यसाक्षीने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या उपस्थितीत सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहनीय मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं. आवाहनीय मंत्रांनंतर सामूहिक मंत्र पठणाला सुरुवात झाली. त्याचबरोबर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीविष्णूमूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली.
पहिल्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करतेवेळी सामूहिक मंत्र पठणात सर्वप्रथम श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, पुरुषसूक्त, श्रीसूक्त, लक्ष्मी सूक्त, श्रीविष्णू सूक्त आणि श्रीविष्णूसहस्त्रनामाचं प्रत्येकी एक आवर्तन झालं. त्यानंतर श्रीविष्णूसहस्त्रनामाची सामूहिक आवर्तनं सुरु झाली. त्यात प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमाने सामूहिक हवन आणि पठण करण्यात आलं.
पूज्य आईसाहेबांच्या संकल्पनेनुसार नोव्हेंबर २०१८ मध्ये श्रीसद्गुरुंच्या तृतीय पुण्यस्मरण दिनानिमित्त यज्ञसाक्षीने ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| ह्या सिद्धमंत्राचा श्रीगुरु वासुदेव यंत्रावर एकाग्रता करून गुणात्मक ध्यान-जप संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार एक कोटी पेक्षा अधिक जपसंख्या नोंदवली गेली. यज्ञप्रसंगी २७ वेळा ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| सिद्धमंत्राची आवर्तनं करून या संकल्पाचं अर्पण श्रीसद्गुरु चरणी करण्यात आलं.
परमपूज्य सद्गुरुंनी सांगितलेली यज्ञाची त्रिसूत्री म्हणजे सन्मान, संगतीकरण आणि दान. ह्यापैकी कोणत्याही भेदाविना सर्व समाजाला एकत्र घेऊन यज्ञासारखं सत्कर्म करवून घेणं म्हणजे संगतीकरण. तर सामाजाचं उन्नयन ज्याद्वारे होऊ शकेल अशा कोणत्याही उपक्रमासाठी वेळ, श्रम आणि धनाचा त्याग करणे म्हणजे दान. तिसरं सूत्र म्हणजे सन्मान. समाजाच्या आध्यात्मिक आणि सांसारिक हितासाठी कार्य करणाऱ्या संस्था आणि सत्पुरुषांचा सन्मान यज्ञ साक्षीने करणे आणि त्या द्वारे कृतज्ञता अर्पण करून समाज ऋणातून उतराई होण्याचा प्रयत्न करणे म्हणजे सन्मान. ह्याला अनुसरून आळंदी येथील यज्ञात काही सन्माननीय व्यक्ती आणि संस्थांच्या प्रतिनिधींचा यज्ञ साक्षीने सन्मान करण्यात आला. ह्यामध्ये परमपूज्य नरसिंह सरस्वती ( आळंदीचे स्वामी) ट्रस्ट चे श्री दिडोळकर काका, प.प. श्रीमद् नारायणानंद सरस्वती अर्थात उगार स्वामी ट्रस्टचे श्री राजाभाऊ शिरगावकर, परमपूज्य बिडकर महाराज ट्रस्टचे श्री शेवडे काका, पायी नर्मदा परिक्रमा पूर्ण केलेले श्री सुहास लिमये काका, अखंड गुरुचरित्र वाचनाचा ध्यास घेतलेले सांगलीचे श्री आप्पा कुलकर्णी आणि पूज्य श्रीधर स्वामींचे शिष्य श्री नागराज अप्पा ह्यांचा यज्ञ साक्षीने सन्मान करण्यात आला.
यानंतर श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली श्रीविष्णूची मानसपूजा आणि त्यानंतर लगेचच महाविष्णू आणि एकादशी या विषयावरील ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.एकादशी या प्राचीन व्रताचं माहात्म्य, त्याचा उद्देश सांगताना श्रीसद्गुरु म्हणतात, “उपास्य देवतेपाशी निवास करणं हा ‘उपवास’ या शब्दाचा अर्थ आहे. सकाम भक्तीला धरून या व्रताची निर्मिती झालेली आढळते. त्यातलंच हे एकादशीचं व्रत आहे. पापांचं परिमार्जन करणं हा व्रताचा प्रमुख उद्देश आहे. पृथ्वी सतत स्वत:भोवती फिरत असते. पृथ्वीच्या या चलनवलनामुळे ऋतुमानात जे बदल होतात, त्या बदलांशी तडजोड करत देहाने आपण निरोगी राहावं म्हणून जो प्रयत्न आहे, ती म्हणजे ही व्रतं आहेत.”
विवेचनानंतर अन्नपुर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करताना यजमानांच्या हस्ते यज्ञ देवतेला भोजन प्रसादाचा हविर्भाग अर्पण केला गेला. नंतर उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.भोजनोत्तर पुन्हा श्रीविष्णूसहस्त्रनामाचं सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं. अशी श्रीविष्णूसहस्त्रनामाची एकूण आठ आवर्तनं झाली. यावेळेला प्रथमच यज्ञाला उपस्थित असणाऱ्या अशा स्थानिक साधक बंधू-भगिनींकडूनही हवन घडलं. ह्यात आळंदीच्या स्वामी महाराजांच्या साधक-भक्तांचाही समावेश होता. सुमारे २५० पेक्षा अधिक भक्तगणांनी सहभाग घेतला.
श्रीसद्गुरुंच्या विज्ञान आणि अध्यात्म यांची सांगड असलेल्या अमूल्य ग्रंथांचं प्रदर्शन साधकांच्या अवलोकनार्थ मांडण्यात आलं होतं. याचाही लाभ भक्तांनी घेतला.
पूर्णाहुती–संध्याकाळच्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करताना रुद्राध्यायाचं पठण झालं.नंतर श्रीमत् आद्य शंकराचार्य विरचित ‘अच्युताष्टकम्’ या स्तोत्राची सुरेल आणि श्रवणीय ध्वनिफीत लावण्यात आली. या स्तोत्र पठणानंतर संत ज्ञानेश्वर महाराज रचित पसायदान गाऊन त्याचं हवन झालं.ह्या सर्व मंत्र आणि स्तोत्र पठणावेळी यजमानांकडून हविर्भागही अर्पण होत होता. शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर,संपूर्ण दिवस श्रीविष्णू मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
सांगता - प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे ह्या यज्ञाचं उत्कृष्ट नियोजन आणि संयोजन करण्यात आलं. यामध्ये उत्तम निवास व्यवस्था, भोजन व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, स्वच्छता आणि सर्व प्रकारची यज्ञ संलग्न मांडणी यासाठी सर्व बंधू-भगिनी स्वयंसेवकांनी दिलेला सर्वतोपरी सहभाग, परिश्रम आणि शिस्तीचं केलेलं पालन या उत्कृष्ट सहकार्यामुळे आणि अर्थातच श्रीसद्गुरु प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. आनंदाचा ठेवा तसेच सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
यज्ञ ४०५, दिनांक ८ डिसेंबर २०१९ , श्री गीता-गीताई यज्ञ
ब्रह्मलीन परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने श्री गीता जयंतीचे औचित्य साधूनदिनांक ०८ डिसेंबर २०१९ या दिवशी श्री गीता-गीताई यज्ञाचं आयोजन करण्यात आलं होतं. मार्गशीर्ष शुक्ल एकादशीच्या दिवशी भगवान श्रीकृष्णाने कुरुक्षेत्रावर अर्जुनाला श्रीमद् भगवद्गीतेचाउपदेश केला. ह्या दिवशी मोक्षदा एकादशीही असते. मोहाचा क्षय करणारी म्हणून ती मोक्षदा एकादशी!म्हणून या दिवसाला विशेष महत्त्व प्राप्त आहे. म्हणूनच भगवान श्रीकृष्ण म्हणतात, ‘मी महिन्यांमध्ये मार्गशीर्ष महिना आहे’.
गीताई हे आचार्य विनोबा भावे यांनी भगवद्गीतेतील श्लोकांच्या अर्थाचा आशय न बदलता मराठीत केलेलं भाषांतर किंवा समश्लोकी रचना आहे. ‘गीताई माउली माझी, तिचा मी बाळ नेणता | पडता रडता घेई उचलुनी कडेवरी ||’ या शब्दात आचार्य विनोबा भावे गीताईचं माहात्म्य वर्णन करतात.गीताईचं पठण सर्वसामान्य भक्तांनाही सहज शक्य असल्याने ह्या यज्ञात सामूहिक पठण आणि हवनासाठी गीताईचा अंतर्भाव करण्यात आला होता.
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या–दि. ०७ डिसेंबर २०१९ - दुपारी दोन वाजल्यापासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं.यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीगीता-गीताई यज्ञ– दि. ०८ डिसेंबर २०१९ - यादिवशी श्रीगीता-गीताई यज्ञ आयोजित करण्यात आला. सकाळी ८.३० वाजता ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’ या भावपूर्ण नामस्मरणाची ध्वनिफीतलावण्यात आली. सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठीक९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या चैतन्यसाक्षीने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या उपस्थितीत सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी,श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहनीय मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं. आवाहनीय मंत्रांनंतर सामूहिक मंत्र पठणाला सुरुवात झाली. त्याचबरोबर श्रीविष्णू तसबिरीच्या समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीविष्णूमूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली.
पहिल्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करतेवेळी सामूहिक मंत्र पठणात सर्वप्रथम श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, पुरुषसूक्त, श्रीविष्णूसूक्तयांचं प्रत्येकी एक आवर्तन झालं. त्यानंतर गीताईची सामूहिक आवर्तनं सुरु झाली. त्यात प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक हवन आणि पठण करण्यात आलं.
दुसऱ्या सत्रात श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली श्रीकृष्णाची मानसपूजा आणि त्यानंतर लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या‘श्रीकृष्ण: शरणं मम’ या विषयावरील पूर्व ध्वनिमुद्रित (ऑडिओ) विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.विवेचनाच्या प्रारंभी ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्तींचं स्मरण करून श्रीकृष्ण नावाचं सावळं सामर्थ्य वर्णन करताना श्रीसद्गुरु म्हणतात, “श्रीकृष्ण: शरणं मम हा अष्टाक्षरी मंत्र आहे. या मंत्राचा अर्थ असा की. हे श्रीकृष्णा मी तुला शरणागत आहे. श्रीकृष्णाच्या प्रचंड सामर्थ्याची तुलनाच करता येणार नाही. परंतु ‘या सम हा’ अशी ही ऐतिहासिक व्यक्तिरेखा आहे.ती साधारणपणे साडेतीन हजार वर्षांपूर्वी होऊन गेली. महाभारत या ग्रंथामध्ये प्रथमत: श्रीकृष्णाचा उल्लेख आढळतो. त्यानंतर मग हरिवंश आणि भागवत ग्रंथांमध्ये श्रीकृष्णाचा विपुल उल्लेख आढळतो. त्याने सांगितलेल्या भगवद्गीतेला उत्तुंग दर्जा आहे. त्याच्याएवढा उत्तुंग दर्जा कुठल्याही ग्रंथाला नाही. पण तरीही श्रीकृष्ण होऊन गेला की नाही,अशी टीका सतत होत असते. पण साधकाने ह्या गोष्टींकडे लक्ष न देता त्यातील तत्त्वज्ञानाकडे लक्ष दिलं पाहिजे. ते सगळ्यात महत्त्वाचं आहे. श्रीकृष्ण हा स्वत: धर्माचा केंद्रबिंदू बनला आणि त्यामुळे सबंध संस्कृती त्याच्याभोवती फिरायला लागली. त्याने धर्ममर्यादा स्वत:मध्ये, आपल्या आत्म्यामध्ये बाणवली आणि सबंध समाजाला त्याभोवती फिरायला लावलं. म्हणून तो पूर्णावतार आहे.”
विवेचनानंतर अन्नपुर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करताना यजमानांच्या हस्ते यज्ञ देवतेला भोजन प्रसादाचा हविर्भाग अर्पण केला गेला. नंतर उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.भोजनोत्तर पुन्हागीताईचं सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस श्रीविष्णू मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
विशेष –
१) पूज्य आईसाहेबांच्या संकल्पनेनुसार श्रीसद्गुरुंच्या पाचव्या पुण्यस्मरण वर्षाच्या निमित्तानं यज्ञसाक्षीनं ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| ह्या सिद्धमंत्राचा गुणात्मक नाम जप ध्यान संकल्प करण्यात आला. त्यानुसार हा जप श्रीगुरु वासुदेव यंत्रावर एकाग्रता करतप्रथम श्रीगायत्री मंत्राची एक माळ आणि त्यानंतर ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| जप, या क्रमानंही नामसाधना करायची आहे.
१) पूज्य आईसाहेबांच्या संकल्पनेनुसार श्रीसद्गुरुंच्या पाचव्या पुण्यस्मरण वर्षाच्या निमित्तानं यज्ञसाक्षीनं ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| ह्या सिद्धमंत्राचा गुणात्मक नाम जप ध्यान संकल्प करण्यात आला. त्यानुसार हा जप श्रीगुरु वासुदेव यंत्रावर एकाग्रता करतप्रथम श्रीगायत्री मंत्राची एक माळ आणि त्यानंतर ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| जप, या क्रमानंही नामसाधना करायची आहे.
२) सन्मान, संगतीकरण आणि दान ही यज्ञाची त्रिसूत्री आहे. त्यानुसार ह्या यज्ञाचं औचित्य साधून ठाणे येथील कै. वामनराव ओक रक्तपेढी ह्यांच्या सहयोगाने ‘रक्तदान शिबिराचं’ आयोजन करण्यात आलं होतं.
सांगता - श्रीसद्गुरु प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
यज्ञ अहवाल २०२०
Close x
Close x
यज्ञ ४०६ , श्रीगणेश यज्ञ, दिनांक १२ जानेवारी २०२०
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने सन २०२० या नवीन इंग्रजी वर्षाचा श्रीगणेशा दि.१२ जानेवारी २०२० या दिवशी ‘श्रीगणेश यज्ञाने’ झाला.
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या
दि. ११ जानेवारी २०२० - दुपारी दोन वाजल्यापासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीगणेश यज्ञ
दि. १२जानेवारी २०२० सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने, पूज्य आईसाहेबांच्या उपस्थितीत सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहनीय मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं. आवाहनीय मंत्रांनंतर सामूहिक मंत्र पठणाला सुरुवात झाली. त्याचबरोबर श्रीगणेश तसबिरीच्या समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीगणेश मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली.
पहिल्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करतेवेळी सामूहिक मंत्र पठणात सर्वप्रथम श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, ब्रह्मणस्पतीसूक्त, श्रीअथर्वशीर्ष यांचं प्रत्येकी एक आवर्तन झालं. त्यानंतर अथर्वशीर्षाची सामूहिक आवर्तनं सुरु झाली. त्यात प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक हवन आणि पठण करण्यात आलं.
पहिलं सत्र संपल्यानंतर बाल संस्कार वर्ग या सामाजिक उपक्रमाला सुरुवात झाली.
दुसऱ्या सत्रात श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली श्रीगणेशाची मानसपूजा आणि त्यानंतर लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या ‘गणेश देवता’ या विषयावरील ९ ऑगस्ट २००९ रोजीच्या ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.विवेचनाच्या प्रारंभी ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्तींचं स्मरण करून श्रीगणेशाचं स्वरूप उलगडताना श्रीसद्गुरु म्हणाले, “गणेश पुराणात गणेशाच्या २४ अवतारांचं वर्णन आहे. त्यात सर्वपरिचित असे दोन अवतार आहेत. एक म्हणजे ‘विनायक’ आणि दुसरा ‘गजानन’. माघी गणेश उत्सव जो करतात तो विनायक अवतार हा ‘महोत्कट’ या नावाने प्रसिद्ध आहे आणि गणेश चतुर्थीला ज्या अवताराची पूजा केली जाते तो ‘गजानन’ किंवा ‘गणपती’ म्हणून प्रसिद्ध आहे. पण हे दोन्ही त्या मूळ ब्रह्मशक्तीचे अवतार आहेत, समर्थ रामदास गणेशाचं वर्णन करताना म्हणतात, तमो वितंड चंडसी, प्रचंड शुंड चंडसी | सुरंग रंग रेखिला, घवघवीत देखिला | नमो गणेश तो गुणी, विराज तो विभूषणी | गणांसी सौख्य कारकु, विशाल विघ्न हारकु |
निघंटूकोशकारांच्या मते वातावरणात जी ३६० प्रकारची कंपनं असतात ती मानवी मनावर सतत परिणाम करत असतात. ह्या विघातक कंपनांना अडसर घालण्यासाठी जो प्रमुख आहे, तो म्हणजे हा ‘गणपती’. हा उत्तम क्षेत्रपाल आहे. म्हणून कोणत्याही साधनेची सुरुवात गणेश वंदन करून केली जाते. ज्ञानेश्वरीतल्या पहिल्या अध्यायात ओमकाररूपी गणेशाला नमन केलं आहे. भ्रम, प्रमाद इत्यादी दोष नाहीसे करणारा असं त्याचं वर्णन आहे. गणेश हाच साक्षात नादब्रह्म आणि शब्दब्रह्म आहे. लावण्याची ठेव असं म्हणत ज्ञानेश्वरांनी त्याच्या पाशांकुशवरदकर मूर्तीचे वर्णन केले आहे आणि त्या प्रत्येक वर्णनातून काही आध्यात्मिक बोध देण्याचा प्रयत्न केला आहे. ”
विवेचनानंतर अन्नपुर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करताना यजमानांच्या हस्ते यज्ञ देवतेला भोजन प्रसादाचा हविर्भाग अर्पण केला गेला. नंतर उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला. महाप्रसादानंतर इच्छुक साधकांसाठी जन्मपूर्व गर्भ संस्कार घेण्यात आले. तसंच मोफत वैद्यकीय समुपदेशन या उपक्रमालाही सुरुवात झाली.
भोजनानंतर बाल संस्कार वर्गातील मुलांचं एक हवन सत्र घेण्यात आलं. त्यात संस्कार वर्गातील मुलांनी आणि शिक्षकांनी सहभाग घेतला. सर्वांच्या हातात हविर्द्रव्य दिल्यानंतर पूज्य टेंबे स्वामी कृत ‘नमस्ते शारदेदेवी सरस्वती मति प्रदे | वसत्वं मम जिव्हाग्रे सर्व विद्या प्रदा भव || या मंत्राचं पाच वेळा उच्चारण करून हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. तसंच ‘मोरया मोरया मी बाळ तान्हे’ ही प्रार्थना मुलांकडून करवून घेण्यात आली.
यानंतर पुन्हा बंधू आणि भगिनींचं सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आलं. अथर्वशीर्षाची अशी एकूण २१ आवर्तनं झाली.
पूर्णाहुती
संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस श्रीगणेश मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
विशेष
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने आणि यज्ञसाक्षीने ‘बालक-पालक समुपदेशन’ या नवीन सामाजिक उपक्रमाची सुरुवात झाली. ह्या उपक्रमाअंतर्गत मुलांच्या समस्या समजून घेऊन त्यांच्याशी व त्यांच्या पाल्यांशी संवाद साधला जाणार असून या सुसंवादातून योग्य ते मार्गदर्शन समुपदेशनाच्या माध्यमातून देण्याचा प्रयत्न केला जाणार आहे.
सांगता - श्रीसद्गुरु प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
यज्ञ ४०७, श्री यज्ञ, दि. ०९ फेब्रुवारी २०२०
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीनश्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने दि. ०९ फेब्रुवारी २०२० या दिवशी ‘श्री यज्ञ’आयोजित करण्यात आला. उच्च मानवी मूल्यांना अनुसरून जीवनामध्ये जे जे काही उत्तम, उदात्त, उत्कृष्ट असे आहे, ज्यात अर्थातच मनाच्या श्रीमंतीचाही समावेश आहे, त्या सर्व प्रकारच्या वैभवाला वेदांनी ‘श्री’ असे म्हटले आहे. उत्तम धनाबरोबर यश, औदार्य, ज्ञान, ऐश्वर्य यांच्या प्राप्तीचा एक मार्ग म्हणजे ‘श्रीसूक्त’ होय. या सूक्ताचा मथितार्थ असा की, मला प्राप्त झालेल्या प्रापंचिक सुखाचा वापर मी पारमार्थिक उन्नतीसाठी करेन. श्री यज्ञामध्ये श्रीसूक्ताचे सामूहिक पठण करून महालक्ष्मीला हविर्भाग अर्पण करण्यात येतात .
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या
दि. ०८ फेब्रुवारी २०२० - दुपारी दोन वाजल्यापासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्री यज्ञ
दि. ०९फेब्रुवारी २०२० - यादिवशी श्री यज्ञ आयोजित करण्यात आला. सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठीक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या चैतन्यसाक्षीने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या उपस्थितीत सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहनीय मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं. आवाहनीय मंत्रांनंतर सामूहिक मंत्रपठणाला सुरुवात झाली. त्याचबरोबर श्रीगायत्री देवीच्या तसबिरीच्या समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीदेवीच्या मूर्तीवर जलाभिषेकासही सुरुवात झाली.
पहिल्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करतेवेळी सामूहिक मंत्र पठणात नेहमीप्रमाणे सर्वप्रथम श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, पुरुषसूक्त, श्रीविष्णूसूक्त, श्रीसूक्त यांचं प्रत्येकी एक आवर्तन झालं. त्यानंतर श्रीसूक्ताची सामूहिक आवर्तनं सुरू झाली. त्यात प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक हवन आणि पठण करण्यात आलं.
पहिलं सत्र संपल्यानंतर बाल संस्कार वर्ग आणि बालक-पालक समुपदेशन या सामाजिक उपक्रमांना सुरुवात झाली.
दुसऱ्या सत्रात श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली जगन्मातेची मानसपूजा आणि त्यानंतर लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या‘’श्रीयज्ञ दान” या विषयावरील ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.विवेचनाच्या प्रारंभी ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्तींचं स्मरण करून श्रीसद्गुरु म्हणतात, “आपल्यावर जी ऋण आहेत ती आपल्या संस्कृतीने प्रामाणिकपणे निर्देशित केली आहेत. ज्यात देव ऋण, ऋषी ऋण, पितृ ऋण, मातृ ऋण, गुरु ऋण ही ठोबळ मानाने वर्गीकरण केलेली आहेत. भगवद्गीतेच्या विश्लेषणानुसार सृष्टीचं म्हणजेच प्रकृतीचं ऋण सगळ्यात मोठ असतं, जे आपण फेडू शकत नाही. दुसरं समाजाचं ऋण असतं. मनुष्य एकटा राहू शकत नाही, त्याला राहण्यासाठी समाजाची आवश्यकता भासते. समाजाने निर्माण केलेल्या वस्तू असतात.त्या वस्तू निर्माण करण्यासाठी समाजातल्या प्रत्येक घटकाने काही ना काहीतरी कष्ट घेतलेले असतात. जेव्हा त्या वस्तू मनुष्य वापरतो, तेव्हा जे ऋण चढतं ते समाजाचं ऋण असतं. तेही आपल्याला फेडावं लागतं. तिसरं जे असतं, ते देह ऋण. देहाद्वारे आपण भोग भोगतो, सुख-दु:ख भोगतो.देह असल्याशिवाय सुख किंवा दु;खआपल्याला जाणवू शकत नाही, ते देहाद्वारे समजतं. त्यामुळे ही तीन ऋणं चटकन फिटण्यासारखी नसतात. भगवद्गीतेमध्ये श्रीकृष्णाने अर्जुनाला उपदेश करताना यज्ञ, दान आणि तप याद्वारे आपण या ऋणातून मुक्ती मिळवू शकतो असं सांगितलं आहे.ह्यातला काही भाग यज्ञाद्वारे साध्य करता येतो. दान करताना ते कसं असावं, कधी द्यावं याबद्दलही आपल्याकडे मतं सांगितली गेली आहेत.वस्तुतः या तिन्हीत तत्त्वत: कोणताही भेद नाही. ते एकमेकांशी निगडीत आहेत.” (‘दान ‘ ह्या विषयावरच्या श्री सद्गुरूंच्या विवेचनातला हा केवळ अल्पांश वाचकाच्या माहितीकरीता दिला आहे. )
विवेचनानंतर अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करताना यजमानांच्या हस्ते यज्ञ देवतेला नैवेद्यप्रसादाचा हविर्भाग अर्पण केला गेला. नंतर उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.महाप्रसादानंतर जन्मपूर्व संस्कार घेण्यात आले. तसंच मोफत वैद्यकीय समुपदेशन या उपक्रमालाही सुरुवात झाली.
भोजनानंतर बाल संस्कार वर्गातील मुलांचं एक हवन सत्र घेण्यात आलं. त्यात संस्कार वर्गातील मुलांनी आणि शिक्षकांनी सहभाग घेतला. सर्वांच्या हातात हविर्द्रव्य दिल्यानंतर पूज्य टेंबे स्वामी कृत ‘नमस्ते शारदेदेवी सरस्वती मति प्रदे | वसत्वं मम जिव्हाग्रे सर्व विद्या प्रदा भव || या मंत्राचं तीन वेळा उच्चारण करून हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
यानंतर पुन्हा बंधू आणि भगिनींचं सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आलं. श्री सूक्ताची अशी एकूण १६ आवर्तनं झाली. यात शेवटी यजमानांच्या हस्ते एक श्री सूक्ताचं आवर्तन झालं आणि लक्ष्मीसूक्त ही फलश्रुती घेण्यात आली. त्यानंतर मार्कंडेयप्रोक्त लघु दुर्गासप्तशती स्तोत्रम् आणि महिषासुरमर्दिनी स्तोत्र घेण्यात आले.
पूर्णाहुती
संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस श्रीदेवी मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
सांगता
श्रीसद्गुरु प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
यज्ञ ४०८, रुद्र स्वाहाकार, दि. २१ फेब्रुवारी २०२०
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीनश्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे दि. २१ फेब्रुवारी २०२० या दिवशी महाशिवरात्रीच्या पवित्र पर्वानिमित्त ‘रुद्र स्वाहाकार’हा अधिकीचा यज्ञ आयोजित करण्यात आला.
रुद्रसूक्त हे विश्वाचं विराट महाकाव्य आहे. यामध्ये परमेश्वराच्या विविध रूपांना नमस्कार केला आहे आणि परमेश्वराजवळ व्यक्तिकल्याण, समष्टिकल्याण आणि विश्वकल्याण यांचे मागणे मागितले आहे.
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या-
दि. २० फेब्रुवारी २०२० - दुपारी दोन वाजल्यापासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान यज्ञ रक्षणार्थ श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं.
रुद्र स्वाहाकार
दि. २१ फेब्रुवारी २०२० - यादिवशी रुद्र स्वाहाकार आयोजित करण्यात आला. सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या चैतन्यसाक्षीने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या उपस्थितीत सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहनीय मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं. आवाहनीय मंत्रांनंतर सामूहिक मंत्र पठणाला सुरुवात झाली. त्याचबरोबर भगवान शंकराच्या तसबिरीच्या समोर ताम्हणात ठेवलेल्या जलाभिषेकास सुरुवात झाली.
पहिल्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करतेवेळी सामूहिक मंत्र पठणात सर्वप्रथम श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, रुद्राध्यायातील नमक विभाग यांचं प्रत्येकी एक आवर्तन झालं. त्यानंतररुद्राध्यायाची सामूहिक आवर्तनं सुरु झाली. त्यात प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक हवन आणि पठण करण्यात आलं.
पहिलं सत्र संपल्यानंतर बाल संस्कार वर्ग आणि बालक-पालक समुपदेशन या सामाजिक उपक्रमांना सुरुवात झाली.
दुसऱ्या सत्रात श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली भगवान शंकराची मानसपूजा आणि त्यानंतर लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या‘’श्रीशंकर” या विषयावरील ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.विवेचनाच्या प्रारंभी ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्तींचं तसंच ज्ञानगुरु स्वामी विज्ञानानंद यांचं पुण्यस्मरण करून श्रीसद्गुरु म्हणतात, “मूळ ‘शं’या धातूपासून ‘शिव’ हा शब्द निर्माण झाला.या धातूचा अर्थ स्वयंसिद्ध किंवा स्वयंप्रकाशित किंवा मंगलमय असा शब्दकोशात दिलेला आहे. म्हणजे मुळामध्ये मंगलमय आणि स्वयंप्रकाशित असलेली ही श्रीशंकराची, महादेवाची प्रतिमा आहे. स्वयंसिद्ध असलेली ही प्रतिमा तिला ‘शिव’ असं म्हटलेलं आहे. आपल्यापैकी प्रत्येकजण हा शिव होऊ शकतो. जोपर्यंत आपण शिव होत नाही तोपर्यंत आपण शव असतो. शव याचा अर्थ काय? ज्याला काही विचार नाही त्या प्रेताला शव म्हणतात. पण त्या शवाचा शिव होण्यासाठी फक्त एक काना आणि एक वेलांटी द्यावी लागते की तो शिव झाला.मग आपण म्हणू की झटकन एका कागदावर शव लिहू आणि त्याला एक काना आणि एक वेलांटी देऊ की माझा शिव झाला. अहो, पण तो एक काना आणि एक वेलांटी देण्यासाठी जीवनभर जे युद्ध करावं लागतं ते सगळ्यात महत्त्वाचं असतं. ते महायुद्ध असतं. ते जो जिंकतो तो महादेव होतो. हे जीवनभर चाललेलं महायुद्ध आपण प्रत्येकजण कधीं ना कधीतरी जिंकणार आहोत. कारण हा जीवनाचा प्रवास थेट मुक्तीपर्यंत जाणारच आहे. फक्त त्याला किती काळ लागणार ते व्यक्तिमानपरत्वे भिन्न भिन्न असू शकतं. एवढाच त्यात फरक आहे. पण आपण शव आहोत हे मान्य करूनच मग पुढे जायचं की आपण आत्ता शव आहोत पण कधीतरी आपल्याला शिव व्हायचे आहे.”(‘श्रीशंकर ‘ ह्या विषयावर श्री सद्गुरुंनी अनेक विवेचने केली आहेत, त्यापैकी ह्या विवेचनातला केवळ अल्पांश वाचकाच्या माहितीकरीता दिला आहे. )
विवेचनानंतर अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करताना यजमानांच्या हस्ते यज्ञ देवतेला भोजन प्रसादाचा हविर्भाग अर्पण केला गेला. नंतर उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला. महाप्रसादानंतर जन्मपूर्व संस्कार घेण्यात आले. तसंच मोफत वैद्यकीय समुपदेशन या उपक्रमालाही सुरुवात झाली.
भोजनानंतर बाल संस्कार वर्गातील मुलांचं एक हवन सत्र घेण्यात आलं. त्यात संस्कार वर्गातील मुलांनी आणि शिक्षकांनी सहभाग घेतला. सर्वांच्या हातात हविर्द्रव्य दिल्यानंतर पूज्य टेंबे स्वामी कृत ‘नमस्ते शारदेदेवी सरस्वती मति प्रदे | वसत्वं मम जिव्हाग्रे सर्व विद्या प्रदा भव || या मंत्राचं तीन वेळा उच्चारण करून हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. त्यानंतर कैलास राणा शिवचंद्र मौळी | फणींद्र माथा भ्रुकुटी झळाळी | कारुण्यसिंधु भवदु:ख हारी | तुजवीण शंभो मज कोण तारी || ही शिवस्तुती गाऊन ‘ॐ नम: शिवाय’ या मंत्राचा ११ वेळा जप मुलांकडून करवून घेत शिवशक्तीला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
यानंतर पुन्हा बंधू आणि भगिनींचं सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आलं. रुद्राध्यायाच्या नमक विभागाची एकूण ११ आवर्तनं झाली. यात शेवटी यजमानांच्या हस्ते एक रुद्राध्यायाच्या नमक विभागाचं आवर्तन झालं आणि नंतर रुद्राध्यायाची फलश्रुती म्हणजे चमकविभागातील मंत्र घेण्यात आले.
पूर्णाहुती–
संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
सांगता -
श्रीसद्गुरु प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
यज्ञ ४०९, शिवमहिम्न स्वाहाकार, दि. ०८ मार्च २०२०
ब्रह्मलीन परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने दि. ०८ मार्च २०२० या दिवशी ‘शिवमहिम्न स्वाहाकार’ आयोजित करण्यात आला. शिवभक्त असलेल्या पुष्पदंत गंधर्वाने रचलेलं शिवमहिम्न स्तोत्र एक श्रेष्ठ दर्जाचे संस्कृत भक्तिपर स्तोत्र आहे.त्याच्याकडून घडलेल्या अपराधामुळे त्याला पृथ्वीवर मानव जन्म आला.नंतर त्याने हे स्तोत्र रचून शिवाला प्रसन्न करून घेतले. यज्ञामध्ये शिवमहिम्न स्तोत्राचे सामूहिक पठण करून शिवशक्तीला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या
दि. ०७मार्च २०२० - दुपारी दोन वाजल्यापासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
दि. ०७मार्च २०२० - दुपारी दोन वाजल्यापासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
शिवमहिम्न स्वाहाकार
दि. ०८मार्च २०२० - यादिवशी शिवमहिम्न स्वाहाकार आयोजित करण्यात आला. सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
दि. ०८मार्च २०२० - यादिवशी शिवमहिम्न स्वाहाकार आयोजित करण्यात आला. सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या साक्षीने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या उपस्थितीत सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहनीय मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं. आवाहनीय मंत्रांनंतर सामूहिक मंत्र पठणाला सुरुवात झाली. त्याचबरोबर भगवान शंकराच्या तसबिरीच्या समोर ताम्हणात ठेवलेल्या शंकराच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली.
विशेष
या यज्ञाच्या दिवशी सन १९९४ पासून परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या प्रेरणेने सुरु झालेल्या अव्याहत सामूहिक यज्ञसाधनेला २६ वर्षं पूर्ण झाली.
या यज्ञाच्या दिवशी सन १९९४ पासून परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या प्रेरणेने सुरु झालेल्या अव्याहत सामूहिक यज्ञसाधनेला २६ वर्षं पूर्ण झाली.
पहिल्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करतेवेळी सामूहिक मंत्र पठणात सर्वप्रथम श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, शिवमहिम्न स्तोत्र यांचं प्रत्येकी एक आवर्तन झालं. त्यानंतर शिवमहिम्नाची सामूहिक आवर्तनं सुरु झाली. त्यात प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक हवन आणि पठण करण्यात आलं.
पहिलं सत्र संपल्यानंतर बाल संस्कार वर्ग आणि बालक-पालक समुपदेशन या सामाजिक उपक्रमांना सुरुवात झाली.
दुसऱ्या सत्रात श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली भगवान शंकराची मानसपूजा आणि त्यानंतर लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या‘’भक्तीचे अनुभाव” या विषयावरील ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.विवेचनाच्या प्रारंभी ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्तींचं स्मरण करून श्रीसद्गुरु म्हणतात, “महिम्नामध्ये मुख्य आहे ती शिवाबद्दलची भक्ती. म्हणून विवेचनाचं शीर्षक आहे ;भक्तीचे अनुभाव’.भक्तीच्या ऐवजी कुठलीही साधना घेतली तरी त्याला तीच नियमावली लागू आहे. साधनेचं नाव कुठलंही असू शकेल पण त्याच्याकरता अनुभाव महत्त्वाचे आहेत.
भा-तेज, व-वृद्धी करणारा, तेज वृद्धी करणारा तो भाव. भाव जागृत झाला की आनंद मिळतो. क्रोध, मत्सर यामुळे तेजाचा ऱ्हास होतो म्हणून ते भाव नाहीत. आध्यात्मिक जगतामध्ये सगळ्यात जास्त महत्त्व भक्तीभावाला आहे. मनुष्यामध्ये हा भाव जागृत झाला आहे असे कधी म्हणता येतं? तर त्यासाठी शास्त्रामध्ये नऊ लक्षणं म्हणजे नऊ अनुभाव सांगितले आहेत. खऱ्या भक्तामध्ये नऊच्या नऊ लक्षणं पूर्णत्वाने दिसून येतात.
1. शांती –म्हणजे सहनशीलता, विश्वामध्ये सुख दु:खाना शांतपणे, अलिप्तपणे सहन करण्याची क्षमता येते. तेव्हा त्याला शांती हा अनुभाव प्राप्त होतो.
2. अव्यर्थ कालत्व - जे व्यर्थ जात नाही ते अव्यर्थ. जो काळ सत्कारणी लागतो, सार्थ होतो, तो काळ म्हणजे अव्यर्थ कालत्व. ज्याच्या मनात साधना भाव, भक्ती भाव जागृत झाला त्याला एका आराध्य देवताशिवाय सर्व चर्चा, सर्व कर्मे व्यर्थ वाटायला लागतात.
3. विरक्ती - जीवनातला एकही क्षण तो आराध्य देवताच्या स्मरणाशिवाय, सद्गुरुंच्या स्मरणाशिवाय जाऊ न देणारा असा तो भक्त. या विश्वातल्या कोणत्याही विषयांच्या वाट्याला तो जात नाही कारण त्या सुखापुढे ही सुखं व्यर्थ, क्षुद्र वाटायला लागतात.
4. मान शून्यता किंवा अहंकार शून्यता - हा कुठल्याही साधनेचा मोठा अनुभाव आहे. साधनेचा भाव ज्याच्या मनात निर्माण झाला त्याच्या मनात हा अहंकार राहू शकत नाही. तो जागृत झाला तर तो भक्त रहात नाही. एखाद्या भक्ताला त्याच्या त्यागामुळे, सेवेमुळे मिळणारा मान प्रिय वाटायला लागला की समजावं हळूहळू त्याचा अहंकार त्याच्या भक्तीभावाला खाऊन टाकणार आहे. असा भक्त आपल्याला मान कसा मिळेल याकडे लक्ष देतो, साहजिक सद्गुरुतत्त्वाकडे आणि पर्यायने भक्तीकडे, साधनेकडे त्याचं दुर्लक्ष होतं.
5. आशा बंध – म्हणजे सद्गुरुकृपेची नित्य आशा. एरवी विश्वाकडून आपण ज्या ज्या आशा ठेवतो त्या आशा आपल्याला बंधनात पाडतात. त्यामुळे संतांनी सांगितलं की छोडो जग की आस. खऱ्या भक्ताची जगाकडून असलेली आशा संपलेली असते पण सद्गुरुतत्त्वाकडून त्याची आशा कधीही संपत नाही. तो आवडीने स्वतःला त्या बंधनात अडकवून ठेवत असतो, माझ्यावर कधीतरी कृपा होईलच अत्यंत विश्वासाने त्या कृपेची तो प्रतीक्षा करतो. सद्गुरुकृपेच्या आशेची बंधनं पडत नाहीत कारण ते गुरुतत्त्व त्या विश्वनियमांच्या बाहेर गेलेलं असतं.
6. समुत्कंठा –म्हणजे अतिशय उत्कट उत्कंठा. हा साधक कधीही निष्क्रिय बसत नाही. सद्गुरु कृपा माझ्यावर होणारच आहे पण त्यासाठी मला काय केलं पाहिजे अशी त्याची जिज्ञासा जागृत होते. सद्गुरुकृपेची दुर्दम्य इच्छा होते.
7. नाम गाने सदा रुची - सतत साधनेत रहावं असं वाटणं, त्यात आनंद मिळावा असं वाटणं, तशी रुची निर्माण होणं म्हणजे नाम गाने सदा रुची. साधनेत सुरुवातीला रुची वाटली नाही तरी हट्टाने साधनेची सवय लावून घेणं हे सर्वात उत्तम असतं. जबरदस्तीने का होईना पण सद्गुरुंसमोर घेतलेल्या नामाची किंमत फार मोठी असते, प्रचंड असते. काहीही करून ते नाम, ती साधना आणि मन यांचा संयोग झाला तर वाल्मीकिला जसा उपयोग होऊ शकला तसा आपल्यालाही झाल्याशिवाय रहात नाही. जोपर्यंत नामातली रुची कळणार नाही तोपर्यंत त्यातला खरा स्वाद आपल्याला समजणार नाही.
जप हा गायनासारखा हवा त्यात प्रेमाचा सूर हवा विश्वासाचा ताल हवा आणि श्रद्धेची लय हवी, सगळं एकरूप झालं पाहिजे. म्हणजे मग साधन बरोबर झालं म्हणून समजा आणि आनंद मिळालाच म्हणून समजा. त्याला साधन म्हणतात. तोपर्यंत ते नामस्मरण आहे, साधन आहे असं म्हटलं जातं नाही. खऱ्या भक्ताला त्यातली रुची समजते.
8) आसक्ती: तद् गुणाख्याने - आराध्य दैवताच्या गुणांच्या वर्णनमध्ये आसक्ती निर्माण होणे. ती आसक्ती त्याला बाधत नाही. ती गुण स्तुती करताना त्याला आतून अतिशय आनंद मिळतो म्हणजे ब्रह्मानंद मिळतो. ज्याच्या मनात हा भाव पूर्णपणे जागृत झाला आहे त्याला जिथे कुठे आराध्याचं गुणगान चालू आहे ते ऐकायला आणि स्वतः ते गायला नेहमी आवडत असतं. म्हणून स्वामी महाराजांनी भावासक्ती मागितली आहे. या भावासक्तीला जे नाव दिलेलं आहे ते म्हणजे आसक्ती स्तद गुणाख्याने.
9) अनन्यता - खऱ्या भक्ताला आपल्या आराध्याप्रती, सद्गुरुंप्रती अतिशय भक्ती असते. जीवनात कितीही मोठ्या दु:खाला सामोरं जावं लागलं तरी तो असं कधीही म्हणत नाही की ह्या देवात काही दम नाही, मी आता देव बदलून बघतो. असा डळमळीतपणा उपयोगी नाही. काहीही झालं किंवा झालंच नाही तरीही तो आपलं साधन सोडत नाही. भक्तीला किंवा साधनेला तो सुखाच्या तराजूत तोलत बसत नाही. अशी अनन्यता ईश्वराला, सद्गुरुतत्त्वाला प्रिय असते.
जेव्हा आपण स्वतःला भक्त म्हणवतो तेव्हा हे असे नऊ प्रकारचे अनुभाव प्रगट झाले आहेत का, हे प्रत्येकाने आत्मशोधन करून तपासून बघायची आवश्यकता आहे.”
विवेचनानंतर अन्नपुर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करताना यजमानांच्या हस्ते यज्ञदेवतेला भोजन प्रसादाचा हविर्भाग अर्पण केला गेला. नंतर उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला. महाप्रसादानंतर जन्मपूर्व संस्कार घेण्यात आले. तसंच मोफत वैद्यकीय समुपदेशन या उपक्रमालाही सुरुवात झाली.
भोजनानंतर बाल संस्कार वर्गातील मुलांचं एक हवन सत्र घेण्यात आलं. त्यात संस्कार वर्गातील मुलांनी आणि शिक्षकांनी सहभाग घेतला. सर्वांच्या हातात हविर्द्रव्य दिल्यानंतर पूज्य टेंबे स्वामी कृत ‘नमस्ते शारदेदेवी सरस्वती मति प्रदे | वसत्वं मम जिव्हाग्रे सर्व विद्या प्रदा भव || या मंत्राचं तीन वेळा उच्चारण करून हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.तसंच बुद्धीवर्धक मेधा सूक्ताचं पठण झालं.त्यानंतर कैलास राणा शिवचंद्र मौळी | फणींद्र माथा भ्रुकुटी झळाळी | कारुण्यसिंधु भवदु:ख हारी | तुजवीण शंभो मज कोण तारी || ही शिवस्तुती गाऊन ‘ॐ नम: शिवाय’ या मंत्राचा ११ वेळा जप मुलांकडून करवून घेत शिवशक्तीला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
यानंतर पुन्हा बंधू आणि भगिनींचं सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आलं. शिवमहिम्न स्तोत्राची अशी एकूण ०७ आवर्तनं झाली. शेवटी यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.
पूर्णाहुती
संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस भगवान शंकराच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस भगवान शंकराच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
सांगता - श्रीसद्गुरु प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
यज्ञ अहवाल २०२२
Close x
Close x
ब्रह्मलीन परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजीयांच्या प्रेरणेने प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे दि. ०८ मार्च २०२० या दिवशी ‘शिवमहिम्न स्वाहाकार’ आयोजित करण्यात आला होता. त्यानंतर जागतिक महामारीच्या पार्श्वभूमीवर एप्रिल २०२२पर्यंत सामूहिक यज्ञ संपन्न होऊ शकले नाहीत. दोन वर्षांच्या दीर्घ कालावधीनंतर परिस्थिती नियंत्रणात आली आणि दि. ०८ मे २०२२ रोजी श्रीगायत्री यज्ञाने सामूहिक यज्ञसाधनेचा पुनश्च हरि ओम करण्यात आला. यज्ञामध्ये ‘ॐ तत्स वितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमही धियो यो न: प्रचोदयात्’ या गायत्री मंत्राची सामूहिक आवर्तने करून श्रीगायत्री देवीला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
प्रतीक हवन - गेली २७ वर्षं निरंतर सुरू असलेल्या यज्ञ साधनेत कोणत्याही कारणाने खंड पडू नये यासाठी परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांच्या घरी प्रतीक रूपाने ही साधना दर महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी, एक प्रहरासाठी, सकाळी ९.३० ते दुपारी १२.३० यावेळेत सुरू ठेवण्यात आली होती. तसेच यज्ञाचा दिवस, यज्ञाची वेळ आणि यज्ञशक्तीशी समगती साधली जावी या उदात्त हेतूने सर्व भक्तांना आपापल्या घरी यज्ञ प्रतीक म्हणून निरांजन किंवा समई ठेवून त्या दिवसाची यज्ञसाधना करण्यास सांगितले गेले. अशाप्रकारे एप्रिल २०२२पर्यंत भक्तांनी आपापल्या घरी साधना सुरूच ठेवली होती.
श्रमदान – दि. ३० एप्रिल २०२२ – मनाला चुटपूट लावून सामूहिक यज्ञसाधनेविना गेलेली दोन वर्षं ! यज्ञसाधनेत सातत्य राखणाऱ्यांसाठी तर ही असहनीय अशीच बाब होती. जागतिक महामारीची परिस्थिती हळूहळू निवळत असतानाच यज्ञ पुन्हा सुरू होण्याची चिन्हे दिसत होती. प्रत्येक भक्ताला यज्ञाची प्रबळ आंतरिक ओढ लागली होती. तेव्हा सर्वंकष विचार करून, शासनाचे नियम काटेकोरपणे पालन करत आणि योग्य ती खबरदारी घेत दि. ०८ मे २०२२ ला सामूहिक स्तरावर यज्ञाला सुरूवात करण्याचा निर्णय घेतला. सर्व भक्तांचा आनंद काय वर्णावा? मनाची मरगळ झटकून टाकून हिरीरीने भक्तगण दि. ३० एप्रिलला एकत्र आले. यज्ञस्थळाची स्वच्छता, डागडुजी, गरजेच्या गोष्टींची खरेदी इ. अनेक गोष्टी होत्या. पण उत्साह एवढा दांडगा होता की, दोन दिवसात काम फत्ते झाले. आता यज्ञस्थळ सुसज्ज होते यज्ञनारायणाच्या स्वागतासाठी !
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या– दि. ०७ मे २०२२ - दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचे आणि श्रीमारुती स्तोत्राचे सामूहिक पठण झाले. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीगायत्री यज्ञ– दि. ०८ मे २०२२ - यादिवशी श्रीगायत्री यज्ञ आयोजित करण्यात आला होता. सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठीक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या प्रेरणेने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या उपस्थितीत सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचे आणि दशदिशांचे पूजन केले. श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहनीय मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचे उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आले. आवाहनीय मंत्रांनंतर सामूहिक मंत्र पठणाला सुरू झाले. त्याचबरोबर श्रीगायत्री देवीच्या तसबिरीच्या समोर ताम्हणात ठेवलेल्या देवीच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली.
पहिल्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करतेवेळी सामूहिक मंत्र पठणात सर्वप्रथम श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांचे प्रत्येकी एक आवर्तन झाले. त्यानंतर ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| या मंत्राची अर्धी माळ घेतली. श्रीगायत्री मंत्राची सामूहिक आवर्तनं सुरु झाली. त्यात प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमाने सामूहिक हवन आणि पठण करण्यात आले.
पहिले सत्र संपल्यानंतर बालक-पालक समुपदेशन या सामाजिक उपक्रमाला सुरुवात झाली. मुलांची उपस्थिती नसल्याने बाल संस्कार वर्ग होऊ शकले नाहीत.
दुसऱ्या सत्रात श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली जगन्मातेची मानसपूजा आणि त्यानंतर लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या ‘’गायत्री मंत्र”याविषयावरील ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्तींचे स्मरण करून श्रीसद्गुरुंनी केलेल्या त्या विवेचनातला सारांश असा -
“आपल्या संस्कृतीत श्रीगायत्री मंत्र श्रेष्ठ मानला गेला आहे. अनेक ऋषीमुनींनी आपली शक्ती याची अनुष्ठाने करून यात प्रोक्षित केली आहे. पण मुळात मंत्र म्हणजे काय इथून आपल्याला सुरुवात करावी लागेल. मननात् त्रायते इति मंत्र: | अशी मंत्राची व्याख्या आपल्या संस्कृतीने सांगितली आहे. दोन प्रकारे याचा अर्थ होऊ शकतो. मनाला त्राण देतो तो मंत्र ही एक सुटसुटीत व्याख्या; तर ज्या शब्दांचं, ज्या अक्षरांचं स्मरण केल्याने जो तारतो म्हणजे आपलं रक्षण करतो तोही मंत्र. यात देहाचं रक्षण अनुस्यूत नाही तर मनाचं रक्षण अनुस्यूत आहे. मनाचं रक्षण झालं की देहाचं आपोआप होईल असा त्याचा अर्थ झाला. आपल्याकडे अनेक प्रकारचे मंत्र आहेत, नाम आहे. मग हे सर्व आपल्या मनाला शक्ती देऊ शकतात का? तर हो. निश्चित देऊ शकतात. त्यात विकल्प येण्याची काही आवश्यकता नाही. प्रत्येक मंत्र, प्रत्येक नाम हे कोणातरी सिद्ध पुरुषांनी सिद्ध केलेलं असतं. त्यांच्या सांगण्यावर विश्वास आणि श्रद्धा ठेवून पठण केल्यास त्याचा निश्चित चांगला उपयोग होतो. जेवढी श्रद्धा आणि विश्वास जास्त, तेवढं त्याचं मिळणारं फळही जास्त असतं, जे आपल्याला आयुष्यभर पुरून उरू शकतं. पुरूषसूक्तात म्हटल्याप्रमाणे ‘त्यतिष्ठत दशांगुलम्’ अशा पद्धतीने ती शक्ती पुरून उरू शकते. म्हणजे मृत्यूलोकातून जाताना तर ती शक्ती उपयोगी पडतेच शिवाय मृत्यूपश्चात ही शक्ती आपल्याला सतत साथ देत राहते, जी आपणच निर्माण केलेली असते आणि त्याचा आयुष्यभर गुणाकार जर केलेला असेल तर ती शक्ती आपल्याला मोठ्या प्रमाणावर उपयोगी पडू शकते.
मंत्राचे दोन प्रकार असतात. शब्दप्रधान मंत्र आणि अर् प्रधान मंत्र. शब्दप्रधान मंत्रात शाबरी मंत्रांची गणना होते. या शाबरी मंत्रांना ध्वनी असतो. त्यातून फार मोठा शब्दार्थ निघू शकत नाही. पण त्या ध्वनीच्या कंपनांमुळे वातावरणात जी शक्ती निर्माण होते ती त्याचं अनुष्ठान करणाऱ्यांना उपयोगी पडू शकते. मुख्यत: नाथ संप्रदायात असलेले जे मंत्र आहेत, ते शाबरी मंत्र आहेत. त्यातून काही विशिष्ट अर्थ निघतो असं नाही. पण तरीसुद्धा ते निर्माण करणाऱ्याने त्यात प्रचंड सामर्थ्य ठेवलेलं असतं, जे आपल्याला ह्या चक्षुंनी समजू शकत नाही, दिसू शकत नाही. पण ह्याचा अर्थ ते नसतं असं नाही. जर एखाद्या सत्पुरुषांकडून कोणाला सांगितलं गेलं तर त्याचा निश्चित मोठ्या प्रमाणावर उपयोग होऊ शकतो. किंबहुना काही वेळेला ते भौतिकदृष्ट्या जास्त प्रभावी असू शकतात. ते शब्दप्रधान असतात. म्हणजे ध्वनीची कंपनं विशिष्ट प्रकारे वातावरणात निर्माण केली की वातावरणाततून जो फीडबॅक मिळतो, तो मोठ्या प्रमाणावर असतो. दुसरे अर्थप्रधान मंत्र असतात. यात प्रत्येक मंत्रागणिक, प्रत्येक नामागणिक अर्थ लक्षात घ्यावा लागतो. उदा.: राम घ्या, दत्त घ्या किंवा मग गायत्री घ्या. त्यात शब्दप्रधान शक्ती असतेच, पण त्यातून जो अर्थ ध्वनित होत असतो त्याचं त्याच्या अनुष्ठानागणिक त्याच्या उच्चारापाठोपाठ आपल्या मेंदूमध्ये परत परत चित्र निर्माण झालं तर त्याचा जास्त प्रमाणात उपयोग होऊ शकतो. नाहीतर फक्त मुखाने नाव घेतलं जातं, पण अर्थ जर विचारात घेतला नाही तर फक्त त्याच्या ध्वनीचा उपयोग होतो अर्थाचा उपयोग होत नाही. गायत्री मंत्रात शब्दप्रधानता आहे आणि अर्थप्रधानतापण आहे,दोन्हीही आहे. म्हणजे जरी एखाद्याला अर्थ समजला नाही तरी नुसत्या शब्दाच्या कंपनांमुळे जी शक्ती निर्माण होते त्याचाही त्या माणसाला उपयोग होऊ शकतो आणि अर्थ जर विचारात घेतला तर – “त्या तेजस्वी सवितेच्या तेजाचं आम्ही ध्यान करतो जे आमच्या बुद्धीला प्रेरणा देवो.”हात्याचाश्रेष्ठ अर्थ जो आहे, तो जर प्रत्येक मंत्रागणिक सतत उगाळत राहिलो तर त्याचा जास्त उपयोग होऊ शकतो. इथे कोणतीही याचना केलेली नाही हे या मंत्राचं वैशिष्ट्य आहे तर यात सामूहिक मागणं नोंदवलं आहे की त्या तेजाचं आम्ही ध्यान करतो जे आमच्या बुद्धीला प्रेरणा देवो.”इथे‘मी’हाशब्द कुठेही वापरलेला नाही. ‘आम्ही’ हा शब्द वापरलेला आहे. म्हणजे व्यष्टीकडून समष्टीकडे नेण्याचा जो प्रवास आहे, तो त्या प्रत्येक मंत्रागणिक सुरू होतो. आपण जितके जितके संकुचित होत जातो म्हणजे मी, माझं कुटुंब, माझा समाज, माझा देश आणि मग सारे विश्व, सारी मानवता, असं जेव्हा आपण विशाल होत जातो, प्रत्येक माणसाचं दु:ख ऐकलं, बघितलं आणि आपलेपणा दाखवला तर समष्टीकडे नेण्याचा प्रवास तिथे सुरू झालेला असतो आणि तोच ह्या मंत्राला अभिप्रेत आहे. मंत्राच्या उच्चारागणिक हळूहळू मुंगीच्या पावलाने त्याचा प्रवास व्यष्टीकडून समष्टीकडे सुरू झालेला असतो. म्हणजे आपलं मन एवढं व्यापक बनत जातं. हे ज्याचं त्याला समजतं. दुसऱ्या कोणालाही ते समजू शकत नाही. व्यवहारात राहताना त्याला संकुचितपणा हा आणावाच लागतो पण तरीसुद्धा अंतर्मन आणि बहिर्मन हे विज्ञानाने सांगितलेले जे दोन प्रकार आहेत, त्यात त्याचं जे अंतर्मन असतं ते समष्टीशी एकरूप झालेलं असतं. भौतिकदृष्ट्या जे लोकव्यवहार करावे लागतात ते कदाचित संकुचित वाटत असतील पण त्याचा प्रवास समष्टीपर्यंत झालेला असतो आणि त्याचं मुख्य कारण हा गायत्री मंत्र असतो. कुठत्याही इतर नामाची आणि मंत्राची साधना जर आपण करत असलो आणि त्या साधनेला गायत्री मंत्राची जोड देऊ शकलो तर तो प्रवास लवकरात लवकर समष्टीकडे होऊ शकतो आणि आपलं जे इष्ट नाम आहे, इष्ट मंत्र आहे त्याचाही आपल्याला जास्त प्रमाणात उपयोग होऊ शकतो. म्हणून कुठल्याही साधनेला गायत्री मंत्राची जोड फायदेशीर ठरू शकते. गायत्री मंत्राचा अभिप्रेत असलेला अर्थ म्हणजे ‘आमच्या बुद्धीला योग्य प्रेरणा मिळो’ हा सगळ्यात मोठा अर्थ आणि त्यामुळे आपला होणारा व्यष्टी ते समष्टी हा प्रवास इथे लक्षात घ्यायचा आहे. हा अर्थ प्रत्येक नामागणिक, शब्दागणिक, मंत्रागणिक मेंदूमध्ये ठसला गेला पाहिजे. आवडीने जर ह्या मंत्राचं अर्थासह अनुष्ठान केलं तर बुद्धीला निश्चित प्रेरणा मिळायला सुरुवात होते. वातावरणात ही स्पंदनं, ही शक्ती असतेच. ती लाखो-हजारो वर्षं आपल्या संस्कृतीतल्या ऋषी-मुनींनी ठेवलेलीच आहेत. तो घेण्याचं कौशल्य आपल्याला दाखवावं लागतं. त्यासाठी जे करावं लागतं त्याला ‘तप किंवा साधना’ असं म्हणतात. आपण चुंबक बनून वातावरणातल्या लहरी आपल्यापर्यंत आपण खेचून घेऊ शकतो. मग थोडं तप, अनुष्ठान करूनही चटकन फायदा होऊ शकतो आणि व्यष्टीकडून समष्टीकडचा प्रवास आणि समष्टीपर्यंतचा प्रवास झाल्यानंतर आपण उच्चारलेला प्रत्येक शब्द हा मंत्र होऊ शकतो. सत्पुरुषांनी उच्चारलेल्या शब्दांना ‘गुरुवाक्य’ असं म्हटलं जातं. कारण त्यांचं मन चुंबकासारखं झालेलं असतं. त्यांनी वाटेल ते शब्द जरी उच्चारले तरी ते शब्द एवढे प्रभावी असतात की वातावरणातली सर्व शक्ती ते खेचून घेऊ शकतात आणि त्या शब्दांचं कृतीमध्ये रूपांतर होऊ शकतं. ही कृती निसर्ग करतो कारण निसर्गात ही शक्ती असतेच असते. त्यामुळे व्यष्टीकडून समष्टीकडच्या प्रवासासाठी जेवढी म्हणून अनुष्ठाने होतील किंवा परत परत आवर्तने करता येतील, ती निश्चितपणे आवश्यक ठरतात आणि त्याकरता ह्या गायत्री यज्ञाचं प्रयोजन असतं.”
विवेचनानंतर अन्नपुर्णाष्टकम् स्तोत्राचे पठण करताना यजमानांच्या हस्ते यज्ञदेवतेला भोजन प्रसादाचा हविर्भाग अर्पण केला गेला. नंतर उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला. महाप्रसादानंतर जन्मपूर्व गर्भ संस्कार घेण्यात आले. तसेच मोफत वैद्यकीय समुपदेशन या उपक्रमालाही सुरुवात झाली.
भोजनानंतर पुन्हा बंधू आणि भगिनींचं सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आले. हवनसत्र संपन्न झाल्यावर नुकत्याच झालेल्या श्रीमत आद्य शंकराचार्य जयंतीच्या पार्श्वभूमीवर श्रीमत् आद्य शंकराचार्य यांच्या शंकरदेशिकाष्ट्म्, अच्युताष्टकम् आणि कालभैरवाष्टकम् स्तोत्रांचे आणि गंगा स्तोत्राचे सामूहिक पठण करण्यात आले. त्यानंतर गंगेचे आणि नर्मदेचे नामस्मरण करण्यात आले. शेवटी यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.
पूर्णाहुती – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुनश्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचे सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचे उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस देवीच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचे प्रोक्षण करण्यात आले.
सांगता - श्रीसद्गुरु प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. श्रीसद्गुरु पादुकांचे दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी स्वगृही प्रस्थान केले.
प्रतीक हवन - गेली २७ वर्षं निरंतर सुरू असलेल्या यज्ञ साधनेत कोणत्याही कारणाने खंड पडू नये यासाठी परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांच्या घरी प्रतीक रूपाने ही साधना दर महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी, एक प्रहरासाठी, सकाळी ९.३० ते दुपारी १२.३० यावेळेत सुरू ठेवण्यात आली होती. तसेच यज्ञाचा दिवस, यज्ञाची वेळ आणि यज्ञशक्तीशी समगती साधली जावी या उदात्त हेतूने सर्व भक्तांना आपापल्या घरी यज्ञ प्रतीक म्हणून निरांजन किंवा समई ठेवून त्या दिवसाची यज्ञसाधना करण्यास सांगितले गेले. अशाप्रकारे एप्रिल २०२२पर्यंत भक्तांनी आपापल्या घरी साधना सुरूच ठेवली होती.
श्रमदान – दि. ३० एप्रिल २०२२ – मनाला चुटपूट लावून सामूहिक यज्ञसाधनेविना गेलेली दोन वर्षं ! यज्ञसाधनेत सातत्य राखणाऱ्यांसाठी तर ही असहनीय अशीच बाब होती. जागतिक महामारीची परिस्थिती हळूहळू निवळत असतानाच यज्ञ पुन्हा सुरू होण्याची चिन्हे दिसत होती. प्रत्येक भक्ताला यज्ञाची प्रबळ आंतरिक ओढ लागली होती. तेव्हा सर्वंकष विचार करून, शासनाचे नियम काटेकोरपणे पालन करत आणि योग्य ती खबरदारी घेत दि. ०८ मे २०२२ ला सामूहिक स्तरावर यज्ञाला सुरूवात करण्याचा निर्णय घेतला. सर्व भक्तांचा आनंद काय वर्णावा? मनाची मरगळ झटकून टाकून हिरीरीने भक्तगण दि. ३० एप्रिलला एकत्र आले. यज्ञस्थळाची स्वच्छता, डागडुजी, गरजेच्या गोष्टींची खरेदी इ. अनेक गोष्टी होत्या. पण उत्साह एवढा दांडगा होता की, दोन दिवसात काम फत्ते झाले. आता यज्ञस्थळ सुसज्ज होते यज्ञनारायणाच्या स्वागतासाठी !
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या– दि. ०७ मे २०२२ - दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचे आणि श्रीमारुती स्तोत्राचे सामूहिक पठण झाले. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीगायत्री यज्ञ– दि. ०८ मे २०२२ - यादिवशी श्रीगायत्री यज्ञ आयोजित करण्यात आला होता. सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठीक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या प्रेरणेने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या उपस्थितीत सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचे आणि दशदिशांचे पूजन केले. श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहनीय मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचे उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आले. आवाहनीय मंत्रांनंतर सामूहिक मंत्र पठणाला सुरू झाले. त्याचबरोबर श्रीगायत्री देवीच्या तसबिरीच्या समोर ताम्हणात ठेवलेल्या देवीच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली.
पहिल्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करतेवेळी सामूहिक मंत्र पठणात सर्वप्रथम श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांचे प्रत्येकी एक आवर्तन झाले. त्यानंतर ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| या मंत्राची अर्धी माळ घेतली. श्रीगायत्री मंत्राची सामूहिक आवर्तनं सुरु झाली. त्यात प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमाने सामूहिक हवन आणि पठण करण्यात आले.
पहिले सत्र संपल्यानंतर बालक-पालक समुपदेशन या सामाजिक उपक्रमाला सुरुवात झाली. मुलांची उपस्थिती नसल्याने बाल संस्कार वर्ग होऊ शकले नाहीत.
दुसऱ्या सत्रात श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली जगन्मातेची मानसपूजा आणि त्यानंतर लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या ‘’गायत्री मंत्र”याविषयावरील ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्तींचे स्मरण करून श्रीसद्गुरुंनी केलेल्या त्या विवेचनातला सारांश असा -
“आपल्या संस्कृतीत श्रीगायत्री मंत्र श्रेष्ठ मानला गेला आहे. अनेक ऋषीमुनींनी आपली शक्ती याची अनुष्ठाने करून यात प्रोक्षित केली आहे. पण मुळात मंत्र म्हणजे काय इथून आपल्याला सुरुवात करावी लागेल. मननात् त्रायते इति मंत्र: | अशी मंत्राची व्याख्या आपल्या संस्कृतीने सांगितली आहे. दोन प्रकारे याचा अर्थ होऊ शकतो. मनाला त्राण देतो तो मंत्र ही एक सुटसुटीत व्याख्या; तर ज्या शब्दांचं, ज्या अक्षरांचं स्मरण केल्याने जो तारतो म्हणजे आपलं रक्षण करतो तोही मंत्र. यात देहाचं रक्षण अनुस्यूत नाही तर मनाचं रक्षण अनुस्यूत आहे. मनाचं रक्षण झालं की देहाचं आपोआप होईल असा त्याचा अर्थ झाला. आपल्याकडे अनेक प्रकारचे मंत्र आहेत, नाम आहे. मग हे सर्व आपल्या मनाला शक्ती देऊ शकतात का? तर हो. निश्चित देऊ शकतात. त्यात विकल्प येण्याची काही आवश्यकता नाही. प्रत्येक मंत्र, प्रत्येक नाम हे कोणातरी सिद्ध पुरुषांनी सिद्ध केलेलं असतं. त्यांच्या सांगण्यावर विश्वास आणि श्रद्धा ठेवून पठण केल्यास त्याचा निश्चित चांगला उपयोग होतो. जेवढी श्रद्धा आणि विश्वास जास्त, तेवढं त्याचं मिळणारं फळही जास्त असतं, जे आपल्याला आयुष्यभर पुरून उरू शकतं. पुरूषसूक्तात म्हटल्याप्रमाणे ‘त्यतिष्ठत दशांगुलम्’ अशा पद्धतीने ती शक्ती पुरून उरू शकते. म्हणजे मृत्यूलोकातून जाताना तर ती शक्ती उपयोगी पडतेच शिवाय मृत्यूपश्चात ही शक्ती आपल्याला सतत साथ देत राहते, जी आपणच निर्माण केलेली असते आणि त्याचा आयुष्यभर गुणाकार जर केलेला असेल तर ती शक्ती आपल्याला मोठ्या प्रमाणावर उपयोगी पडू शकते.
मंत्राचे दोन प्रकार असतात. शब्दप्रधान मंत्र आणि अर् प्रधान मंत्र. शब्दप्रधान मंत्रात शाबरी मंत्रांची गणना होते. या शाबरी मंत्रांना ध्वनी असतो. त्यातून फार मोठा शब्दार्थ निघू शकत नाही. पण त्या ध्वनीच्या कंपनांमुळे वातावरणात जी शक्ती निर्माण होते ती त्याचं अनुष्ठान करणाऱ्यांना उपयोगी पडू शकते. मुख्यत: नाथ संप्रदायात असलेले जे मंत्र आहेत, ते शाबरी मंत्र आहेत. त्यातून काही विशिष्ट अर्थ निघतो असं नाही. पण तरीसुद्धा ते निर्माण करणाऱ्याने त्यात प्रचंड सामर्थ्य ठेवलेलं असतं, जे आपल्याला ह्या चक्षुंनी समजू शकत नाही, दिसू शकत नाही. पण ह्याचा अर्थ ते नसतं असं नाही. जर एखाद्या सत्पुरुषांकडून कोणाला सांगितलं गेलं तर त्याचा निश्चित मोठ्या प्रमाणावर उपयोग होऊ शकतो. किंबहुना काही वेळेला ते भौतिकदृष्ट्या जास्त प्रभावी असू शकतात. ते शब्दप्रधान असतात. म्हणजे ध्वनीची कंपनं विशिष्ट प्रकारे वातावरणात निर्माण केली की वातावरणाततून जो फीडबॅक मिळतो, तो मोठ्या प्रमाणावर असतो. दुसरे अर्थप्रधान मंत्र असतात. यात प्रत्येक मंत्रागणिक, प्रत्येक नामागणिक अर्थ लक्षात घ्यावा लागतो. उदा.: राम घ्या, दत्त घ्या किंवा मग गायत्री घ्या. त्यात शब्दप्रधान शक्ती असतेच, पण त्यातून जो अर्थ ध्वनित होत असतो त्याचं त्याच्या अनुष्ठानागणिक त्याच्या उच्चारापाठोपाठ आपल्या मेंदूमध्ये परत परत चित्र निर्माण झालं तर त्याचा जास्त प्रमाणात उपयोग होऊ शकतो. नाहीतर फक्त मुखाने नाव घेतलं जातं, पण अर्थ जर विचारात घेतला नाही तर फक्त त्याच्या ध्वनीचा उपयोग होतो अर्थाचा उपयोग होत नाही. गायत्री मंत्रात शब्दप्रधानता आहे आणि अर्थप्रधानतापण आहे,दोन्हीही आहे. म्हणजे जरी एखाद्याला अर्थ समजला नाही तरी नुसत्या शब्दाच्या कंपनांमुळे जी शक्ती निर्माण होते त्याचाही त्या माणसाला उपयोग होऊ शकतो आणि अर्थ जर विचारात घेतला तर – “त्या तेजस्वी सवितेच्या तेजाचं आम्ही ध्यान करतो जे आमच्या बुद्धीला प्रेरणा देवो.”हात्याचाश्रेष्ठ अर्थ जो आहे, तो जर प्रत्येक मंत्रागणिक सतत उगाळत राहिलो तर त्याचा जास्त उपयोग होऊ शकतो. इथे कोणतीही याचना केलेली नाही हे या मंत्राचं वैशिष्ट्य आहे तर यात सामूहिक मागणं नोंदवलं आहे की त्या तेजाचं आम्ही ध्यान करतो जे आमच्या बुद्धीला प्रेरणा देवो.”इथे‘मी’हाशब्द कुठेही वापरलेला नाही. ‘आम्ही’ हा शब्द वापरलेला आहे. म्हणजे व्यष्टीकडून समष्टीकडे नेण्याचा जो प्रवास आहे, तो त्या प्रत्येक मंत्रागणिक सुरू होतो. आपण जितके जितके संकुचित होत जातो म्हणजे मी, माझं कुटुंब, माझा समाज, माझा देश आणि मग सारे विश्व, सारी मानवता, असं जेव्हा आपण विशाल होत जातो, प्रत्येक माणसाचं दु:ख ऐकलं, बघितलं आणि आपलेपणा दाखवला तर समष्टीकडे नेण्याचा प्रवास तिथे सुरू झालेला असतो आणि तोच ह्या मंत्राला अभिप्रेत आहे. मंत्राच्या उच्चारागणिक हळूहळू मुंगीच्या पावलाने त्याचा प्रवास व्यष्टीकडून समष्टीकडे सुरू झालेला असतो. म्हणजे आपलं मन एवढं व्यापक बनत जातं. हे ज्याचं त्याला समजतं. दुसऱ्या कोणालाही ते समजू शकत नाही. व्यवहारात राहताना त्याला संकुचितपणा हा आणावाच लागतो पण तरीसुद्धा अंतर्मन आणि बहिर्मन हे विज्ञानाने सांगितलेले जे दोन प्रकार आहेत, त्यात त्याचं जे अंतर्मन असतं ते समष्टीशी एकरूप झालेलं असतं. भौतिकदृष्ट्या जे लोकव्यवहार करावे लागतात ते कदाचित संकुचित वाटत असतील पण त्याचा प्रवास समष्टीपर्यंत झालेला असतो आणि त्याचं मुख्य कारण हा गायत्री मंत्र असतो. कुठत्याही इतर नामाची आणि मंत्राची साधना जर आपण करत असलो आणि त्या साधनेला गायत्री मंत्राची जोड देऊ शकलो तर तो प्रवास लवकरात लवकर समष्टीकडे होऊ शकतो आणि आपलं जे इष्ट नाम आहे, इष्ट मंत्र आहे त्याचाही आपल्याला जास्त प्रमाणात उपयोग होऊ शकतो. म्हणून कुठल्याही साधनेला गायत्री मंत्राची जोड फायदेशीर ठरू शकते. गायत्री मंत्राचा अभिप्रेत असलेला अर्थ म्हणजे ‘आमच्या बुद्धीला योग्य प्रेरणा मिळो’ हा सगळ्यात मोठा अर्थ आणि त्यामुळे आपला होणारा व्यष्टी ते समष्टी हा प्रवास इथे लक्षात घ्यायचा आहे. हा अर्थ प्रत्येक नामागणिक, शब्दागणिक, मंत्रागणिक मेंदूमध्ये ठसला गेला पाहिजे. आवडीने जर ह्या मंत्राचं अर्थासह अनुष्ठान केलं तर बुद्धीला निश्चित प्रेरणा मिळायला सुरुवात होते. वातावरणात ही स्पंदनं, ही शक्ती असतेच. ती लाखो-हजारो वर्षं आपल्या संस्कृतीतल्या ऋषी-मुनींनी ठेवलेलीच आहेत. तो घेण्याचं कौशल्य आपल्याला दाखवावं लागतं. त्यासाठी जे करावं लागतं त्याला ‘तप किंवा साधना’ असं म्हणतात. आपण चुंबक बनून वातावरणातल्या लहरी आपल्यापर्यंत आपण खेचून घेऊ शकतो. मग थोडं तप, अनुष्ठान करूनही चटकन फायदा होऊ शकतो आणि व्यष्टीकडून समष्टीकडचा प्रवास आणि समष्टीपर्यंतचा प्रवास झाल्यानंतर आपण उच्चारलेला प्रत्येक शब्द हा मंत्र होऊ शकतो. सत्पुरुषांनी उच्चारलेल्या शब्दांना ‘गुरुवाक्य’ असं म्हटलं जातं. कारण त्यांचं मन चुंबकासारखं झालेलं असतं. त्यांनी वाटेल ते शब्द जरी उच्चारले तरी ते शब्द एवढे प्रभावी असतात की वातावरणातली सर्व शक्ती ते खेचून घेऊ शकतात आणि त्या शब्दांचं कृतीमध्ये रूपांतर होऊ शकतं. ही कृती निसर्ग करतो कारण निसर्गात ही शक्ती असतेच असते. त्यामुळे व्यष्टीकडून समष्टीकडच्या प्रवासासाठी जेवढी म्हणून अनुष्ठाने होतील किंवा परत परत आवर्तने करता येतील, ती निश्चितपणे आवश्यक ठरतात आणि त्याकरता ह्या गायत्री यज्ञाचं प्रयोजन असतं.”
विवेचनानंतर अन्नपुर्णाष्टकम् स्तोत्राचे पठण करताना यजमानांच्या हस्ते यज्ञदेवतेला भोजन प्रसादाचा हविर्भाग अर्पण केला गेला. नंतर उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला. महाप्रसादानंतर जन्मपूर्व गर्भ संस्कार घेण्यात आले. तसेच मोफत वैद्यकीय समुपदेशन या उपक्रमालाही सुरुवात झाली.
भोजनानंतर पुन्हा बंधू आणि भगिनींचं सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आले. हवनसत्र संपन्न झाल्यावर नुकत्याच झालेल्या श्रीमत आद्य शंकराचार्य जयंतीच्या पार्श्वभूमीवर श्रीमत् आद्य शंकराचार्य यांच्या शंकरदेशिकाष्ट्म्, अच्युताष्टकम् आणि कालभैरवाष्टकम् स्तोत्रांचे आणि गंगा स्तोत्राचे सामूहिक पठण करण्यात आले. त्यानंतर गंगेचे आणि नर्मदेचे नामस्मरण करण्यात आले. शेवटी यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.
पूर्णाहुती – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुनश्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचे सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचे उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस देवीच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचे प्रोक्षण करण्यात आले.
सांगता - श्रीसद्गुरु प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. श्रीसद्गुरु पादुकांचे दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी स्वगृही प्रस्थान केले.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजीयांच्या प्रेरणेनं प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे, ३१ मे २०२२ ते ०९ जून २०२२पर्यंतचे दहा दिवस गंगादशहराचं शुभपर्व असल्याकारणानं दि. १२ जून २०२२ या दिवशी ‘श्रीगंगा लहरी स्वाहाकार’ आयोजित करण्यात आला होता. यज्ञामध्ये श्रीगंगेचं मनोमन स्मरण करून गंगा मंत्र, गंगा स्तोत्रं आणि गंगा लहरीची सामूहिक आवर्तनं घेऊन श्रीगंगा मातेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या– दि. 11जून २०२२ - दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीगंगा लहरी स्वाहाकार– दि. १२ जून २०२२ - यादिवशी सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या प्रेरणेने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या उपस्थितीत सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. ‘ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमही धीयो यो न: प्रचोदयात्’ या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहनीय मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं. आवाहनीय मंत्रांनंतर सामूहिक मंत्र पठणाला सुरू झाले. त्याचबरोबर श्रीगायत्री देवीच्या तसबिरीच्या समोर ताम्हणात ठेवलेल्या देवीच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली.
पहिल्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करतेवेळी सामूहिक मंत्र पठणात सर्वप्रथम श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांचं प्रत्येकी एक आवर्तन झाल्यानंतर ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| या मंत्राची अर्धी माळ घेतली. त्यानंतर पंडित जगन्नाथ कृत गंगा लहरी आणि श्रीमत् आद्य शंकराचार्य रचित गंगा स्तोत्राचे पठण आणि हवन यजमानांकडून घेण्यात आले.
पहिलं सत्र संपल्यानंतर बालक-पालक समुपदेशन या सामाजिक उपक्रमाला सुरुवात झाली. बाल संस्कार वर्ग होऊ शकले नाहीत.
दुसऱ्या सत्रात श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली जगन्मातेची मानसपूजा आणि त्यानंतर लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या ‘’गंगा दशहरा” या विषयावरील ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्तींचं स्मरण करून श्रीसद्गुरुंनी विवेचनाला सुरूवात केली. त्या ज्ञानामृताचा सारांश असा -
हजारो वर्षांपूर्वी गंगा प्रतिपदेला गंगा उत्तरी ह्या glacierमध्ये अवतीर्ण झाली. तिचा १५ कि.मी लांबीचा प्रवाह आहे. गंगोत्रीला ती दहाव्या दिवशी पोहोचली. तो हा गंगा दशहरा. गंगा माता अवतीर्ण होण्याचा आज वाढदिवस आहे. या निमित्ताने आपण आजचा यज्ञ आयोजित केला आहे. दहा दिवस अवतरण ते गंगोत्री असा तिचा प्रवास झाला. तिथून तिने पुढे भारतभर प्रवास केला. या दहा दिवसातला आजचा हा प्रथम दिवस आहे. या दिवशी गंगा पूजन, अभिषेक आणि फळ जे दिलं जातं त्याचा कमीतकमी दहा पट गुणाकार होतो. याचा पुरावा म्हणजे आपली श्रद्धा ! तो हा आजचा दिवस. दहाप्रकारे आपण पाप कमी करू शकतो आणि पुण्याचा दहा पट गुणाकार आपण करू शकतो. हे दोन्ही एकाचवेळी आपण करू शकतो. पारंपारिक पौराणिक गोष्टीनुसार शंकराने आपल्या मस्तकावर गंगेला धारण केलं आणि मग ती भूमीवर आली कारण तिचा वेग भूमीला सहन झाला नसता. गंगा या शब्दात ‘ गँ ‘ हे मूळ अक्षर. गा म्हणजे गमन करणारा आणि गती निर्माण करणारा तो ओघ. ते स्थान म्हणजे गंगा. या गमनातून जी शक्ती निर्माण होते ती सगळ्यात महत्त्वाची आहे. ही शक्ती जेवढी शुद्ध तेवढा सजीव त्याचा गुणाकार करू शकतात आणि त्याचा भागाकारही करू शकतात. हे त्यातील अध्यात्मशास्त्र लक्षात घेतलं पाहिजे.
दशहरात पहिला भाग म्हणजे शंकराच्या मस्तकावर गंगेचा सतत अभिषेक होत राहिला आहे. यामुळे अभिषेकाला महत्त्व प्राप्त झालं. उत्तर दिशेला निर्माल्य विसर्जन केल्यावर अभिषेक करायला सांगितला आहे. म्हणजे सचैल स्नानानंतर पुन्हा स्नान ! पहिलं स्नान आपल्या देहशुद्धीसाठी आणि दुसरं स्नान म्हणजे आत्मशुद्धीसाठी अभिषेक, जो थेंबाथेंबाने झाला पाहिजे. प्रत्येक थेंबावर चांगल्या स्तवनाने एकाग्रता करता आली पाहिजे. अभिषेक जलाचीसुद्धा गंगा झाली पाहिजे. म्हणजे अशी एकाग्रता जेव्हा जेव्हा होईल तेव्हा तेव्हा तिथे गंगा तयार होईल.
दशहरातला दुसरा भाग म्हणजे दहा गोष्टीचं हरण करणारा. दहा गोष्टी म्हणजे विश्वाच्या चक्रात अडकवणारी दहा इंद्रिये – पंचज्ञानेंद्रियं आणि पंचकर्मेंद्रियं, जी सतत सुखाची इच्छा ठेऊन चुकीचे संदेश मनाला देत असतात, त्यांना आपल्या अमलाखाली आणून त्याज्य भाग काढून टाकणं हे महत्त्वाचं आहे. म्हणून त्याला दश हरा असं म्हटलं आहे. गंगेच्या पाण्यात सामर्थ्य आहे म्हणून ते तीर्थ म्हणून प्राशन करा आणि गंगेमध्ये श्रद्धायुक्त मनाने, अहंकार विरहीत होऊन स्नान करा तर काही प्रमाणात हे शक्य होऊ शकतं, असं आपल्या पूर्वसुरींनी सांगितलं आहे. दहा इंद्रियांना आपण गती देण्याऐवजी तीच आपल्याला गती देत असतात. दशहराच्या निमित्ताने आत्मशोधन करून आपल्याला हे ठरवता आलं पाहिजे की, या दहा इंद्रियांच्या किती अधीन व्हायचं. भारतीय संस्कृती सिंधू आणि गंगा तीरावर वाढली. गंगातीरी हजारो वर्षं तपाचरणाच्या लहरी वातावरणात शिल्लक आहेत. तुम्ही जर त्या लहरींना सश्रद्ध मनाने आमंत्रित केलंत तर त्या लहरी तुमच्याकडे निश्चितपणे आकृष्ट होतात. अशाप्रकारे गंगेबद्दलची श्रद्धा कायम ठेवली पाहिजे आणि तिचं सामर्थ्य ज्ञानपूर्वक समजून घेतलं पाहिजे.
सामूहिक आवर्तनं- प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक हवन करतेवेळी गंगा, यमुना, कृष्णा आणि सरस्वती या पवित्र नद्यांचे स्मरण करून त्यांचे मंत्र म्हणण्यात आले.
सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली.उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला. महाप्रसादानंतर जन्मपूर्व गर्भ संस्कार घेण्यात आले. तसंच मोफत वैद्यकीय समुपदेशन या उपक्रमालाही सुरुवात झाली.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत मुलांकडून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. मग बंधू आणि भगिनींचं सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आलं. यामध्ये श्रीमत् आद्य शंकराचार्य कृत गंगाष्टक, यमुनाष्टक, महर्षी वाल्मिकी कृत गंगाष्टक स्तोत्रांचं पठण करण्यात आलं.
विशेष– प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने वर्ष २०२२ च्या गणेश चतुर्थी निमित्त विनामूल्य ऑनलाईन गणेश स्तवन स्पर्धेची उद्घोषणा करण्यात आली.
त्यानंतर ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’ हे नामस्मरण तसेच गंगेचं आणि नर्मदेचंही नामस्मरण करण्यात आलं.
नामस्मरणानंतर लगेचच पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांनी २०१०मध्ये घेतलेल्या ‘कर्मसिद्धांत’ या विवेचन मालिकेचा श्रीगणेशा करण्यात आला. या दिवसातील दुसऱ्या सत्रातील हे विवेचन होते. या विवेचनाचा सारांश असा –
‘कर्म’ या शब्दाची निर्मिती संस्कृतमधील ‘कृ’ या धातूपासून झाली. कर्म म्हणजे क्रिया करणं आणि ‘कृ’ याचा अर्थ कृती. कृती म्हणजेच क्रिया करणं किंवा काहीतरी हालचाल करणं. अशी हालचाल जिथे जिथे असेल तिथे तिथे ‘कर्म’ हा शब्द लागू होतो. मग त्यात देहाबरोबरच मनाची हालचालही कर्म म्हणूनच गणली जाते. मनातल्या मनात केल्या गेलेल्या प्रत्येक विचारांची नोंद आपल्या अंतर्मनात, अंतरात्म्यात होत असते. ते विचार आपले आपल्याच समजतात. ते विचार साधकही ठरू शकतात किंवा बाधकही ठरू शकतात. कर्माचं फळ अनिवार्य असल्यानं ते स्वीकारावंच लागतं. मग कर्म बंधक ठरू नये यासाठी श्रीसद्गुरु ‘कर्मसंन्यास’ हा मुद्दा अधोरेखित करून म्हणतात की, कर्म संन्यास म्हणजे कर्माचा त्याग करणं नाही, तर चांगल्या किंवा वाईट कर्माच्या फळाचा त्याग इथे अपेक्षित आहे. प्रत्येक क्षणी केलेलं कर्म हे भविष्यकाळाची बेगमी करून ठेवत असतं. त्याच्या काही प्रतिक्रिया ताबडतोब तर काही कालांतराने मिळतात. ज्या क्रमाने त्या क्रिया केलेल्या असतात त्याच क्रमाने त्या भोगाव्या लागतात. श्रीसद्गुरु, हा सिद्धांत एका प्रारब्धरूपी पिंपाच्या उदाहरणाने स्पष्ट करतात, ज्यात अनेक जन्मात केलेल्या कर्मांचा साठा असतो. त्यातला काही भाग प्रारब्ध म्हणून आपण भोगत असतो. ही जन्माबरोबर घेऊन आलेली गती कोणालाच टाळता येत नाही. कर्माचं फळ आपण जाणत नाही म्हणूनच कर्माची गती गहन आहे. ह्यावर उपाय म्हणजे उत्तम कर्म करत राहणं आणि प्राप्त जन्मात आलेले भोग स्विकारणं. कर्मनियमाच्या बाहेर जाऊन जो वागतो त्याला कर्माची गती कशी बाधक ठरते हे वल्ल्भाचार्यांच्या गोष्टीवरून श्रीसद्गुरु सांगतात. ‘कर्मसाम्यदशा’ या विषयानं शेवट करताना श्रीसद्गुरु म्हणतात, कर्मसाम्यदशा प्राप्त झाल्याशिवाय मोक्षाची वाटचाल सुलभ होत नाही. त्यामुळे ती दशा येण्यासाठी जर दु:ख भोगावी लागली तर तक्रार करू नये कारण माझ्या पाठीमागे माझे प्रेमळ सद्गुरु आहेत. तेच मला या भवसागरातून सोडवणार आहेत. हा विश्वास कायम ठेवावा आणि एकनाथ महाराजांनी सांगितलेल्या मार्गावर चालावे, करा वासुदेव स्मरण | येणे तुटे रे बंधन | खंडेल कर्माचे वदन | वासुदेव जपताची || म्हणून ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| हा जप सतत जपा.
विवेचनानंतर श्री टेंबे स्वामी महाराज कृत गंगाष्टकम् आणि श्रीमत् आद्य शंकराचार्य कृत यमुनाष्टकम् स्तोत्राचं सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं. शेवटी यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस देवीच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
सांगता - श्रीसद्गुरु प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी स्वगृही प्रस्थान केलं.
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या– दि. 11जून २०२२ - दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीगंगा लहरी स्वाहाकार– दि. १२ जून २०२२ - यादिवशी सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या प्रेरणेने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या उपस्थितीत सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. ‘ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमही धीयो यो न: प्रचोदयात्’ या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहनीय मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं. आवाहनीय मंत्रांनंतर सामूहिक मंत्र पठणाला सुरू झाले. त्याचबरोबर श्रीगायत्री देवीच्या तसबिरीच्या समोर ताम्हणात ठेवलेल्या देवीच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली.
पहिल्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करतेवेळी सामूहिक मंत्र पठणात सर्वप्रथम श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांचं प्रत्येकी एक आवर्तन झाल्यानंतर ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| या मंत्राची अर्धी माळ घेतली. त्यानंतर पंडित जगन्नाथ कृत गंगा लहरी आणि श्रीमत् आद्य शंकराचार्य रचित गंगा स्तोत्राचे पठण आणि हवन यजमानांकडून घेण्यात आले.
पहिलं सत्र संपल्यानंतर बालक-पालक समुपदेशन या सामाजिक उपक्रमाला सुरुवात झाली. बाल संस्कार वर्ग होऊ शकले नाहीत.
दुसऱ्या सत्रात श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली जगन्मातेची मानसपूजा आणि त्यानंतर लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या ‘’गंगा दशहरा” या विषयावरील ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्तींचं स्मरण करून श्रीसद्गुरुंनी विवेचनाला सुरूवात केली. त्या ज्ञानामृताचा सारांश असा -
हजारो वर्षांपूर्वी गंगा प्रतिपदेला गंगा उत्तरी ह्या glacierमध्ये अवतीर्ण झाली. तिचा १५ कि.मी लांबीचा प्रवाह आहे. गंगोत्रीला ती दहाव्या दिवशी पोहोचली. तो हा गंगा दशहरा. गंगा माता अवतीर्ण होण्याचा आज वाढदिवस आहे. या निमित्ताने आपण आजचा यज्ञ आयोजित केला आहे. दहा दिवस अवतरण ते गंगोत्री असा तिचा प्रवास झाला. तिथून तिने पुढे भारतभर प्रवास केला. या दहा दिवसातला आजचा हा प्रथम दिवस आहे. या दिवशी गंगा पूजन, अभिषेक आणि फळ जे दिलं जातं त्याचा कमीतकमी दहा पट गुणाकार होतो. याचा पुरावा म्हणजे आपली श्रद्धा ! तो हा आजचा दिवस. दहाप्रकारे आपण पाप कमी करू शकतो आणि पुण्याचा दहा पट गुणाकार आपण करू शकतो. हे दोन्ही एकाचवेळी आपण करू शकतो. पारंपारिक पौराणिक गोष्टीनुसार शंकराने आपल्या मस्तकावर गंगेला धारण केलं आणि मग ती भूमीवर आली कारण तिचा वेग भूमीला सहन झाला नसता. गंगा या शब्दात ‘ गँ ‘ हे मूळ अक्षर. गा म्हणजे गमन करणारा आणि गती निर्माण करणारा तो ओघ. ते स्थान म्हणजे गंगा. या गमनातून जी शक्ती निर्माण होते ती सगळ्यात महत्त्वाची आहे. ही शक्ती जेवढी शुद्ध तेवढा सजीव त्याचा गुणाकार करू शकतात आणि त्याचा भागाकारही करू शकतात. हे त्यातील अध्यात्मशास्त्र लक्षात घेतलं पाहिजे.
दशहरात पहिला भाग म्हणजे शंकराच्या मस्तकावर गंगेचा सतत अभिषेक होत राहिला आहे. यामुळे अभिषेकाला महत्त्व प्राप्त झालं. उत्तर दिशेला निर्माल्य विसर्जन केल्यावर अभिषेक करायला सांगितला आहे. म्हणजे सचैल स्नानानंतर पुन्हा स्नान ! पहिलं स्नान आपल्या देहशुद्धीसाठी आणि दुसरं स्नान म्हणजे आत्मशुद्धीसाठी अभिषेक, जो थेंबाथेंबाने झाला पाहिजे. प्रत्येक थेंबावर चांगल्या स्तवनाने एकाग्रता करता आली पाहिजे. अभिषेक जलाचीसुद्धा गंगा झाली पाहिजे. म्हणजे अशी एकाग्रता जेव्हा जेव्हा होईल तेव्हा तेव्हा तिथे गंगा तयार होईल.
दशहरातला दुसरा भाग म्हणजे दहा गोष्टीचं हरण करणारा. दहा गोष्टी म्हणजे विश्वाच्या चक्रात अडकवणारी दहा इंद्रिये – पंचज्ञानेंद्रियं आणि पंचकर्मेंद्रियं, जी सतत सुखाची इच्छा ठेऊन चुकीचे संदेश मनाला देत असतात, त्यांना आपल्या अमलाखाली आणून त्याज्य भाग काढून टाकणं हे महत्त्वाचं आहे. म्हणून त्याला दश हरा असं म्हटलं आहे. गंगेच्या पाण्यात सामर्थ्य आहे म्हणून ते तीर्थ म्हणून प्राशन करा आणि गंगेमध्ये श्रद्धायुक्त मनाने, अहंकार विरहीत होऊन स्नान करा तर काही प्रमाणात हे शक्य होऊ शकतं, असं आपल्या पूर्वसुरींनी सांगितलं आहे. दहा इंद्रियांना आपण गती देण्याऐवजी तीच आपल्याला गती देत असतात. दशहराच्या निमित्ताने आत्मशोधन करून आपल्याला हे ठरवता आलं पाहिजे की, या दहा इंद्रियांच्या किती अधीन व्हायचं. भारतीय संस्कृती सिंधू आणि गंगा तीरावर वाढली. गंगातीरी हजारो वर्षं तपाचरणाच्या लहरी वातावरणात शिल्लक आहेत. तुम्ही जर त्या लहरींना सश्रद्ध मनाने आमंत्रित केलंत तर त्या लहरी तुमच्याकडे निश्चितपणे आकृष्ट होतात. अशाप्रकारे गंगेबद्दलची श्रद्धा कायम ठेवली पाहिजे आणि तिचं सामर्थ्य ज्ञानपूर्वक समजून घेतलं पाहिजे.
सामूहिक आवर्तनं- प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक हवन करतेवेळी गंगा, यमुना, कृष्णा आणि सरस्वती या पवित्र नद्यांचे स्मरण करून त्यांचे मंत्र म्हणण्यात आले.
सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली.उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला. महाप्रसादानंतर जन्मपूर्व गर्भ संस्कार घेण्यात आले. तसंच मोफत वैद्यकीय समुपदेशन या उपक्रमालाही सुरुवात झाली.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत मुलांकडून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. मग बंधू आणि भगिनींचं सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आलं. यामध्ये श्रीमत् आद्य शंकराचार्य कृत गंगाष्टक, यमुनाष्टक, महर्षी वाल्मिकी कृत गंगाष्टक स्तोत्रांचं पठण करण्यात आलं.
विशेष– प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने वर्ष २०२२ च्या गणेश चतुर्थी निमित्त विनामूल्य ऑनलाईन गणेश स्तवन स्पर्धेची उद्घोषणा करण्यात आली.
त्यानंतर ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’ हे नामस्मरण तसेच गंगेचं आणि नर्मदेचंही नामस्मरण करण्यात आलं.
नामस्मरणानंतर लगेचच पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांनी २०१०मध्ये घेतलेल्या ‘कर्मसिद्धांत’ या विवेचन मालिकेचा श्रीगणेशा करण्यात आला. या दिवसातील दुसऱ्या सत्रातील हे विवेचन होते. या विवेचनाचा सारांश असा –
‘कर्म’ या शब्दाची निर्मिती संस्कृतमधील ‘कृ’ या धातूपासून झाली. कर्म म्हणजे क्रिया करणं आणि ‘कृ’ याचा अर्थ कृती. कृती म्हणजेच क्रिया करणं किंवा काहीतरी हालचाल करणं. अशी हालचाल जिथे जिथे असेल तिथे तिथे ‘कर्म’ हा शब्द लागू होतो. मग त्यात देहाबरोबरच मनाची हालचालही कर्म म्हणूनच गणली जाते. मनातल्या मनात केल्या गेलेल्या प्रत्येक विचारांची नोंद आपल्या अंतर्मनात, अंतरात्म्यात होत असते. ते विचार आपले आपल्याच समजतात. ते विचार साधकही ठरू शकतात किंवा बाधकही ठरू शकतात. कर्माचं फळ अनिवार्य असल्यानं ते स्वीकारावंच लागतं. मग कर्म बंधक ठरू नये यासाठी श्रीसद्गुरु ‘कर्मसंन्यास’ हा मुद्दा अधोरेखित करून म्हणतात की, कर्म संन्यास म्हणजे कर्माचा त्याग करणं नाही, तर चांगल्या किंवा वाईट कर्माच्या फळाचा त्याग इथे अपेक्षित आहे. प्रत्येक क्षणी केलेलं कर्म हे भविष्यकाळाची बेगमी करून ठेवत असतं. त्याच्या काही प्रतिक्रिया ताबडतोब तर काही कालांतराने मिळतात. ज्या क्रमाने त्या क्रिया केलेल्या असतात त्याच क्रमाने त्या भोगाव्या लागतात. श्रीसद्गुरु, हा सिद्धांत एका प्रारब्धरूपी पिंपाच्या उदाहरणाने स्पष्ट करतात, ज्यात अनेक जन्मात केलेल्या कर्मांचा साठा असतो. त्यातला काही भाग प्रारब्ध म्हणून आपण भोगत असतो. ही जन्माबरोबर घेऊन आलेली गती कोणालाच टाळता येत नाही. कर्माचं फळ आपण जाणत नाही म्हणूनच कर्माची गती गहन आहे. ह्यावर उपाय म्हणजे उत्तम कर्म करत राहणं आणि प्राप्त जन्मात आलेले भोग स्विकारणं. कर्मनियमाच्या बाहेर जाऊन जो वागतो त्याला कर्माची गती कशी बाधक ठरते हे वल्ल्भाचार्यांच्या गोष्टीवरून श्रीसद्गुरु सांगतात. ‘कर्मसाम्यदशा’ या विषयानं शेवट करताना श्रीसद्गुरु म्हणतात, कर्मसाम्यदशा प्राप्त झाल्याशिवाय मोक्षाची वाटचाल सुलभ होत नाही. त्यामुळे ती दशा येण्यासाठी जर दु:ख भोगावी लागली तर तक्रार करू नये कारण माझ्या पाठीमागे माझे प्रेमळ सद्गुरु आहेत. तेच मला या भवसागरातून सोडवणार आहेत. हा विश्वास कायम ठेवावा आणि एकनाथ महाराजांनी सांगितलेल्या मार्गावर चालावे, करा वासुदेव स्मरण | येणे तुटे रे बंधन | खंडेल कर्माचे वदन | वासुदेव जपताची || म्हणून ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| हा जप सतत जपा.
विवेचनानंतर श्री टेंबे स्वामी महाराज कृत गंगाष्टकम् आणि श्रीमत् आद्य शंकराचार्य कृत यमुनाष्टकम् स्तोत्राचं सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं. शेवटी यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस देवीच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
सांगता - श्रीसद्गुरु प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी स्वगृही प्रस्थान केलं.
Close x
ब्रह्मलीन परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजीयांच्या प्रेरणेनं प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे, दि. १० जुलै २०२२ या दिवशी ‘श्रीनर्मदा लहरी स्वाहाकार’ आयोजित करण्यात आला होता. यज्ञामध्ये श्रीनर्मदेचं मनोमन स्मरण करून आचार्य शंकर आणि श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित श्रीनर्मदा लहरीची सामूहिक आवर्तनं घेऊन श्रीनर्मदा मातेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या– दि. ०९ जुलै २०२२ - दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीनर्मदा लहरी स्वाहाकार– दि. १० जुलै २०२२ - यादिवशी सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या उपस्थितीत सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. ‘ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमही धीयो यो न: प्रचोदयात्’ या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहनीय मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं. आवाहनीय मंत्रांनंतर सामूहिक मंत्र पठण सुरू झाले. त्याचबरोबर श्रीगायत्री देवीच्या तसबिरीच्या समोर ताम्हणात ठेवलेल्या देवीच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली.
पहिल्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करतेवेळी सामूहिक मंत्र पठणात सर्वप्रथम श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांचं प्रत्येकी एक आवर्तन झाल्यानंतर ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| या मंत्राच्या जपाची अर्धी माळ घेतली. त्यानंतर आचार्य शंकर विरचित श्रीनर्मदा लहरीचं पठण आणि हवन यजमानांकडून घेण्यात आलं.
पहिलं सत्र संपल्यानंतर बालक-पालक समुपदेशन आणि बाल संस्कार वर्ग या सामाजिक उपक्रमाला सुरुवात झाली.
या दिवशी आषाढी एकादशी असल्याने दुसऱ्या सत्रात श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली श्रीविष्णुंची मानसपूजा आणि त्यानंतर लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या ‘’श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित श्रीनर्मदा लहरी”याविषयावरील ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. नोव्हेंबर-डिसेंबर २०११ मध्ये श्रीसद्गुरुंसोबत घडलेल्या श्रीनर्मदा परिक्रमेत श्रीकृष्ण आश्रम याठिकाणी त्यांनी जे विवेचन घेतलं होतं, त्याच्या पुन:श्रवणासाठी ध्वनिफीत लावण्यात आली. सद्गुरुरूपी ईश्वराचं स्मरण करून श्रीसद्गुरुंनी विवेचनाला सुरूवात केली. त्या ज्ञानामृताचा सारांश असा -
आज आपण जिथे बसलेलो आहोत ते पूज्य श्री स्वामी प्रभुपाद यांचं स्थान आहे. एक काळ असा होता की, भारतीय संस्कृती, भगवद्गीता आणि कृष्णलीला यांचा प्रचार इतर संस्कृतींमध्ये जाऊन करण्याचं जे कार्य पूज्य श्री प्रभुपाद यांनी केलं त्याला तोडच नाही. एवढा प्रचार त्यापूर्वीच्या काळातही कोणी केला नाही आणि त्यानंतरच्या काळातही कोणी केला नाही. आज भारतात काय किंवा इतर देशामध्ये काय हरे राम हरे कृष्ण म्हणत जाणारे आणि डोक्यावर शेंडी ठेवलेले आणि श्मश्रू केलेले तरुण दिसतात. म्हणजे भारतीय संस्कृती तुम्ही जपू शकत नाही पण त्यांना ती पटली आणि त्यांनी ती अंगिकारली. हा सगळा पूज्य प्रभुपाद यांच्या प्रचाराचा परिणाम आहे आणि भगवदगीता घ्या, उपनिषद घ्या, हे ग्रंथ त्या त्या स्थानिक भाषांमध्ये भाषांतरित करण्याचं जे काम इस्कोन चळवळीतर्फे करण्यात आलं त्या कामाला दुसरी उपमाच नाही. ह्यापूर्वीच्या काळात जे काही संत महात्मे होऊन गेले त्यांनी भारतभर प्रचार केला आणि काही अंशी विदेशातही केला पण एवढ्या मोठ्या प्रमाणावर भारतीय संस्कृतीचा पाया विस्तृत करून असा प्रचार कोणी केलेला आढळत नाही. त्या पूज्य प्रभूपादांचं आपण स्मरण करूया. अशाप्रकारे आपल्या संस्कृतीचा प्रचार आपल्यालाही करता आला पाहिजे. जसं नर्मदे हर हर म्हणताना हे आपण का म्हणतो, याने षड्रिपू कसे ताब्यात येतात, कृष्णाचं नाव का घेतो, राधेचं नाव का घेतो, रामाचं नाव का घेतो याचं सगळं ज्ञानही आपल्याला लोकांना मनापासून देता आलं पाहिजे, सांगता आलं पाहिजे. अपप्रचार न करता यांचं नाव आपल्याला मोठं करता आलं पाहिजे आणि त्यातलं महततत्त्व समजवता आलं पाहिजे. ते आपल्याला या स्थानावर बसून करता आलं पाहिजे. कारण ह्या संस्थेने स्थापन केलेली ही लोकसेवा आहे, ईश्वरसेवा आहे. हे आपण शिकू शकलो की आपण खूप काही साध्य करू शकतो. या मातीत हे विचार साठवले आहेत. म्हणून हे सुरुवातीला सांगितलं.
स्वामी महाराजांनी जी नर्मदा लहरी लिहिली त्याचं अवलोकन आपण करूया. एका रोगी मनुष्याने स्वामी महाराजांच्या एका भक्ताच्या सांगण्यावरून महाराजांचं चरणतीर्थ त्यांच्या नकळत घेतलं आणि त्याचा रोग पूर्ण बरा झाला. पण त्याचा तो रोग महाराजांना झाला. तेव्हा नर्मदा माता स्वप्नात आली आणि तिने तिच्यात जलात स्नान करायला सांगितले. असं तीन दिवस स्नान केलं तेव्हा त्यांचा रोग बरा झाला. त्या दिवसापासून ते नर्मदा किनारी राहिले. रोग बरा झाल्यानंतर त्यांनी नर्मदा मातेचं स्तवन करण्यासाठी जे स्तोत्र लिहिलं ते म्हणजे ‘नर्मदा लहरी’. ही या स्तोत्राची पूर्वपीठीका आहे. स्वामी महाराजांना नर्मदा मातेचं जे प्रत्यक्ष दर्शन झालं त्याप्रमाणे नर्मदेचं वर्णन त्यांनी नर्मदा लहरीमध्ये करून ठेवलं आहे. बहिरंग परीक्षण जर करायचं ठरवलं तर अर्थाच्या दृष्टीने सर्वोत्तम आणि गेयतेच्या दृष्टीने अतिशय उत्तम आहे. सुमारे नऊ वृत्तांचा वापर यात केलेला आढळतो. एवढी अचूक भाषाशैली लघु-गुरूचा साध्रर्म्य राखून त्या वृत्तामध्ये बसवून लिहिणं हे अवघड काम आहे. या दृष्टीने त्याचं साहित्यिक मूल्य अतिशय उच्च आहे. या लहरीत तिचा स्वभाव आधिभौतिक, आधिदैविक, आणि आध्यात्मिक या तिन्ही दृष्टीने वर्णन केला आहे. लहरीतील एका श्लोकातून तिचं वर्णन आपण बघूया.
विगतरोषा – जिचा रोष लयाला गेला आहे अशी ती नर्मदा. सद्गुरुतत्त्वाशी ह्या शब्दाचं साधर्म्य आहे. महासिंधूयोषा – महासमुद्राची पत्नी नर्मदा. परिहृतमतदोषा – ज्यांनी ज्यांनी समगती साधली त्यांचे दोष हरण करणारी नर्मदा. नमोमात्रतोषा – फक्त नमस्काराने संतुष्ट होणारी नर्मदा. भजकपोषा – मनापासून जो तिला भजतो त्याचं ती पोषण करते. स्रवन्तिविशेषा – विशेष रीतीने वाहणारी नर्मदा. निरुपममतभूषा – अनुपम सौंदर्य असलेली आहे. येणाऱ्या सर्व भक्तांना आशीर्वाद देण्यासाठी म्हणून ती उत्तम शृंगार करून नटलेली आहे. मालिनी – हा शब्द वृत्ताला धरून आहे आणि नानाविध माला धारण केलेली अशा अर्थानेही आहे. दिव्यवेषा – तिच्या रूपाची तुलना कशाशीही करता येत नाही म्हणून दिव्य शब्द वापरला आहे. भक्ताला भक्तीचं अवडंबर न माजवता ती नर्मदा चिलखत घालते आणि त्याचं आध्यात्मिक सामर्थ्य कमी होऊ देत नाही म्हणून वर्मदे हे विशेषण तिला दिलेलं आहे. अशाप्रकारे नर्मदेच्या इतरही अनेक नामांचं माहात्म्य सद्गुरुंनी वर्णन केलं. अशा तिच्या नामांनी आपण जर तिची प्रार्थना करत राहिलो तर ती प्रार्थना तिच्यापर्यंत निश्चित पोहोचते आणि योग्य वेळी ती आपल्याला उपयोगी पडू शकते.
यानंतर श्रीसद्गुरुंनी सौभाग्यदायिनी नर्मदेची प्रार्थना सर्व भक्तांकडून करवून घेतली.
सामूहिक आवर्तनं- प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक हवन करतेवेळी श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित नर्मदा लहरीचं पठण आणि हवन करण्यात आलं. सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला. महाप्रसादानंतर जन्मपूर्व गर्भ संस्कार घेण्यात आले.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत मुलांकडून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. तसेच श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजरचित सरस्वती मंत्र पठण घेऊन प्रार्थनाही करवून घेतली. नंतर बंधू आणि भगिनींचं सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आलं. यामध्ये श्रीमत् आद्य शंकराचार्य कृत आणि श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित श्रीनर्मदा लहरीचंपठण करण्यात आलं.
विशेष– प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने वर्ष २०२२ च्या गणेश चतुर्थी निमित्त विनामूल्य ऑनलाईन गणेश स्तवन स्पर्धेची उद्घोषणा करण्यात आली.
त्यानंतर दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा, जय नर्मदे, जय नर्मदे नमामि देवी नर्मदे, जय गंगे माँ, जय गंगे माँहे नामस्मरण घेण्यातआलं.नामस्मरणानंतर लगेचच यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस देवीच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
सांगता - श्रीसद्गुरु प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या– दि. ०९ जुलै २०२२ - दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीनर्मदा लहरी स्वाहाकार– दि. १० जुलै २०२२ - यादिवशी सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या उपस्थितीत सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. ‘ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमही धीयो यो न: प्रचोदयात्’ या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहनीय मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं. आवाहनीय मंत्रांनंतर सामूहिक मंत्र पठण सुरू झाले. त्याचबरोबर श्रीगायत्री देवीच्या तसबिरीच्या समोर ताम्हणात ठेवलेल्या देवीच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली.
पहिल्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करतेवेळी सामूहिक मंत्र पठणात सर्वप्रथम श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांचं प्रत्येकी एक आवर्तन झाल्यानंतर ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| या मंत्राच्या जपाची अर्धी माळ घेतली. त्यानंतर आचार्य शंकर विरचित श्रीनर्मदा लहरीचं पठण आणि हवन यजमानांकडून घेण्यात आलं.
पहिलं सत्र संपल्यानंतर बालक-पालक समुपदेशन आणि बाल संस्कार वर्ग या सामाजिक उपक्रमाला सुरुवात झाली.
या दिवशी आषाढी एकादशी असल्याने दुसऱ्या सत्रात श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली श्रीविष्णुंची मानसपूजा आणि त्यानंतर लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या ‘’श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित श्रीनर्मदा लहरी”याविषयावरील ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. नोव्हेंबर-डिसेंबर २०११ मध्ये श्रीसद्गुरुंसोबत घडलेल्या श्रीनर्मदा परिक्रमेत श्रीकृष्ण आश्रम याठिकाणी त्यांनी जे विवेचन घेतलं होतं, त्याच्या पुन:श्रवणासाठी ध्वनिफीत लावण्यात आली. सद्गुरुरूपी ईश्वराचं स्मरण करून श्रीसद्गुरुंनी विवेचनाला सुरूवात केली. त्या ज्ञानामृताचा सारांश असा -
आज आपण जिथे बसलेलो आहोत ते पूज्य श्री स्वामी प्रभुपाद यांचं स्थान आहे. एक काळ असा होता की, भारतीय संस्कृती, भगवद्गीता आणि कृष्णलीला यांचा प्रचार इतर संस्कृतींमध्ये जाऊन करण्याचं जे कार्य पूज्य श्री प्रभुपाद यांनी केलं त्याला तोडच नाही. एवढा प्रचार त्यापूर्वीच्या काळातही कोणी केला नाही आणि त्यानंतरच्या काळातही कोणी केला नाही. आज भारतात काय किंवा इतर देशामध्ये काय हरे राम हरे कृष्ण म्हणत जाणारे आणि डोक्यावर शेंडी ठेवलेले आणि श्मश्रू केलेले तरुण दिसतात. म्हणजे भारतीय संस्कृती तुम्ही जपू शकत नाही पण त्यांना ती पटली आणि त्यांनी ती अंगिकारली. हा सगळा पूज्य प्रभुपाद यांच्या प्रचाराचा परिणाम आहे आणि भगवदगीता घ्या, उपनिषद घ्या, हे ग्रंथ त्या त्या स्थानिक भाषांमध्ये भाषांतरित करण्याचं जे काम इस्कोन चळवळीतर्फे करण्यात आलं त्या कामाला दुसरी उपमाच नाही. ह्यापूर्वीच्या काळात जे काही संत महात्मे होऊन गेले त्यांनी भारतभर प्रचार केला आणि काही अंशी विदेशातही केला पण एवढ्या मोठ्या प्रमाणावर भारतीय संस्कृतीचा पाया विस्तृत करून असा प्रचार कोणी केलेला आढळत नाही. त्या पूज्य प्रभूपादांचं आपण स्मरण करूया. अशाप्रकारे आपल्या संस्कृतीचा प्रचार आपल्यालाही करता आला पाहिजे. जसं नर्मदे हर हर म्हणताना हे आपण का म्हणतो, याने षड्रिपू कसे ताब्यात येतात, कृष्णाचं नाव का घेतो, राधेचं नाव का घेतो, रामाचं नाव का घेतो याचं सगळं ज्ञानही आपल्याला लोकांना मनापासून देता आलं पाहिजे, सांगता आलं पाहिजे. अपप्रचार न करता यांचं नाव आपल्याला मोठं करता आलं पाहिजे आणि त्यातलं महततत्त्व समजवता आलं पाहिजे. ते आपल्याला या स्थानावर बसून करता आलं पाहिजे. कारण ह्या संस्थेने स्थापन केलेली ही लोकसेवा आहे, ईश्वरसेवा आहे. हे आपण शिकू शकलो की आपण खूप काही साध्य करू शकतो. या मातीत हे विचार साठवले आहेत. म्हणून हे सुरुवातीला सांगितलं.
स्वामी महाराजांनी जी नर्मदा लहरी लिहिली त्याचं अवलोकन आपण करूया. एका रोगी मनुष्याने स्वामी महाराजांच्या एका भक्ताच्या सांगण्यावरून महाराजांचं चरणतीर्थ त्यांच्या नकळत घेतलं आणि त्याचा रोग पूर्ण बरा झाला. पण त्याचा तो रोग महाराजांना झाला. तेव्हा नर्मदा माता स्वप्नात आली आणि तिने तिच्यात जलात स्नान करायला सांगितले. असं तीन दिवस स्नान केलं तेव्हा त्यांचा रोग बरा झाला. त्या दिवसापासून ते नर्मदा किनारी राहिले. रोग बरा झाल्यानंतर त्यांनी नर्मदा मातेचं स्तवन करण्यासाठी जे स्तोत्र लिहिलं ते म्हणजे ‘नर्मदा लहरी’. ही या स्तोत्राची पूर्वपीठीका आहे. स्वामी महाराजांना नर्मदा मातेचं जे प्रत्यक्ष दर्शन झालं त्याप्रमाणे नर्मदेचं वर्णन त्यांनी नर्मदा लहरीमध्ये करून ठेवलं आहे. बहिरंग परीक्षण जर करायचं ठरवलं तर अर्थाच्या दृष्टीने सर्वोत्तम आणि गेयतेच्या दृष्टीने अतिशय उत्तम आहे. सुमारे नऊ वृत्तांचा वापर यात केलेला आढळतो. एवढी अचूक भाषाशैली लघु-गुरूचा साध्रर्म्य राखून त्या वृत्तामध्ये बसवून लिहिणं हे अवघड काम आहे. या दृष्टीने त्याचं साहित्यिक मूल्य अतिशय उच्च आहे. या लहरीत तिचा स्वभाव आधिभौतिक, आधिदैविक, आणि आध्यात्मिक या तिन्ही दृष्टीने वर्णन केला आहे. लहरीतील एका श्लोकातून तिचं वर्णन आपण बघूया.
विगतरोषा – जिचा रोष लयाला गेला आहे अशी ती नर्मदा. सद्गुरुतत्त्वाशी ह्या शब्दाचं साधर्म्य आहे. महासिंधूयोषा – महासमुद्राची पत्नी नर्मदा. परिहृतमतदोषा – ज्यांनी ज्यांनी समगती साधली त्यांचे दोष हरण करणारी नर्मदा. नमोमात्रतोषा – फक्त नमस्काराने संतुष्ट होणारी नर्मदा. भजकपोषा – मनापासून जो तिला भजतो त्याचं ती पोषण करते. स्रवन्तिविशेषा – विशेष रीतीने वाहणारी नर्मदा. निरुपममतभूषा – अनुपम सौंदर्य असलेली आहे. येणाऱ्या सर्व भक्तांना आशीर्वाद देण्यासाठी म्हणून ती उत्तम शृंगार करून नटलेली आहे. मालिनी – हा शब्द वृत्ताला धरून आहे आणि नानाविध माला धारण केलेली अशा अर्थानेही आहे. दिव्यवेषा – तिच्या रूपाची तुलना कशाशीही करता येत नाही म्हणून दिव्य शब्द वापरला आहे. भक्ताला भक्तीचं अवडंबर न माजवता ती नर्मदा चिलखत घालते आणि त्याचं आध्यात्मिक सामर्थ्य कमी होऊ देत नाही म्हणून वर्मदे हे विशेषण तिला दिलेलं आहे. अशाप्रकारे नर्मदेच्या इतरही अनेक नामांचं माहात्म्य सद्गुरुंनी वर्णन केलं. अशा तिच्या नामांनी आपण जर तिची प्रार्थना करत राहिलो तर ती प्रार्थना तिच्यापर्यंत निश्चित पोहोचते आणि योग्य वेळी ती आपल्याला उपयोगी पडू शकते.
यानंतर श्रीसद्गुरुंनी सौभाग्यदायिनी नर्मदेची प्रार्थना सर्व भक्तांकडून करवून घेतली.
सामूहिक आवर्तनं- प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक हवन करतेवेळी श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित नर्मदा लहरीचं पठण आणि हवन करण्यात आलं. सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला. महाप्रसादानंतर जन्मपूर्व गर्भ संस्कार घेण्यात आले.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत मुलांकडून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. तसेच श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजरचित सरस्वती मंत्र पठण घेऊन प्रार्थनाही करवून घेतली. नंतर बंधू आणि भगिनींचं सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आलं. यामध्ये श्रीमत् आद्य शंकराचार्य कृत आणि श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित श्रीनर्मदा लहरीचंपठण करण्यात आलं.
विशेष– प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने वर्ष २०२२ च्या गणेश चतुर्थी निमित्त विनामूल्य ऑनलाईन गणेश स्तवन स्पर्धेची उद्घोषणा करण्यात आली.
त्यानंतर दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा, जय नर्मदे, जय नर्मदे नमामि देवी नर्मदे, जय गंगे माँ, जय गंगे माँहे नामस्मरण घेण्यातआलं.नामस्मरणानंतर लगेचच यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस देवीच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
सांगता - श्रीसद्गुरु प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
ब्रह्मलीन परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजीयांच्या प्रेरणेने प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे, दि. १४ ऑगस्ट २०२२ या दिवशी श्रीगुरुपौर्णिमेच्या शुभ पर्वावर ‘श्रीदत्त यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता. जागतिक महामारीच्या संकटामुळे हा गुरुउत्सवाचा सोहळा सामुहिक रीतीने साजरा करता आला नव्हता. दोन वर्षांच्या दीर्घ काळानंतर हा आनंद सर्वच भक्तांना या निमित्ताने अनुभवायला मिळाला. यज्ञस्थळी येताच दोन्ही बाजूंना श्रीगुरुवचने फलकांवर लावली होती. त्या वचनांसोबतच श्रीसद्गुरुंच्या विविध भावमुद्राही विराजमान होत्या. दिव्यांची आकर्षक रोषणाई करण्यात आली होती. सान-थोरांची तयारीसाठी लगबग सुरु होती. वातावरणामध्ये विशेष चैतन्य जाणवत होतं.
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या– दि. १३ ऑगस्ट २०२२ - दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचे आणि श्रीमारुती स्तोत्राचे सामूहिक पठण झाले. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व वीर हनुमान यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीदत्त यज्ञ– दि. १४ ऑगस्ट २०२२ - यादिवशी सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठीक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या उपस्थितीत सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. ‘ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमही धियो यो न: प्रचोदयात्’ या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित करून अग्नी यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं. आवाहनीय मंत्रांनंतर सामूहिक मंत्र पठणाला सुरुवात झाली . त्याचबरोबर श्रीदत्तात्रेयांच्या तसबिरीच्या समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीदत्ताच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली.
पहिल्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करतेवेळी सामूहिक मंत्र पठणात सर्वप्रथम श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांचे प्रत्येकी एक आवर्तन झाल्यानंतर ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| या मंत्राची एक माळ घेतली. त्यानंतर यजमानांकडून श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित श्रीदत्तभावसुधारस स्तोत्राचं पठण आणि पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांच्या अमृतवाणीतील १०८ दत्त नामावलीचं पठण व हवन घेण्यात आलं.
त्यानंतर श्रीगुरुपूजनाचा सोहळा पार पडला. श्रीपादुकारूपातील श्रीसद्गुरु आणि पूज्य आईंचे आगमन झाले आणि चरण प्रक्षालन आणि औक्षण झाले. पुष्प वर्षावात उभयतांचे स्वागत ‘ओम मंगलम् ओमकार मंगलम्, गुरु मंगलम् गुरुपाद मंगलम्’ या नामस्मरणाने झाले. त्यानंतर सर्व भक्तांतर्फे एका जोडप्याकडून पाद्यपूजन करण्यात आले. पाद्यपूजेदरम्यान पुरुषसूक्त, विष्णूसूक्त, श्रीसूक्त आणि विष्णू सहस्रनाम यांचे सामूहिक पठण झाले. त्यानंतर प. प. श्रीमत् टेंबे स्वामी महाराज, सद्गुरु श्री भाऊ महाराज करंदीकर आणि सद्गुरु श्री बापट गुरुजींची आरती झाली.
गुरुपौर्णिमाउत्सवाच्याव्यस्तदिनक्रमामुळेबालक-पालकसमुपदेशनआणिबालसंस्कारवर्गहेसामाजिकउपक्रमहोऊशकलेनाहीत. पहिल्यासत्रातजन्मपूर्वगर्भसंस्कारघेण्यातआले.या दिवशी श्रीगुरुपौर्णिमा यज्ञ असल्याने, श्री दत्तजयंती २०११ निमित्ताने झालेल्या श्रीसद्गुरुंच्या पूर्व ध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. प. प. श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित ‘करूणात्रिपदी’ या स्तोत्रावरील पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या विवेचानांवर आधारित ‘करूणात्रिपदी – संपूर्ण अर्थ आणि विवेचन’ ह्या ग्रंथाच्या त्या वेळी झालेल्या प्रकाशनाचे औचित्य साधून या आत्मशोधनपर विवेचनाप्रसंगी सद्गुरु म्हणाले होते, “प्रकाशज्ञानशक्तीकेंद्रआणियज्ञेश्वरप्रकाशन तर्फे आजपर्यंत प्रकाशित केलेली विवेचनात्मक पुस्तकं यांना संकलनात्मक पुस्तकांइतकाच वेळ याही ग्रंथाला लागला. ह्यावर नाव माझं असलं,तरी फक्त प्रतिनिधी म्हणून मी इथे उभा आहे. प्रुफ रीडिंग ते पुस्तक प्रकाशनापर्यंत सगळ्यांनी खूप मेहनत घेतली. हे एकट्याचं काम नाही. कारण मानवी देहाला ज्या मर्यादा आहेत त्यात हे अवघड आहे. आपल्या प्रत्येकाचं नाव तिथे आहे असं निश्चित गृहीत धरायला हरकत नाही. मग तुम्ही म्हणाल विवेचनं जी झाली त्याचं तरी क्रेडीट तुमच्याकडे आहे ना? तर तेही नाही. कारण ते शब्द, ती वाक्यं किंवा ते उतारे हे त्यावेळेला कशा पद्धतीनं तोंडातून आले हे मी आता सांगू शकत नाही. ही खरी गोष्ट मी आपल्याला सांगतो आहे. ते पुस्तक जेव्हा मी परत वाचतो तेव्हा ‘अरे, हे माझ्याकडनं बोललं गेलंय का? मीच बोललोय का? शक्य नाहीये हे’असं वाटून जातं. तेव्हा लक्षात येतं की हा काहीतरी वेगळा प्रकार आहे. हे आपल्याला वाटतं तितकं सहजपणे झालेलं नाही. हे जे काही ज्ञान प्रकाश ज्ञान शक्ती केंद्रातर्फे उपलब्ध करून देण्यात आलं, त्यामध्ये उत्फूर्तपणे जे उतारे आलेले आहेत ते अतिशय मौल्यवान आहेत. फक्त हे प्रत्येकाने बारकाईने वाचून, समजून घेणं आवश्यक आहे की इथे काय तत्त्वज्ञान लिहिलंगेलं आहे. ते आपल्याला समजलंय का, त्यातलं प्रत्येक वाक्य, प्रत्येक उतारा आत्मशोधनाद्वारे, आणि अभ्यासाद्वारे आपल्या स्वत:शी तपासून घ्यायचा आहे. हे माझ्या नावावर आहे म्हणून मी सांगत नाहीये. तर आलेले हे विचार आपल्याला काहीतरी शिकवण्याकरता कोणीतरी माझ्या तोंडी घातलेले आणि त्याप्रमाणे ते आलेले आहेत. मग त्याचा फायदा जर आपण करून घेतला नाही तर त्याचा उपयोग काय? त्याचा जर प्रचार आपण करू शकलो नाही तर त्याचा उपयोग काय? आपल्या संस्कृतीमध्ये कित्येक ग्रंथ कालौघात गडप झाले. आज त्यांच्या प्रती, त्यांचं हस्तलिखित... काही काही उपलब्ध नाही! मग ते जे ज्ञान त्यावेळेला स्फुरलं गेलं किंवा लिहिलं गेलं ते कदाचित समाजाची लायकी नसेल म्हणून ते लुप्त झालं असं असू शकेल. तर तसं आपल्या बाबतीत घडू नये ह्या कळकळीनं मी आपल्याला सांगतो आहे की त्यातलं ज्ञान समजून घ्या.”खरोखर श्री सद्गुरुंनी दिलेल्या ह्या ज्ञानाचा उपयोग, संस्थेशी संलग्न असलेल्या-नसलेल्या अशा कित्येक वाचकांना झाला आहे व तशा प्रतिक्रियादेखील त्यांनी कळविल्या आहेत.
श्री सद्गुरु पुढे म्हणाले,“उत्तम आयोजन, नियोजन, संयोजन आणि प्रयोजन यांनी नर्मदा परिक्रमा पार पडली. त्यावर आपण प्रबंधात्मक असा ग्रंथ तयार करणार आहोत ज्यात अजिबात चमत्कारांची वर्णनं असणार नाहीत. तर तो एक अभ्यास असेल. मग त्या अभ्यासातून जर चमत्काराचे निष्कर्ष निघत असतील तर ते स्वीकारार्ह असतील. पण तो वस्तुत: चमत्कार नसेल. हा जो काही अभ्यास आपण केला, तो समाजालासुद्धा उपयोगी पडावा, पुढच्या परिक्रमावासीयांना एवढे कष्ट करावे लागू नयेत म्हणून तो आपण प्रकाशित करणार आहोत. परिक्रमेवरचा केलेला अभ्यास, त्याचं केलेलं नियोजन आणि मुख्य म्हणजे आपण जी काही विवेचनं तिथे आयोजित केली होती ती सगळी विज्ञानाच्या पायावर आधारित होती. नर्मदा जलात कशी शक्ती आहे आणि ती कशी आपल्याला मिळू शकते त्याचे वैज्ञानिक सिद्धांत आकृत्यांसह असतील. ते ज्ञान नर्मदा परिक्रमावासीयाना,नर्मदा भक्तांना निश्चित उपयोगी पडेल. तसेच आत्मशोधन करताना पुनर्प्रत्ययाचा आनंद आपल्याला मिळू शकेल. आपण जितके एकरूप होऊन वाचाल, तितक्या प्रमाणात हा आनंद मूळ आनंदापेक्षा कैक पटीने जास्त असू शकेल. हे सगळं जे आहे, ते आपलं सगळ्यांचं आहे. माझं एकट्याचं नाही. ह्याचा फायदा प्रत्येकानं करुन घेतला पाहिजे, करून घेता आला पाहिजे आणि पुढे भविष्यकाळात त्याचा उपयोग करता आला पाहिजे.
आपण जे नामजप, नामस्मरण, यज्ञ, करतो हे सर्व एक प्रकारचं सामाजिक कार्य आहे. ते प्रत्येकाने हिरीरीने भाग घेऊन पार पाडलं पाहिजे. प्रत्येकानं हे लक्षात ठेवलं पाहिजे की जे जीवन आपण जगत आहोत ते फक्त आपल्या स्वत:ला काही मिळविण्यासाठी नाही, तर समाजाच्या प्रत्येक घटकाला ह्याचा कसा फायदा करून देता येईल याचा विचार आपल्याला करता आला पाहिजे. मग कोणी आपल्याला चांगलं म्हणो अथवा वाईट, त्याची फिकीर करण्याचं काहीही कारण नाही. आपण सत्कर्माने, सन्मार्गाने जातो आहोत अशी स्वत:शी गाठ पक्की झाली तर हा मार्ग निश्चित सुकर होऊ शकतो.”
श्री सद्गुरुंच्या रसाळ विवेचनाचे श्रवण केल्यानंतर पुढील कार्यक्रमाला सुरुवात झाली.
सामूहिक आवर्तनं- प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक हवन करतेवेळी ||नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्धमंत्राचं पठण आणि हवन झाले.
सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली.उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला. तसंच मोफत वैद्यकीय समुपदेशन या उपक्रमालाही सुरुवात झाली.
भोजनोत्तर बालसंस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवी सरस्वती मतिप्रदे...’ हा सरस्वती मंत्र आणि गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णु... हा गुरुसंप्रदायातील श्लोकही मुलांकडून म्हणवून घेत त्यांच्याकरवी यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
यानंतर ‘अनुभव कथनाचा’ कार्यक्रम पार पडला. यावेळी गुरुस्तवन झालं आणि गुरुकृपेविषयी भक्तांकडून भावपूर्ण कृतज्ञता व्यक्त करण्यात आली.
विशेष– ह्या दिवशी यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची घोषणाही करण्यात आली.
त्यानंतर दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा, जय नर्मदे, जय नर्मदे नमामि देवी नर्मदे, जय गंगे माँ, जय गंगे माँहे नामस्मरण घेण्यातआलं. नामस्मरणानंतर लगेचच यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस दत्ताच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
सांगता - श्रीसद्गुरु प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं गुरुपौर्णिमा यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी स्वगृही प्रस्थान केलं.
सामूहिक श्रीसत्यदत्त पूजा अहवाल - सोमवार, दि. १५ ऑगस्ट २०२२
दत्त यज्ञाच्या दुसऱ्या दिवशी यज्ञस्थळी आयोजित होणाऱ्या सामूहिक १०८ श्रीसत्यदत्त पूजांसाठी सर्व भक्तगण जमले होते. यादिवशी आपला अमृत महोत्सवी स्वातंत्र्य दिन होता.
सकाळी लवकरच १०८ पूजा आणि व्यासपीठावरील १ मुख्य पूजा यांच्या तयारीला सुरूवात झाली. १०८ चौरंग आणि सर्व पूजा साहित्य मांडण्यात आलं. ठीक ९.३० वाजता यज्ञ प्रज्वलन झालं आणि आवहनीय मंत्रोच्चार झाले. त्यानंतर नावनोंद केलेले भक्त आपापल्या पूजास्थानी बसले. त्यानंतर सर्वांनी सामूहिकपणे राष्ट्रगीत म्हटलं आणि भारत मातेचा जयजयकार केला. यानंतर उपस्थित गुरुजींनी प. प. वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित ‘श्रीसत्यदत्त पूजेचा’ श्रीगणेशा केला. प्रत्येक उपचाराचं महत्त्व सांगत सर्व पूजोपचार भक्तांकडून करवून घेतले. त्यानंतर पूजेतील कथा त्यांनी वाचून दाखवली. पूजेनंतर अन्नपूर्णाअष्टकम् चं पठण करून नैवैद्य अर्पण करण्यात आला. सरतेशेवटी पूर्णाहुतीनंतर श्री यशोधन बापट यांनी संपूर्ण ‘वंदेमातरम्’ हे बंकिमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेलं राष्ट्रभक्तीपर गीत गायलं आणि पूजांचा समारोप झाला. आपल्या स्वगृही परतण्यापूर्वी सर्वांनी भोजन घेतले आणि श्रीसद्गुरु पादुकांचे दर्शन व आशीर्वाद घेतले.
श्रीसद्गुरु कृपेने अतिशय हर्षोल्हासात गुरुपौर्णिमा यज्ञ आणि सत्यदत्त पूजा पार पडल्या.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या– दि. १३ ऑगस्ट २०२२ - दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचे आणि श्रीमारुती स्तोत्राचे सामूहिक पठण झाले. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व वीर हनुमान यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीदत्त यज्ञ– दि. १४ ऑगस्ट २०२२ - यादिवशी सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठीक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या उपस्थितीत सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. ‘ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमही धियो यो न: प्रचोदयात्’ या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित करून अग्नी यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं. आवाहनीय मंत्रांनंतर सामूहिक मंत्र पठणाला सुरुवात झाली . त्याचबरोबर श्रीदत्तात्रेयांच्या तसबिरीच्या समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीदत्ताच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली.
पहिल्या सत्रात यजमानांच्या हस्ते हवन करतेवेळी सामूहिक मंत्र पठणात सर्वप्रथम श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांचे प्रत्येकी एक आवर्तन झाल्यानंतर ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| या मंत्राची एक माळ घेतली. त्यानंतर यजमानांकडून श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित श्रीदत्तभावसुधारस स्तोत्राचं पठण आणि पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांच्या अमृतवाणीतील १०८ दत्त नामावलीचं पठण व हवन घेण्यात आलं.
त्यानंतर श्रीगुरुपूजनाचा सोहळा पार पडला. श्रीपादुकारूपातील श्रीसद्गुरु आणि पूज्य आईंचे आगमन झाले आणि चरण प्रक्षालन आणि औक्षण झाले. पुष्प वर्षावात उभयतांचे स्वागत ‘ओम मंगलम् ओमकार मंगलम्, गुरु मंगलम् गुरुपाद मंगलम्’ या नामस्मरणाने झाले. त्यानंतर सर्व भक्तांतर्फे एका जोडप्याकडून पाद्यपूजन करण्यात आले. पाद्यपूजेदरम्यान पुरुषसूक्त, विष्णूसूक्त, श्रीसूक्त आणि विष्णू सहस्रनाम यांचे सामूहिक पठण झाले. त्यानंतर प. प. श्रीमत् टेंबे स्वामी महाराज, सद्गुरु श्री भाऊ महाराज करंदीकर आणि सद्गुरु श्री बापट गुरुजींची आरती झाली.
गुरुपौर्णिमाउत्सवाच्याव्यस्तदिनक्रमामुळेबालक-पालकसमुपदेशनआणिबालसंस्कारवर्गहेसामाजिकउपक्रमहोऊशकलेनाहीत. पहिल्यासत्रातजन्मपूर्वगर्भसंस्कारघेण्यातआले.या दिवशी श्रीगुरुपौर्णिमा यज्ञ असल्याने, श्री दत्तजयंती २०११ निमित्ताने झालेल्या श्रीसद्गुरुंच्या पूर्व ध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. प. प. श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित ‘करूणात्रिपदी’ या स्तोत्रावरील पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी ह्यांच्या विवेचानांवर आधारित ‘करूणात्रिपदी – संपूर्ण अर्थ आणि विवेचन’ ह्या ग्रंथाच्या त्या वेळी झालेल्या प्रकाशनाचे औचित्य साधून या आत्मशोधनपर विवेचनाप्रसंगी सद्गुरु म्हणाले होते, “प्रकाशज्ञानशक्तीकेंद्रआणियज्ञेश्वरप्रकाशन तर्फे आजपर्यंत प्रकाशित केलेली विवेचनात्मक पुस्तकं यांना संकलनात्मक पुस्तकांइतकाच वेळ याही ग्रंथाला लागला. ह्यावर नाव माझं असलं,तरी फक्त प्रतिनिधी म्हणून मी इथे उभा आहे. प्रुफ रीडिंग ते पुस्तक प्रकाशनापर्यंत सगळ्यांनी खूप मेहनत घेतली. हे एकट्याचं काम नाही. कारण मानवी देहाला ज्या मर्यादा आहेत त्यात हे अवघड आहे. आपल्या प्रत्येकाचं नाव तिथे आहे असं निश्चित गृहीत धरायला हरकत नाही. मग तुम्ही म्हणाल विवेचनं जी झाली त्याचं तरी क्रेडीट तुमच्याकडे आहे ना? तर तेही नाही. कारण ते शब्द, ती वाक्यं किंवा ते उतारे हे त्यावेळेला कशा पद्धतीनं तोंडातून आले हे मी आता सांगू शकत नाही. ही खरी गोष्ट मी आपल्याला सांगतो आहे. ते पुस्तक जेव्हा मी परत वाचतो तेव्हा ‘अरे, हे माझ्याकडनं बोललं गेलंय का? मीच बोललोय का? शक्य नाहीये हे’असं वाटून जातं. तेव्हा लक्षात येतं की हा काहीतरी वेगळा प्रकार आहे. हे आपल्याला वाटतं तितकं सहजपणे झालेलं नाही. हे जे काही ज्ञान प्रकाश ज्ञान शक्ती केंद्रातर्फे उपलब्ध करून देण्यात आलं, त्यामध्ये उत्फूर्तपणे जे उतारे आलेले आहेत ते अतिशय मौल्यवान आहेत. फक्त हे प्रत्येकाने बारकाईने वाचून, समजून घेणं आवश्यक आहे की इथे काय तत्त्वज्ञान लिहिलंगेलं आहे. ते आपल्याला समजलंय का, त्यातलं प्रत्येक वाक्य, प्रत्येक उतारा आत्मशोधनाद्वारे, आणि अभ्यासाद्वारे आपल्या स्वत:शी तपासून घ्यायचा आहे. हे माझ्या नावावर आहे म्हणून मी सांगत नाहीये. तर आलेले हे विचार आपल्याला काहीतरी शिकवण्याकरता कोणीतरी माझ्या तोंडी घातलेले आणि त्याप्रमाणे ते आलेले आहेत. मग त्याचा फायदा जर आपण करून घेतला नाही तर त्याचा उपयोग काय? त्याचा जर प्रचार आपण करू शकलो नाही तर त्याचा उपयोग काय? आपल्या संस्कृतीमध्ये कित्येक ग्रंथ कालौघात गडप झाले. आज त्यांच्या प्रती, त्यांचं हस्तलिखित... काही काही उपलब्ध नाही! मग ते जे ज्ञान त्यावेळेला स्फुरलं गेलं किंवा लिहिलं गेलं ते कदाचित समाजाची लायकी नसेल म्हणून ते लुप्त झालं असं असू शकेल. तर तसं आपल्या बाबतीत घडू नये ह्या कळकळीनं मी आपल्याला सांगतो आहे की त्यातलं ज्ञान समजून घ्या.”खरोखर श्री सद्गुरुंनी दिलेल्या ह्या ज्ञानाचा उपयोग, संस्थेशी संलग्न असलेल्या-नसलेल्या अशा कित्येक वाचकांना झाला आहे व तशा प्रतिक्रियादेखील त्यांनी कळविल्या आहेत.
श्री सद्गुरु पुढे म्हणाले,“उत्तम आयोजन, नियोजन, संयोजन आणि प्रयोजन यांनी नर्मदा परिक्रमा पार पडली. त्यावर आपण प्रबंधात्मक असा ग्रंथ तयार करणार आहोत ज्यात अजिबात चमत्कारांची वर्णनं असणार नाहीत. तर तो एक अभ्यास असेल. मग त्या अभ्यासातून जर चमत्काराचे निष्कर्ष निघत असतील तर ते स्वीकारार्ह असतील. पण तो वस्तुत: चमत्कार नसेल. हा जो काही अभ्यास आपण केला, तो समाजालासुद्धा उपयोगी पडावा, पुढच्या परिक्रमावासीयांना एवढे कष्ट करावे लागू नयेत म्हणून तो आपण प्रकाशित करणार आहोत. परिक्रमेवरचा केलेला अभ्यास, त्याचं केलेलं नियोजन आणि मुख्य म्हणजे आपण जी काही विवेचनं तिथे आयोजित केली होती ती सगळी विज्ञानाच्या पायावर आधारित होती. नर्मदा जलात कशी शक्ती आहे आणि ती कशी आपल्याला मिळू शकते त्याचे वैज्ञानिक सिद्धांत आकृत्यांसह असतील. ते ज्ञान नर्मदा परिक्रमावासीयाना,नर्मदा भक्तांना निश्चित उपयोगी पडेल. तसेच आत्मशोधन करताना पुनर्प्रत्ययाचा आनंद आपल्याला मिळू शकेल. आपण जितके एकरूप होऊन वाचाल, तितक्या प्रमाणात हा आनंद मूळ आनंदापेक्षा कैक पटीने जास्त असू शकेल. हे सगळं जे आहे, ते आपलं सगळ्यांचं आहे. माझं एकट्याचं नाही. ह्याचा फायदा प्रत्येकानं करुन घेतला पाहिजे, करून घेता आला पाहिजे आणि पुढे भविष्यकाळात त्याचा उपयोग करता आला पाहिजे.
आपण जे नामजप, नामस्मरण, यज्ञ, करतो हे सर्व एक प्रकारचं सामाजिक कार्य आहे. ते प्रत्येकाने हिरीरीने भाग घेऊन पार पाडलं पाहिजे. प्रत्येकानं हे लक्षात ठेवलं पाहिजे की जे जीवन आपण जगत आहोत ते फक्त आपल्या स्वत:ला काही मिळविण्यासाठी नाही, तर समाजाच्या प्रत्येक घटकाला ह्याचा कसा फायदा करून देता येईल याचा विचार आपल्याला करता आला पाहिजे. मग कोणी आपल्याला चांगलं म्हणो अथवा वाईट, त्याची फिकीर करण्याचं काहीही कारण नाही. आपण सत्कर्माने, सन्मार्गाने जातो आहोत अशी स्वत:शी गाठ पक्की झाली तर हा मार्ग निश्चित सुकर होऊ शकतो.”
श्री सद्गुरुंच्या रसाळ विवेचनाचे श्रवण केल्यानंतर पुढील कार्यक्रमाला सुरुवात झाली.
सामूहिक आवर्तनं- प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक हवन करतेवेळी ||नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्धमंत्राचं पठण आणि हवन झाले.
सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली.उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला. तसंच मोफत वैद्यकीय समुपदेशन या उपक्रमालाही सुरुवात झाली.
भोजनोत्तर बालसंस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवी सरस्वती मतिप्रदे...’ हा सरस्वती मंत्र आणि गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णु... हा गुरुसंप्रदायातील श्लोकही मुलांकडून म्हणवून घेत त्यांच्याकरवी यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
यानंतर ‘अनुभव कथनाचा’ कार्यक्रम पार पडला. यावेळी गुरुस्तवन झालं आणि गुरुकृपेविषयी भक्तांकडून भावपूर्ण कृतज्ञता व्यक्त करण्यात आली.
विशेष– ह्या दिवशी यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची घोषणाही करण्यात आली.
त्यानंतर दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा, जय नर्मदे, जय नर्मदे नमामि देवी नर्मदे, जय गंगे माँ, जय गंगे माँहे नामस्मरण घेण्यातआलं. नामस्मरणानंतर लगेचच यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस दत्ताच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
सांगता - श्रीसद्गुरु प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं गुरुपौर्णिमा यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी स्वगृही प्रस्थान केलं.
सामूहिक श्रीसत्यदत्त पूजा अहवाल - सोमवार, दि. १५ ऑगस्ट २०२२
दत्त यज्ञाच्या दुसऱ्या दिवशी यज्ञस्थळी आयोजित होणाऱ्या सामूहिक १०८ श्रीसत्यदत्त पूजांसाठी सर्व भक्तगण जमले होते. यादिवशी आपला अमृत महोत्सवी स्वातंत्र्य दिन होता.
सकाळी लवकरच १०८ पूजा आणि व्यासपीठावरील १ मुख्य पूजा यांच्या तयारीला सुरूवात झाली. १०८ चौरंग आणि सर्व पूजा साहित्य मांडण्यात आलं. ठीक ९.३० वाजता यज्ञ प्रज्वलन झालं आणि आवहनीय मंत्रोच्चार झाले. त्यानंतर नावनोंद केलेले भक्त आपापल्या पूजास्थानी बसले. त्यानंतर सर्वांनी सामूहिकपणे राष्ट्रगीत म्हटलं आणि भारत मातेचा जयजयकार केला. यानंतर उपस्थित गुरुजींनी प. प. वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित ‘श्रीसत्यदत्त पूजेचा’ श्रीगणेशा केला. प्रत्येक उपचाराचं महत्त्व सांगत सर्व पूजोपचार भक्तांकडून करवून घेतले. त्यानंतर पूजेतील कथा त्यांनी वाचून दाखवली. पूजेनंतर अन्नपूर्णाअष्टकम् चं पठण करून नैवैद्य अर्पण करण्यात आला. सरतेशेवटी पूर्णाहुतीनंतर श्री यशोधन बापट यांनी संपूर्ण ‘वंदेमातरम्’ हे बंकिमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेलं राष्ट्रभक्तीपर गीत गायलं आणि पूजांचा समारोप झाला. आपल्या स्वगृही परतण्यापूर्वी सर्वांनी भोजन घेतले आणि श्रीसद्गुरु पादुकांचे दर्शन व आशीर्वाद घेतले.
श्रीसद्गुरु कृपेने अतिशय हर्षोल्हासात गुरुपौर्णिमा यज्ञ आणि सत्यदत्त पूजा पार पडल्या.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
ब्रह्मलीन परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजीयांच्या प्रेरणेनं प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे, दि. ११ सप्टेंबर २०२२ या दिवशी ‘पितृ यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता. यावर्षी दुसऱ्या रविवारच्या संकल्पित यज्ञाच्या दिवशीच पितृ पंधरवड्यातील तिथी आली असल्याने दरवर्षीप्रमाणे सर्वपित्री अमावस्येच्या दिवशी होणारा अधिकीचास्वतंत्र पितृयज्ञघेण्यात आला नाही. आपल्या पूर्वजांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी आणि त्याचे आशीर्वाद ग्रहण करण्यासाठी भक्तांनी लक्षणीय उपस्थिती लावली होती. यज्ञामध्ये संपूर्ण दिवस सामूहिक श्रीगायत्री मंत्र पठणानं हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
श्रमदान सेवा– दि. १० ऑगस्ट २०२२ – ३१ ऑगस्ट २०२२ ते ९ सप्टेंबर २०२२ या कालावधीत यंदाचा श्रीगणेशोत्सव खूपच उत्साहात साजरा झाला. सन्मान, संगतीकरण आणि दान ही यज्ञाची त्रिसूत्री आहे. या त्रिसुत्रीला अनुसरून दरवर्षी अनंत चतुर्दशीच्या दुसऱ्या दिवशी कल्याण पश्चिम येथे ‘गणेश घाट स्वच्छता अभियान’ ही श्रमदान सेवा आपल्या संस्थेतर्फे आयोजित करण्यात येते. यासाठी महापालिका अधिकारी, पोलीस प्रशासन आणि आपल्या संस्थेचे स्वयंसेवक यांच्या संघटनात्मक प्रयत्नांनी हे अभियान राबवण्यात येतं. यासाठी महापालिका अधिकारी आणि पोलीस प्रशासन यांचं वेळोवेळी सहकार्य लाभत आलं आहे. गणपती विसर्जनानंतर घाटावरील निर्माल्य आणि इतर कचरा काढून टाकून परिसर स्वच्छ केला जातो. जागतिक महामारीच्या काळात ही सेवा देणं शक्य झालं नव्हतं. या वर्षीपासून पुन्हा उत्साहात या सेवेचा शुभारंभ झाला. पंधरा साधक स्वयंसेवकांमध्ये ज्येष्ठ साधकांनीही यात उत्स्फूर्त सहभाग घेतला. सेवारंभ श्रीगुरु स्मरणानं झाला आणि सेवेपश्चात राष्ट्रकल्याण प्रार्थना, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र आणि साहचर्य प्रार्थना म्हटली गेली. विशेष उल्लेखनीय बाब म्हणजे, या सेवेदरम्यान तिथे आलेल्या ‘मुंबई सकाळ’ वृत्तपत्राच्या वार्ताहरांनी या सेवेसंदर्भात विचारपूस करून माहिती जाणून घेतली.
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या - दि. १० ऑगस्ट २०२२ – दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व वीर मारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली. सकाळी श्रमदान सेवेनंतर संध्याकाळच्या सेवेतही साधकांचा उत्स्फूर्त सहभाग होता. श्रीसद्गुरु शक्तीच साधकांना ही आंतरिक आणि शारीरिक ऊर्जा प्रदान करत असते.
पितृ यज्ञ– दि. ११ सप्टेंबर २०२२ - यादिवशी सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रात आवाहनीय मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. याप्रसंगी सामूहिक मंत्र पठणामध्ये श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, || नमो गुरवे वासुदेवाय || आणि श्रीगायत्री या दोन्ही सिद्ध मंत्रांचं १०८ वेळा पठण आणि हवन घेण्यात आलं. त्याचबरोबर श्रीगायत्री देवीच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीदेवतेच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. यानंतर श्रीसद्गुरुंच्यापूर्व ध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
विवेचन -श्रीगुरुपरंपरेचं स्मरण करून पितृ यज्ञ निमित्तानं श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून पितर आणि त्या अनुषंगानं येणाऱ्या विषयांवर सखोल प्रकाश टाकला. ते म्हणाले, ”पितृ यज्ञाचा महत्त्वाचा भाग कृतज्ञता हा आहे. कृतज्ञता म्हणजे ज्ञानपूर्वक केलेली कृती. इथे आपण दोन्ही करवून घेतो. ज्ञान देण्याचा प्रयत्न केला जातो आणि कृती प्रत्यक्ष करवून घेतली जाते. प्रत्येक मानव हा एक सामाजिक प्राणी आहे. प्रत्येक मानवाला आपली वैयक्तिक कार्ये संपादन करण्यासाठीसुद्धा दुसऱ्यांच्या मदतीची काही नाकाहीतरी आवश्यकता असतेच असते.‘परस्पर सहयोग’हा शब्दच मुळीदया, परउपकार, परहितैषिता आणि उदारता हे सात्विक भाव दर्शवतो,आणि त्यामुळे सामूहिक जीवन शक्य होतं. म्हणजे त्या त्या वेळी त्या त्या व्यक्तीनं काहीतरी प्रमाणात केलेल्या त्यागामुळे आपलं कार्य संपन्न होत असतं. प्रत्यक्ष मदत एखादी व्यक्ती करते हे बऱ्याच वेळेला आपल्या दृष्टोत्पत्तीस येत असतं,पण अप्रत्यक्ष मदत जी होत असते ती फार मोठी असते. ती आपण आपल्या चर्मचक्षुंनी बघू शकत नाही कारण ते आपल्याला समजत नाही, त्याची जाणीव आपल्याला होत नाही की अप्रत्यक्ष मदत काय झाली ती. ती जी अप्रत्यक्ष मदत असते त्याच्यामध्ये, आपण जशा देवांना प्रार्थना करतो किंवा पंचमहाभूतांना प्रार्थना करतो किंवा अनेक शक्तींना प्रार्थना करतो की ‘मला मदत कर’, ती याचना असते, स्तुती असते असं सगळं असतं. ह्यामध्येसगळ्यात मोठा मदतीचा ओघ जर आपल्याकडे येऊ शकत असेल,तर तो आपल्या पूर्वजांचा असतो ! म्हणजे काकणभर सरसच. देवलोकातील देव काहीच करू शकत नाहीत, एवढी मदत पितर करू शकतात, जर त्या शक्ती आपण अनुकूल करून घेतल्या तर ! आणि प्रतिकूल जर राहिल्या तर तेवढंच वाईट करू शकतात. त्या पितरांकडे तेवढी शक्ती असू शकते की ते वाईटही करू शकतात आणि चांगलंपण करू शकतात. मग त्यांनी आपल्या दृष्टिकोनातून चांगल्यात चांगलं करावं असं जर आपल्याला वाटत असेल, त्यांच्याकडून चांगल्यात चांगले आशीर्वाद, चांगल्यात चांगल्या प्रेरणा आपल्याला मिळाव्यात असं जर आपल्याला वाटत असेल तर त्या सर्व शक्ती आपल्याला अनुकूल करून घेता आल्या पाहिजेत. हे सामान्य माणसाच्या दृष्टीकोनातून उपयुक्त ठरू शकतं.
आता समाजात राहताना हा जो सहयोग आपण घेत असतो, ते एक प्रकारचे आपल्यावर त्यांचे उपकार असतात. ही उपकारांची फेड आपण बऱ्याच वेळेला प्रत्यक्षही करतो,पण काहीवेळेला ही फेड राहून जाते. त्या पितरांना केलेल्या प्रार्थना, त्यांची केलेली स्तुती याच्यामध्ये त्याराहून गेलेल्याचा अंतर्भाव आपल्याला करता येतो. ‘विदुरनीति’तील एका श्लोकात विदुरांनी सांगितलं आहे की, माणसानं कसं असावं. सगळ्यात शेवटी त्यांनी कृतज्ञतेवर भर दिलेला आढळतो.ते म्हणतात, “आठ गुणांनी युक्त मानव असावा.१) प्रज्ञा उत्तम असावी. २) आपल्या कर्तव्य पालनात कसूर होता कामा नये. ३) बहुभाषित असावं. ४) उत्तम श्रोता असावं. ५) उत्तम पराक्रम करावा. ६) उत्तम वक्ता असावं. ७) दान उत्तम झालं पाहिजे. ८) कृतज्ञता प्रत्येकात असावी.
कृतज्ञतेचा व्यक्त करण्याचा पहिला परिणाम म्हणजे आपल्याकडे कमीपणा घेतल्यानं, शरणागत झाल्यानं आपल्याला वाटणारा संतोष. दुसरा सगळ्यात उत्तम परिणाम म्हणजे यामुळे उपकार करणाऱ्याला तशाच प्रकारचं आणखी सत्कर्म करण्याची प्रेरणा मिळते. हे मुख्य दोन फायदे कृतज्ञतेचे आहेत. समाजात अशा काही व्यक्ती पाहतो की त्यांची कृतज्ञता नसून सगळी कृतघ्नताच असते. कारण कोणी आपल्यावर केलेल्या उपकारांशी त्यांचा काही संबंध नसतो. उलट दांभिकपणे ते असं म्हणतात की, ‘माझ्या काहीतरी सत्कर्मामुळे अमुक व्यक्तीला मला उपकार करण्याची बुद्धी झाली. त्यात त्याने विशेष असं काय केलं?’ही झाली कृतघ्नता. याचे अनेक भाव किंवा पदर असू शकतात. जसं की, कर्तव्यच्युती. अशा अनेक प्रकारच्या कृतघ्नतांची यादीसुद्धा आपल्याकडे दिलेली आहे.
पितृ यज्ञ किंवा श्राद्ध हे मुख्यत: कृतज्ञता व्यक्त करण्याचं माध्यम आहे. अनेक जन्मात आपले आई-वडील, मामा-मामी, काका-काकी कोण याची आपल्याला कल्पना नसते. फक्त सद्य जन्मातील आई-वडील ठाऊक असतात. पण ते गेल्या जन्मी कोण होते याचा उल्लेख याज्ञवक्ल्यांनी केलेला आहे. आपण त्यांच्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करू शकतो तेवढंच आपल्या हातात असतं कारण अशा नात्यांची कल्पना आपल्याला कधीही नसते.
आपले सर्व पूर्वज अशी ‘पितर’ शब्दाची व्याख्या अथर्ववेदात बाराव्या अध्यायात पंचेचाळीसाव्या श्लोकात केलेली आहे. अगदी लहान वयात गेलेली संततीसुद्धा पितर या सदरातच मोडते. या मृत्यूलोकातून गेला म्हणजे तो पूर्वज झाला. अशी ही सुटसुटीत व्याख्या त्यांनी केलेली आहे. मूळ ‘पितृ’ हा शब्द आहे आणि तो पितृवाचक आहे. त्या शब्दाचं मराठी भाषेतील वेगळं रूप म्हणजे पितर. जीवनाची परिसमाप्ती मृत्यूनं होते. त्यानंतरच तो पूर्वज आहे, पितर आहे असं आपल्याकडे म्हटलं जातं. ते अतिशय सूक्ष्म रूपात असतात. जे सप्त लोकांत फिरत असतात. याची रूपरेषा ऋग्वेदातील दहाव्या मंडलातील चौदाव्या आणि सोळाव्या सूक्तात सांगितली आहे. मृताची मरणोत्तर स्थिती ही काही अंशी देहयुक्त स्थितीसारखीच असू शकते. म्हणजे इच्छा, वासना इतर मानवाला डाचणाऱ्या गोष्टी तिथेही असू शकतात. पण ते भोगायचं साधन असलेला देह मात्र आता त्याच्याकडे नसतो. त्यामुळे या इच्छा, वासना जेवढ्या कमी असतील, लिप्तता कमी असेल, तेवढं त्याला मरणोत्तर स्थितीमध्ये त्रास कमीतकमी होण्याची शक्यता असते. तेच ऋषींनी वर्णन केलं आहे. त्याच्या ऋचा, मंत्र जवळजवळ सर्व यज्ञाला उद्देशून आहेत. म्हणजे अग्निलाच केलेलं हे आवाहन आहे की माझ्या पितरांना ही शक्ती तू तिथे दे. त्यांचा उद्धार होऊन त्यांचे आशीर्वाद मला मिळू देत. थोडक्यात हा सगळा स्वार्थाचाच खेळ आहे. म्हणजे ‘दुसऱ्याचं चांगलं झालं की माझं चांगलं होऊ दे’ हा सगळ्यात मोठा आणि चांगला स्वार्थ आहे. तोच या पितृ यज्ञामध्येसुद्धा अपेक्षित आहे. ऋग्वेदातील दहाव्या मंडलातील चौदाव्या सूक्तातील आठव्या ऋचेत पितरांना आवाहन आहे की, जीव हा शरीराला सोडून महान मोठ्या आकाशात जातो. त्याला पुनरागमन करायला सांगितलं आहे, पण कसं,तर ‘तुला तुझ्या कर्मदोषाप्रमाणे यायचं झालं तर तू तेजस्वी शरीरानं ये!’. या ज्ञानाचा उपयोग आपल्याला करून घेता आला पाहिजे. आपल्या ऋषी मुनींनी सांगितलेल्या पितरांसाठीच्या प्रार्थना, सूक्त वापरून पितरांना हविर्भाग अर्पण करा आणि तुमचं जीवन उत्तम बनवा.
मृत्यू हा अपरिहार्य आहे. आज आपण पितरांसाठी सत्कर्म करतो आहोत. पण पुढच्या पिढ्यांना आपली शांत करावी लागू नये यासाठीदेखीलआपण प्रयत्न केले पाहिजेत. म्हणून मृत्युचा क्षण महत्त्वाचा असतो. ‘सर्व कर्म मला अर्पण कर’ असं कृष्णानं गीतेत सांगितलं आहे.
आपल्या प्राचीन साहित्यात मृत्यूच्या क्षणाला होणाऱ्या विश्लेषज दु:ख, मोहज दु:ख, अनुतापज दु:ख आणि दु:खदर्शनज दु:ख या चार दु:खांबद्दलचं विवरण केलेलं आहे.या दु:खांपैकी मृत्युच्या क्षणाला आपल्या पूर्वजांना काय भावना असावी हे आपण अवलोकन करू शकतो . त्याप्रमाणे इलाज सांगितले आहेत. जसं, तीर्थयात्रा करून त्याचं पुण्य पितरांना अर्पण करा, इत्यादी. सहज जमेल असा एक उपाय म्हणजे आपल्या संस्कृतीनं सांगितलेल्या सर्वोत्कृष्ट अशा गायत्री मंत्राचं पठण आपल्या कुवतीनुसार करून नव्वद दिवसांचा संकल्प करून त्या पुण्यावरचा अधिकार सोडून देऊन पितरांना अर्पण करायचा. इथे ते आगामी पुण्य संकल्प करताक्षणीच पितरांच्या नावावर जमा होत असतं. अर्थात हा संकल्प पाळला गेला नाही,तर ऋणांची परतफेड होण्याऐवजी ऋणांमध्ये वाढ होईल एवढं लक्षात घेणं आवश्यक आहे.
आपल्या पितरांना भूक लागली आहे की माझे वंशज माझ्यासाठी काय त्याग करणार आहेत, किती कृतज्ञतापूर्वक करत आहेत हे ते बघत असतात. त्या सगळ्या पूर्वजांना आपण यज्ञज्योतीमार्फत हविर्भाग अर्पण करणारच आहोत त्याशिवाय पुण्याधिकार अर्पण करून सोडून देऊ शकलो तर ते सगळ्यात संतुष्टतेचं द्योतक असू शकेल. अशी संतुष्टता जर त्यांची झाली तर त्यांचे खूप सुंदर आशीर्वाद आपल्याला मिळू शकतात. त्यांची शक्ती आपल्याला हळूहळू अनुकूल होऊ शकते. आपल्या संस्कृतीनं पितरांचं स्मरण रोजच करायला सांगितलं आहे. लक्षात घ्या की, हे त्यांच्यावरचे उपकार नाहीत. आता हे यज्ञसाक्षीनं आपण उत्तम पद्धतीनं करू शकतो.
शेवटच्या प्रवासाची तयारी म्हणजे हा पितृ यज्ञ आहे. देणंघेणं इथेच संपवायचं आहे. ऋणानुबंधाचा धागा अशाच व्यक्तीशी गुंफता आला पाहिजे, ज्याची आठवण केल्यावर पुनरावृत्ती नाही. तो जिथे जाईल तिथे आपल्याला घेऊन जाईल. तो म्हणजे ईश्वर ! त्याच्या ठिकाणीच आपल्याला रेझोनेट व्हायचं आहे, समगती साधायची आहे. त्यासाठी पितृ यज्ञ आवश्यक आहे.”
पितृ यज्ञ -विवेचनानंतर मुख्य यज्ञवेदीच्या बाजूला पितृ यज्ञासाठी एका स्वतंत्रहवन कुंडाची व्यवस्था करण्यात आली होती. छोट्याशा विश्रांतीनंतर उपस्थित साधकांना एका द्रोणामध्ये तीन पिंड देण्यात आले. तीळ, यव, दर्भ आणि कापूर आपल्या उजव्या हातात धरून व त्यावर एकाग्रता साधून आपापल्या पूर्वजांचं स्मरण सगळ्यांनी केलं. परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांच्या दिव्य अमृतवाणीतून ऋग्वेदातील पितृ मंत्रांचं उच्चारण झालं. रुचि नावाच्या ऋषीनं पितृ स्तोत्र नावाचं जे स्तोत्र लिहिलं आहे, त्या स्तोत्राच्या प्रत्येक श्लोकाबरोबर उपस्थित साधकांनी आपापल्या पूर्वजांना ‘इदम पितृभ्य: इदं न मम्’ असं पठण करत हविर्भाग केला. त्यावेळी प्रत्येक श्लोकाचा अर्थही श्रीसद्गुरुंनी समजावून सांगितला. त्यानंतर ऋग्वेदातल्या ऋचांचं पठण श्रीसद्गुरुंनी केलं. एक पिंड ज्यावर उभा दर्भ खोचलेला आहे, त्याचं हवन करून उरलेले दोन पिंड एका पात्रात तर्पणासाठी एकत्रित करण्यात आले.
श्रीसद्गुरूंनी घालून दिलेल्या मार्गदर्शनानुसार आणि पूज्य आईंच्या उपस्थितीत पितृ हवन पार पडल्यावर लगेचच स्वयंसेवकांनी तर्पणासाठी एकत्रित केलेले पिंड बदलापूर येथील उत्तर वाहिनी उल्हास नदीमध्ये विसर्जित करून तर्पण विधी पूर्ण केलागेला.
सामूहिक आवर्तनं- प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक हवन करतेवेळी श्रीगायत्री मंत्राचं पठण आणि हवन झालं.
नैवेद्यार्पण -सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली.उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम –दुपारच्या सत्रात मोफत वैद्यकीय समुपदेशन या उपक्रमाला सुरुवात झाली. व्यस्तदिनक्रमामुळंबालक-पालकसमुपदेशनआणिबालसंस्कारवर्गहेउपक्रमहोऊशकलेनाहीत. पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व गर्भ संस्कार घेण्यात आले.
प्रसाद भोजन झाल्यावर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवी सरस्वती मतिप्रदे...’ हा सरस्वती मंत्र, श्रीगायत्री मंत्र तसेच || नमो गुरवे वासुदेवाय || हा सिद्धमंत्रही मुलांकडून म्हणवून घेत त्यांच्याकरवी यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
विशेष–
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस श्रीदेवतेच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या सेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसे, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरु प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं पितृ यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
श्रमदान सेवा– दि. १० ऑगस्ट २०२२ – ३१ ऑगस्ट २०२२ ते ९ सप्टेंबर २०२२ या कालावधीत यंदाचा श्रीगणेशोत्सव खूपच उत्साहात साजरा झाला. सन्मान, संगतीकरण आणि दान ही यज्ञाची त्रिसूत्री आहे. या त्रिसुत्रीला अनुसरून दरवर्षी अनंत चतुर्दशीच्या दुसऱ्या दिवशी कल्याण पश्चिम येथे ‘गणेश घाट स्वच्छता अभियान’ ही श्रमदान सेवा आपल्या संस्थेतर्फे आयोजित करण्यात येते. यासाठी महापालिका अधिकारी, पोलीस प्रशासन आणि आपल्या संस्थेचे स्वयंसेवक यांच्या संघटनात्मक प्रयत्नांनी हे अभियान राबवण्यात येतं. यासाठी महापालिका अधिकारी आणि पोलीस प्रशासन यांचं वेळोवेळी सहकार्य लाभत आलं आहे. गणपती विसर्जनानंतर घाटावरील निर्माल्य आणि इतर कचरा काढून टाकून परिसर स्वच्छ केला जातो. जागतिक महामारीच्या काळात ही सेवा देणं शक्य झालं नव्हतं. या वर्षीपासून पुन्हा उत्साहात या सेवेचा शुभारंभ झाला. पंधरा साधक स्वयंसेवकांमध्ये ज्येष्ठ साधकांनीही यात उत्स्फूर्त सहभाग घेतला. सेवारंभ श्रीगुरु स्मरणानं झाला आणि सेवेपश्चात राष्ट्रकल्याण प्रार्थना, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र आणि साहचर्य प्रार्थना म्हटली गेली. विशेष उल्लेखनीय बाब म्हणजे, या सेवेदरम्यान तिथे आलेल्या ‘मुंबई सकाळ’ वृत्तपत्राच्या वार्ताहरांनी या सेवेसंदर्भात विचारपूस करून माहिती जाणून घेतली.
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या - दि. १० ऑगस्ट २०२२ – दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगाने यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणे, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञ रक्षणार्थ श्रीराम व वीर मारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली. सकाळी श्रमदान सेवेनंतर संध्याकाळच्या सेवेतही साधकांचा उत्स्फूर्त सहभाग होता. श्रीसद्गुरु शक्तीच साधकांना ही आंतरिक आणि शारीरिक ऊर्जा प्रदान करत असते.
पितृ यज्ञ– दि. ११ सप्टेंबर २०२२ - यादिवशी सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रात आवाहनीय मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. याप्रसंगी सामूहिक मंत्र पठणामध्ये श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, || नमो गुरवे वासुदेवाय || आणि श्रीगायत्री या दोन्ही सिद्ध मंत्रांचं १०८ वेळा पठण आणि हवन घेण्यात आलं. त्याचबरोबर श्रीगायत्री देवीच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीदेवतेच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. यानंतर श्रीसद्गुरुंच्यापूर्व ध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
विवेचन -श्रीगुरुपरंपरेचं स्मरण करून पितृ यज्ञ निमित्तानं श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून पितर आणि त्या अनुषंगानं येणाऱ्या विषयांवर सखोल प्रकाश टाकला. ते म्हणाले, ”पितृ यज्ञाचा महत्त्वाचा भाग कृतज्ञता हा आहे. कृतज्ञता म्हणजे ज्ञानपूर्वक केलेली कृती. इथे आपण दोन्ही करवून घेतो. ज्ञान देण्याचा प्रयत्न केला जातो आणि कृती प्रत्यक्ष करवून घेतली जाते. प्रत्येक मानव हा एक सामाजिक प्राणी आहे. प्रत्येक मानवाला आपली वैयक्तिक कार्ये संपादन करण्यासाठीसुद्धा दुसऱ्यांच्या मदतीची काही नाकाहीतरी आवश्यकता असतेच असते.‘परस्पर सहयोग’हा शब्दच मुळीदया, परउपकार, परहितैषिता आणि उदारता हे सात्विक भाव दर्शवतो,आणि त्यामुळे सामूहिक जीवन शक्य होतं. म्हणजे त्या त्या वेळी त्या त्या व्यक्तीनं काहीतरी प्रमाणात केलेल्या त्यागामुळे आपलं कार्य संपन्न होत असतं. प्रत्यक्ष मदत एखादी व्यक्ती करते हे बऱ्याच वेळेला आपल्या दृष्टोत्पत्तीस येत असतं,पण अप्रत्यक्ष मदत जी होत असते ती फार मोठी असते. ती आपण आपल्या चर्मचक्षुंनी बघू शकत नाही कारण ते आपल्याला समजत नाही, त्याची जाणीव आपल्याला होत नाही की अप्रत्यक्ष मदत काय झाली ती. ती जी अप्रत्यक्ष मदत असते त्याच्यामध्ये, आपण जशा देवांना प्रार्थना करतो किंवा पंचमहाभूतांना प्रार्थना करतो किंवा अनेक शक्तींना प्रार्थना करतो की ‘मला मदत कर’, ती याचना असते, स्तुती असते असं सगळं असतं. ह्यामध्येसगळ्यात मोठा मदतीचा ओघ जर आपल्याकडे येऊ शकत असेल,तर तो आपल्या पूर्वजांचा असतो ! म्हणजे काकणभर सरसच. देवलोकातील देव काहीच करू शकत नाहीत, एवढी मदत पितर करू शकतात, जर त्या शक्ती आपण अनुकूल करून घेतल्या तर ! आणि प्रतिकूल जर राहिल्या तर तेवढंच वाईट करू शकतात. त्या पितरांकडे तेवढी शक्ती असू शकते की ते वाईटही करू शकतात आणि चांगलंपण करू शकतात. मग त्यांनी आपल्या दृष्टिकोनातून चांगल्यात चांगलं करावं असं जर आपल्याला वाटत असेल, त्यांच्याकडून चांगल्यात चांगले आशीर्वाद, चांगल्यात चांगल्या प्रेरणा आपल्याला मिळाव्यात असं जर आपल्याला वाटत असेल तर त्या सर्व शक्ती आपल्याला अनुकूल करून घेता आल्या पाहिजेत. हे सामान्य माणसाच्या दृष्टीकोनातून उपयुक्त ठरू शकतं.
आता समाजात राहताना हा जो सहयोग आपण घेत असतो, ते एक प्रकारचे आपल्यावर त्यांचे उपकार असतात. ही उपकारांची फेड आपण बऱ्याच वेळेला प्रत्यक्षही करतो,पण काहीवेळेला ही फेड राहून जाते. त्या पितरांना केलेल्या प्रार्थना, त्यांची केलेली स्तुती याच्यामध्ये त्याराहून गेलेल्याचा अंतर्भाव आपल्याला करता येतो. ‘विदुरनीति’तील एका श्लोकात विदुरांनी सांगितलं आहे की, माणसानं कसं असावं. सगळ्यात शेवटी त्यांनी कृतज्ञतेवर भर दिलेला आढळतो.ते म्हणतात, “आठ गुणांनी युक्त मानव असावा.१) प्रज्ञा उत्तम असावी. २) आपल्या कर्तव्य पालनात कसूर होता कामा नये. ३) बहुभाषित असावं. ४) उत्तम श्रोता असावं. ५) उत्तम पराक्रम करावा. ६) उत्तम वक्ता असावं. ७) दान उत्तम झालं पाहिजे. ८) कृतज्ञता प्रत्येकात असावी.
कृतज्ञतेचा व्यक्त करण्याचा पहिला परिणाम म्हणजे आपल्याकडे कमीपणा घेतल्यानं, शरणागत झाल्यानं आपल्याला वाटणारा संतोष. दुसरा सगळ्यात उत्तम परिणाम म्हणजे यामुळे उपकार करणाऱ्याला तशाच प्रकारचं आणखी सत्कर्म करण्याची प्रेरणा मिळते. हे मुख्य दोन फायदे कृतज्ञतेचे आहेत. समाजात अशा काही व्यक्ती पाहतो की त्यांची कृतज्ञता नसून सगळी कृतघ्नताच असते. कारण कोणी आपल्यावर केलेल्या उपकारांशी त्यांचा काही संबंध नसतो. उलट दांभिकपणे ते असं म्हणतात की, ‘माझ्या काहीतरी सत्कर्मामुळे अमुक व्यक्तीला मला उपकार करण्याची बुद्धी झाली. त्यात त्याने विशेष असं काय केलं?’ही झाली कृतघ्नता. याचे अनेक भाव किंवा पदर असू शकतात. जसं की, कर्तव्यच्युती. अशा अनेक प्रकारच्या कृतघ्नतांची यादीसुद्धा आपल्याकडे दिलेली आहे.
पितृ यज्ञ किंवा श्राद्ध हे मुख्यत: कृतज्ञता व्यक्त करण्याचं माध्यम आहे. अनेक जन्मात आपले आई-वडील, मामा-मामी, काका-काकी कोण याची आपल्याला कल्पना नसते. फक्त सद्य जन्मातील आई-वडील ठाऊक असतात. पण ते गेल्या जन्मी कोण होते याचा उल्लेख याज्ञवक्ल्यांनी केलेला आहे. आपण त्यांच्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करू शकतो तेवढंच आपल्या हातात असतं कारण अशा नात्यांची कल्पना आपल्याला कधीही नसते.
आपले सर्व पूर्वज अशी ‘पितर’ शब्दाची व्याख्या अथर्ववेदात बाराव्या अध्यायात पंचेचाळीसाव्या श्लोकात केलेली आहे. अगदी लहान वयात गेलेली संततीसुद्धा पितर या सदरातच मोडते. या मृत्यूलोकातून गेला म्हणजे तो पूर्वज झाला. अशी ही सुटसुटीत व्याख्या त्यांनी केलेली आहे. मूळ ‘पितृ’ हा शब्द आहे आणि तो पितृवाचक आहे. त्या शब्दाचं मराठी भाषेतील वेगळं रूप म्हणजे पितर. जीवनाची परिसमाप्ती मृत्यूनं होते. त्यानंतरच तो पूर्वज आहे, पितर आहे असं आपल्याकडे म्हटलं जातं. ते अतिशय सूक्ष्म रूपात असतात. जे सप्त लोकांत फिरत असतात. याची रूपरेषा ऋग्वेदातील दहाव्या मंडलातील चौदाव्या आणि सोळाव्या सूक्तात सांगितली आहे. मृताची मरणोत्तर स्थिती ही काही अंशी देहयुक्त स्थितीसारखीच असू शकते. म्हणजे इच्छा, वासना इतर मानवाला डाचणाऱ्या गोष्टी तिथेही असू शकतात. पण ते भोगायचं साधन असलेला देह मात्र आता त्याच्याकडे नसतो. त्यामुळे या इच्छा, वासना जेवढ्या कमी असतील, लिप्तता कमी असेल, तेवढं त्याला मरणोत्तर स्थितीमध्ये त्रास कमीतकमी होण्याची शक्यता असते. तेच ऋषींनी वर्णन केलं आहे. त्याच्या ऋचा, मंत्र जवळजवळ सर्व यज्ञाला उद्देशून आहेत. म्हणजे अग्निलाच केलेलं हे आवाहन आहे की माझ्या पितरांना ही शक्ती तू तिथे दे. त्यांचा उद्धार होऊन त्यांचे आशीर्वाद मला मिळू देत. थोडक्यात हा सगळा स्वार्थाचाच खेळ आहे. म्हणजे ‘दुसऱ्याचं चांगलं झालं की माझं चांगलं होऊ दे’ हा सगळ्यात मोठा आणि चांगला स्वार्थ आहे. तोच या पितृ यज्ञामध्येसुद्धा अपेक्षित आहे. ऋग्वेदातील दहाव्या मंडलातील चौदाव्या सूक्तातील आठव्या ऋचेत पितरांना आवाहन आहे की, जीव हा शरीराला सोडून महान मोठ्या आकाशात जातो. त्याला पुनरागमन करायला सांगितलं आहे, पण कसं,तर ‘तुला तुझ्या कर्मदोषाप्रमाणे यायचं झालं तर तू तेजस्वी शरीरानं ये!’. या ज्ञानाचा उपयोग आपल्याला करून घेता आला पाहिजे. आपल्या ऋषी मुनींनी सांगितलेल्या पितरांसाठीच्या प्रार्थना, सूक्त वापरून पितरांना हविर्भाग अर्पण करा आणि तुमचं जीवन उत्तम बनवा.
मृत्यू हा अपरिहार्य आहे. आज आपण पितरांसाठी सत्कर्म करतो आहोत. पण पुढच्या पिढ्यांना आपली शांत करावी लागू नये यासाठीदेखीलआपण प्रयत्न केले पाहिजेत. म्हणून मृत्युचा क्षण महत्त्वाचा असतो. ‘सर्व कर्म मला अर्पण कर’ असं कृष्णानं गीतेत सांगितलं आहे.
आपल्या प्राचीन साहित्यात मृत्यूच्या क्षणाला होणाऱ्या विश्लेषज दु:ख, मोहज दु:ख, अनुतापज दु:ख आणि दु:खदर्शनज दु:ख या चार दु:खांबद्दलचं विवरण केलेलं आहे.या दु:खांपैकी मृत्युच्या क्षणाला आपल्या पूर्वजांना काय भावना असावी हे आपण अवलोकन करू शकतो . त्याप्रमाणे इलाज सांगितले आहेत. जसं, तीर्थयात्रा करून त्याचं पुण्य पितरांना अर्पण करा, इत्यादी. सहज जमेल असा एक उपाय म्हणजे आपल्या संस्कृतीनं सांगितलेल्या सर्वोत्कृष्ट अशा गायत्री मंत्राचं पठण आपल्या कुवतीनुसार करून नव्वद दिवसांचा संकल्प करून त्या पुण्यावरचा अधिकार सोडून देऊन पितरांना अर्पण करायचा. इथे ते आगामी पुण्य संकल्प करताक्षणीच पितरांच्या नावावर जमा होत असतं. अर्थात हा संकल्प पाळला गेला नाही,तर ऋणांची परतफेड होण्याऐवजी ऋणांमध्ये वाढ होईल एवढं लक्षात घेणं आवश्यक आहे.
आपल्या पितरांना भूक लागली आहे की माझे वंशज माझ्यासाठी काय त्याग करणार आहेत, किती कृतज्ञतापूर्वक करत आहेत हे ते बघत असतात. त्या सगळ्या पूर्वजांना आपण यज्ञज्योतीमार्फत हविर्भाग अर्पण करणारच आहोत त्याशिवाय पुण्याधिकार अर्पण करून सोडून देऊ शकलो तर ते सगळ्यात संतुष्टतेचं द्योतक असू शकेल. अशी संतुष्टता जर त्यांची झाली तर त्यांचे खूप सुंदर आशीर्वाद आपल्याला मिळू शकतात. त्यांची शक्ती आपल्याला हळूहळू अनुकूल होऊ शकते. आपल्या संस्कृतीनं पितरांचं स्मरण रोजच करायला सांगितलं आहे. लक्षात घ्या की, हे त्यांच्यावरचे उपकार नाहीत. आता हे यज्ञसाक्षीनं आपण उत्तम पद्धतीनं करू शकतो.
शेवटच्या प्रवासाची तयारी म्हणजे हा पितृ यज्ञ आहे. देणंघेणं इथेच संपवायचं आहे. ऋणानुबंधाचा धागा अशाच व्यक्तीशी गुंफता आला पाहिजे, ज्याची आठवण केल्यावर पुनरावृत्ती नाही. तो जिथे जाईल तिथे आपल्याला घेऊन जाईल. तो म्हणजे ईश्वर ! त्याच्या ठिकाणीच आपल्याला रेझोनेट व्हायचं आहे, समगती साधायची आहे. त्यासाठी पितृ यज्ञ आवश्यक आहे.”
पितृ यज्ञ -विवेचनानंतर मुख्य यज्ञवेदीच्या बाजूला पितृ यज्ञासाठी एका स्वतंत्रहवन कुंडाची व्यवस्था करण्यात आली होती. छोट्याशा विश्रांतीनंतर उपस्थित साधकांना एका द्रोणामध्ये तीन पिंड देण्यात आले. तीळ, यव, दर्भ आणि कापूर आपल्या उजव्या हातात धरून व त्यावर एकाग्रता साधून आपापल्या पूर्वजांचं स्मरण सगळ्यांनी केलं. परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांच्या दिव्य अमृतवाणीतून ऋग्वेदातील पितृ मंत्रांचं उच्चारण झालं. रुचि नावाच्या ऋषीनं पितृ स्तोत्र नावाचं जे स्तोत्र लिहिलं आहे, त्या स्तोत्राच्या प्रत्येक श्लोकाबरोबर उपस्थित साधकांनी आपापल्या पूर्वजांना ‘इदम पितृभ्य: इदं न मम्’ असं पठण करत हविर्भाग केला. त्यावेळी प्रत्येक श्लोकाचा अर्थही श्रीसद्गुरुंनी समजावून सांगितला. त्यानंतर ऋग्वेदातल्या ऋचांचं पठण श्रीसद्गुरुंनी केलं. एक पिंड ज्यावर उभा दर्भ खोचलेला आहे, त्याचं हवन करून उरलेले दोन पिंड एका पात्रात तर्पणासाठी एकत्रित करण्यात आले.
श्रीसद्गुरूंनी घालून दिलेल्या मार्गदर्शनानुसार आणि पूज्य आईंच्या उपस्थितीत पितृ हवन पार पडल्यावर लगेचच स्वयंसेवकांनी तर्पणासाठी एकत्रित केलेले पिंड बदलापूर येथील उत्तर वाहिनी उल्हास नदीमध्ये विसर्जित करून तर्पण विधी पूर्ण केलागेला.
सामूहिक आवर्तनं- प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक हवन करतेवेळी श्रीगायत्री मंत्राचं पठण आणि हवन झालं.
नैवेद्यार्पण -सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली.उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम –दुपारच्या सत्रात मोफत वैद्यकीय समुपदेशन या उपक्रमाला सुरुवात झाली. व्यस्तदिनक्रमामुळंबालक-पालकसमुपदेशनआणिबालसंस्कारवर्गहेउपक्रमहोऊशकलेनाहीत. पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व गर्भ संस्कार घेण्यात आले.
प्रसाद भोजन झाल्यावर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवी सरस्वती मतिप्रदे...’ हा सरस्वती मंत्र, श्रीगायत्री मंत्र तसेच || नमो गुरवे वासुदेवाय || हा सिद्धमंत्रही मुलांकडून म्हणवून घेत त्यांच्याकरवी यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
विशेष–
-
आधुनिक पिढीला स्तोत्र-मंत्रांबद्दल आस्था निर्माण करणं आणि जाज्वल्य भारतीय परंपरेचं स्फुल्लिंग पेटवणं ह्या सद्हेतूनं प्रेरित होऊन यंदा २०२२ च्या गणेशोत्सवानिमित्त प्रथमच संस्थेतर्फे ‘श्रीगणेश स्तवन स्पर्धा’ ह्या विनामुल्य ऑनलाईन स्पर्धेचं आयोजन करण्यात आलं होतं. यामध्ये ११० हून अधिक मुलांनी उत्स्फूर्त सहभाग नोंदवला. या स्पर्धेसाठी ‘बालवाडी ते अंतिम वर्ष’ असे सात गट करण्यात आले होते. प्रत्येक गटाचं प्रत्येकी दोन परीक्षकांनी परीक्षण केलं. यामध्ये गणपतीचं स्तोत्र / पद / श्लोक / मंत्र यापैकी कोणत्याही एका काव्य प्रकाराचं पठण मुलांना करायचं होतं. ह्यासाठी स्पष्ट उच्चार, बिनचूक पठण, लयबद्धता आणि भावपूर्ण सादरीकरणासाठी एकंदर ५० गुणांची योजना होती. वयोगटानुसार मुलांना देण्यात आलेल्या स्तोत्र / मंत्र / श्लोकांचं पठण करून त्याचे व्हिडीओज संस्थेला पाठवण्यात आले. अनेक मुलांनी आपापल्या सुमधुर आवाजात छान सादरीकरण केलं. उपस्थित साधकांना वानगीदाखल एक व्हिडीओ क्लिप दाखवण्यात आली. या स्पर्धेतील विजेत्यांचा बक्षीस समारंभ पूज्य आई (अनघाताई बापट)आणि संस्थेचे विश्वस्त श्री अशोक सावंत तसेच श्री यशोधन बापट यांच्या हस्ते संपन्न झाला. विजेत्यांची नावं आणि वयोगट खालीलप्रमाणे आहेत.
-
बालवाडी
- सानवी तुषार वाजे
- शरण्य चेतन गोवेकर
- अव्यान आशय सप्रे
- रेवा योगेश झुंजारराव
- कणाद केशव भागवत
-
इयत्ता १ली ते २री
- श्रिया रविद्र खानविलकर
- हर्ष हेमंत कुबल
- रिदम गजानन टाकळे
- नमिष महिंद्र पाटील
-
इयत्ता ३री ते ४थी
- साक्षत विश्वास जमघारे
- सुश्रुत अंकुश कुलकर्णी
- मिहिका प्रशांत मासराम
-
इयत्ता ५वी ते ६वी
- अनुश्री महेश जोशी
- स्वरा जोशी
- हर्ष हेमंत पाटील
-
इयत्ता ७वी ते ८वी
- ध्रुव धारप
- योगेश्वरी पोंक्षे
- रुजुला खंडारे
-
इयत्ता ९वी ते १२वी
- श्लोक ज्ञानदेव पावसे
- चारुदत्त विवेक महाबळ
- विश्वा राजेशकुमार रावळ
-
प्रथम वर्ष ते अंतिम वर्ष
- संपदा विवेक महाबळ
- सिद्धार्थ मकरंद पोवळे
- प्राजक्ता मंगेश सुर्वे
-
बालवाडी
- मागील महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञात भक्तांनी केलेली जप संख्या अंदाजे १७ लाख एवढी नोंदवण्यात आली. तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं पहिलं नामस्मरण गोरेगाव पूर्व येथील भक्ताकडे संपन्न झालं.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस श्रीदेवतेच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या सेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसे, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरु प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं पितृ यज्ञ कार्यक्रम यशस्वीपणे संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जा ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
ब्रह्मलीन परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजीयांच्या प्रेरणेनं प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे, दि. ०९ ऑक्टोबर २०२२ या दिवशी ‘सप्तशती स्वाहाकार’ आयोजित करण्यात आला होता. यज्ञामध्ये संपूर्ण दिवस सामूहिक श्रीदुर्गा सप्तशतीचा पाठ घेण्यात आला.
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या - दि. ०८ ऑक्टोबर २०२२ – दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगानं यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणं, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
सप्तशती स्वाहाकार– दि. ०९ ऑक्टोबर २०२२ - यादिवशी सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य ब्रह्मलीन सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या साक्षीनं आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रात आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. याप्रसंगी सामूहिक मंत्र पठणामध्ये श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, || नमो गुरवे वासुदेवाय || आणि श्रीगायत्री या दोन्ही सिद्ध मंत्रांचं प्रत्येकी ५४ वेळा पठण आणि हवन घेण्यात आलं. लगेचच श्रीदुर्गा सप्तशतीच्या पाठातील सप्तश्लोकी दुर्गा, श्रीदुर्गाअष्टोत्तरशतनामस्तोत्र, पाठविधी यांच्या पठणाला सुरूवात झाली. त्याचबरोबर श्रीमहिषासुरमर्दिनी देवीच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीदेवीच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. नवार्णव मंत्राचं १०८ वेळा पठण आणि यजमानांकडून हवनही झालं. यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली. या विश्रांतीदरम्यान ७ कुमारिकांचं पूजन करण्यात आलं आणि त्यांना भेटवस्तू देण्यात आल्या. विश्रांती समाप्तीनंतर श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वमुद्रित ध्वनिमुद्रणाद्वारे जगन्मातेची मानसपूजा सर्वांकडून करवून घेतली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या आणि लगेचच श्रीसद्गुरुंच्यापूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्वसाधक-भक्तांनी घेतला.
विवेचन ऑडीओ दिनांक – ११-०१-२००९ श्रीगुरुपरंपरा आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण करून सप्तशती स्वाहाकाराच्यानिमित्तानं श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून ‘शतचंडी’ विषयावर विवेचन केलं. ते म्हणाले, ”आपण इथे अनेक वेळेला शतचंडी, नवचंडी घेत असतो. त्यात जी काही कर्मकांडं आहेत, त्यातला आवश्यक भाग तेवढा फक्त आपण ठेवला आहे. म्हणजे जे संयुक्तिक आहे तेवढं ठेवलेलं आहे. सप्तशतीच्या नंतरच्या काळात जो भाग त्यात घातला गेला, तो काढून टाकला आहे.
आता शतचंडी म्हणजे काय? तर दुर्गा सप्तशती या नावाने ७०० मंत्र आहेत, म्हणून त्याला सप्तशती म्हणतात. ह्यातील कित्येक मंत्र अतिशय प्रभावी आहेत. प्रापंचिक किंवा पारमार्थिक उन्नतीसाठी, प्रगतीसाठी ह्यातल्या विशिष्ट मंत्रांची विशिष्ट पद्धतीनं आवर्तनं केली, व्यक्तिगत पद्धतीनं ती केली तरीसुद्धा जी इच्छा आहे,तिची पूर्ती होऊ शकते. ह्या मंत्रांचा फायदा सर्वांना व्हावा म्हणून शतचंडीचं आयोजन होत असतं. ज्याला पारमार्थिक फळ पाहिजे किंवा प्रापंचिक काही पाहिजे, तर तेही पूर्ण होईल किंवा दोन्ही मिळेल. फक्त ते मंत्र आपण नम्रतापूर्वक, एकाग्रतापूर्वक पठण केले पाहिजेत किंवा अगदी एकाग्रतेनं श्रवण तरी केले पाहिजेत. ज्यांना स्वत:ला पठण करणं शक्य आहे त्यांनी ते स्वत: पठण करावेत. ह्याच्यामध्ये कोणताही बागुलबुवा उभा करण्यात अर्थ नाही की हे फक्त पुरुषांनी म्हणावं किंवा स्त्रियांनी म्हणावं किंवा अमुक जातीच्या लोकांनी म्हणावं असं काहीही नाही, तसंच असं काही कुठल्याही ग्रंथांमध्येही आढळेलेलं नाही. ह्या मंत्रांचं अनुष्ठान कोणीही करू शकतो आणि त्या मंत्रांचं पठण करून हविर्द्रव्य अर्पणही करू शकतो. तेवढंच नेमकं आपण इथे केलेलं आहे.
आता ही “दुर्गा” कशी आहे, ह्याचं सार ‘दुर्गाशतनाम स्तोत्र’ ह्या स्तोत्रामध्ये सांगितलं आहे. त्यातल्या पान ९ वर ४ था श्लोक आहे. सर्वमंत्रमयी सत्ता.... ह्याचा अर्थ असा आहे की, ही जी काही शक्तीची सत्ता आहे, ही मंत्रमयी सत्ता आहे. मंत्रांनी कदाचित ही सत्ता आपण आकलन करून घेऊ शकतो. हे जे सत्तेचं रूप आपल्यापुढे रंगवलं आहे ते महिषासुरमर्दिनी आहे. महिष नावाच्या असुराचा नाश करणारी म्हणून ती महिषासुरमर्दिनी असं तिचं नाव ठेवलं गेलं. ह्या प्रतिमेवर आपण मानसपूजाही केली. पण ज्या प्रमाणात आपण प्रतीकाची उपासना करतो त्या प्रमाणात मूळ सत्तेचं, मूळ शक्तीचं अवमूल्यन होत असतं; कारण ती शक्ती फक्त प्रतीकामध्येच आहे असं नाही. ती सगळीकडे आहे. तशीच ती प्रतीकामध्येपण आहे, एवढाच त्याचा अर्थ झाला. मग आपल्याला जे आवडतं रूप आहे, ते रंगवण्याचे ह्या संस्कृतीनं पूर्वापार प्रयत्न केले आणि त्याच्यातून ही प्रतीकं निर्माण झाली. त्यातलंच हे महिषासुरमर्दिनीचं प्रतीक आहे. आद्य शंकराचार्यांनी त्याचं प्रतीक म्हणून हे यंत्र दिलेलं आहे. ह्या यंत्रामध्ये ही शक्ती सामावलेली आहे असं आचार्यांचं प्रतिपादन आहे. त्यांनी त्याला शतचंडी यंत्र किंवा सप्तशती यंत्र असंही म्हटलं आहे.
आता ही जी काही यंत्रं आहेत, हे जगातलं भलंमोठं आश्चर्य आहे. एवढं प्रचंड भौमितीय ज्ञान आणि अचूकता त्या काळात साधली गेली आणि ती शक्ती त्या यंत्रामध्ये समाविष्ट केली गेली.हे सगळं खूप अजब आहे, कारण आपण त्या प्रतीकावरही एकाग्रता करू शकतो आणि यंत्रावरही करू शकतो. मघाशी सांगितल्याप्रमाणे ही सत्ता आहे, शक्ती आहे, ती मंत्रमयी आहे हा त्यातला महत्त्वाचा गर्भितार्थ आहे. मग आपण मंत्र जेवढे एकाग्रतेनं पठण कराल किंवा श्रवण कराल तेवढी ती शक्ती जागृत होऊ शकते. ही शक्ती आपल्या स्वत:त जागृत होऊ शकते.
महालक्ष्मी, महाकाली आणि महासरस्वती असं शक्तीच्या तीन रूपांचं वर्णन केलं आहे. वस्तुत: ती मूळ शक्ती एकच आहे. पण स्वभाववैशिष्ट्यानुसार जशी आपण नावं वेगवेगळी देतो तशी तिच्या कामगिरीनुसार तिला वेगवेगळी नावं दिली गेलेली आहेत. सप्तशतीमध्येसुद्धा तिला शांभवी, शाकंभरी, वैष्णवी अशी नावं दिलेली आहेत आणि अनेक रूपांमध्ये तिचं वर्णन केलेलं आहे. जसं, त्रिगुणात्मक त्रैमूर्ती दत्त म्हणजे सत्व, रज आणि तम या गुणांनी युक्त आहेत, तशी ही शक्तीची तीन रूपं महालक्ष्मी, महाकाली आणि महासरस्वती या नावांनी प्रकाशात आणली. म्हणजे उत्पत्ती, स्थिती आणि लय तिथे समाविष्ट केले गेले.
सप्तशतीमध्ये शुंभ, निशुंभ किंवा इतर जी राक्षसांची जी नावं आहेत त्या असुरांचा नाश ह्या शक्तीनं केला असा उपसंहार प्रत्येक अध्याच्याच्या शेवटी आढळतो. ह्या असुरांना मारत ती मुक्तीपर्यंत गेली. हे असुर, दैत्य कोण आहेत? दैत्य हा शब्दसुद्धा द्वैत ह्या शब्दापासून निर्माण झाला. तू वेगळा आहेस आणि ईश्वर वेगळा आहे, शक्ती निराळी आहे. हे सगळं द्वैत झालं. द्वैतामुळे माणसाची सतत अवनती होत असते. हे द्वैतरूपी राक्षस कशीकशी कामगिरी करतात, त्याचं वर्णन मुख्यत्वेकरून सप्तशती ग्रंथात आढळतं. हे स्वभावरूपी राक्षस असतात. जसं, क्रोधरूपी राक्षस घरादाराचा नाश करतो. शक्तीच्या साहाय्यानं ह्या असुरांवर कसा विजय मिळवावा ह्याचा उत्तम अभ्यास म्हणजे सप्तशती आहे. ही शक्ती कुठून आली? तर मूळ ब्रह्मापासूनच निर्माण झाली आणि त्या शक्तीच्या माध्यमातून सारं विश्व चालू आहे. शक्तीशिवाय मनुष्य निर्बल होऊन जातो. ही शक्ती मनाची पाहिजे, देहाची शक्ती पाहिजे, आत्म्याची शक्ती पाहिजे अशी सगळीच शक्ती पाहिजे. मनाची शक्ती जर आपण चांगल्याप्रकारे कार्यान्वित करू शकलो तर काय होऊ शकतं त्याचा उत्तम अभ्यास म्हणजे सप्तशती आहे. ह्या असुरांचं आठव्या अध्यायात वर्णन केलं आहे. उपदेशपर अध्यायांमध्ये त्यांनी आठ प्रकारच्या पाशांचं वर्णन केलं आहे. प्रत्येक माणसाभोवती आठ प्रकारचे पाश असतात, त्या पाशांना त्यांनी असुरांची नावं दिलेली आढळतात. हे पाश प्रत्येक माणसांत आहेत. ह्या पाशांमुळे माणसाचं व्यक्तिमत्व, त्याचं मन, आणि त्याचा आत्मा ह्यांची प्रगती होऊ शकत नाही. हे पाश कोणते आहेत? तर आपणच आपल्याभोवती विणलेले आहेत. आपण स्वत:च ही कल्पना केलेली आहे की आपण स्वत:च ह्या पाशामध्ये अडकलेलो आहोत किंवा स्वत:शी किंवा इतरांशी बोलताना आपण वारंवार बजावत आलेलो आहोत की हो आम्ही ह्यात अडकलेलो आहोत.
१) उदायुध – याचा अर्थ घृणा. घृणा नावाचा राक्षस. ह्या घृणेची ८६ प्रकारची आलंबनं असतात. ह्यात सर्व प्रकारचा तिरस्कार येतो. जेवढा जेवढा तिरस्कार करतो तेवढा तेवढा आपला अहंकार बलवान होतो. म्हणून दुसऱ्याला समजावून सांगण्याचा प्रयत्न करून झाल्यानंतरसुद्धा एखाद्याला समजत नसेल तर घृणा न करता आपण त्याला मनातल्या मनात त्याला क्षमा करून टाकावी. असं सप्तशती सांगते.
२) कंबू – कंबू याचा अर्थ लज्जा. याची ८४ प्रकारची आलंबनं सांगितली आहेत. आपण जे चांगलं काम करतो त्याची लाज बाळगता कामा नये. ते चांगलं काम ताठ मानेनं करता आलं पाहिजे. ती लज्जा काढून टाकता आली पाहिजे. मायेच्या साहाय्यानंच लज्जेवर मात करू शकतो.
३) कोटिवीर्य – याचा अर्थ भीती. ही भीती ५० प्रकारची आहे. सप्तशती म्हणते स्वत:च्या अस्तित्वाला धोका निर्माण झाला की त्याला भीती वाटते. आपल्याला अनेकांची भीती वाटत असते. सगळ्यात मोठी भीती ही मृत्यूची असते. या भीती नावाच्या राक्षसावर सप्तशतीच्या मंत्राद्वारे विजय मिळवता येते. ही भीती जर काढून टाकली तर घाबरण्यासारखं काहीच शिल्लक रहात नाही.
४) धुम्र – याचा अर्थ शंका किंवा संशय. धुम्र म्हणजे धूर. या राक्षसाची संख्या १०० नोंदवली आहे. जसं धूर निर्माण झाला असताना की पलिकडचं दृश्य आपल्याला स्पष्टपणे अवलोकन करता येत नाही, ते दृश्य धूसर दिसतं, त्यामुळे वास्तवाची जाणीव आपल्याला होऊ शकत नाही. आपण जीवनामध्ये ज्या सतत इच्छा करत असतो, त्या इच्छा-आकांक्षांच्या धुरामुळे खरं ज्ञान, खरं तप, खऱ्या प्रेरणा आहेत त्या आपण स्पष्टपणे अवलोकन करू शकत नाही. ध्यानाला बसलो तर ध्यान लागत नाही. या राक्षसाचा नाश अभ्यासपूर्वक करता आला पाहिजे.
५) कालप – याचा मूळ अर्थ आहे लपविण्याची इच्छा. या राक्षसाची संख्या १०० नोंदवली आहे. आपण इतरांपासून अनेक गोष्टी लपवून ठेवत असतो. जेव्हा जेव्हा तुम्ही एखादी गोष्ट लपवता तेव्हा तेव्हा तुमच्या मेंदूमध्ये वेगळ्या प्रकारच्या लहरी निर्माण होतात आणि त्या तुमच्या एकाग्रतेच्या मध्ये येतात. त्याचं निर्दालन महिषासुरमर्दिनीने करते.
६) दौहद – या नावाच्या राक्षसांची संख्या १००० आहे. याचा अर्थ स्वत:चं कुळ आणि कुळाचा अभिमान. अध्यात्मानुसार हा एक असुर आहे असं सप्तशती सांगते.
७) मौर्य – मूर नावाचा राक्षस आहे. मूर म्हणजे स्वभाव. यांची संख्या दहा लाख सांगितली आहे. मूळ त्याचा शब्द ‘शिव’ असा आहे. ‘शिव’ याचा अर्थ इथे स्वभाव असा आहे. आपल्या स्वभाववैशिष्ट्यांचं प्रत्येकानं आत्मशोधन केलं पाहिजे. ह्या पाशावर विजय मिळवता येऊ शकतो असं सप्तशती सांगते.
८) कालकेय – यावर विजय मिळवणारी आहे ती कालिका माता. याची संख्या १०००० नोंदवली आहे. कालकेय म्हणजे जात. हा एक असुर आहे. साधकाला जातीवर प्रचंड अभिमान असतो. हा खोटा अभिमान असतो हा काढून टाकता आला पाहिजे.
हे सर्व असुर शक्तीतूनच निर्माण झालेले आहेत म्हणजे सगळी मायाच आहे. अशा ह्या आठ प्रकारच्या राक्षसांवर महिषासुरमर्दिनीनं आठ प्रकारच्या आयुधांनी विजय मिळवला. मायेच्या साहाय्यानं मायेवर विजय मिळवून त्या ब्रह्म्याशी ते तत्त्व एकरूप करून ठेवलं म्हणजेच (एकरुपत्व मिळवलं) म्हणजे मुक्ती मिळवली. जीवनातलं दुर्गतीला नेणाऱ्या तत्त्वज्ञानावर विजय मिळवण्याचं सामर्थ्य निर्माण करून देणारी जी आहे ती दुर्गा आहे. म्हणून तिची पूजा नवरात्रात करतात. ह्या दुर्गेचा जप म्हणजे ही सप्तशती आहे. याच्या साहाय्यानं अद्वैत ब्रह्माशी एकरूपत्व मिळवायचं आहे. हरि ओम’
नैवेद्यार्पण -सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली.उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवी सरस्वती मतिप्रदे...’ हा सरस्वती मंत्र मुलांकडून म्हणवून घेत त्यांच्याकरवी यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करवण्यात आला.
सामाजिक उपक्रम –पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व गर्भ संस्कार घेण्यात आले. दुपारच्या सत्रात बालसंस्कारवर्ग,मोफत वैद्यकीय समुपदेशनआणिबालक-पालकसमुपदेशनहेउपक्रमसुरू झाले.
सामूहिक आवर्तनं– सप्तशतीतल्या पहिल्या पाठापासून ते तेराव्या पाठापर्यंत प्रत्येकी तीन-तीन अध्यायांचं प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक पठण आणि हवन झालं. सप्तशतीच्या पाठ समाप्तीनंतर “सिद्धकुंजिका”स्तोत्राच्यासामूहिक पठणासोबतयजमानांकडून हवन घेण्यात आलं.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस श्रीदेवीच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञात भक्तांनी केलेली जप संख्या अंदाजे १७ लाख एवढी नोंदवण्यात आली.
तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं दुसरं नामस्मरण विरार येथे आणि तिसरं नामस्मरण मालाड पश्चिम येथील भक्ताकडे संपन्न झालं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या सेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसे, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
जगन्मातेच्या आणि श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं श्रीदुर्गा सप्तशती स्वाहाकार उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या - दि. ०८ ऑक्टोबर २०२२ – दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगानं यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणं, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
सप्तशती स्वाहाकार– दि. ०९ ऑक्टोबर २०२२ - यादिवशी सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य ब्रह्मलीन सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या साक्षीनं आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रात आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. याप्रसंगी सामूहिक मंत्र पठणामध्ये श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, || नमो गुरवे वासुदेवाय || आणि श्रीगायत्री या दोन्ही सिद्ध मंत्रांचं प्रत्येकी ५४ वेळा पठण आणि हवन घेण्यात आलं. लगेचच श्रीदुर्गा सप्तशतीच्या पाठातील सप्तश्लोकी दुर्गा, श्रीदुर्गाअष्टोत्तरशतनामस्तोत्र, पाठविधी यांच्या पठणाला सुरूवात झाली. त्याचबरोबर श्रीमहिषासुरमर्दिनी देवीच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीदेवीच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. नवार्णव मंत्राचं १०८ वेळा पठण आणि यजमानांकडून हवनही झालं. यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली. या विश्रांतीदरम्यान ७ कुमारिकांचं पूजन करण्यात आलं आणि त्यांना भेटवस्तू देण्यात आल्या. विश्रांती समाप्तीनंतर श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वमुद्रित ध्वनिमुद्रणाद्वारे जगन्मातेची मानसपूजा सर्वांकडून करवून घेतली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या आणि लगेचच श्रीसद्गुरुंच्यापूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्वसाधक-भक्तांनी घेतला.
विवेचन ऑडीओ दिनांक – ११-०१-२००९ श्रीगुरुपरंपरा आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण करून सप्तशती स्वाहाकाराच्यानिमित्तानं श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून ‘शतचंडी’ विषयावर विवेचन केलं. ते म्हणाले, ”आपण इथे अनेक वेळेला शतचंडी, नवचंडी घेत असतो. त्यात जी काही कर्मकांडं आहेत, त्यातला आवश्यक भाग तेवढा फक्त आपण ठेवला आहे. म्हणजे जे संयुक्तिक आहे तेवढं ठेवलेलं आहे. सप्तशतीच्या नंतरच्या काळात जो भाग त्यात घातला गेला, तो काढून टाकला आहे.
आता शतचंडी म्हणजे काय? तर दुर्गा सप्तशती या नावाने ७०० मंत्र आहेत, म्हणून त्याला सप्तशती म्हणतात. ह्यातील कित्येक मंत्र अतिशय प्रभावी आहेत. प्रापंचिक किंवा पारमार्थिक उन्नतीसाठी, प्रगतीसाठी ह्यातल्या विशिष्ट मंत्रांची विशिष्ट पद्धतीनं आवर्तनं केली, व्यक्तिगत पद्धतीनं ती केली तरीसुद्धा जी इच्छा आहे,तिची पूर्ती होऊ शकते. ह्या मंत्रांचा फायदा सर्वांना व्हावा म्हणून शतचंडीचं आयोजन होत असतं. ज्याला पारमार्थिक फळ पाहिजे किंवा प्रापंचिक काही पाहिजे, तर तेही पूर्ण होईल किंवा दोन्ही मिळेल. फक्त ते मंत्र आपण नम्रतापूर्वक, एकाग्रतापूर्वक पठण केले पाहिजेत किंवा अगदी एकाग्रतेनं श्रवण तरी केले पाहिजेत. ज्यांना स्वत:ला पठण करणं शक्य आहे त्यांनी ते स्वत: पठण करावेत. ह्याच्यामध्ये कोणताही बागुलबुवा उभा करण्यात अर्थ नाही की हे फक्त पुरुषांनी म्हणावं किंवा स्त्रियांनी म्हणावं किंवा अमुक जातीच्या लोकांनी म्हणावं असं काहीही नाही, तसंच असं काही कुठल्याही ग्रंथांमध्येही आढळेलेलं नाही. ह्या मंत्रांचं अनुष्ठान कोणीही करू शकतो आणि त्या मंत्रांचं पठण करून हविर्द्रव्य अर्पणही करू शकतो. तेवढंच नेमकं आपण इथे केलेलं आहे.
आता ही “दुर्गा” कशी आहे, ह्याचं सार ‘दुर्गाशतनाम स्तोत्र’ ह्या स्तोत्रामध्ये सांगितलं आहे. त्यातल्या पान ९ वर ४ था श्लोक आहे. सर्वमंत्रमयी सत्ता.... ह्याचा अर्थ असा आहे की, ही जी काही शक्तीची सत्ता आहे, ही मंत्रमयी सत्ता आहे. मंत्रांनी कदाचित ही सत्ता आपण आकलन करून घेऊ शकतो. हे जे सत्तेचं रूप आपल्यापुढे रंगवलं आहे ते महिषासुरमर्दिनी आहे. महिष नावाच्या असुराचा नाश करणारी म्हणून ती महिषासुरमर्दिनी असं तिचं नाव ठेवलं गेलं. ह्या प्रतिमेवर आपण मानसपूजाही केली. पण ज्या प्रमाणात आपण प्रतीकाची उपासना करतो त्या प्रमाणात मूळ सत्तेचं, मूळ शक्तीचं अवमूल्यन होत असतं; कारण ती शक्ती फक्त प्रतीकामध्येच आहे असं नाही. ती सगळीकडे आहे. तशीच ती प्रतीकामध्येपण आहे, एवढाच त्याचा अर्थ झाला. मग आपल्याला जे आवडतं रूप आहे, ते रंगवण्याचे ह्या संस्कृतीनं पूर्वापार प्रयत्न केले आणि त्याच्यातून ही प्रतीकं निर्माण झाली. त्यातलंच हे महिषासुरमर्दिनीचं प्रतीक आहे. आद्य शंकराचार्यांनी त्याचं प्रतीक म्हणून हे यंत्र दिलेलं आहे. ह्या यंत्रामध्ये ही शक्ती सामावलेली आहे असं आचार्यांचं प्रतिपादन आहे. त्यांनी त्याला शतचंडी यंत्र किंवा सप्तशती यंत्र असंही म्हटलं आहे.
आता ही जी काही यंत्रं आहेत, हे जगातलं भलंमोठं आश्चर्य आहे. एवढं प्रचंड भौमितीय ज्ञान आणि अचूकता त्या काळात साधली गेली आणि ती शक्ती त्या यंत्रामध्ये समाविष्ट केली गेली.हे सगळं खूप अजब आहे, कारण आपण त्या प्रतीकावरही एकाग्रता करू शकतो आणि यंत्रावरही करू शकतो. मघाशी सांगितल्याप्रमाणे ही सत्ता आहे, शक्ती आहे, ती मंत्रमयी आहे हा त्यातला महत्त्वाचा गर्भितार्थ आहे. मग आपण मंत्र जेवढे एकाग्रतेनं पठण कराल किंवा श्रवण कराल तेवढी ती शक्ती जागृत होऊ शकते. ही शक्ती आपल्या स्वत:त जागृत होऊ शकते.
महालक्ष्मी, महाकाली आणि महासरस्वती असं शक्तीच्या तीन रूपांचं वर्णन केलं आहे. वस्तुत: ती मूळ शक्ती एकच आहे. पण स्वभाववैशिष्ट्यानुसार जशी आपण नावं वेगवेगळी देतो तशी तिच्या कामगिरीनुसार तिला वेगवेगळी नावं दिली गेलेली आहेत. सप्तशतीमध्येसुद्धा तिला शांभवी, शाकंभरी, वैष्णवी अशी नावं दिलेली आहेत आणि अनेक रूपांमध्ये तिचं वर्णन केलेलं आहे. जसं, त्रिगुणात्मक त्रैमूर्ती दत्त म्हणजे सत्व, रज आणि तम या गुणांनी युक्त आहेत, तशी ही शक्तीची तीन रूपं महालक्ष्मी, महाकाली आणि महासरस्वती या नावांनी प्रकाशात आणली. म्हणजे उत्पत्ती, स्थिती आणि लय तिथे समाविष्ट केले गेले.
सप्तशतीमध्ये शुंभ, निशुंभ किंवा इतर जी राक्षसांची जी नावं आहेत त्या असुरांचा नाश ह्या शक्तीनं केला असा उपसंहार प्रत्येक अध्याच्याच्या शेवटी आढळतो. ह्या असुरांना मारत ती मुक्तीपर्यंत गेली. हे असुर, दैत्य कोण आहेत? दैत्य हा शब्दसुद्धा द्वैत ह्या शब्दापासून निर्माण झाला. तू वेगळा आहेस आणि ईश्वर वेगळा आहे, शक्ती निराळी आहे. हे सगळं द्वैत झालं. द्वैतामुळे माणसाची सतत अवनती होत असते. हे द्वैतरूपी राक्षस कशीकशी कामगिरी करतात, त्याचं वर्णन मुख्यत्वेकरून सप्तशती ग्रंथात आढळतं. हे स्वभावरूपी राक्षस असतात. जसं, क्रोधरूपी राक्षस घरादाराचा नाश करतो. शक्तीच्या साहाय्यानं ह्या असुरांवर कसा विजय मिळवावा ह्याचा उत्तम अभ्यास म्हणजे सप्तशती आहे. ही शक्ती कुठून आली? तर मूळ ब्रह्मापासूनच निर्माण झाली आणि त्या शक्तीच्या माध्यमातून सारं विश्व चालू आहे. शक्तीशिवाय मनुष्य निर्बल होऊन जातो. ही शक्ती मनाची पाहिजे, देहाची शक्ती पाहिजे, आत्म्याची शक्ती पाहिजे अशी सगळीच शक्ती पाहिजे. मनाची शक्ती जर आपण चांगल्याप्रकारे कार्यान्वित करू शकलो तर काय होऊ शकतं त्याचा उत्तम अभ्यास म्हणजे सप्तशती आहे. ह्या असुरांचं आठव्या अध्यायात वर्णन केलं आहे. उपदेशपर अध्यायांमध्ये त्यांनी आठ प्रकारच्या पाशांचं वर्णन केलं आहे. प्रत्येक माणसाभोवती आठ प्रकारचे पाश असतात, त्या पाशांना त्यांनी असुरांची नावं दिलेली आढळतात. हे पाश प्रत्येक माणसांत आहेत. ह्या पाशांमुळे माणसाचं व्यक्तिमत्व, त्याचं मन, आणि त्याचा आत्मा ह्यांची प्रगती होऊ शकत नाही. हे पाश कोणते आहेत? तर आपणच आपल्याभोवती विणलेले आहेत. आपण स्वत:च ही कल्पना केलेली आहे की आपण स्वत:च ह्या पाशामध्ये अडकलेलो आहोत किंवा स्वत:शी किंवा इतरांशी बोलताना आपण वारंवार बजावत आलेलो आहोत की हो आम्ही ह्यात अडकलेलो आहोत.
१) उदायुध – याचा अर्थ घृणा. घृणा नावाचा राक्षस. ह्या घृणेची ८६ प्रकारची आलंबनं असतात. ह्यात सर्व प्रकारचा तिरस्कार येतो. जेवढा जेवढा तिरस्कार करतो तेवढा तेवढा आपला अहंकार बलवान होतो. म्हणून दुसऱ्याला समजावून सांगण्याचा प्रयत्न करून झाल्यानंतरसुद्धा एखाद्याला समजत नसेल तर घृणा न करता आपण त्याला मनातल्या मनात त्याला क्षमा करून टाकावी. असं सप्तशती सांगते.
२) कंबू – कंबू याचा अर्थ लज्जा. याची ८४ प्रकारची आलंबनं सांगितली आहेत. आपण जे चांगलं काम करतो त्याची लाज बाळगता कामा नये. ते चांगलं काम ताठ मानेनं करता आलं पाहिजे. ती लज्जा काढून टाकता आली पाहिजे. मायेच्या साहाय्यानंच लज्जेवर मात करू शकतो.
३) कोटिवीर्य – याचा अर्थ भीती. ही भीती ५० प्रकारची आहे. सप्तशती म्हणते स्वत:च्या अस्तित्वाला धोका निर्माण झाला की त्याला भीती वाटते. आपल्याला अनेकांची भीती वाटत असते. सगळ्यात मोठी भीती ही मृत्यूची असते. या भीती नावाच्या राक्षसावर सप्तशतीच्या मंत्राद्वारे विजय मिळवता येते. ही भीती जर काढून टाकली तर घाबरण्यासारखं काहीच शिल्लक रहात नाही.
४) धुम्र – याचा अर्थ शंका किंवा संशय. धुम्र म्हणजे धूर. या राक्षसाची संख्या १०० नोंदवली आहे. जसं धूर निर्माण झाला असताना की पलिकडचं दृश्य आपल्याला स्पष्टपणे अवलोकन करता येत नाही, ते दृश्य धूसर दिसतं, त्यामुळे वास्तवाची जाणीव आपल्याला होऊ शकत नाही. आपण जीवनामध्ये ज्या सतत इच्छा करत असतो, त्या इच्छा-आकांक्षांच्या धुरामुळे खरं ज्ञान, खरं तप, खऱ्या प्रेरणा आहेत त्या आपण स्पष्टपणे अवलोकन करू शकत नाही. ध्यानाला बसलो तर ध्यान लागत नाही. या राक्षसाचा नाश अभ्यासपूर्वक करता आला पाहिजे.
५) कालप – याचा मूळ अर्थ आहे लपविण्याची इच्छा. या राक्षसाची संख्या १०० नोंदवली आहे. आपण इतरांपासून अनेक गोष्टी लपवून ठेवत असतो. जेव्हा जेव्हा तुम्ही एखादी गोष्ट लपवता तेव्हा तेव्हा तुमच्या मेंदूमध्ये वेगळ्या प्रकारच्या लहरी निर्माण होतात आणि त्या तुमच्या एकाग्रतेच्या मध्ये येतात. त्याचं निर्दालन महिषासुरमर्दिनीने करते.
६) दौहद – या नावाच्या राक्षसांची संख्या १००० आहे. याचा अर्थ स्वत:चं कुळ आणि कुळाचा अभिमान. अध्यात्मानुसार हा एक असुर आहे असं सप्तशती सांगते.
७) मौर्य – मूर नावाचा राक्षस आहे. मूर म्हणजे स्वभाव. यांची संख्या दहा लाख सांगितली आहे. मूळ त्याचा शब्द ‘शिव’ असा आहे. ‘शिव’ याचा अर्थ इथे स्वभाव असा आहे. आपल्या स्वभाववैशिष्ट्यांचं प्रत्येकानं आत्मशोधन केलं पाहिजे. ह्या पाशावर विजय मिळवता येऊ शकतो असं सप्तशती सांगते.
८) कालकेय – यावर विजय मिळवणारी आहे ती कालिका माता. याची संख्या १०००० नोंदवली आहे. कालकेय म्हणजे जात. हा एक असुर आहे. साधकाला जातीवर प्रचंड अभिमान असतो. हा खोटा अभिमान असतो हा काढून टाकता आला पाहिजे.
हे सर्व असुर शक्तीतूनच निर्माण झालेले आहेत म्हणजे सगळी मायाच आहे. अशा ह्या आठ प्रकारच्या राक्षसांवर महिषासुरमर्दिनीनं आठ प्रकारच्या आयुधांनी विजय मिळवला. मायेच्या साहाय्यानं मायेवर विजय मिळवून त्या ब्रह्म्याशी ते तत्त्व एकरूप करून ठेवलं म्हणजेच (एकरुपत्व मिळवलं) म्हणजे मुक्ती मिळवली. जीवनातलं दुर्गतीला नेणाऱ्या तत्त्वज्ञानावर विजय मिळवण्याचं सामर्थ्य निर्माण करून देणारी जी आहे ती दुर्गा आहे. म्हणून तिची पूजा नवरात्रात करतात. ह्या दुर्गेचा जप म्हणजे ही सप्तशती आहे. याच्या साहाय्यानं अद्वैत ब्रह्माशी एकरूपत्व मिळवायचं आहे. हरि ओम’
नैवेद्यार्पण -सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली.उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवी सरस्वती मतिप्रदे...’ हा सरस्वती मंत्र मुलांकडून म्हणवून घेत त्यांच्याकरवी यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करवण्यात आला.
सामाजिक उपक्रम –पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व गर्भ संस्कार घेण्यात आले. दुपारच्या सत्रात बालसंस्कारवर्ग,मोफत वैद्यकीय समुपदेशनआणिबालक-पालकसमुपदेशनहेउपक्रमसुरू झाले.
सामूहिक आवर्तनं– सप्तशतीतल्या पहिल्या पाठापासून ते तेराव्या पाठापर्यंत प्रत्येकी तीन-तीन अध्यायांचं प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं सामूहिक पठण आणि हवन झालं. सप्तशतीच्या पाठ समाप्तीनंतर “सिद्धकुंजिका”स्तोत्राच्यासामूहिक पठणासोबतयजमानांकडून हवन घेण्यात आलं.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस श्रीदेवीच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञात भक्तांनी केलेली जप संख्या अंदाजे १७ लाख एवढी नोंदवण्यात आली.
तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं दुसरं नामस्मरण विरार येथे आणि तिसरं नामस्मरण मालाड पश्चिम येथील भक्ताकडे संपन्न झालं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या सेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसे, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
जगन्मातेच्या आणि श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं श्रीदुर्गा सप्तशती स्वाहाकार उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
ब्रह्मलीन परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजीयांच्या प्रेरणेनं प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे, दि. १३ नोव्हेंबर २०२२ या दिवशी ‘श्रीविष्णू यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता. श्री सद्गुरुंच्या सातव्या पुण्यस्मरणाच्या निमित्ताने संपूर्ण दिवस सामूहिक श्रीविष्णू सहस्रनामाचं पठण आणि हवन घेण्यात आलं.
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या - दि. १२ नोव्हेंबर २०२२ – दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगानं यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणं, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. तसंच दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीविष्णू यज्ञ– दि. १३ ऑक्टोबर २०२२ - यादिवशी सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
विशेष – पहिल्या सत्रात परमपूज्य बापट गुरुजी लिखित (अ)घोरकष्टोद्धरण स्तोत्र ह्या इंग्रजी भाषेतील ग्रंथाच्या सुधारित आवृत्तीचे ई-बुक प्रकाशित करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. याप्रसंगी सामूहिक मंत्रपठणामध्ये श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, || नमो गुरवे वासुदेवाय || आणि श्रीगायत्री या दोन्ही सिद्ध मंत्रांचं प्रत्येकी ५४ वेळा पठण आणि हवन घेण्यात आलं. त्यानंतर श्रीसूक्त, लक्ष्मी सूक्त, पुरुषसूक्त, विष्णूसूक्त आणि श्रीविष्णू सहस्रनामाचं पठण झालं. त्यानंतर सामूहिक हवनाला सुरुवात झाली. त्याचबरोबर श्रीमहाविष्णूच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीदेवतेच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या मानसपूजेचं पूर्वध्वनिमुद्रण लावण्यात आलं, त्यावेळी श्रीसद्गुरुंनी श्रीमहाविष्णूंची मानसपूजा सर्वांकडून करवून घेतली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या आणि लगेचच श्रीसद्गुरुंच्यापूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्वसाधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – १२-०६-२०११ श्रीगुरुपरंपरा आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण करून श्रीविष्णू यज्ञाच्यानिमित्तानं श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून ‘पुरुषसुक्तातील विराट पुरूष : महाविष्णू आणि निर्जला एकादशी’ विषयावर विवेचन केलं. ते म्हणाले, “आज निर्जला एकादशी आहे. पुरूषसुक्तामध्ये, अमृत प्राप्तीच्या ज्या पाच पायऱ्या सांगितल्या आहेत, त्या पायऱ्या म्हणजे पुरूषसूक्ताचं सगळ्यात महत्त्वाचं फळ आहे. त्या पाच पायऱ्या सांगतांना विराट अशा महाविष्णूरुपी पुरुषाचं वर्णन पुरुषसूक्तकारांनी केलं आहे. आता हा जो विराट पुरूष त्याच्यामध्ये वर्णन केलेला आहे, तो, सहस्रशीर्षा, म्हणजे हजार शीर असलेला,सहस्राक्ष, हजारो डोळे असलेला आणि सहस्रपात असा त्यांनी वर्णन केला आहे. म्हणजे खरोखरच त्या महाविष्णुला हजार डोकी, हजार डोळे, किंवा इतर इंद्रिय हात त्या प्रमाणामध्ये होते असं काही आहे का? तर नाही. हे जे वर्णन आहे ना, ते प्रतीकात्मक केलेलं आहे. तो सृष्टीचा पालक आहे हे त्यात सगळ्यात महत्त्वाचं आहे. ह्या शब्दांचा खरा अर्थ ‘समष्टी रूप’ असा आहे. समष्टी रूप ह्याचा अर्थ काय? अहो, आपल्या प्रत्येकामध्ये महाविष्णू आहे. प्रत्येक जीवामध्ये महाविष्णू आहे. प्रत्येक जीवाचे इंद्रिय, डोळे, त्याचं शीर हे सगळं महाविष्णूचंच आहे. दुर्दैवानं आपल्याला त्याची जाणीव नाही एवढंच. त्या दृष्टीकोनातून पुरूषसुक्तकारांनी त्याचं समष्टी रूप वर्णन केलेलं आहे. जे एकच तत्त्व,.. परमात्मतत्त्व,.. ब्रह्मतत्त्व हे स्वतःला सत्व, रज आणि तम अशा त्रिगुण वैभवानं आपल्यातील अव्यक्त तत्त्वाला व्यक्त करू शकतं,म्हणजे जे मुळात अव्यक्त आहे,अशा तत्त्वाला व्यक्त करण्याचा प्रयत्न पुरुषसूक्तकारांनी केला आहे, असंच म्हणावं लागेल. कारण तो प्रयत्नसुद्धा शंभर टक्के यशस्वी होतोय का? नाही होऊ शकणार. गीतेचा झाला नाही. कुठल्याही धर्मग्रंथाचा असा प्रयत्न पूर्ण यशस्वी झालेला नाही. पण त्या ब्रह्माचं वर्णन करताना जे काही ग्रंथकार काहीसे जवळ गेलेले आढळले, त्यातलं एक हे पुरूषसुक्त आहे.
आता पुरूषसूक्तातील हा विराट असा पुरूष म्हणजेच परमात्मतत्त्व, ते ह्या सबंध विश्वाच्या आधारे व्यक्त झालेलं आहे. आपण म्हणतो की ‘तो वैकुंठाला गेला!’.... मग सामान्यपणे जेव्हा आपण म्हणतो की ‘तो वैकुंठाला गेला’, तेव्हा त्याच्यातलं जे परमात्मतत्त्व आहे ते कुठंतरी वैकुंठाला जाणं तिथे अपेक्षित असतं. पण मनुष्य ते मूळ तत्त्व विसरून जाऊन वर्णन करतो की ‘वैकुंठाला गेला.’ पण खरोखरीचा तो वैकुंठाला जाईलच किंवा गेलाच असेल असं सांगता येत नाही. तो कदाचित आणखी कुठे गेला असेल. आपल्याकडे अनंत कोटी ब्रह्मांडांचं वर्णन आहे. त्यापैकी तो कोठेही जाऊ शकतो. तर ज्याचा आश्रय केल्यानंतर मनुष्य खरोखर वैकुंठात जाण्याची शक्यता आहे, ते महाविष्णूचं स्थान आहे, असं पुरूषसुक्तकार म्हणतात आणि त्यालाच ‘वैकुंठ’ असं म्हटलेलं आहे. ज्या तत्त्वाचा आश्रय या मृत्यूलोकात असताना आपण करू शकतो, तो आश्रय ज्यांनी मनापासून घेतला, ते वैकुंठाला जातात हे त्याच्यात निश्चित आहे.
आता विश्वामध्ये हे जे काही चैतन्य भरून राहिलेलं आहे, सतत हालचालींना प्रेरणा दिलेली आहे, त्या निराकार तत्त्वाची आराधना आणि पूजन आपल्याला करता येत नाही. कारण त्याला आकार नाही. म्हणून वेदव्यासांनी निराकार तत्त्वाला मूळ आकार दिला. प्रत्येक पुराणातलं जे इष्ट दैवत आहे त्या दैवताला आकार देण्याचा प्रयत्न केला. उदाहरणार्थ, विष्णुपुराणात विष्णूला आकार देण्याचा प्रयत्न केला. शिवपुराणात शिवाला आकार देण्याचा प्रयत्न केला, किंवा देवीपुराणात देवीला आकार देण्याचा प्रयत्न केला.मग त्यांना जसं वाटलं तसे आकार त्यांनी दिले. त्यानंतर ते आकार अनेक प्रमाणात बदलतही गेले. पण त्यातलं मूळ तत्त्व मात्र कायम राहिलं. पण त्या मूळ तत्त्वाकडे सामान्य भक्तांचं दुर्लक्ष होतं राहिलं. ही त्याच्यातली दुर्दैवाची गोष्ट आहे. वेदव्यासांनी भक्तीसाठी, उपासनेसाठी जी काही विविध आकारांची निर्मिती केली आणि त्या आकारामध्ये गूढ असे रंग भरले, त्या गूढ वाटणाऱ्या रंगात नंतरच्या काळामध्ये आपल्या आवडीनिवडीमुळे थोडीशी सरमिसळ झाली. हे सगळ्या प्रतिमांचंही झालेलं आहे. ज्यांनी त्यांनी आपल्या आवडीप्रमाणे प्रतिमा निर्माण केल्या. अर्थात त्याच्यात चुकीचं काहीच नाही. त्याला त्या प्रतिमेमध्ये ज्या गोष्टीची कमतरता भासली तशी त्याने ती भरून काढली. तसंच सगळ्या व्रतवैकल्यांचंही झालंय. व्रतांमध्ये एकादशीच्या व्रताचासुद्धा तोच प्रकार झाला. मूळ जी साधना किंवा जे तप म्हणून सांगितलेलं आहे ते बाजूला राहिलं आणि एकादशीनिमित्त छानपैकी साबुदाण्याचे वडे बनायला लागले!
अरे, पण आज तर निर्जला एकादशी आहे. निर्जला म्हणजे काय? की पाणीसुद्धा प्यायचं नाही! आता हे सगळं कशाकरता निर्माण केलं? तर बघा,‘उपवास’ या शब्दात ‘उप’ याचा अर्थ जवळ, खाली बसणं. जसं उपनिषद हा शब्द आहे, तसाच उपवास हा शब्द आहे. आता कोणाच्या जवळ बसणं? आपलं जे आराध्य दैवत आहे, जे इष्ट दैवत आहे, जे सद्गुरुरूप आहे, जे ईश्वररूप आहे, जे ब्रह्मरूप आहे आणि जे चिरंतन असं तत्त्व आहे, त्या तत्त्वाच्या जवळ निवास करणं होय. मग हा निवास चोवीस तास किंवा त्याच्यापेक्षा जास्त, छत्तीस तास म्हणा, एवढा वेळ निवास करणं अपेक्षित आहे.
त्या दिवशी महत्त्वाचं असं आहे की, तृष्णेचा मात्र त्याग करायला सांगितला आहे. म्हणून ती निर्जला आहे. आपल्याला सतत जी तहान लागलेली आहे, सकाळी उठल्यापासून रात्री निजेपर्यंत आपला सतत जो बुभुक्षितपणा चालू असतो, त्याच्यात सगळ्यात मोठा बुभुक्षितपणा हा अहंकाराचा असतो. तो अहंकार एवढा पराकोटीचा असतो की त्या तृष्णेचा त्याग आपल्याला करताच येत नाही. ह्या अहंकारामधले जे उपप्रकार आहेत, त्यात आपण जीवनामध्ये काय काय केलं, आजपर्यंत कसं कोणाला वाईट म्हटलं नाही, सगळ्याचं गुणगान केलं, कोणावरही अन्याय केला नाही, कधीही पातक केलं नाही, किंवा अमुक एक प्रकारचं दान केलं, किंवा आणखी काय पुण्य केलं असेल, नमस्कार-चमत्कार केले असतील, त्या सगळ्याचा जो उल्लेख बोलण्या-चालण्यातून, कृतीतून, प्रत्येक मिनिटाला होत असतो, त्या सगळ्याला ‘तृष्णा’ असं म्हटलेलं आहे. लोकांनी मला चांगलं म्हणावं याची किती तहान आपल्यामध्ये आहे हे प्रत्येकाने शोधावं. किंबहुना ही तहान सतत आपल्याला लागलेलीच असते. ह्या तहानेचासुद्धा त्याग करायला लागतो. असा त्याग केल्यानंतर आपण महाविष्णुच्या त्या प्रमुख अशा तत्त्वापाशी निवास करावा. ‘कदाचित त्या महाविष्णुनं प्रेरणा दिल्यामुळं माझ्या हातून हे घडलं. जे काही श्रेय असेल ते त्या ईश्वरीतत्त्वाचं आहे,त्या सद्गुरुतत्त्वाचं आहे. माझं श्रेय काहीच नाही. माझ्या हातून घडलं. त्या गोष्टीसाठी माझं निमित्त जे कुठे निर्माण केलं गेलं हेच माझं केवढं भाग्य आहे’ अस्म जेव्हा मनापासून होतं,तेव्हा त्याच्या पलीकडे दुसरी तृष्णा काहीच असत नाही. बाकी ज्या ज्या तृष्णा लागलेल्या असतात, त्यासुद्धा त्याच्या पुढे गौण आहेत. मग एकदा त्याच्यावर विजय मिळवता आला की, पुढच्या ज्या भौतिक गोष्टींच्या तृष्णा असतात किंवा प्रत्येक व्यक्तिमत्त्वाप्रमाणे निरनिराळ्या इच्छांचे डोंगर आपण सकाळी उठल्यापासून बनवत असतो, त्या सगळ्या तृष्णांचा निदान निर्जला एकादशीच्या दिवशी तरी त्याग करून भगवान महाविष्णुंपाशी निवास करायला सांगितलेला आहे. बाकीची तृष्णा काहीही नाही. हे सगळ्यात महत्त्वाचं सार ह्या निर्जला एकादशीचं आहे.
तृष्णेचा त्याग हा महत्त्वाचा भाग आहेच. पण त्याच्याबरोबरच ‘अमृत तत्त्वाची प्राप्ती’ हे आणखी एक महत्त्वाचं सार ह्या एकादशीच्या व्रताचं आहे. अमृत म्हणजे काय?अ अधिक मृत. म्हणजेच ज्याला मरणच नाही ते अमृत. मरण नाही म्हणजे काय? तर अमर असणं. आपल्या आत्म्याला कधीच मरण नसतं. मरतो तो देह, मरतो तो आत्मा नव्हे! हे ज्ञान होणं त्याला आत्मज्ञान असं म्हटलंय. त्या आत्मज्ञानाची प्राप्ती म्हणजे अमृत तत्त्वाची प्राप्ती होय. अ-मृत तत्त्व आणि त्याची प्राप्ती. हे निर्जला एकादशीचं अंतिम ध्येय सांगितलं आहे. हे जे अमृत आपल्याला पाहिजे त्या अमृतप्राप्तीचा क्रम कसा आहे हेही त्यांनी सांगून टाकलं आहे. त्याच्या संबंधी ऋग्वेदामध्ये अनेक ऋचा आहेत, यजुर्वेदामध्ये अनेक मंत्र दिलेले आहेत आणि त्या ऋचांमध्ये, त्या मंत्रांमध्ये, सर्व कामना पूर्ण करणाऱ्या महाविष्णुची प्राप्ती कशा पद्धतीनं होऊ शकेल हे सांगितलं आहे. याज्ञवल्क्य मुनींना त्यांच्या अतिशय विद्वान, विदुषी पत्नीनं प्रश्न विचारला की, “मरणोन्मुख व्यक्तींनी कोणत्या मंत्राचं ध्यान करावं?” मग तिने प्रतीक विचारात घेतलं नाही . त्यावर याज्ञवल्क्यांनी जे उत्तर दिलंय ते उत्तर बृहदारण्यक उपनिषदामध्ये आहे, आपण ही वाक्यं सगळ्यांनी ऐकलेली असतील किंवा फलकावर लावलेली बघितलीही असतील. एक घोषवाक्य म्हणून किंवा आजचा सुविचार म्हणून कदाचित लिहिलेलं वाचलं असेल. ते ह्या निर्जला एकादशीच्या निमित्तानं महत्त्वाचं आहे. तो मंत्र किंवा ते वाक्य म्हणजे -
ॐ असतो मा सद्गमय | तमसो मा ज्योतिर्गमय | मृत्योर्मामृतं गमय ||
मरणोन्मुख माणसानं ह्या मंत्राचा सतत पाठपुरावा करणं आवश्यक आहे. दुसऱ्या कुठल्या मंत्राची आवश्यकता नाही. तर ह्या तीन वाक्यांचा पाठपुरावा त्यांनी करायला पाहिजे, म्हणजे त्याला प्रकाशाचा मार्ग दिसेल. असं त्याचं उत्तर याज्ञवल्क्यांनी देऊन टाकलंय. ‘तमसो मा ज्योतिर्गमय’ जे आहे ते ह्या दिवशी बरोबर व्हायला पाहिजे.
बघा, एक उपमा आपल्याला सांगतो. एका झाडाला एक ढोली होती आणि त्या ढोलीला, जसं झाडाला छिद्र असतात तसं मोठं छिद्र होतं. एक पक्षी त्या छिद्रामध्ये घरटं करण्याचा प्रयत्न करत होता. आता ते छिद्र मुळापासून वरच्या अंगापर्यंत एवढं मोठं होतं की, पक्ष्यानं काडी टाकली रे टाकली की ती त्या झाडाच्या ढोलीमध्ये पार खालपर्यंत जायची. त्यामुळे त्याचं घरटं काही वाढेना. आता मनुष्यांप्रमाणे त्या पक्ष्याला काही इंजिनियरिंगचं किंवा आर्कीटेक्टचरचं ज्ञान नव्हतं. एक सत्पुरुष सकाळपासून ते सगळं बघत होता की, तो पक्षी एक एक काडी आणतोय आणि त्या झाडाच्या ढोलीमध्ये टाकतोय, पण त्याचं घरटं काही बनत नाही कारण ती काडी खोलवर जातेय. तिथे त्या काडीला साठायला आधार नाही, त्यामुळे ते घरटं तयार होत नाही. तो पक्षी उडून गेल्यानंतर थोड्या वेळानं हा सत्पुरुष काय करतो, त्या ढोलीच्या लांबी आणि रुंदीला पुरून उरेल अशा दोन काड्या फक्त आतमध्ये टाकतो. एक उभी टाकतो आणि एक आडवी टाकतो. मग थोड्यावेळानं काय होतं की, पक्ष्यानं एक एक काडी आणल्यानंतर काहीतरी काड्या त्या मूळ दोन काड्यांच्या आधारे वर वर यायला सुरुवात होते. कारण त्यांना आधार मिळतो आणि त्याचं जे घरटं आहे ते तयार व्हायला सुरुवात होते. म्हणजे काय? तर त्या पक्ष्याचे श्रम यशस्वी व्हायला लागतात. त्याचप्रमाणे अल्पज्ञ किंवा अहंकारी व्यक्तीला सुद्धा यश मिळवण्यासाठी आश्रयाची गरज असते आणि तो सगळ्यात मोठा आश्रय हा महाविष्णुचा असतो. कारण तो पालक आहे हो. जसं आईला आपल्या पाल्याचं,आपल्या मुलाचं किंवा मुलीचं खरं कल्याण व्हावं असंच वाटत असतं तसंच महाविष्णुला काय किंवा सद्गुरूंना काय, आपल्या प्रत्येक भक्ताचं,प्रत्येक शिष्याचं खरं कल्याण व्हावं असंच वाटत असतं. पण ते काही नाही ‘मला ही अमुक गोष्ट पाहिजे,’ असं जेव्हा भक्त किंवा शिष्य म्हणतो त्यावेळी सद्गुरुंना असं वाटत असतं की मूळ तात्पर्याकडे लक्ष देऊन स्वत:चं खरं कल्याण साधून घ्यावं. पण तसं होताना दिसत नाही. हवी ती गोष्ट भक्ताला योग्य वेळेला मिळतेही पण त्याच्यासाठी ती खरी कल्याणकारी नसते. त्यातून त्याला फक्त तात्पुरता आनंद प्राप्त होतो एवढंच. मग खोटं कल्याण म्हणजे काय?तर ‘महाविष्णुचा आश्रय’ म्हणजे खरं कल्याण आहे. त्या अज्ञानी पक्ष्याप्रमाणे आपल्याला जर कोणी आधार दिला तर आपलं जे आध्यात्मिक घरटं आहे ते बरोबर बांधलं जातं. त्या काड्या एकावर एक नीट राहतात. त्या नष्ट होत नाहीत. खोलवर जात नाहीत आणि त्या आधारे आपण आपलं अध्यात्मातलं काम पूर्ण करू शकतो. मग काही दिवसांनी कदाचित त्या शिष्याला, किंवा त्या पक्ष्याला गर्व होतो आणि तो पक्षी काय सांगतो की, ‘हे बघा, मी हे घरटं बांधलं ! पण कोणीतरी ह्या दोन काड्या ठेवल्या आणि मग त्याच्यावर हे घरटं उभं राहिलं आहे, ह्याचं ज्ञान त्याला नसतं. म्हणून तो सांगतो की नाही मीच बांधलंय म्हणून. हे ज्ञान महाविष्णु अगोदरच करून देतो की, ‘अरे तू काही केलं नाहीयेस हे लक्षात ठेव. कोणीतरी येऊन केलंय आणि त्याच्यामुळे तुझं घरटं उभं राहिलंय.’ पण त्याच्या ह्या अहंकाराचा त्याग जोपर्यंत होत नाही तोपर्यंत ते साध्य होत नाही. त्याचप्रमाणे ह्या विश्वाच्या रचनेचा आधार, जगदाधार तो म्हणजे महाविष्णु! ह्या विष्णुतत्त्वाचं ज्ञान आपल्याला निर्जला एकादशीच्या निमित्तानं करून घेता आलं पाहिजे. हरि ओम. ”
नैवेद्यार्पण -सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली.उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम –पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व गर्भ संस्कार घेण्यात आले. दुपारच्या सत्रात बालसंस्कारवर्ग होऊ शकले नाहीत,मोफत वैद्यकीय समुपदेशनआणिबालक-पालकसमुपदेशनहेउपक्रमसुरू झाले.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवी सरस्वती मतिप्रदे...’ हा सरस्वती मंत्र तीन वेळा मुलांकडून म्हणवून घेतला आणि ११ वेळा ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| ह्या मंत्राचे पठण करत त्यांच्याकरवी यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करवण्यात आला.
भोजनोत्तर दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा हे नामस्मरण घेण्यात आलं.
सामूहिक आवर्तनं– विष्णूसहस्रनामाच्या सामूहिक पठणासोबत प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं हवन झालं.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस श्रीदेवतेच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञात भक्तांनी केलेली जप संख्या एक कोटीच्या वर नोंदवण्यात आली.
तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं चौथं नामस्मरण परेल येथे, पाचवं नामस्मरण बदलापूर पूर्व येथे आणि सहावं नामस्मरण ठाणे पूर्व येथील भक्ताच्या घरी संपन्न झालं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या सेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसे, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
जगन्मातेच्या आणि श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं श्रीदुर्गा सप्तशती स्वाहाकार उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या - दि. १२ नोव्हेंबर २०२२ – दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगानं यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणं, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. तसंच दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीविष्णू यज्ञ– दि. १३ ऑक्टोबर २०२२ - यादिवशी सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
विशेष – पहिल्या सत्रात परमपूज्य बापट गुरुजी लिखित (अ)घोरकष्टोद्धरण स्तोत्र ह्या इंग्रजी भाषेतील ग्रंथाच्या सुधारित आवृत्तीचे ई-बुक प्रकाशित करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. याप्रसंगी सामूहिक मंत्रपठणामध्ये श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, || नमो गुरवे वासुदेवाय || आणि श्रीगायत्री या दोन्ही सिद्ध मंत्रांचं प्रत्येकी ५४ वेळा पठण आणि हवन घेण्यात आलं. त्यानंतर श्रीसूक्त, लक्ष्मी सूक्त, पुरुषसूक्त, विष्णूसूक्त आणि श्रीविष्णू सहस्रनामाचं पठण झालं. त्यानंतर सामूहिक हवनाला सुरुवात झाली. त्याचबरोबर श्रीमहाविष्णूच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीदेवतेच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या मानसपूजेचं पूर्वध्वनिमुद्रण लावण्यात आलं, त्यावेळी श्रीसद्गुरुंनी श्रीमहाविष्णूंची मानसपूजा सर्वांकडून करवून घेतली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या आणि लगेचच श्रीसद्गुरुंच्यापूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्वसाधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – १२-०६-२०११ श्रीगुरुपरंपरा आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण करून श्रीविष्णू यज्ञाच्यानिमित्तानं श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून ‘पुरुषसुक्तातील विराट पुरूष : महाविष्णू आणि निर्जला एकादशी’ विषयावर विवेचन केलं. ते म्हणाले, “आज निर्जला एकादशी आहे. पुरूषसुक्तामध्ये, अमृत प्राप्तीच्या ज्या पाच पायऱ्या सांगितल्या आहेत, त्या पायऱ्या म्हणजे पुरूषसूक्ताचं सगळ्यात महत्त्वाचं फळ आहे. त्या पाच पायऱ्या सांगतांना विराट अशा महाविष्णूरुपी पुरुषाचं वर्णन पुरुषसूक्तकारांनी केलं आहे. आता हा जो विराट पुरूष त्याच्यामध्ये वर्णन केलेला आहे, तो, सहस्रशीर्षा, म्हणजे हजार शीर असलेला,सहस्राक्ष, हजारो डोळे असलेला आणि सहस्रपात असा त्यांनी वर्णन केला आहे. म्हणजे खरोखरच त्या महाविष्णुला हजार डोकी, हजार डोळे, किंवा इतर इंद्रिय हात त्या प्रमाणामध्ये होते असं काही आहे का? तर नाही. हे जे वर्णन आहे ना, ते प्रतीकात्मक केलेलं आहे. तो सृष्टीचा पालक आहे हे त्यात सगळ्यात महत्त्वाचं आहे. ह्या शब्दांचा खरा अर्थ ‘समष्टी रूप’ असा आहे. समष्टी रूप ह्याचा अर्थ काय? अहो, आपल्या प्रत्येकामध्ये महाविष्णू आहे. प्रत्येक जीवामध्ये महाविष्णू आहे. प्रत्येक जीवाचे इंद्रिय, डोळे, त्याचं शीर हे सगळं महाविष्णूचंच आहे. दुर्दैवानं आपल्याला त्याची जाणीव नाही एवढंच. त्या दृष्टीकोनातून पुरूषसुक्तकारांनी त्याचं समष्टी रूप वर्णन केलेलं आहे. जे एकच तत्त्व,.. परमात्मतत्त्व,.. ब्रह्मतत्त्व हे स्वतःला सत्व, रज आणि तम अशा त्रिगुण वैभवानं आपल्यातील अव्यक्त तत्त्वाला व्यक्त करू शकतं,म्हणजे जे मुळात अव्यक्त आहे,अशा तत्त्वाला व्यक्त करण्याचा प्रयत्न पुरुषसूक्तकारांनी केला आहे, असंच म्हणावं लागेल. कारण तो प्रयत्नसुद्धा शंभर टक्के यशस्वी होतोय का? नाही होऊ शकणार. गीतेचा झाला नाही. कुठल्याही धर्मग्रंथाचा असा प्रयत्न पूर्ण यशस्वी झालेला नाही. पण त्या ब्रह्माचं वर्णन करताना जे काही ग्रंथकार काहीसे जवळ गेलेले आढळले, त्यातलं एक हे पुरूषसुक्त आहे.
आता पुरूषसूक्तातील हा विराट असा पुरूष म्हणजेच परमात्मतत्त्व, ते ह्या सबंध विश्वाच्या आधारे व्यक्त झालेलं आहे. आपण म्हणतो की ‘तो वैकुंठाला गेला!’.... मग सामान्यपणे जेव्हा आपण म्हणतो की ‘तो वैकुंठाला गेला’, तेव्हा त्याच्यातलं जे परमात्मतत्त्व आहे ते कुठंतरी वैकुंठाला जाणं तिथे अपेक्षित असतं. पण मनुष्य ते मूळ तत्त्व विसरून जाऊन वर्णन करतो की ‘वैकुंठाला गेला.’ पण खरोखरीचा तो वैकुंठाला जाईलच किंवा गेलाच असेल असं सांगता येत नाही. तो कदाचित आणखी कुठे गेला असेल. आपल्याकडे अनंत कोटी ब्रह्मांडांचं वर्णन आहे. त्यापैकी तो कोठेही जाऊ शकतो. तर ज्याचा आश्रय केल्यानंतर मनुष्य खरोखर वैकुंठात जाण्याची शक्यता आहे, ते महाविष्णूचं स्थान आहे, असं पुरूषसुक्तकार म्हणतात आणि त्यालाच ‘वैकुंठ’ असं म्हटलेलं आहे. ज्या तत्त्वाचा आश्रय या मृत्यूलोकात असताना आपण करू शकतो, तो आश्रय ज्यांनी मनापासून घेतला, ते वैकुंठाला जातात हे त्याच्यात निश्चित आहे.
आता विश्वामध्ये हे जे काही चैतन्य भरून राहिलेलं आहे, सतत हालचालींना प्रेरणा दिलेली आहे, त्या निराकार तत्त्वाची आराधना आणि पूजन आपल्याला करता येत नाही. कारण त्याला आकार नाही. म्हणून वेदव्यासांनी निराकार तत्त्वाला मूळ आकार दिला. प्रत्येक पुराणातलं जे इष्ट दैवत आहे त्या दैवताला आकार देण्याचा प्रयत्न केला. उदाहरणार्थ, विष्णुपुराणात विष्णूला आकार देण्याचा प्रयत्न केला. शिवपुराणात शिवाला आकार देण्याचा प्रयत्न केला, किंवा देवीपुराणात देवीला आकार देण्याचा प्रयत्न केला.मग त्यांना जसं वाटलं तसे आकार त्यांनी दिले. त्यानंतर ते आकार अनेक प्रमाणात बदलतही गेले. पण त्यातलं मूळ तत्त्व मात्र कायम राहिलं. पण त्या मूळ तत्त्वाकडे सामान्य भक्तांचं दुर्लक्ष होतं राहिलं. ही त्याच्यातली दुर्दैवाची गोष्ट आहे. वेदव्यासांनी भक्तीसाठी, उपासनेसाठी जी काही विविध आकारांची निर्मिती केली आणि त्या आकारामध्ये गूढ असे रंग भरले, त्या गूढ वाटणाऱ्या रंगात नंतरच्या काळामध्ये आपल्या आवडीनिवडीमुळे थोडीशी सरमिसळ झाली. हे सगळ्या प्रतिमांचंही झालेलं आहे. ज्यांनी त्यांनी आपल्या आवडीप्रमाणे प्रतिमा निर्माण केल्या. अर्थात त्याच्यात चुकीचं काहीच नाही. त्याला त्या प्रतिमेमध्ये ज्या गोष्टीची कमतरता भासली तशी त्याने ती भरून काढली. तसंच सगळ्या व्रतवैकल्यांचंही झालंय. व्रतांमध्ये एकादशीच्या व्रताचासुद्धा तोच प्रकार झाला. मूळ जी साधना किंवा जे तप म्हणून सांगितलेलं आहे ते बाजूला राहिलं आणि एकादशीनिमित्त छानपैकी साबुदाण्याचे वडे बनायला लागले!
अरे, पण आज तर निर्जला एकादशी आहे. निर्जला म्हणजे काय? की पाणीसुद्धा प्यायचं नाही! आता हे सगळं कशाकरता निर्माण केलं? तर बघा,‘उपवास’ या शब्दात ‘उप’ याचा अर्थ जवळ, खाली बसणं. जसं उपनिषद हा शब्द आहे, तसाच उपवास हा शब्द आहे. आता कोणाच्या जवळ बसणं? आपलं जे आराध्य दैवत आहे, जे इष्ट दैवत आहे, जे सद्गुरुरूप आहे, जे ईश्वररूप आहे, जे ब्रह्मरूप आहे आणि जे चिरंतन असं तत्त्व आहे, त्या तत्त्वाच्या जवळ निवास करणं होय. मग हा निवास चोवीस तास किंवा त्याच्यापेक्षा जास्त, छत्तीस तास म्हणा, एवढा वेळ निवास करणं अपेक्षित आहे.
त्या दिवशी महत्त्वाचं असं आहे की, तृष्णेचा मात्र त्याग करायला सांगितला आहे. म्हणून ती निर्जला आहे. आपल्याला सतत जी तहान लागलेली आहे, सकाळी उठल्यापासून रात्री निजेपर्यंत आपला सतत जो बुभुक्षितपणा चालू असतो, त्याच्यात सगळ्यात मोठा बुभुक्षितपणा हा अहंकाराचा असतो. तो अहंकार एवढा पराकोटीचा असतो की त्या तृष्णेचा त्याग आपल्याला करताच येत नाही. ह्या अहंकारामधले जे उपप्रकार आहेत, त्यात आपण जीवनामध्ये काय काय केलं, आजपर्यंत कसं कोणाला वाईट म्हटलं नाही, सगळ्याचं गुणगान केलं, कोणावरही अन्याय केला नाही, कधीही पातक केलं नाही, किंवा अमुक एक प्रकारचं दान केलं, किंवा आणखी काय पुण्य केलं असेल, नमस्कार-चमत्कार केले असतील, त्या सगळ्याचा जो उल्लेख बोलण्या-चालण्यातून, कृतीतून, प्रत्येक मिनिटाला होत असतो, त्या सगळ्याला ‘तृष्णा’ असं म्हटलेलं आहे. लोकांनी मला चांगलं म्हणावं याची किती तहान आपल्यामध्ये आहे हे प्रत्येकाने शोधावं. किंबहुना ही तहान सतत आपल्याला लागलेलीच असते. ह्या तहानेचासुद्धा त्याग करायला लागतो. असा त्याग केल्यानंतर आपण महाविष्णुच्या त्या प्रमुख अशा तत्त्वापाशी निवास करावा. ‘कदाचित त्या महाविष्णुनं प्रेरणा दिल्यामुळं माझ्या हातून हे घडलं. जे काही श्रेय असेल ते त्या ईश्वरीतत्त्वाचं आहे,त्या सद्गुरुतत्त्वाचं आहे. माझं श्रेय काहीच नाही. माझ्या हातून घडलं. त्या गोष्टीसाठी माझं निमित्त जे कुठे निर्माण केलं गेलं हेच माझं केवढं भाग्य आहे’ अस्म जेव्हा मनापासून होतं,तेव्हा त्याच्या पलीकडे दुसरी तृष्णा काहीच असत नाही. बाकी ज्या ज्या तृष्णा लागलेल्या असतात, त्यासुद्धा त्याच्या पुढे गौण आहेत. मग एकदा त्याच्यावर विजय मिळवता आला की, पुढच्या ज्या भौतिक गोष्टींच्या तृष्णा असतात किंवा प्रत्येक व्यक्तिमत्त्वाप्रमाणे निरनिराळ्या इच्छांचे डोंगर आपण सकाळी उठल्यापासून बनवत असतो, त्या सगळ्या तृष्णांचा निदान निर्जला एकादशीच्या दिवशी तरी त्याग करून भगवान महाविष्णुंपाशी निवास करायला सांगितलेला आहे. बाकीची तृष्णा काहीही नाही. हे सगळ्यात महत्त्वाचं सार ह्या निर्जला एकादशीचं आहे.
तृष्णेचा त्याग हा महत्त्वाचा भाग आहेच. पण त्याच्याबरोबरच ‘अमृत तत्त्वाची प्राप्ती’ हे आणखी एक महत्त्वाचं सार ह्या एकादशीच्या व्रताचं आहे. अमृत म्हणजे काय?अ अधिक मृत. म्हणजेच ज्याला मरणच नाही ते अमृत. मरण नाही म्हणजे काय? तर अमर असणं. आपल्या आत्म्याला कधीच मरण नसतं. मरतो तो देह, मरतो तो आत्मा नव्हे! हे ज्ञान होणं त्याला आत्मज्ञान असं म्हटलंय. त्या आत्मज्ञानाची प्राप्ती म्हणजे अमृत तत्त्वाची प्राप्ती होय. अ-मृत तत्त्व आणि त्याची प्राप्ती. हे निर्जला एकादशीचं अंतिम ध्येय सांगितलं आहे. हे जे अमृत आपल्याला पाहिजे त्या अमृतप्राप्तीचा क्रम कसा आहे हेही त्यांनी सांगून टाकलं आहे. त्याच्या संबंधी ऋग्वेदामध्ये अनेक ऋचा आहेत, यजुर्वेदामध्ये अनेक मंत्र दिलेले आहेत आणि त्या ऋचांमध्ये, त्या मंत्रांमध्ये, सर्व कामना पूर्ण करणाऱ्या महाविष्णुची प्राप्ती कशा पद्धतीनं होऊ शकेल हे सांगितलं आहे. याज्ञवल्क्य मुनींना त्यांच्या अतिशय विद्वान, विदुषी पत्नीनं प्रश्न विचारला की, “मरणोन्मुख व्यक्तींनी कोणत्या मंत्राचं ध्यान करावं?” मग तिने प्रतीक विचारात घेतलं नाही . त्यावर याज्ञवल्क्यांनी जे उत्तर दिलंय ते उत्तर बृहदारण्यक उपनिषदामध्ये आहे, आपण ही वाक्यं सगळ्यांनी ऐकलेली असतील किंवा फलकावर लावलेली बघितलीही असतील. एक घोषवाक्य म्हणून किंवा आजचा सुविचार म्हणून कदाचित लिहिलेलं वाचलं असेल. ते ह्या निर्जला एकादशीच्या निमित्तानं महत्त्वाचं आहे. तो मंत्र किंवा ते वाक्य म्हणजे -
ॐ असतो मा सद्गमय | तमसो मा ज्योतिर्गमय | मृत्योर्मामृतं गमय ||
मरणोन्मुख माणसानं ह्या मंत्राचा सतत पाठपुरावा करणं आवश्यक आहे. दुसऱ्या कुठल्या मंत्राची आवश्यकता नाही. तर ह्या तीन वाक्यांचा पाठपुरावा त्यांनी करायला पाहिजे, म्हणजे त्याला प्रकाशाचा मार्ग दिसेल. असं त्याचं उत्तर याज्ञवल्क्यांनी देऊन टाकलंय. ‘तमसो मा ज्योतिर्गमय’ जे आहे ते ह्या दिवशी बरोबर व्हायला पाहिजे.
बघा, एक उपमा आपल्याला सांगतो. एका झाडाला एक ढोली होती आणि त्या ढोलीला, जसं झाडाला छिद्र असतात तसं मोठं छिद्र होतं. एक पक्षी त्या छिद्रामध्ये घरटं करण्याचा प्रयत्न करत होता. आता ते छिद्र मुळापासून वरच्या अंगापर्यंत एवढं मोठं होतं की, पक्ष्यानं काडी टाकली रे टाकली की ती त्या झाडाच्या ढोलीमध्ये पार खालपर्यंत जायची. त्यामुळे त्याचं घरटं काही वाढेना. आता मनुष्यांप्रमाणे त्या पक्ष्याला काही इंजिनियरिंगचं किंवा आर्कीटेक्टचरचं ज्ञान नव्हतं. एक सत्पुरुष सकाळपासून ते सगळं बघत होता की, तो पक्षी एक एक काडी आणतोय आणि त्या झाडाच्या ढोलीमध्ये टाकतोय, पण त्याचं घरटं काही बनत नाही कारण ती काडी खोलवर जातेय. तिथे त्या काडीला साठायला आधार नाही, त्यामुळे ते घरटं तयार होत नाही. तो पक्षी उडून गेल्यानंतर थोड्या वेळानं हा सत्पुरुष काय करतो, त्या ढोलीच्या लांबी आणि रुंदीला पुरून उरेल अशा दोन काड्या फक्त आतमध्ये टाकतो. एक उभी टाकतो आणि एक आडवी टाकतो. मग थोड्यावेळानं काय होतं की, पक्ष्यानं एक एक काडी आणल्यानंतर काहीतरी काड्या त्या मूळ दोन काड्यांच्या आधारे वर वर यायला सुरुवात होते. कारण त्यांना आधार मिळतो आणि त्याचं जे घरटं आहे ते तयार व्हायला सुरुवात होते. म्हणजे काय? तर त्या पक्ष्याचे श्रम यशस्वी व्हायला लागतात. त्याचप्रमाणे अल्पज्ञ किंवा अहंकारी व्यक्तीला सुद्धा यश मिळवण्यासाठी आश्रयाची गरज असते आणि तो सगळ्यात मोठा आश्रय हा महाविष्णुचा असतो. कारण तो पालक आहे हो. जसं आईला आपल्या पाल्याचं,आपल्या मुलाचं किंवा मुलीचं खरं कल्याण व्हावं असंच वाटत असतं तसंच महाविष्णुला काय किंवा सद्गुरूंना काय, आपल्या प्रत्येक भक्ताचं,प्रत्येक शिष्याचं खरं कल्याण व्हावं असंच वाटत असतं. पण ते काही नाही ‘मला ही अमुक गोष्ट पाहिजे,’ असं जेव्हा भक्त किंवा शिष्य म्हणतो त्यावेळी सद्गुरुंना असं वाटत असतं की मूळ तात्पर्याकडे लक्ष देऊन स्वत:चं खरं कल्याण साधून घ्यावं. पण तसं होताना दिसत नाही. हवी ती गोष्ट भक्ताला योग्य वेळेला मिळतेही पण त्याच्यासाठी ती खरी कल्याणकारी नसते. त्यातून त्याला फक्त तात्पुरता आनंद प्राप्त होतो एवढंच. मग खोटं कल्याण म्हणजे काय?तर ‘महाविष्णुचा आश्रय’ म्हणजे खरं कल्याण आहे. त्या अज्ञानी पक्ष्याप्रमाणे आपल्याला जर कोणी आधार दिला तर आपलं जे आध्यात्मिक घरटं आहे ते बरोबर बांधलं जातं. त्या काड्या एकावर एक नीट राहतात. त्या नष्ट होत नाहीत. खोलवर जात नाहीत आणि त्या आधारे आपण आपलं अध्यात्मातलं काम पूर्ण करू शकतो. मग काही दिवसांनी कदाचित त्या शिष्याला, किंवा त्या पक्ष्याला गर्व होतो आणि तो पक्षी काय सांगतो की, ‘हे बघा, मी हे घरटं बांधलं ! पण कोणीतरी ह्या दोन काड्या ठेवल्या आणि मग त्याच्यावर हे घरटं उभं राहिलं आहे, ह्याचं ज्ञान त्याला नसतं. म्हणून तो सांगतो की नाही मीच बांधलंय म्हणून. हे ज्ञान महाविष्णु अगोदरच करून देतो की, ‘अरे तू काही केलं नाहीयेस हे लक्षात ठेव. कोणीतरी येऊन केलंय आणि त्याच्यामुळे तुझं घरटं उभं राहिलंय.’ पण त्याच्या ह्या अहंकाराचा त्याग जोपर्यंत होत नाही तोपर्यंत ते साध्य होत नाही. त्याचप्रमाणे ह्या विश्वाच्या रचनेचा आधार, जगदाधार तो म्हणजे महाविष्णु! ह्या विष्णुतत्त्वाचं ज्ञान आपल्याला निर्जला एकादशीच्या निमित्तानं करून घेता आलं पाहिजे. हरि ओम. ”
नैवेद्यार्पण -सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली.उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम –पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व गर्भ संस्कार घेण्यात आले. दुपारच्या सत्रात बालसंस्कारवर्ग होऊ शकले नाहीत,मोफत वैद्यकीय समुपदेशनआणिबालक-पालकसमुपदेशनहेउपक्रमसुरू झाले.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवी सरस्वती मतिप्रदे...’ हा सरस्वती मंत्र तीन वेळा मुलांकडून म्हणवून घेतला आणि ११ वेळा ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| ह्या मंत्राचे पठण करत त्यांच्याकरवी यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करवण्यात आला.
भोजनोत्तर दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा हे नामस्मरण घेण्यात आलं.
सामूहिक आवर्तनं– विष्णूसहस्रनामाच्या सामूहिक पठणासोबत प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं हवन झालं.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस श्रीदेवतेच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञात भक्तांनी केलेली जप संख्या एक कोटीच्या वर नोंदवण्यात आली.
तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं चौथं नामस्मरण परेल येथे, पाचवं नामस्मरण बदलापूर पूर्व येथे आणि सहावं नामस्मरण ठाणे पूर्व येथील भक्ताच्या घरी संपन्न झालं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या सेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसे, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
जगन्मातेच्या आणि श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं श्रीदुर्गा सप्तशती स्वाहाकार उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
ब्रह्मलीन परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेनं प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे, दि. ११ डिसेंबर २०२२ या दिवशी ‘गीता गीताई यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता. यज्ञामध्ये संपूर्ण दिवस आचार्य विनोबा भावे रचित गीताईचं सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं.
सामूहिक यज्ञाची पूर्वसंध्या - दि. १० डिसेंबर २०२२ – दुपारपासून यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळी जमा झाली. त्या अनुषंगानं यज्ञ स्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी सजवणं, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी करून संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
गीता गीताई यज्ञ – दि. ११ डिसेंबर २०२२ - यादिवशी सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर सकाळची न्याहारी घेऊन ठिक ९.३० वाजता यजमानांसह सर्वजण पुन्हा उपस्थित झाले.
पूज्य ब्रह्मलीन सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या साक्षीनं आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. याप्रसंगी सामूहिक मंत्रपठणामध्ये श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, || नमो गुरवे वासुदेवाय || आणि श्रीगायत्री या दोन्ही सिद्ध मंत्रांचं प्रत्येकी ५४ वेळा पठण आणि हवन घेण्यात आलं. त्यानंतर पुरुषसूक्त, विष्णूसूक्त आणि गीताईच्या दोन अध्यायांचं पठण आणि पठणासोबत यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. त्याचबरोबर श्रीमहाविष्णूच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीदेवतेच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या श्रीकृष्ण मानसपूजेचं पूर्वध्वनिमुद्रण लावण्यात आलं. तेव्हा सद्गुरु म्हणाले की, २८५ यज्ञांमध्ये प्रथमच ही कृष्णमानसपूजा आपण घेत आहोत आणि श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या मानसपूजेतील उपचारांप्रमाणे सर्वांनी मानसपूजा केली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या आणि लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ११-१२-२००५
गीता गीताई यज्ञाच्या निमित्तानं श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून ‘’श्रीमद् भगवदगीता” विषयावर विवेचन केलं. विवेचनाच्या सुरुवातीला श्री सद्गुरुंनी ज्ञानगुरु स्वामी विज्ञानानंद, श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज व परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात व्यक्ती आणि अज्ञात शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. त्यानंतर सद्गुरु म्हणाले,
“आज गीता जयंती आहे. भगवद्गीतेला नक्की हजार वर्षं झाली ते सांगता येत नाही. कारण त्याची कालगणना करताना विद्वानांमध्ये खूप मतभेद आहेत. पण आपल्याला त्याच्या खोलात शिरायचं कारण नाही. साधारणपणे इसवी सनापूर्वी अडीच ते तीन हजार वर्षं असा कालखंड धरून चाला, पण तरी त्यातही मतभेद आहेत. आता आपल्या समोर जी भगवद्गीता उपलब्ध आहे ती आपण प्रमाण म्हणून धरू शकतो. आपल्याकडे गीतेचे जे भाष्यकार होऊन गेले त्यातले सगळ्यात पहिले भाष्यकार म्हणजे आद्य शंकराचार्य. ह्यांच्या पूर्वी भाष्यकार नव्हते असं नाही पण त्यांनी जी भाष्यं लिहिली ती आज आपल्याकडे उपलब्ध नाहीत. कालौघात ती लुप्त झाली. पण त्यानंतर अठरा हजार भाष्यं भगवद्गीतेवर लिहिली गेली. मराठीतही अगणित आहेत.
आपल्याकडे तत्त्वज्ञानाच्या क्षेत्रात आगम आणि निगम असे दोन भेद सांगितले आहेत. भगवद्गीतेचा काळ, भगवद्गीतेचं स्वरूप आणि भगवद्गीता हा ग्रंथ ज्या मूळ ग्रंथात अंतर्भूत आहे तो ग्रंथ म्हणजे महाभारत. वस्तुत: ह्या महाभारताचं स्वरूप लक्षात घेतलं तर त्याला आगम ग्रंथ असंच म्हणावं लागेल. निगम ग्रंथांमध्ये वेद, उपनिषद, काही आरण्यकं ग्रंथ, ब्राह्मण ग्रंथ ह्यांचा समावेश केला जातो. निगम ग्रंथ समजत नाहीत म्हटल्यानंतर आगम ग्रंथांची रचना झाली. त्यात भक्तीपर भागवत, पुराणं आणि इतर अनेक ग्रंथांचा समावेश आहे. तत्त्वज्ञानाचा अभ्यास करताना मूळ कोणत्या ग्रंथांचा अभ्यास करावा? असा प्रश्न जर कोणी विचारला तर त्यासाठी आपल्याकडे प्रस्थान त्रयींचे ग्रंथ सांगितले आहेत. प्रस्थान त्रयी म्हणजे चार वेद, सुमारे एकशेवीस उपनिषदं आणि भगवद्गीता हे ग्रंथ प्रथम अभ्यासावेत. यात भगवद्गीतेचा क्रमांक वरचा लागतो. भगवद्गीतेला दुसरं नाव आहे ‘हरिगीता’. हरि म्हणजे कृष्ण. कृष्णानं अर्जुनाला सांगितलेली गीता म्हणून तिला हरिगीता असं म्हणतात. त्या हरिगीतेची जयंती म्हणजेच आजची गीता जयंती आहे.
आजच्या तिथीला हजारो वर्षांपूर्वी अतिशय उच्च कोटीचं तत्त्वज्ञान सांगितलं गेलं. कशावरनं हे उच्च कोटीचं तत्त्वज्ञान आहे? असा आपण प्रश्न विचाराल तर ह्याचं मूल्यमापन करताना लक्षात येईल की, जी काही अठरा हजार भाष्यं मी सांगितली, एवढ्या लोकांना गीता भावली, गीता पावली आणि त्या गीतेच्या तत्त्वज्ञानाचा प्रचार आणि प्रसार लोकांपर्यंत व्हावा, असं एवढ्या लोकांना वाटलं. ज्यांच्या जिभेवर सरस्वती वास करत होती अशा विद्वानांनी भाष्यं रचून ती लिहून ठेवली, एवढा भगवद्गीता हा ग्रंथ त्यांना आवडला. ह्याचं कारण म्हणजे ‘सर्वसमावेशकपणा’ हा भगवद्गीतेचा प्रमुख गुण. दुसऱ्या कुठल्याही मार्गांचा तिरस्कार न करता जो काही प्रतिपाद्य विषय ज्या ज्या अध्यायात असेल, त्या त्या प्रतिपाद्य विषयाला अनुसरून त्यात तत्त्वज्ञान सांगितलं आहे. पुढे सगळ्या भाष्यकारांनी त्यांच्या त्यांच्या मार्गाला अनुसरून त्यातल्या अर्थाची थोडी ओढाताण केली. म्हणजे संत ज्ञानेश्वरांनी भक्तीपर रचना केली म्हणून त्याला भावार्थगीता असंही म्हणतात. नंतर भगवद्गीतेवर अनेक भक्तीपर भाष्यं झाली. लोकमान्य टिळकांनी कर्मपर भाष्य केलं, ते म्हणजे ‘गीतारहस्य’ कारण ते स्वत: कर्मयोगी होते आणि त्यांना कर्मयोग आवडत होता. ज्ञानमार्गपर किंवा कर्ममार्गपर असलेली भक्ती ह्या दोन्हींचं विवरण वामन पंडितांनी केलं, ते म्हणजे ‘यथार्थदीपिका’. मराठीतील ही प्रमुख भाष्यं. जिज्ञासूंसाठी एक पुस्तक मी सांगून ठेवतो. त्यांनी ते जरूर बघायला हरकत नाही. डॉ. वि. रा. करंदीकर यांचं ‘भगवद्गीतेचे तीन टीकाकार’. यात या तिन्ही टीकाकारांवर शोध निबंध लिहिला आहे. एका ग्रंथाच्या वाचनानं तिन्ही ग्रंथात काय सांगितलं आहे ते समजून येईल.
आज भगवद्गीता उपलब्ध आहे त्या स्वरूपात आपण स्वीकारू शकतो. ती अतिशय उत्तम आहे. मूळ गीतेचा ढाचा विचारात घेतला तर त्यात जसं भक्तीमार्गपर विवेचन आढळतं, तसं कर्ममार्गपरपण आढळतं आणि तसंच ज्ञानमार्गपरसुद्धा आढळतं. म्हणजे ज्या अध्यायाचा जो प्रतिपाद्य विषय आहे, ते ज्ञान किंवा तो मार्ग श्रेष्ठ आहे असं गीतेनं प्रतिपादन केलं आहे. ह्याचं कारण असं आहे की, ज्याला जो मार्ग आवडतो, त्या मार्गावर त्याची श्रद्धा दृढमूल व्हावी आणि त्याची श्रद्धा त्याच्या मार्गावरनं डळमळीत होऊ नये असा भगवद्गीतेचा निश्चित प्रयत्न दिसतो. मुख्यत: दोनच मार्ग गीतेनं प्रतिपाद्य केले, ते म्हणजे लोकांच्या दोन निष्ठा ज्ञानयोग आणि कर्मयोग. ह्या दोन्हींच्या अंतर्गत असलेला भक्तीयोग हा नंतरच्या काळात उदयाला आला. आता ज्ञानमार्गाचा विचार केला तर श्लोकांमध्ये जो ज्ञान शब्द आहे तो म्हणजे ‘आत्मज्ञान’ हा शब्द असावा. पुस्तकी ज्ञान म्हणजे आत्मज्ञान नव्हे. आत्मज्ञानाशिवाय सर्व व्यर्थ आहे. पण ते होईपर्यंत पुस्तकी ज्ञान जरूर करून घ्यावं. म्हणजे या दोन्ही ज्ञानात फरक आहे. पाप-पुण्याच्या व्याख्या गीतेनं केल्या आणि बारीकसं किल्मिष राहू नये म्हणून त्याचे पुरावेही दिले. भगवद्गीतेमुळं अतिशय सुव्यवस्थित ग्रंथरचना या देशात सुरू झाली. वेदमंत्रांचा जर अभ्यास केला तर तितका व्यवस्थितपणा तिथे आढळून येत नाही. मूळ भाषा शैली दुर्बोध, शिवाय छंदोबद्ध रचना नसल्यामुळं ती आणखी दुर्बोध झाली. पण भगवद्गीतेमध्ये ही त्रुटी काढून टाकण्यात आली. छंदोबद्ध रचना म्हणजे त्यात आपल्याला ताल शोधता येतो, लय शोधता येते आणि कानाला गोड वाटेल अशा पद्धतीनं त्याचं पाठांतरही आपण करू शकतो. ही रचना भगवद्गीतेपासनं साध्य झाली असावी.
तीन प्रकारची कर्मं गीतेनं सांगितली. पहिला सिद्धांत सांगितला की, ‘कर्मानुबन्धीनि मनुष्यलोके’.... म्हणजे कर्मानं प्रत्येक मनुष्य बांधलेला आहे. कर्मांच्या धाग्यांपलीकडे कोणी काही करू शकत नाही. लोकरीचा स्वेटर जसा आपण विणतो तसा आपण कर्माचा स्वेटर विणत असतो. वस्तू असो वास्तू किंवा माणसं असोत, या सर्वांच्या मायेमुळं आपण कर्मबंध निर्माण करत असतो. म्हणजे स्वेटर विणतो आणि इतकी गुंतागुंतीची वीण आपण स्वत:घालतो की ती उसवायची म्हटली तरी ती झटकन उसवली जात नाही. त्याला फार वेळ लागतो किंवा काही जन्म लागतात. हे सिद्धांत भगवद्गीतेनं सर्वप्रथम प्रतिपादित केले.
‘गहना कर्मणो गति:’ , म्हणजे कर्माची गती अतिशय गहन आहे हे देखील गीतेने सूतोवाच केलं. मग सामान्य माणसाच्या मनात जे संभ्रम निर्माण होतात त्याची उत्तरं गीतेनं दिली. एखादा पापी मनुष्य उच्च पदावर पोहोचलेला आढळतो आणि सर्व प्रकारची सुखं त्याच्या पायाशी लोळण घेताना आढळतात. कारण कर्माची गती अतिशय गहन आहे. भगवद्गीता सांगते की, ज्याअर्थी तो उच्च पदावर आहे त्याअर्थी तो लायक आहे. जरी आपल्याला तो लायक वाटत नसला तरी त्याच्या कर्माच्या गतीमुळं तो लायक असतो. कारण तेवढ्या उच्च दर्जाचं उत्तम कर्म त्यानं मागच्या अनेक जन्मात त्यानं केलेलं असतं. त्यामुळे चालू जन्मात त्याला ही अवस्था प्राप्त होते. तत्त्वज्ञानाच्या क्षेत्रात गीतेचा कर्म सिद्धांत जर आपण अमान्य केला तर आपल्या कुठल्याही प्रश्नाचं उत्तर देता येणं शक्य नाही. एकाच कर्म सिद्धांताद्वारे अनेक प्रश्नांची उत्तरं अतिशय व्यवस्थित पद्धतीनं भगवद्गीतेनं देऊन टाकली.
गीतेचा मुख्य प्रतिपाद्य विषय जर विचारात घेतला तर पहिल्यांदा प्रत्येक अध्यायाच्या उपसंहाराचा विचार आपल्याला सर्वप्रथम करावा लागतो. गीतेच्या शेवटी उपसंहार केला की हे चांगल्या प्रकारचं उपनिषद आहे. कृष्णानं अर्जुनाला ही ब्रह्मविद्या सांगितली. ब्रह्मविद्या म्हणजे ब्रह्मशक्तीपर्यंत पोहोचण्याची विद्या. यात पोटभेद आणि पाठभेद आहेत. म्हणजे मला जर भक्ती आवडते तर मी भक्ती करेन, बाकीच्यात काही अर्थ नाही असं कोणी म्हटलं तर ते चुकीचं ठरेल. ब्रह्मविद्या हे ज्ञान, भक्ती आणि कर्म सांगणारं शास्त्र आहे. तसंच योगशास्त्रही सांगितलं. त्यात देहाची आसनं, प्राणायाम आणि प्रत्याहार असं काही गीतेनं सांगितलेलं आढळत नाही. अशा प्रकारचा योग कृष्णाला अपेक्षित नाही. युञ्ज या धातूपासून योग शब्द निर्माण झाला. याचा अर्थ जोडणं. एकमेकांची जेव्हा जोडणी होते तेव्हा युञ्ज धातू वापरला जातो. म्हणून पतंजल योगशास्त्रामध्ये ‘योगी युञ्जित सततम्’ असं समाधीपादात सुरुवातीलाच आलं आहे. म्हणजे योगी हा सतत जोडत असतो. काय? तर आत्मा आणि मन यांची सतत जोडणी तो करत असतो. त्याचं मन हे प्रत्येकवेळेला त्याच्या आत्म्याबरोबर जात असतं. म्हणूनचमनाचे विकार त्या योग्याला बाधत नसतात. हे इथे अपेक्षित आहे आणि हाच अर्थ इथे महत्त्वाचा आहे. या शास्त्राचा अभ्यास करून जर आपण मन आणि आत्म्याची जोडणी करायला लागलो तर ते इच्छित आपल्याला प्राप्त होईल.
दुसरा योग शब्दाचा अर्थ सांगितला की ‘समत्वं योग उच्यते.’ (२ रा अध्याय, ४९ व ५० वा श्लोक) समत्व म्हणजे समता याला ‘योग’ असं म्हणतात. थोडक्यात म्हणजे जेव्हा आपण आपल्या मनामध्ये, आत्म्यामध्ये आणि पर्यायानं देहामध्ये पूर्णपणे समता स्थापन करू तेव्हा त्याला योग असं म्हणतात. लगेच पुढच्या श्लोकात वेगळी व्याख्या सांगितली की ‘योग: कर्मसु कौशलम्’. कर्म करण्याचं कौशल्य म्हणजे योग. दोन्ही व्याख्या एकत्र केल्या तर काय व्याख्या तयर होईल? तर कर्म करण्याचं कौशल्य ज्याला साध्य झालं त्याला समता साध्य होईल. तो योगी म्हणायला हरकत नाही. समता प्रस्थापित होणं हे आयुष्याचं अंतिम लक्ष्य गीतेनं सांगितलं. ही समता विश्व शक्तीशी, ब्रह्म शक्तीशी साधणं अपेक्षित आहे. त्यासाठी ज्ञानमार्ग, कर्ममार्ग आणि भक्तिमार्ग हे तीन मार्ग सांगितले. प्रत्येक गोष्ट निरपेक्ष बुद्धीनं करून ब्रह्मार्पण करत राहणं हे योग: कर्मसु कौशलम् आहे.
गीतेच्या प्रतिपाद्य विषयाचा जर विचार केला तर गीता कशाकरता सांगितली ह्याचा प्रथम विचार व्हायला हवा. शास्त्र म्हणजे कुठल्याही एखाद्या निर्णयाचा किंवा कुठल्याही एखाद्या संशोधनाचा साधक-बाधक परिपूर्ण विचार होऊन त्याचे निकाल असतील, तात्पर्य असतील, ती व्यवस्थित लिहून ठेवून आणि मग ती तात्पर्य लोकांपर्यंत जाहीर करण्याचं काम जेव्हा केलं जातं, तेव्हा त्याला शास्त्र असं संबोधलं जातं. तोपर्यंत ते शास्त्र असू शकत नाही. त्याप्रमाणे, गीता हे योगशास्त्र आहे असं कृष्ण सांगतो. हा कृष्ण-अर्जुन संवाद आहे. त्यातल्या प्रत्येक अध्यायाला नावं दिली गेली आहेत. त्या त्या अध्यायात एकेक विषय कृष्णानं सांगितला. त्यात ज्ञानयोगशास्त्र, कर्मयोगशास्त्र आणि भक्तियोगशास्त्र आहे. आपल्याला जे योग्य वाटेल तो मार्ग धरा आणि त्याचं अनुसरण करा.
गीतेत कर्माचे मुख्य तीन प्रकार प्रतिपादन केले. कर्म म्हणजे कुठल्याही प्रकारची क्रिया. चालू कर्मामध्ये तीन उपभेद विशद केले. ते म्हणजे अकर्म, दुष्कर्म आणि विकर्म. अकर्म म्हणजे काहीही न करता गप्प बसणं. अकर्म करून मनुष्य पुण्य मिळवू शकत नाही असं गीतेनं सांगितलं. कारण गीतेचा तो प्रतिपाद्य विषयच नाही. सदसदविवेकबुद्धीने युद्ध कर असं गीतेचं सांगणं आहे. ‘ऊठ आणि युद्ध कर’ असं कृष्णानं अर्जुनाला सांगितलं. पण तरीही आप्तस्वकीयांना समोर पाहून अर्जुन गलितगात्र झाला. त्याची अस्मिता जागी करण्याचा प्रयत्न कृष्णानं केला, आपलं विराट रूपही त्याला दाखवलं. ब्रह्म म्हणजे मीच आहे नि:संशयपणे माझी भक्ती कर आणि वैश्विक शक्तीला तू भज असंही सांगितलं. पण अर्जुन साशंकतेनं एकामागून एक प्रश्न विचारत राहिला आणि कृष्ण त्याला उत्तर देत राहिला. शेवटी अठराव्या अध्यायात कृष्णानं उपसंहार केला की, ‘सर्वधर्मान परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज’. म्हणजे सर्व धर्मांचा त्याग करून तू मला एकाला शरण ये. म्हणजे अहंकारशून्यत्व सांगितलं. तुला ज्ञान, भक्ती आणि कर्म यापैकी काहीच समजत नाही आणि तुझ्या संशयाचं निराकरण होत नाही तर तू माझ्या शब्दावर विश्वास ठेव. म्हणजे ‘सर्वधर्मान परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज | अहं त्वां सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि मा शुच:||’ तू मला एकाला म्हणजे सद्गुरुला शरण ये, मी तुझी सर्व पापांपासून सुटका करीन. म्हणजे अंतिम ध्येय जे मोक्ष आहे ते प्राप्त होईल. असा प्रथम पुरुषी एकवचनी उल्लेख फक्त भगवद्गीतेत आढळतो. साक्षात ब्रह्मतत्त्वाशी तादात्म्य पावल्यानंतर ती कृष्णाची भूमिका होती. प्रत्येक कर्मानंतर ते कर्म ‘ब्रह्मार्पणमस्तु’ करावं. हाच कर्मयोग आहे. लोकहितार्थ निरपेक्ष बुद्धीनं सत्कर्म करावं. सर्व सोडून देऊन अहंकारशून्यत्व स्थापन करा. हाच भक्तियोग आहे. तो जगद्गुरु रक्षण करणारा आहे आणि पापांपासून सुटका करून देऊन तोच मोक्षाला नेऊन पोहचवेल. गीतेतला छन्दोबद्ध असलेला प्रत्येक श्लोक, प्रत्येक वाक्य, प्रत्येक शब्द हा एक निरनिराळा मंत्र आहे. तो प्रचंड शक्तिशाली असून महाप्रचंड ताकद गीतेमध्ये आहे. आपल्याला आश्चर्य वाटेल की, जर जीवनातल्या विविध अडचणींच्या प्रसंगी जर हे मंत्र अथक परिश्रम करून पारायण करत राहिलो तर ती अडचण काही महिन्यात निवारण होऊ शकेल कारण हे ईश्वरानं सांगितलेले मंत्र आहेत. एकाग्र होऊन सगळ्यातनं अलिप्त राहून आपल्याला ही शक्ती मिळवता आली पाहिजे. त्यासाठी कृष्णाला आपण शरणागत होऊया. हरि ओम. ”
नैवेद्यार्पण - सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व गर्भ संस्कार घेण्यात आले. दुपारच्या सत्रात बाल संस्कार वर्ग होऊ शकले नाहीत, मोफत वैद्यकीय समुपदेशन आणि बालक-पालक समुपदेशन हे उपक्रम सुरू झाले.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवी सरस्वती मतिप्रदे...’ हा सरस्वती मंत्र तीन वेळा मुलांकडून म्हणवून घेतला आणि ११ वेळा ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| ह्या मंत्राचे पठण करत त्यांच्याकरवी यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करवण्यात आला.
भोजनोत्तर ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’ हे नामस्मरण घेण्यात आलं.
सामूहिक आवर्तनं – यानंतर गीताईच्या उर्वरित अध्यायांच्या सामूहिक पठणासोबत प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमानं त्यांच्याकडून हवन करवून घेण्यात आलं.
पूर्णाहुती – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना उपस्थित साधकांवर, संपूर्ण दिवस श्रीदेवतेच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण करण्यात आलं.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञात भक्तांनी केलेली जप संख्या एक कोटीच्या वर नोंदवण्यात आली.
तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं सातवं नामस्मरण कल्याण पूर्व येथील भक्ताच्या घरी संपन्न झालं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या सेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसे, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं गीता गीताई यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
Close x
श्रीगणेश यज्ञ अहवाल - यज्ञ क्रमांक ४४८
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजीयांच्या प्रेरणेने पौष कृष्ण पक्ष द्वितीया, दि. ०८ जानेवारी २०२३ या दिवशी ‘श्रीगणेश यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता.
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येलादुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. त्यानंतर संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीगणेश यज्ञ– सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु ब्रम्हलीन श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचे आणि दशदिशांचे पूजन केले. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आले. याप्रसंगी || नमो गुरवे वासुदेवाय || आणि श्रीगायत्री या दोन्ही सिद्धमंत्रांचं प्रत्येकी ५४ वेळा सामूहिक पठण आणि हवन तसेच सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, ब्रह्मणस्पती सूक्त आणि श्रीगणपती अथर्वशीर्षाचे हवनासहित एक आवर्तन घेण्यात आलं. त्याचबरोबर रक्तवर्णी श्रीगणेशाच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीगणेशाच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. त्याच दरम्यान स्वयंसेवकांनी बंधूंना समिधांचे वाटप केले. यजमानांकरवी घेतलेले हवनसत्र संपल्यानंतर प्रथम बंधूंकडून श्रीगणपती अथर्वशीर्षाचे सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आले. यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या श्रीगणेश मानसपूजेतील उपचारांप्रमाणे सर्वांनी मानसपूजा केली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या आणि लगेचच श्रीसद्गुरुंच्यापूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्वसाधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ०९-०२-२०१४ विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, ज्ञान गुरु स्वामी विज्ञानानंद,आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात व्यक्ती आणि अज्ञात शक्ती यांचे पुण्यस्मरण केले. श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून ‘’ अर्थ-अनर्थ” या विषयावर विवेचन केले. सद्गुरु म्हणाले, “आपल्या देशातील महाराष्ट्र प्रांताचे दैवत म्हणजे पांडुरंग ! हा पांडुरंग म्हणजे पंढरपूरला मूर्तीरूपात उपस्थित आहे तसा तो सर्वत्र आहे. तो साक्षात परब्रह्माचे रूप आहे. परब्रह्म लिंगं भजे पांडुरंगम्. ह्या परब्रह्म रूपाला सगुण साकार रूपात आणणाऱ्या त्याच्या परम भक्ताचं नाव आहे ‘पुंडलिक’. आज पुंडलिकाची पुण्यतिथी आहे. आजचं यज्ञ सत्र पुंडलिकाच्या स्मृतीला अर्पण करणार आहोत. पुंडलिकाची गोष्ट आपल्याला ज्ञात आहेच. त्याने आपल्या आईवडिलांची खूप केली आणि त्यातूनच त्याला ईश्वराची प्राप्ती झाली. पण त्याचे जर पूर्व चरित्र पाहिले तर हे चित्र अगदी उलटं होते. ते भक्ताच्या किंवा साधकाच्या दृष्टीकोनातनं उद्बोधक असंच आहे.
सुरुवातीच्या काळात पुंडलिक हा ईश्वरभक्त किंवा मातृ-पितृ भक्त अजिबात नव्हता. तो गृहस्थी होता. सामान्य गृहस्थ जीवन जगत होता. पण पत्नीच्या आणि आईवडिलांच्या इच्छेमुळे तो त्यांना काशी यात्रेला घेऊन गेला. काशीला त्याची भेट संत रोहीदासांशी झाली. त्यामुळे त्याला जे पारमार्थिक अनुभव आले आणि त्याच्या जीवनात ज्या घटना घडल्या त्यामुळे त्याला उपरती झाली. एका क्षणात त्याने निश्चय केला आणि आईवडिलांच्या सेवेला तो लागला. रोहीदासांच्या आज्ञेने त्याने रोहीदासांचा अनुग्रह घेतला. रोहिदास चर्मकार समाजातील होते. दिवसभर जोडे शिवायचे आणि विकायचे हा त्यांचा उदरनिर्वाह होता. तरीही ते महान संत होते. त्यांच्या आज्ञेप्रमाणे जी चंद्रभागा आहे जिथे अर्धचंद्राकार वर्णन आहे तिथे त्याने आपला संसार थाटला आणि आईवडिलांची अविरत सेवा केली.
तात्पर्य हेच की, ह्या बहुरंगी आणि बहुढंगी विश्वामध्ये जीवन जगत असताना आपल्याला आयुष्यामध्ये नेमकं काय साध्य करायचं आहे ह्याचे ज्ञान जसे पुंडलीकाला झाले तसे प्रत्येकाला व्हावे, हे त्यात महत्त्वाचे आहे. जसा विचार पुंडलिकाने केला तसा विचार आयुष्यात प्रत्येकाला करता आला पाहिजे. त्याने आईवडिलांच्या जागी परब्रह्म बघितले आणि त्याची सेवा केली. आईवडील हे निमित्त आहेत. प्रत्येकजणआपापल्या परीने आपल्या आयुष्याचा अर्थ शोधत असतो. हा जो अर्थ आहे तो काय आहे? तर आनंद. कोणाला वाटते धन मिळालं की आनंद मिळतो किंवा इतर कशाने आनंद मिळतो. पण ती गोष्ट प्राप्त झाल्यानंतर आपल्याला नक्की जीवनातला अर्थ मिळेल असा खोटा भास प्रत्येकाला होत असतो. पण जो श्रेष्ठतम आनंद कुठल्याही भौतिक गोष्टीपासून कदापि मिळणे शक्य नसते. तो जो मिळणारा आनंद असतो तो टिकाऊ नसतो, शाश्वत नसतो. तो अशाश्वत असतो, काही काळापुरता तो आनंद असतो. मग त्यातली वैगुण्येही लक्षात येतात. त्यामुळे तो त्या वस्तूपासून किंवा व्यक्तीपासून असलेल्या संबंधांमुळे आवडत नाहीसा होतो. ह्याचा अर्थ एवढाच आहे की, जीवनातला हा अर्थ समजून घेताना त्या प्रत्येक अर्थामध्ये अनर्थ काय आहे आणि त्या प्रत्येक अनर्थामधला अर्थ काय आहे हे आपल्याला बरोबर समजून घेता आले पाहिजे. उपरती होण्यासाठी अनर्थातील अर्थ समजला पाहिजे की हा अनर्थ कशामुळे झाला. जीवनाच्या शेवटी मृत्युच्या क्षणाला सामोरे जाताना त्या अनर्थातील अर्थ समजून घेऊन काही उपयोग असतो का? नाही. काहीही उपयोग नसतो. ते ज्ञान जेव्हा अगोदर पचनी पडते की हा अनर्थ ह्याच्यातून निर्माण होणार आहे आणि त्या अनर्थातील अर्थ आपल्याला समजला तर आपण त्याच्या मागे लागत नाही. कारण त्यातला फोलपणा, वैगुण्य आणि कमीपणा समजतो. आपल्याकडे म्हटल्या जाणाऱ्या पूज्य दादा महाराज निंबाळकरांच्याआरतीतल्या पहिल्या कडव्यात एक ओळ आहे, “अर्थ तयातील अनर्थतेचा तूच मला जाणवी”! ह्या वाक्याचा अर्थ नेमका हा आहे.
आपल्या शास्त्र ग्रंथांमध्ये अर्थ म्हणजे धनामुळे होणारे अनर्थ सांगितले आहेत. पण जर आपल्याला अनर्थातील अर्थ कळला तरच ते आपल्याला कळतील, नाहीतर कळणार नाही. अनर्थाचे मूळ कारण अर्थ (धन) आहे हे जेव्हा समजते तेव्हा ते खरे ज्ञान झालेले असते. आपल्या हातूनही जीवनामध्ये चुकीची कृत्ये घडत असतात. म्हणूनच आरतीत ह्या ओळीच्या निमित्ताने प्रार्थना केली आहे. आपल्या हातून जाणतेपणी आणि अजाणतेपणी घडणारे जे अनर्थ आहेत त्या अनर्थातील अर्थ आपल्याला समजावून देणारे तुम्हीच आहात म्हणजे ब्रह्मतत्त्व आहे असे ती आरती सांगते. त्या दृष्टीने आपल्या आयुष्यामध्ये आपण काय गोंधळ घालून ठेवत असतो आणि कोणते अनर्थ आपणच आपल्यासाठी निर्माण करत असतो ते आपण थोडक्यात अवलोकन करण्याचा प्रयत्न करूया.
अर्थ म्हणजे काय? तर सामान्य माणसासमोर ‘धन’ हा एकच अर्थ उभा राहतो. आपल्याकडे कुठल्याही शब्दाचे प्रमाण सांगताना निरुक्तकार सायणाचार्य यांचे संस्कृत निरुक्त प्रमाण मानले जातात. त्यांनी ‘अर्थ’ शब्दाचा काय अर्थ केला आहे ते पाहू. ते म्हणतात, “अर्थ ते शास्त्रेण ज्ञायते इति अर्थ: |” म्हणजे अभिदेय जे पदार्थ जे ध्येय किंवा जो उद्देश आपल्याला आपले वाक्य किंवा कृती ह्याच्यातून अपेक्षित आहे, तो म्हणजे अर्थ. कुठल्याही इच्छेच्या मागे लागून आपण जी काही विवक्षित कृती करतो किंवा बोलतो ते जे अपेक्षित आहे तो म्हणजे अर्थ. अशी व्याख्या सायणाचार्यांनी केली. अगदी बरोबर आहे. कुठल्या तरी इच्छेच्या मागे लागून सतत काही ना काही कृती करत असतो. मग बनवाबनवी करणे, कोणाला झाडावर चढवणे-खाली उतरवणे किंवा आपल्या इच्छापूर्तीच्या आड येणाऱ्या शत्रूंचे शिरकाण करणे वगैरे. हे सगळे विशिष्ट इच्छेच्या मागे लागून कृती करणे किंवा बोलणे आहे म्हणजेच अर्थ आहेत. त्या दृष्टीने धन हापण एक अर्थ आहे. कारण धन मिळवण्याची इच्छा आहे. म्हणून धनासाठी स्वतंत्र व्याख्या केली की, अर्थते याच्यवे: इति अर्थ:| म्हणजे अर्थी लोक किंवा धन प्राप्त करणारे लोक ज्याची इच्छा करतात तो अर्थ होय. ही आपल्या जीवनातली, अवलोकनातली व्याख्या निश्चितपणे प्रत्येकाला समजते. परंतु अर्थ शब्दाची आणखी एक व्याख्या सायणाचार्यांनी नोंदवली आहे. अरणस्थ: इति अर्थ | स्थ म्हणजे स्थित राहणारा. गमन केल्यावर स्थित राहणारा तो अर्थ. म्हणजे अगदी धन हानी झाली तरीसुद्धा धन प्राप्तीची इच्छा शिल्लक राहते आणि तो त्यातला अर्थ आहे. अर्थ शब्दाचा मुख्य अर्थ जो आहे तो म्हणजे मनुष्य सद्य जन्मामध्ये माया कमवतो, निर्माण करतो. त्या मायेतला एक भाग म्हणजे धन गोळा करतो. पण वस्तूबद्दलची, धनाबद्दलची ह्यातली कुठलीही माया त्याच्या बरोबर येऊ शकत नाही. ते सगळं त्याला इथेच सोडावे लागते. म्हणून त्याला इथे अर्थ म्हटलंय. हा एक भाग झाला. दुसरं म्हणजे आवागमन करणारे हे जे शरीर आहे, ह्या जन्मातून त्या जन्मात, आता माणसाचा जन्म झाला तर पुढे पशु जन्म, मग किडा-मुंगीचा जन्म त्याबरोबर विश्वातले इतर पदार्थही असतात. पण त्यातले परब्रह्म तत्त्व, ईश्वरी तत्त्व किंवा आत्मा हा कायमच आहे. हा सगळीकडे कायम असतो आणि सगळीकडे भरून राहिलेला असतो. म्हणून तो एक प्रमुख अर्थ आहे. सगळ्यात मोठे धन म्हणून त्याला ‘परमार्थ’ असे म्हटले आहे. परम अर्थ. ते ब्रह्मतत्त्व, ईश्वरी तत्त्व ओळखणे हा सगळ्यात श्रेष्ठ अर्थ आहे. मग त्याला तुम्ही राम म्हणा, दत्त म्हणा किंवा कोणत्याही शक्तीचे आरोपण करा, हरकत नाही. साधना किंवा भक्ती केल्यानंतर त्या उच्चतम अवस्थेत ते अर्थ प्राप्त होऊ शकतो. तो आर्त प्राप्र्त झाल्यानंतर बाकीच्या सगळ्या अर्थांची किंमत त्याला शून्यवत भासायला लागते. म्हणजे त्या अर्थापुढे, त्या आनंदापुढे त्याला इतर आनंद क्षुल्लक वाटायला लागतात. आपल्या सामान्यांच्या बाबतीत हा महत्त्वाचा अर्थ आहे. म्हणून पहिल्या दशकातल्या नववा समासात बाराव्या ओवीत परब्रह्मावर बोलताना समर्थ रामदासांनी सांगितलं आहे की, जेही शोधूनि पाहिला | त्याचे अर्थ सापडला | येरा असोनि अलभ्य झाला | जन्मोजन्मी || म्हणजे हा अलभ्य आहे. चटकन लाभ होणारा नाही. असा हा अर्थ ज्याला प्राप्त झाला तो सगळ्यातून सुटला. ज्यांनी शोधले त्याला तो अर्थ प्राप्त झाला. न शोधता अर्थ प्राप्त झाला नाही.
आता पुंडलिकाच्या बाबतीत त्याला उपरती झाली इथपर्यंत बरोबर आहे पण त्यानंतर त्याने अर्थ शोधायला सुरूवात केली. त्या अर्थापर्यंत पोहोचण्यासाठी आईवडिलांची शिडी त्याने वापरली आणि तो अर्थ त्याला प्राप्त झाला. पण आपल्या सारख्या सामान्य माणसांना आपल्या जवळ असूनही तशी तीव्र इच्छा न झाल्यामुळे, किंवा तो आनंद, तो अर्थ मूळ ब्रह्मामध्ये न शोधता भौतिक वस्तूंमध्ये, व्यक्तींमध्ये शोधत राहिलो तेव्हा तो प्राप्त होऊ शकला नाही. मग परब्रह्म म्हणतं की तुला वस्तू किंवा व्यक्ती किंवा इतर काही श्रेष्ठ वाटत आहेत तर तुला ते प्राप्त होईल पण मी काही प्राप्त होणार नाही. म्हणजे आपल्या जवळ असूनही ते आपल्याला प्राप्त होणार नाही हा त्यातला महत्त्वाचा अर्थ झाला.
साधक जन्माचे साध्य परमार्थ आहे. ह्याचा अर्थ असा की जन्माचं खरोखरचे सार्थक, आता इथे परत खरोखरचा अर्थ शोधायचा झाला तर जन्माचं खरोखरचं स-अर्थक, सार्थक तो अर्थ प्राप्त झाला तरच होते नाहीतर होत नाही. मग खरोखरचे सार्थक करायचे असेल तर खरोखरच अर्थ साध्य झाला पाहिजे. तो पण असा साधला पाहिजे की तो प्राप्त झाल्यानंतर आणखी काही प्राप्त करायचे शिल्लक उरत नाही. तो म्हणजे एकच परम अर्थ, परमार्थ ! पण ह्या श्रेष्ठ परमार्थाव्यतिरिक्त जे जे काही आहे ते सगळं अनर्थ ह्या शब्दामध्ये येते. जसं, समर्थांनी दासबोधात म्हटलं आहे की अध्यात्मज्ञानाशिवाय जे काही ज्ञान आहे ते सगळं अज्ञान आहे. परमार्थाच्या आड येणाऱ्या जितक्या गोष्टी आहेत त्या सगळ्या अनर्थ होत. अर्थाच्या विपरीत जे जे काही आहे ते सगळं अनर्थ होय. जरी आपण अध्यात्म मार्गात असलो तरी खऱ्या प्रयोजनापासून दूर नेणारे अनेक अर्थ आपल्याकडून सतत घडत असतात. सतत काही ना काही तरी अनर्थ आपण निर्माण करत असतो. आपल्या अध्यात्म ऋषींनी त्याची चार विभागात विभागणी केली आहे.
हरि ओम.
नैवेद्यार्पण –विवेचनानंतर सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली.उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम –पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार घेण्यात आले. दुपारच्या सत्रात मोफत वैद्यकीय समुपदेशनआणिबालक-पालकसमुपदेशनहेउपक्रमसुरू झाले.भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवी सरस्वती मतिप्रदे...’ हा सरस्वती मंत्र तीन वेळा मुलांकडून म्हणवून घेतलाआणि ११ वेळा ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| ह्या मंत्राचे पठण करत त्यांच्याकरवी यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करवण्यात आला.
भोजनोत्तर ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’ हे नामस्मरण घेण्यात आलं.
सामूहिक आवर्तनं– यानंतर अथर्वशीर्षाच्या सामूहिक पठणासोबत प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमाने त्यांच्याकडून हवन करवून घेण्यात आले.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचे उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस श्रीगणेशाच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचे प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आले.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञात भक्तांनी केलेली जप संख्या १,५५,६१७ एवढी नोंदवण्यात आली.
तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं आठवे नामस्मरण ठाणे, कोपरी येथील भक्ताच्या घरी संपन्न झालं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्याने पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या सेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसे, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे वर्ष २०२३ या नवीन इंग्रजी वर्षातील श्रीगणेश यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजीयांच्या प्रेरणेने पौष कृष्ण पक्ष द्वितीया, दि. ०८ जानेवारी २०२३ या दिवशी ‘श्रीगणेश यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता.
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येलादुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. त्यानंतर संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीगणेश यज्ञ– सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु ब्रम्हलीन श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचे आणि दशदिशांचे पूजन केले. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आले. याप्रसंगी || नमो गुरवे वासुदेवाय || आणि श्रीगायत्री या दोन्ही सिद्धमंत्रांचं प्रत्येकी ५४ वेळा सामूहिक पठण आणि हवन तसेच सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, ब्रह्मणस्पती सूक्त आणि श्रीगणपती अथर्वशीर्षाचे हवनासहित एक आवर्तन घेण्यात आलं. त्याचबरोबर रक्तवर्णी श्रीगणेशाच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीगणेशाच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. त्याच दरम्यान स्वयंसेवकांनी बंधूंना समिधांचे वाटप केले. यजमानांकरवी घेतलेले हवनसत्र संपल्यानंतर प्रथम बंधूंकडून श्रीगणपती अथर्वशीर्षाचे सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आले. यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या श्रीगणेश मानसपूजेतील उपचारांप्रमाणे सर्वांनी मानसपूजा केली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या आणि लगेचच श्रीसद्गुरुंच्यापूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्वसाधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ०९-०२-२०१४ विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, ज्ञान गुरु स्वामी विज्ञानानंद,आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात व्यक्ती आणि अज्ञात शक्ती यांचे पुण्यस्मरण केले. श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून ‘’ अर्थ-अनर्थ” या विषयावर विवेचन केले. सद्गुरु म्हणाले, “आपल्या देशातील महाराष्ट्र प्रांताचे दैवत म्हणजे पांडुरंग ! हा पांडुरंग म्हणजे पंढरपूरला मूर्तीरूपात उपस्थित आहे तसा तो सर्वत्र आहे. तो साक्षात परब्रह्माचे रूप आहे. परब्रह्म लिंगं भजे पांडुरंगम्. ह्या परब्रह्म रूपाला सगुण साकार रूपात आणणाऱ्या त्याच्या परम भक्ताचं नाव आहे ‘पुंडलिक’. आज पुंडलिकाची पुण्यतिथी आहे. आजचं यज्ञ सत्र पुंडलिकाच्या स्मृतीला अर्पण करणार आहोत. पुंडलिकाची गोष्ट आपल्याला ज्ञात आहेच. त्याने आपल्या आईवडिलांची खूप केली आणि त्यातूनच त्याला ईश्वराची प्राप्ती झाली. पण त्याचे जर पूर्व चरित्र पाहिले तर हे चित्र अगदी उलटं होते. ते भक्ताच्या किंवा साधकाच्या दृष्टीकोनातनं उद्बोधक असंच आहे.
सुरुवातीच्या काळात पुंडलिक हा ईश्वरभक्त किंवा मातृ-पितृ भक्त अजिबात नव्हता. तो गृहस्थी होता. सामान्य गृहस्थ जीवन जगत होता. पण पत्नीच्या आणि आईवडिलांच्या इच्छेमुळे तो त्यांना काशी यात्रेला घेऊन गेला. काशीला त्याची भेट संत रोहीदासांशी झाली. त्यामुळे त्याला जे पारमार्थिक अनुभव आले आणि त्याच्या जीवनात ज्या घटना घडल्या त्यामुळे त्याला उपरती झाली. एका क्षणात त्याने निश्चय केला आणि आईवडिलांच्या सेवेला तो लागला. रोहीदासांच्या आज्ञेने त्याने रोहीदासांचा अनुग्रह घेतला. रोहिदास चर्मकार समाजातील होते. दिवसभर जोडे शिवायचे आणि विकायचे हा त्यांचा उदरनिर्वाह होता. तरीही ते महान संत होते. त्यांच्या आज्ञेप्रमाणे जी चंद्रभागा आहे जिथे अर्धचंद्राकार वर्णन आहे तिथे त्याने आपला संसार थाटला आणि आईवडिलांची अविरत सेवा केली.
तात्पर्य हेच की, ह्या बहुरंगी आणि बहुढंगी विश्वामध्ये जीवन जगत असताना आपल्याला आयुष्यामध्ये नेमकं काय साध्य करायचं आहे ह्याचे ज्ञान जसे पुंडलीकाला झाले तसे प्रत्येकाला व्हावे, हे त्यात महत्त्वाचे आहे. जसा विचार पुंडलिकाने केला तसा विचार आयुष्यात प्रत्येकाला करता आला पाहिजे. त्याने आईवडिलांच्या जागी परब्रह्म बघितले आणि त्याची सेवा केली. आईवडील हे निमित्त आहेत. प्रत्येकजणआपापल्या परीने आपल्या आयुष्याचा अर्थ शोधत असतो. हा जो अर्थ आहे तो काय आहे? तर आनंद. कोणाला वाटते धन मिळालं की आनंद मिळतो किंवा इतर कशाने आनंद मिळतो. पण ती गोष्ट प्राप्त झाल्यानंतर आपल्याला नक्की जीवनातला अर्थ मिळेल असा खोटा भास प्रत्येकाला होत असतो. पण जो श्रेष्ठतम आनंद कुठल्याही भौतिक गोष्टीपासून कदापि मिळणे शक्य नसते. तो जो मिळणारा आनंद असतो तो टिकाऊ नसतो, शाश्वत नसतो. तो अशाश्वत असतो, काही काळापुरता तो आनंद असतो. मग त्यातली वैगुण्येही लक्षात येतात. त्यामुळे तो त्या वस्तूपासून किंवा व्यक्तीपासून असलेल्या संबंधांमुळे आवडत नाहीसा होतो. ह्याचा अर्थ एवढाच आहे की, जीवनातला हा अर्थ समजून घेताना त्या प्रत्येक अर्थामध्ये अनर्थ काय आहे आणि त्या प्रत्येक अनर्थामधला अर्थ काय आहे हे आपल्याला बरोबर समजून घेता आले पाहिजे. उपरती होण्यासाठी अनर्थातील अर्थ समजला पाहिजे की हा अनर्थ कशामुळे झाला. जीवनाच्या शेवटी मृत्युच्या क्षणाला सामोरे जाताना त्या अनर्थातील अर्थ समजून घेऊन काही उपयोग असतो का? नाही. काहीही उपयोग नसतो. ते ज्ञान जेव्हा अगोदर पचनी पडते की हा अनर्थ ह्याच्यातून निर्माण होणार आहे आणि त्या अनर्थातील अर्थ आपल्याला समजला तर आपण त्याच्या मागे लागत नाही. कारण त्यातला फोलपणा, वैगुण्य आणि कमीपणा समजतो. आपल्याकडे म्हटल्या जाणाऱ्या पूज्य दादा महाराज निंबाळकरांच्याआरतीतल्या पहिल्या कडव्यात एक ओळ आहे, “अर्थ तयातील अनर्थतेचा तूच मला जाणवी”! ह्या वाक्याचा अर्थ नेमका हा आहे.
आपल्या शास्त्र ग्रंथांमध्ये अर्थ म्हणजे धनामुळे होणारे अनर्थ सांगितले आहेत. पण जर आपल्याला अनर्थातील अर्थ कळला तरच ते आपल्याला कळतील, नाहीतर कळणार नाही. अनर्थाचे मूळ कारण अर्थ (धन) आहे हे जेव्हा समजते तेव्हा ते खरे ज्ञान झालेले असते. आपल्या हातूनही जीवनामध्ये चुकीची कृत्ये घडत असतात. म्हणूनच आरतीत ह्या ओळीच्या निमित्ताने प्रार्थना केली आहे. आपल्या हातून जाणतेपणी आणि अजाणतेपणी घडणारे जे अनर्थ आहेत त्या अनर्थातील अर्थ आपल्याला समजावून देणारे तुम्हीच आहात म्हणजे ब्रह्मतत्त्व आहे असे ती आरती सांगते. त्या दृष्टीने आपल्या आयुष्यामध्ये आपण काय गोंधळ घालून ठेवत असतो आणि कोणते अनर्थ आपणच आपल्यासाठी निर्माण करत असतो ते आपण थोडक्यात अवलोकन करण्याचा प्रयत्न करूया.
अर्थ म्हणजे काय? तर सामान्य माणसासमोर ‘धन’ हा एकच अर्थ उभा राहतो. आपल्याकडे कुठल्याही शब्दाचे प्रमाण सांगताना निरुक्तकार सायणाचार्य यांचे संस्कृत निरुक्त प्रमाण मानले जातात. त्यांनी ‘अर्थ’ शब्दाचा काय अर्थ केला आहे ते पाहू. ते म्हणतात, “अर्थ ते शास्त्रेण ज्ञायते इति अर्थ: |” म्हणजे अभिदेय जे पदार्थ जे ध्येय किंवा जो उद्देश आपल्याला आपले वाक्य किंवा कृती ह्याच्यातून अपेक्षित आहे, तो म्हणजे अर्थ. कुठल्याही इच्छेच्या मागे लागून आपण जी काही विवक्षित कृती करतो किंवा बोलतो ते जे अपेक्षित आहे तो म्हणजे अर्थ. अशी व्याख्या सायणाचार्यांनी केली. अगदी बरोबर आहे. कुठल्या तरी इच्छेच्या मागे लागून सतत काही ना काही कृती करत असतो. मग बनवाबनवी करणे, कोणाला झाडावर चढवणे-खाली उतरवणे किंवा आपल्या इच्छापूर्तीच्या आड येणाऱ्या शत्रूंचे शिरकाण करणे वगैरे. हे सगळे विशिष्ट इच्छेच्या मागे लागून कृती करणे किंवा बोलणे आहे म्हणजेच अर्थ आहेत. त्या दृष्टीने धन हापण एक अर्थ आहे. कारण धन मिळवण्याची इच्छा आहे. म्हणून धनासाठी स्वतंत्र व्याख्या केली की, अर्थते याच्यवे: इति अर्थ:| म्हणजे अर्थी लोक किंवा धन प्राप्त करणारे लोक ज्याची इच्छा करतात तो अर्थ होय. ही आपल्या जीवनातली, अवलोकनातली व्याख्या निश्चितपणे प्रत्येकाला समजते. परंतु अर्थ शब्दाची आणखी एक व्याख्या सायणाचार्यांनी नोंदवली आहे. अरणस्थ: इति अर्थ | स्थ म्हणजे स्थित राहणारा. गमन केल्यावर स्थित राहणारा तो अर्थ. म्हणजे अगदी धन हानी झाली तरीसुद्धा धन प्राप्तीची इच्छा शिल्लक राहते आणि तो त्यातला अर्थ आहे. अर्थ शब्दाचा मुख्य अर्थ जो आहे तो म्हणजे मनुष्य सद्य जन्मामध्ये माया कमवतो, निर्माण करतो. त्या मायेतला एक भाग म्हणजे धन गोळा करतो. पण वस्तूबद्दलची, धनाबद्दलची ह्यातली कुठलीही माया त्याच्या बरोबर येऊ शकत नाही. ते सगळं त्याला इथेच सोडावे लागते. म्हणून त्याला इथे अर्थ म्हटलंय. हा एक भाग झाला. दुसरं म्हणजे आवागमन करणारे हे जे शरीर आहे, ह्या जन्मातून त्या जन्मात, आता माणसाचा जन्म झाला तर पुढे पशु जन्म, मग किडा-मुंगीचा जन्म त्याबरोबर विश्वातले इतर पदार्थही असतात. पण त्यातले परब्रह्म तत्त्व, ईश्वरी तत्त्व किंवा आत्मा हा कायमच आहे. हा सगळीकडे कायम असतो आणि सगळीकडे भरून राहिलेला असतो. म्हणून तो एक प्रमुख अर्थ आहे. सगळ्यात मोठे धन म्हणून त्याला ‘परमार्थ’ असे म्हटले आहे. परम अर्थ. ते ब्रह्मतत्त्व, ईश्वरी तत्त्व ओळखणे हा सगळ्यात श्रेष्ठ अर्थ आहे. मग त्याला तुम्ही राम म्हणा, दत्त म्हणा किंवा कोणत्याही शक्तीचे आरोपण करा, हरकत नाही. साधना किंवा भक्ती केल्यानंतर त्या उच्चतम अवस्थेत ते अर्थ प्राप्त होऊ शकतो. तो आर्त प्राप्र्त झाल्यानंतर बाकीच्या सगळ्या अर्थांची किंमत त्याला शून्यवत भासायला लागते. म्हणजे त्या अर्थापुढे, त्या आनंदापुढे त्याला इतर आनंद क्षुल्लक वाटायला लागतात. आपल्या सामान्यांच्या बाबतीत हा महत्त्वाचा अर्थ आहे. म्हणून पहिल्या दशकातल्या नववा समासात बाराव्या ओवीत परब्रह्मावर बोलताना समर्थ रामदासांनी सांगितलं आहे की, जेही शोधूनि पाहिला | त्याचे अर्थ सापडला | येरा असोनि अलभ्य झाला | जन्मोजन्मी || म्हणजे हा अलभ्य आहे. चटकन लाभ होणारा नाही. असा हा अर्थ ज्याला प्राप्त झाला तो सगळ्यातून सुटला. ज्यांनी शोधले त्याला तो अर्थ प्राप्त झाला. न शोधता अर्थ प्राप्त झाला नाही.
आता पुंडलिकाच्या बाबतीत त्याला उपरती झाली इथपर्यंत बरोबर आहे पण त्यानंतर त्याने अर्थ शोधायला सुरूवात केली. त्या अर्थापर्यंत पोहोचण्यासाठी आईवडिलांची शिडी त्याने वापरली आणि तो अर्थ त्याला प्राप्त झाला. पण आपल्या सारख्या सामान्य माणसांना आपल्या जवळ असूनही तशी तीव्र इच्छा न झाल्यामुळे, किंवा तो आनंद, तो अर्थ मूळ ब्रह्मामध्ये न शोधता भौतिक वस्तूंमध्ये, व्यक्तींमध्ये शोधत राहिलो तेव्हा तो प्राप्त होऊ शकला नाही. मग परब्रह्म म्हणतं की तुला वस्तू किंवा व्यक्ती किंवा इतर काही श्रेष्ठ वाटत आहेत तर तुला ते प्राप्त होईल पण मी काही प्राप्त होणार नाही. म्हणजे आपल्या जवळ असूनही ते आपल्याला प्राप्त होणार नाही हा त्यातला महत्त्वाचा अर्थ झाला.
साधक जन्माचे साध्य परमार्थ आहे. ह्याचा अर्थ असा की जन्माचं खरोखरचे सार्थक, आता इथे परत खरोखरचा अर्थ शोधायचा झाला तर जन्माचं खरोखरचं स-अर्थक, सार्थक तो अर्थ प्राप्त झाला तरच होते नाहीतर होत नाही. मग खरोखरचे सार्थक करायचे असेल तर खरोखरच अर्थ साध्य झाला पाहिजे. तो पण असा साधला पाहिजे की तो प्राप्त झाल्यानंतर आणखी काही प्राप्त करायचे शिल्लक उरत नाही. तो म्हणजे एकच परम अर्थ, परमार्थ ! पण ह्या श्रेष्ठ परमार्थाव्यतिरिक्त जे जे काही आहे ते सगळं अनर्थ ह्या शब्दामध्ये येते. जसं, समर्थांनी दासबोधात म्हटलं आहे की अध्यात्मज्ञानाशिवाय जे काही ज्ञान आहे ते सगळं अज्ञान आहे. परमार्थाच्या आड येणाऱ्या जितक्या गोष्टी आहेत त्या सगळ्या अनर्थ होत. अर्थाच्या विपरीत जे जे काही आहे ते सगळं अनर्थ होय. जरी आपण अध्यात्म मार्गात असलो तरी खऱ्या प्रयोजनापासून दूर नेणारे अनेक अर्थ आपल्याकडून सतत घडत असतात. सतत काही ना काही तरी अनर्थ आपण निर्माण करत असतो. आपल्या अध्यात्म ऋषींनी त्याची चार विभागात विभागणी केली आहे.
- दुष्कृतोत्थ - म्हणजे दुष्कृत्यांपासून निर्माण होणारे. म्हणजे निरनिराळ्या मोहामध्ये, भोगांमध्ये लिप्त झालेले मन पापे घडवून आणत असतं. आपण नेमक काय करत आहोत याचे भान न राहिलेला लोभी मनुष्य त्या पापांचा अर्थ वाहू लागतो. त्याला त्यातच धन्यता वाटायला लागते. एखाद्या माणसाचा वैचारिक पराभव करणे, त्याला संपवणे किंवा एकाद्याचे सामाजिक, राजकीय जीवन संपुष्टात आणणे ह्यातच धन्यता वाटते. म्हणजे त्या दृष्टीने तो कृती करतो बोलतो आणि अनेक पापे घडून येतात. मग त्या अनर्थाची सुरूवात होते. समाजाच्या विधायक कार्याच्या नावाखाली विघातक कार्य करणारे समाजकंटक हे सगळे दुष्कृतोत्थ विभागात येतात.
- सुकृतोत्थ – म्हणजे नुसते दुष्कृत्यच नव्हे तर कधी कधी सत्कृत्यही माणसाला परमार्थापासून दूर नेतं, नेऊ शकतं. सत्कृत्यामुळे त्याच्या पासबुकावर काही पुण्य जमा होते. त्याची फळे जेव्हा त्याला मिळायला लागतात तेव्हा त्याला त्या सुखांचीही गोडी निर्माण होते. त्या सुखामध्येच तो रममाण होतो. होता होता काय होते की त्या सुखांमध्ये किंवा संसारामध्ये त्याची लिप्तता एवढी वाढते की त्याचंच चिंतन तो सतत करायला लागतो. म्हणून सत्कर्माच्या बाबतीतसुद्धा फार काळजी घ्यावी लागते. सत्कर्मातून निर्माण होणारी फळे घेताना फळाचा काही भाग त्याग केला नाही तर काय होऊ शकते? तर अनर्थ होऊ शकतो.
- अपराधोत्थ – म्हणजे एखाद्याचा विनाकारण अपराध करणे. ह्यामुळे अपराधोत्थ निर्माण होतो. जेव्हा आपण एखाद्या नामाचा, मंत्राचा किंवा सत्कर्माचा संकल्प करतो त्याप्रमाणे जर आपण वागलो नाही किंवा कृती केली नाही तर त्या ईश्वराच्या नामाचा आपण अपराध करत असतो. आपण जेव्हा शब्द देतो की मी एवढी साधना करीन किंवा अमुकेक सत्कर्म करीन, तो शब्द भले आपण गुरुतत्त्वाला दिलेला असो तो ईश्वराला दिलेला शब्द असतो, तो जेव्हा पाळला जात नाही, तेव्हा तो या अपराध या व्याख्येत बसतो. संकल्प पार पाडू शकला नाही म्हणून मनुष्याला रुखरुख लागते. ही रुखरुख रोखते म्हणून साधना पुढे सरकत नाही.
- भक्त्युत्थ – हा भक्तीमुळे निर्माण होणारा अनर्थ आहे. होतोच असे नाही पण होऊ शकतो. आपण ईश्वरभक्त आहोत हे समजल्यानंतर समाजात आपली पत वाढते. समोरच्याचा तुमच्याकडे पाहण्याचा दृष्टीकोन थोडातरी बदलतो. समाजात थोड्याफार प्रमाणात आपल्याला आदर मिळायला लागतो. पण गंमत अशी झालेली असते की त्या आदरापासूनची, मानमरातबापासूनची खरोखरची अलिप्तता मात्र साध्य झालेली नसते. म्हणजे मुख्य पराभक्ती आपल्याला साध्य होण्याअगोदर जर दुसऱ्या रूपाने किंवा परक्याने आपली भक्ती सुरू केलेली असते, त्यात जेव्हा आपल्याला आनंद वाटायला लागतो तेव्हा जरूर समजावं की निश्चितपणे अनर्थ सुरू झालेला आहे.
हरि ओम.
नैवेद्यार्पण –विवेचनानंतर सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली.उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम –पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार घेण्यात आले. दुपारच्या सत्रात मोफत वैद्यकीय समुपदेशनआणिबालक-पालकसमुपदेशनहेउपक्रमसुरू झाले.भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवी सरस्वती मतिप्रदे...’ हा सरस्वती मंत्र तीन वेळा मुलांकडून म्हणवून घेतलाआणि ११ वेळा ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| ह्या मंत्राचे पठण करत त्यांच्याकरवी यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करवण्यात आला.
भोजनोत्तर ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’ हे नामस्मरण घेण्यात आलं.
सामूहिक आवर्तनं– यानंतर अथर्वशीर्षाच्या सामूहिक पठणासोबत प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमाने त्यांच्याकडून हवन करवून घेण्यात आले.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली.पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचे उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस श्रीगणेशाच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचे प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आले.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञात भक्तांनी केलेली जप संख्या १,५५,६१७ एवढी नोंदवण्यात आली.
तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं आठवे नामस्मरण ठाणे, कोपरी येथील भक्ताच्या घरी संपन्न झालं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्याने पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या सेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसे, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे वर्ष २०२३ या नवीन इंग्रजी वर्षातील श्रीगणेश यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने माघ कृष्ण पक्ष षष्ठी, दि. १२ फेब्रुवारी २०२३ या दिवशी ‘शिवमहिम्न स्वाहाकार’ आयोजित करण्यात आला होता.
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. त्यानंतर संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
शिवमहिम्न स्वाहाकार – सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचे आणि दशदिशांचे पूजन केले. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आले. याप्रसंगी || नमो गुरवे वासुदेवाय || आणि श्रीगायत्री या दोन्ही सिद्धमंत्रांचं प्रत्येकी ५४ वेळा सामूहिक पठण आणि हवन तसेच सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, आणि शिवमहिम्न स्तोत्राचे हवनासहित एक आवर्तन घेण्यात आले. त्याचबरोबर महादेवाच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या शिवपिंडीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. त्याच दरम्यान स्वयंसेवकांनी बंधूंना समिधांचे वाटप केले. यजमानांकरवी घेतलेले हवनसत्र संपल्यानंतर प्रथम बंधूंकडून सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आले. यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या आद्य शंकराचार्य विरचित भगवान शंकरांच्या राजेशाही थाटातील मानसपूजेचं पूर्वध्वनिमुद्रण लावण्यात आलं. श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या या मानसपूजेतील उपचारांप्रमाणे सर्वांनी मानसपूजा केली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या आणि लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित (ऑडिओ) विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ०९-११-२०१४ - विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचे पुण्यस्मरण केले. श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून “भक्तीचे अनुभाव” या विषयावर विवेचन केले. सद्गुरु म्हणाले,
“महिम्नामध्ये मुख्य शिवाची भक्ती आहे. भक्तीच्या ऐवजी कुठल्याही साधनेसाठी हीच नियमावली लागू आहे, मग त्या साधनेचे नाव काहीही असो. त्यासाठी भक्तीचे अनुभाव महत्त्वाचे आहेत. त्यातला पहिला अनुभाव आहे सुखाचा सोस. मनुष्याचा स्वभाव सतत सुखाच्या शोधातच गुंतलेला असतो. ‘स्व’भाव याचा अर्थ साहजिकपणे असलेला भाव किंव सहज भाव. अत्यंत सहजपणे त्याचे मन सुखाकडे ओढ घेत असते. मग तो कोणीही असो, या विश्वामध्ये गरीब-श्रीमंत, स्त्री-पुरुष या सगळ्यांचीच सुखासाठी अखंड धडपड चालू असते. पण खरे सुख कशात आहे, याची खात्री अगदी कमी लोकांना असते. त्यामुळे समोर जे आकर्षण दिसते, वाटते किंवा भासते जे आपल्या मनाला आवडते, भावते ते तो मिळवायला जात असतो. मग त्याला समजा ते सुख मिळाले नाही, त्या सुखाचा धक्का खाऊनसुद्धा तो नवीन सुख मिळवायच्या मागे लागतो. असा सतत पाठलाग, धावपळ चालू असते. असे कितीही धक्के मिळाले तरी माणसाला सुख मिळतच नाही. माणसाचे त्या सुखांच्या मागे लागणे थांबत नाही आणि तो सुखाच्या मागे लागणे सोडत नाही. रामकृष्ण परमहंस आपल्या शिष्यांना एक उदाहरण सांगत असत. एका उंटापुढे चांगले गवत खायला टाकले तरी तो संधी मिळाल्याबरोब्बर काटेरी झुडूप खायला जातो. ते काटेरी झुडूप खाताना त्याचे तोंड रक्तबंबाळ होते. पण तोंडातून ते रक्त जरी आले तरी काटेरी झुडूप खायचा जो स्व-भाव आहे, सहज भाव आहे, तो काही तो सोडत नाही. यावर एकनाथ महाराजांनी एक भारुड लिहिले आहे. त्यात ते म्हणतात, “मन ओढाळ गाई”. मन हे ओढाळ गायीप्रमाणे असते. त्या गायीला कितीही चांगला कोंडा, चारा द्या, पण विष्ठा खाण्याची तिची जी आवड आहे, ती तुम्ही काढून टाकू शकत नाही. हा सहज भाव झाला. तसे माणसाचे आहे. ह्याचा अर्थ सुखे मिळवायची नाहीत का? तर तसे नाही. त्या सुखांमध्ये किंबहुना फक्त त्याच सुखांमध्ये जीवनाची इतिकर्तव्यता सामावलेली आहे, असे समजणे हे मनाच्या कोतेपणाचे लक्षण आहे. हे सुख मिळाले की जीवनाची इतिकर्तव्यता संपली. ही झाली बालबुद्धी.
तुमच्याकडे कितीही गडगंज संपत्ती असो, तुमच्याशी चांगले वागणारे नातेवाईक असोत, किंवा आणखी काही असो, यापैकी कोणापासूनही तुम्हाला शाश्वत आनंद मिळणे शक्य नाही. देहबाह्य कोणाहीपासून शाश्वत आनंद मिळू शकत नाही. हा आनंद जर कोणाच्या चांगल्या वागण्या-बोलण्याने मिळाला तर तो काही तास, काही दिवस, काही वर्षं टिकतो, पण तो कायम टिकणारा नसतो. कारण तो अशाश्वत आहे. ते सुख आगामी दु:खाची बीजे घेऊन आलेले असते. ह्यालाच आपण न्युटनचा जड सृष्टीतला गतिनियम म्हणतो. प्रत्येक क्रिया ही तेवढ्याच परिमाणाच्या प्रतिक्रियेला जन्म देत असते. ही प्रतिक्रिया विरुद्ध दिशेला असते. म्हणजे, सुखाला चटावलेले मन जेव्हा सुख घेत असते तेव्हा दुसरीकडे दु:खाची बीजे नक्की निर्माण झालेली असतात. ही उलट दिशेची प्रतिक्रिया असते. आपण मिळवलेले प्रत्येक सुख, पुढे निसर्गाला दु:खाच्या निमित्ताने परत द्यावेच लागते. म्हणूनच ह्या सुखांपासून मिळणारा आनंद हा शाश्वत नाही, असे आपण म्हणतो किंवा म्हणू शकतो.
मग शाश्वत आनंद काय आहे? ह्याचा विचार करायला पाहिजे. ते मिळवण्याचा माणसाने का प्रयत्न करू नये? अशी कोणती क्रिया असू शकते की ज्याला न्युटनच्या नियमाप्रमाणे प्रतिक्रिया नाही? असा एकच आनंद किंबा सुख असू शकते ज्याला प्रतिक्रिया नाही, तो म्हणजे ब्रह्मानंद. मग त्याला भक्तीतला, साधनेतला, नामस्मरणातला किंवा मग नामजपातला, यज्ञातला आनंद म्हणा, जी काही आपण साधना करत असाल त्यातला आनंद म्हणा. जर हे नि:स्वार्थपणे आणि मनापासून केलेले असेल तर त्याला दु:खाची प्रतिक्रिया नाही. मुख्य म्हणजे कर्मनियम, नीतीनियम इथे लागू पडत नाहीत. हे त्या कक्षेच्या बाहेर येते. पण जर का आपण एखाद्याला विचारले की साधनेतून आनंद मिळाला, बरे वाटले म्हणजे नक्की काय झाले? तर त्याला मिळालेली ती ब्रह्मानंदाची अतिशय सूक्ष्म, अंशात्मक झलक असते. ह्या आनंदाला भौतिक आणि सूक्ष्म विश्वातला न्युटनचा action-reaction चा तो नियम इथे लागू पडत नाही. कारण तो परा प्रकृतीतला म्हणजे त्याच्या पलीकडचा आनंद असतो. हा आनंद तेव्हाच मिळतो जेव्हा भक्तीभाव जागृत होतो.
‘भा’ म्हणजे तेज आणि ‘व’ हे अक्षर अग्नी तत्त्वाचे आहे. ‘व’ म्हणजे वृद्धी करणारा. तेजाची वृद्धी करणारा तो भाव. म्हणजे जी साधना तुमच्यामध्ये तेज निर्माण करू शकते, अशी मानसिक अवस्था जी काही क्षणांपुरती निर्माण होते, त्याला भाव असे म्हणायला हरकत नाही. सहसा आपण क्रोध भाव, मत्सर भाव, असे शब्द वापरत नाही. कारण ह्या भावनांमुळे तेजाची वृद्धी न होता तेजाचा ऱ्हास होतो. इथे भावाला स्थान नाही म्हणून इथे असे शब्दप्रयोग होत नाहीत. तात्पर्य, ज्यावेळी तुम्ही मानसिकरित्या प्रगत असे होता तेव्हा त्या अवस्थेला भाव असे म्हणतात. तात्पुरत्या स्वरूपात का होईना आपले मन प्रगत झालेले असते. म्हणजे त्या मनाने काही क्षणांकरता प्रचंड गती घेतलेली असते. तिथे तेजाची वृद्धी झालेली असते.
आध्यात्मिक जगतामध्ये सर्वात जास्त महत्त्व हे भक्तिभावाला किंवा साधनाभावाला आहे. पण हा साधनेतला भाव जागृत झालेला आहे असे कधी बरे म्हणता येते आपल्याला? तर त्यासाठी शास्त्रामध्ये एकंदर नऊ लक्षणे सांगितली आहेत. म्हणजे नऊ प्रकारचे अनुभाव सांगितले आहेत. जो खरा भक्त असतो त्याच्यामध्ये ही नऊच्या नऊ लक्षणे पूर्णपणे दिसून येतात.
साधनेचे नऊ अनुभाव
१) शांती – इथे शांती ह्याचा अर्थ सहनशीलता. ह्या विश्वात सुख आणि दु:खाला शांतपणे आणि अलिप्तपणे सहन करण्याची क्षमता येते, तेव्हा त्याला शांती हा अनुभाव अनुभवास येतो. ज्याला जगातल्या कोणत्याही द्वंद्वाची मान-अपमान, निंदा-स्तुती, जीवन-मृत्यूची भीती कधी राहत नाही. तो कशालाही घाबरत नाही आणि ह्या कशाचा त्याच्यावर परिणामही होत नाही.
२) अव्यर्थ कालत्व – म्हणजे जे व्यर्थ जात नाही ते अव्यर्थ. म्हणजे जो काळ सत्कारणी लागतो, सार्थ होतो, तो काळ म्हणजे अव्यर्थ कालत्व. ज्याच्या मनात खरा भक्तिभाव जागृत झाला, त्याला त्याच्या आराध्य दैवताशिवाय इतर सर्व चर्चा, सर्व कर्मे व्यर्थ वाटायला लागतात. त्याच्या सेवेशिवाय दुसरे काही सुचत नाही. प्रत्येक क्षण तो त्याचाच विचार करत असतो. विना स्मरण, विना कार्य, विना प्रचार तो एकही क्षण जाऊ देत नाही. पण हे आपोआप घडायला पाहिजे, ओढून-ताणून नाही. हे जेव्हा आपोआप घडते, तसा भाव प्रबल असेल तर, तेव्हा त्याला अव्यर्थ कालत्व म्हटले आहे.
३) विरक्ती – जीवनातला एकही क्षण तो आराध्य दैवताच्या, गुरुतत्त्वाच्या स्मरणाशिवाय जाऊ न देणारा असतो. विश्वाच्या इतर कोणत्याही विषयाच्या वाट्यालाच तो जात नाही. कारण त्या सुखापुढे ही सुखे क:पदार्थ वाटायला लागतात, क्षुद्र वाटायला लागतात. क्षणभरासाठी जरी त्याला विस्मरण झाले, तो विन्मुख झाला, तर त्याच्या सभोवताली जी मायेची नदी वाहते आहे, त्यात आपण वाहून तर निश्चित जाणार नाही ना? ह्या विचारामुळे दुसरी-तिसरीकडे तो बघतच नाही. तो लक्षच देत नाही मुळी. तो गुरुभक्तीचा किनारा घट्ट पकडून ठेवतो. कितीही संकटे आली तरी डळमळीत होत नाही. विषय शब्दातच ‘विष’ आहे , म्हणजे ज्याला त्यातले विष समजले, विषयातला फोलपणा समजला, त्याची त्या विषयातली आसक्ती निघून जाते. कारण त्यातले विषपण त्याला समजले असते आणि ज्ञान मिळून ज्ञानाचे पचनही झालेले असते. तो विरक्त होतो.
४) मानशून्यता किंवा अहंकारशून्यता – कुठल्याही साधनेचा हा मोठ्ठा अनुभाव आहे. भाव जागृत झालेल्या भक्ताच्या मनामध्ये अहंकार राहूच शकत नाही आणि समजा अहंकार झाला तर तो भक्त राहत नाही. म्हणजे ज्याच्यात अहंकार नाही तोच भक्त असू शकतो. अहंकाराची लागण प्रत्येकाला झालेली असते. अनुकूल परिस्थिती मिळाली कि त्याचे दृश्य रूप ताबडतोब त्या व्यक्तिमत्त्वाद्वारे प्रत्ययाला येते. एखाद्या भक्ताला त्याच्या त्यागामुळे, भक्तीमुळे, सेवेमुळे मान मिळायला लागला आणि तो मान जेव्हा त्याला प्रिय वाटायला लागतो, तेव्हा समजावे की हळूहळू त्याचा अहंकार त्याच्या भक्तीला, त्याच्या भावाला खाऊन टाकणार आहे. तर ही साखळी मोठी विचित्रच आहे की मान प्रिय झाला तर अपमानाचा क्लेश वाटणारच. तो मान मिळावा यासाठी तो सतत लक्ष देत राहतो आणि मूळ साधन बाजूलाच राहते. सद्गुरुतत्त्वाकडे दुर्लक्ष होते आणि पर्यायाने भक्तीकडे, साधनेकडे दुर्लक्ष होते. कारण साधनेमधला अहंकार जागृत झालेला असतो.
५) आशाबंध – म्हणजे सद्गुरुतत्त्वाच्या, ईश्वराच्या कृपेची नित्य आशा. एरवी विश्वाकडून नेहमी जी निरनिराळी आशा ठेवतो की मी अमुक केले की मला तमुक गोष्ट प्राप्त होईल, ती आशा आपल्याला खूप मोठ्या बंधनात पाडत असते. कारण ती आशा ठेवून जेव्हा आपण काम करतो, तेव्हा ती आशा कधीतरी निश्चितपणे पूर्ण होत असते. कालांतर किती जाईल सांगता येत नाही. पण त्याची फळे मिळण्याचे जे बंधन आहे, त्याच्यामध्ये आपण अडकत जातो. त्यामुळे ह्या दृश्य विश्वातून आपल्याला काही मिळेल ही खोटी आशा बाळगू नका. जो खरा भक्त, साधक असतो त्याची जगाकडून असलेली आशा कधीच संपलेली असते. पण त्याच्या आराध्य दैवताकडून, सद्गुरुंकडून त्याची आशा कधीही संपलेली नसते. तो अतिशय आवडीने स्वतःला आशेच्या बंधनात अडकवून ठेवत असतो आणि माझ्यावर निश्चितपणे कधीतरी कृपा होईलच ह्या विश्वासाने त्या कृपेची प्रतीक्षा तो करत असतो. विश्वाकडून ठेवलेल्या अपेक्षेची बंधने आपल्याला पडतात कारण त्याची फळे आपल्याला भोगावी लागतात. पण सद्गुरुतत्त्वाकडून किंवा ईश्वराकडून ठेवलेली जी आस आहे, इच्छा आहे, त्याची बंधने पडत नाहीत कारण ते कर्म निसर्गनियमाच्या बाहेर गेलेले असते.
६) समुत्कंठा – म्हणजे अतिशय उत्कट अशी उत्कंठा. केवळ आशा किंवा विश्वास ठेवून हातावर हात ठेवून बसणारा हा भक्त नसतो. हा साधक, हा भक्त कधीही निष्क्रिय बसत नाही. जेव्हा खरा भक्तिभाव, साधनाभाव जागृत होतो तेव्हा माझ्यावर कृपा निश्चित होणारच आहे पण कृपा होण्यासाठी मला काय केले पाहिजे, अशी जिज्ञासाही जागृत होते. मग कृपा प्राप्त करण्यासाठी त्याच्या हृदयात दुर्दम्य इच्छा निर्माण होते. ती इतकी होते की त्याचे मन दुसरे कशातही लागत नाही. तो तात्पुरत्या काळासाठी अशांत होत राहतो. ईश्वर आणि मी कधी एकरूप होतो आणि त्या पदाला लागतो याची उत्कट अशी उत्कंठा त्याला लागलेली असते. जोपर्यंत ही उत्कंठा लागत नाही तोपर्यंत आपली अवस्था गाढवाप्रमाणे असते. आपल्याला लागलेला सुखाचा सोस कमीतकमी श्रमांमध्ये कसा पूर्ण होईल हे आपण बघत असतो . आपण म्हणतो ‘मी त्याला शेंडी लावली, त्याला उल्लू बनवले’...पण असं वागून सुख प्राप्त करण्याचा जो प्रयत्न करतो तेव्हा निसर्गही त्याला शेंडी लावतो हे लक्षात घ्यावे. निसर्ग सुखामागोमाग दु:ख देत राहतो. त्या दु:खापासून आपली कशी झटकन सुटका होईल हेच आपण बघत राहतो त्यामुळे खरी उत्कंठा आपल्याला कधी लागतच नाही.
७) नाम गाने सदा रूची – म्हणजे सतत साधनेत राहावे असे वाटणे, सतत आनंद मिळवावा असे वाटणे, तशी रूची निर्माण होणे, म्हणजेच ‘नाम गाने सदा रूची’. प्रकृती ठिक नसेल तर अरुची असते आणि अन्नाचा रसास्वाद मिळत नाही. पण तरी डॉक्टरांच्या सल्ल्याने आपल्याला नको असतानासुद्धा आपण खातो, तसे सुरुवातीला आपल्याला साधनेत गोडी वाटली नाही तरी हट्टाने साधनेची सवय स्वत:ला लावून घेणे हे सगळ्यात उत्तम असते. समजा, आपण दु:खात असू आणि ते साधन आपल्याला बिलकुल करावेसे वाटत नसेल, तरीसुद्धा ते उत्तमप्रकारे करणे हे आवश्यक असते. जबरदस्तीने का होईना सद्गुरुंसमोर घेतलेल्या नामाची किंमत फार मोठी असते, प्रचंड असते. काहीतरी करून ती साधना आणि ते मन यांचा संयोग झाला तर जसा वाल्मिकीला उपयोग झाला तसा आपल्यालाही होईल. जोपर्यंत आपल्याला नामामध्ये, साधनेमध्ये रूची निर्माण होत नाही तोपर्यंत त्याचा खरा स्वाद आपल्याला समजू शकणार नाही. कुठलीही साधना करणे हा कोणत्यातरी संकटावरचा उतारा निश्चित असतो. पण ते साधन केले तर संकट जाईल, अशी फक्त व्यापारी मनोवृत्ती ठेवून साधन करणे अपेक्षित नाही. कुठलंही नाम किंवा जप हा गायनासारखा असावा. त्यात प्रेमाचा सूर हवा, विश्वासाचा ताल हवा आणि श्रद्धेची लय हवी. हे सगळं एकरूप झाले तर साधन बरोब्बर झाले असे समजा. तेव्हा तो खरा आनंद मिळतो आणि ही रूची कधीही जात नाही.
८) आसक्ती तद् गुणाख्याने – म्हणजे आपल्या आराध्याचे गुणवर्णन करण्याची आसक्ती निर्माण होणे. ही आसक्ती भक्ताला बाधत नाही. एखाद्या विषयी आपली आत्मीयता असेल तर त्याची मिळालेली फाटकी चप्पलसुद्धा आपल्यासाठी मानसिकरित्या सुखदायिनी होते. त्याचा प्रत्येक गुण आपल्याला आकर्षित करतो. त्याला जिथे कुठे आपल्या सद्गुरुंचे गुणगान चालले आहे, ते ऐकायला आणि स्वत:ला ते गायला त्याला नेहमी आवडत असते. म्हणून स्वामी महाराजांनी अघोरकष्टद्धरण स्तोत्रात भावासक्ती मागितलेली आहे. कारण गुणवर्णनाने भक्ताला आनंद मिळतो.
९) अनन्यता – म्हणजे खऱ्या भक्ताला आपल्या आराध्य दैवतेप्रती, सद्गुरुंप्रती अतिशय भक्ती असते. जीवनात जर त्याला कुठल्या दु:खाला सामोरे जावे लागले तर तो ‘ह्यांच्यात काही दम नाही बाबा. एकदा देव बदलून बघतो’ असे म्हणत नाही. असा डळमळीतपणा उपयोगाचा नाही. खरा भक्त असे कधीही करत नाही. काहीही झाले तरी किंवा काही नाही झाले तरी तो आपले साधन, आपली भक्ती सोडत नाही. भक्तीला किंवा साधनेला तो कधीही सुखाच्या तराजूमध्ये तोलत बसत नाही. तसा प्रयत्नही तो करत नाही. अशी अनन्यता ईश्वराला, सद्गुरुतत्त्वाला प्रिय असते.
जेव्हा आपण स्वत:ला भक्त म्हणतो, तेव्हा हे नऊ प्रकारचे अनुभाव प्रकट झाले आहेत का, हे प्रत्येकाने आत्मशोधन करून तपासून बघण्याची आवश्यकता आहे.ईश्वराची स्तुती, सद्गुरुंची स्तुती आपल्या रक्ताच्या प्रत्येक कणाकणामध्ये मन प्रसन्न करून आपल्याला भिनवायला शिकले पाहिजे. म्हणजे ह्या नऊ अनुभावांनंतर जे काही प्राप्त होणे शक्य आहे ते निश्चितपणे प्राप्त व्हायला सुरुवात होईल. हरि ओम.”
नैवेद्यार्पण – विवेचनानंतर सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार घेण्यात आले. दुपारच्या सत्रात मोफत वैद्यकीय समुपदेशन आणि बालक-पालक समुपदेशन हे उपक्रम सुरू झाले.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा तसेच ॐ नम: शिवाय हा मंत्र पाच वेळा मुलांकडून पठण करवून घेत त्याच्याकडून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
त्यानंतर ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’ हे नामस्मरण घेण्यात आलं.
सामूहिक आवर्तनं – यानंतर शिवमहिम्न स्तोत्राच्या सामूहिक पठणासोबत प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमाने त्यांच्याकडून हवन करवून घेण्यात आले.
पूर्णाहुती – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचे उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस शिवपिंडीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचे प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आले.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञात भक्तांनी केलेली जप संख्या १,७३,८९८ एवढी नोंदवण्यात आली.
तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं नववे नामस्मरण गोरेगाव पूर्व येथील भक्ताच्या घरी संपन्न झालं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्याने पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या सेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसे, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे शिवमहिम्न स्वाहाकार उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने शिवरात्रीच्या निमित्ताने दि. १८ फेब्रुवारी २०२३ या दिवशी ‘रूद्र स्वाहाकार’ आयोजित करण्यात आला होता.
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. त्यानंतर संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
रूद्र स्वाहाकार – सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचे आणि दशदिशांचे पूजन केले. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आले. याप्रसंगी || नमो गुरवे वासुदेवाय || आणि श्रीगायत्री या दोन्ही सिद्धमंत्रांचं प्रत्येकी ५४ वेळा सामूहिक पठण आणि हवन तसेच सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, आणि रुद्राध्यायाचे हवनासहित नमक विभागाचे एक आवर्तन घेण्यात आलं. त्याचबरोबर महादेवाच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या शिवपिंडीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. त्याच दरम्यान स्वयंसेवकांनी बंधूंना समिधांचे वाटप केले. यजमानांकरवी घेतलेले हवनसत्र संपल्यानंतर प्रथम बंधूंकडून सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आले. यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या आद्य शंकराचार्य विरचित भगवान शंकरांच्या राजेशाही थाटातील मानसपूजेचं पूर्वध्वनिमुद्रण लावण्यात आलं. श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या या मानसपूजेतील उपचारांप्रमाणे सर्वांनी मानसपूजा केली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या आणि लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित (ऑडिओ) विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन – वर्ष २०२३ हे ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राच्या संकल्प पूर्ततेचे वर्ष आहे. ह्या संकल्प पुर्ततेला अधिक चालना मिळावी आणि गुरुमुखातून प्रसवलेले नाम माहात्म्य आणि संकल्प शक्तीचे महत्त्व भक्तांना पुन्हा एकदा स्मरावे, यासाठी श्रीसद्गुरुंनी ‘नाम’ विषयावरील दोन पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचने लावली गेली. प्रथम विवेचनात सद्गुरु म्हणाले,
“नामामध्ये प्रचंड शक्ती आहे. नाम पूर्वी होते, आता आहे आणि भविष्यकाळातही ते असेल. ह्या विश्वाची निर्मितीच मुळी नादातून झाली आहे. आपण बघतो पायाच्या नखापासून डोक्याच्या केसांपर्यंत विशिष्ट शब्द, अक्षरे, किंवा शब्दांचा समुच्चय मनुष्यावर फार मोठ्या प्रमाणावर परिणाम करून जातो. अपशब्द उच्चारणारी एखादी व्यक्ती आपल्यासमोर आली आणि तिने अपशब्द उच्चारला तर आपल्याला राग येण्याचे कारण काय? कारण ते त्या शब्दांचे सामर्थ्य आहे. ते आपण ग्रहण करतो आणि कुठेतरी त्या संवेदना मेंदूपर्यंत पोहोचतात. त्याचे पर्यवसान क्रोधात होते, रागात होते. म्हणजे अक्षरांचे माध्यम, शब्दांचे माध्यम किती प्रभावी असते याचे द्योतक मी आपल्याला सांगितले. जर वाईट शब्द आपल्यावर परिणाम करू शकतो तर चांगला शब्द आपल्यावर का परिणाम करू नये? करणारच.
मानवी मेंदूचे वजन किंवा आकार त्याच्या शरीराच्या वजनाच्या तुलनेत १:४० असा आहे. विश्वामध्ये मानवाला जे सजीव ज्ञात आहेत त्यात मानवाच्या मेंदूचा आकार आणि वजन हे इतर प्राण्यांच्या तुलनेत सगळ्यात जास्त आहे. मेंदू हे माणसाचे बलस्थान आहे. ह्या मानवी मेंदूमधून आपण योग्य संवेदना आपण शब्दांच्या माध्यमातून निर्माण करू शकलो किंवा मेंदूतून तसे आदेश शरीरभर देत राहू शकलो तर वाटेल ते होऊ शकते. इतकी प्रखर शक्ती ह्या अक्षरांमध्ये असते. आरोग्यशास्त्राप्रमाणे डावा मेंदू आणि उजवा मेंदू असतो. एका मेंदूकडे संवेदना पाठवल्या जातात तर दुसऱ्याकडे त्याचे पृथक्करण केले जाते आणि नंतर आदेश दिले जातात. त्याला निओ कॉरटेक्स आणि लिम्बिक कॉरटेक्स म्हणतात.
लिम्बिक कॉरटेक्स – तात्पुरत्या स्वार्थासाठी दिवसभर आपल्या अनेक क्रिया चालू असतात. मला सुखाची साधने ताबडतोब कशी मिळतील याचा विचार असतो.
निओ कॉरटेक्स – इथे तात्पुरत्या सुखाचा विचार केला जात नाही. इथे दीर्घकालीन सुख किंवा शाश्वत सुख किंवा व्यावहारिक गोष्टींमध्येसुद्धा शाश्वत सुख आपल्याला कसे मिळेल आणि ह्याचे पृथक्करण करून आज्ञा देण्याचे काम हे निओ कॉरटेक्स करतो.
अशी ही दोन प्रकारची मने सांगितली. आपण एखाद्याचा उगाचच द्वेष करतो, मत्सर करतो अहंकारामुळे अपशब्द उच्चारतो किंवा चोरी करतो, या सगळ्या चुकीच्या क्रियांमध्ये निओ कॉरटेक्स त्याला सांगत असतो की असे करणे तुझ्या हिताचे नाही. पण लिम्बिक कॉरटेक्स त्याला उलट सांगतो की निओ कॉरटेक्सचं काही ऐकू नकोस. तुझा स्वार्थ आत्ता साधला जातोय, समोरचे एक लाख रुपये घे आणि चालू लाग. लिम्बिक कॉरटेक्स आणि निओ कॉरटेक्स या दोन्हींमध्ये पृथक्करण होते, संवेदना पाठवल्या जातात आणि त्यावर योग्य तो निर्णय देण्याचे काम मन करते. आता तात्पुरत्या सुखाचे म्हणजे लिम्बिक कॉरटेक्सचे आदेश पाळायचे की शाश्वत सुखासाठीचे म्हणजे निओ कॉरटेक्सचे आदेश पाळायचे याचे स्वातंत्र्य प्रत्येकाला आहे. पण मन काय आदेश देईल हे सांगता येत नाही. पण जर का आपण मनाला बजावत राहिलो की, ‘सत्कर्मयोगे वय घालवावे, सर्वांमुखी मंगल बोलवावे |’, तर ते मन योग्य तो आदेश देते. त्याला इतर गोष्टींची जोड म्हणजे सद्गुरु तत्त्वाशी रेझोनांस किंवा समगती स्पंदने ही अध्यात्मामध्ये असलेल्या प्रत्येक साधकाला आवश्यक आहेत. गुरुतत्त्वाबद्दल जेव्हा जेव्हा मनात शंका निर्माण होते तेव्हा तेव्हा शक्ती मिळायची थांबते. मग सद्गुरु कितीही मोठा असला आणि शक्ती देण्याची त्याची कितीही इच्छा असली तरी साधकाच्या मनात निर्माण झालेल्या संशयामुळे, शंकेमुळे ती शक्ती त्याला अजिबात मिळत नाही. त्या सद्गुरुकडे तुम्ही फक्त कृतज्ञतेने, नम्रतेने आणि आदरानेच जर बघत राहिलात तरच ही शक्ती मिळणार, नाहीतर मिळणार नाही. मग अशा माणसांनी गुरुपरंपरेत न पडणे हेच उत्तम असते कारण मग संशय, शंका घेऊन फक्त वेळ फुकट जातो, बाकी काही नाही.
नामजपाच्या बाबतीत तो संकल्पपूर्वक, फार जिद्दीने आणि चिकाटीने करणे आवश्यक आहे. संकल्पाशिवाय आपण प्रपंचातून वेळ काढूच शकणार नाही. संकल्प असेल तर हा वेळ निश्चित मिळेल. नामाची आवड निर्माण झाली तर सवड होईल. ही सवड संकल्पाशिवाय होणार नाही. नाहीतर हा लिम्बिक कॉरटेक्स सतत पळवाटा काढत राहील.
नामाने प्रचंड, अगणित शक्ती मिळते. ‘हरीमुखे म्हणा हरीमुखे म्हणा | पुण्याची गणना कोण करी |’ असे ज्ञानेश्वर महाराज म्हणतात त्याप्रमाणे नामातून इतकी शक्ती मिळते की त्याची गणनाच होऊ शकत नाही. सुदैवाने म्हणा किंवा दुर्दैवाने म्हणा, किती शक्ती मिळते हे सामान्य मनुष्याला कळत नाही. नाम घेतल्याने आपले किती संचित जळून जाते आहे हे जर समजले असते ना, तर आज समाजाची जी दुर्दशा झालेली दिसते आहे ती दिसलीच नसती आणि सगळ्यांनी सन्मार्ग पत्करला असता, सत्कर्मच केले असते. पण तशी कुठल्यातरी ईश्वरी शक्तीची इच्छा नसते, नाहीतर हे रहाटगाडगे चालणार कसे हो. समाजात अपप्रवृत्ती-सत्प्रवृत्ती, दैत्य-दानव यांचे युद्ध अविरत चालू असतेच. आपण देवांच्या पार्टीत जायचे की दानवांच्या हे आपणच ठरवायचे असते. सद्गुरु तुम्हाला फक्त मार्गदर्शन करू शकतात की असे करू नको बाबा. ह्यातच तुमचे हित आहे. पण तुम्ही जर बनवाबनवी केली, काही युक्त्या-प्रयुक्त्या केल्या तर ती सद्गुरुंची फसवणूक होणार नाही तर ती तुमची स्वत:ची फसवणूक होणार. ह्याला पर्याय म्हणजे साधे, गोमटे साधन – नाम. हे जसजसे होईल तसतसे सर्वांचे कल्याण होईल. नामामध्ये किती शक्ती आहे हे सांगताना रशियन शास्त्रज्ञ प्रोटोपोव काय म्हणतो ते पहा.
“एखाद्यावर नवा परिणाम घडवून आणण्यासाठी उपयोगात आणांवयाच्या प्रेरणांवर त्या माणसाला माहित असेलेले किंवा त्याला कोणी दिलेले नाम वापरले तर ते अधिक उपयुक्त ठरेल.” थोडक्यात म्हणजे विज्ञानसुद्धा नाम माहात्म्य प्रचंड आहे असा उद्घोष करते. आता हे सगळे माहित असूनही आपण ते घेऊ शकलो नाही, करू शकलो नाही, आयुष्यात अंगिकारू शकलो नाही तर दोष त्या सद्गुरुंचा आहे, का त्या ईश्वराचा आहे का नक्की कुठल्या वैश्विक शक्तीचा आहे, हे आपले आपण ठरवायचे आहे. नामाचा संकल्प हा कधीही न ढळणारा, डळमळीत न होणारा पाहिजे. संकल्प हा स्वत:साठी करायचा असतो. आपण दिवसभर आपल्या शरीरासाठी प्रयत्न करत असतो. हे शरीर सतत बदलत असते आणि एक दिवस हे भाडेपट्टीवर घेतेलेले शरीर सोडूनच द्यावे लागते. त्यासाठी आपण दिवसाचे चोवीस तास घालवतो. पण आपल्यात जो विद्यमान आहे त्या आपल्या आत्म्यासाठी, मनासाठी आपण काही करतो का? याचा विचार आपण कधी केलाय का? नसेल केला तर करायला पाहिजे. चोवीस तास शरीरासाठी देताना एक तास तरी आत्म्यासाठी देता येऊ नये का? निश्चित देता आला पाहिजे. आत्मा हा शाश्वत आहे. ह्या शरीराला साधनेद्वारे मिळणारी शक्ती त्या आत्म्याला पोहोचणार असते. आपण खात असलेले अन्न हे शरीराचे अन्न आहे आणि आपण करत असलेली साधना हे आत्म्याचे अन्न आहे. हे अन्न जर आत्म्याला आपण संकल्पपूर्वक आणि जिद्दीने देऊ शकलो नाही तर त्याचा उपयोग काय? दुसरे कोणी आपल्यासाठी काही करणार नाही. आपले आपणच केले पाहिजे. सद्गुरुतत्त्व निश्चित मदत करेल. सद्गुरुंनी दिलेल्या नामामध्ये सद्गुरुंनी शक्ती ठेवलेली असते. फक्त संशय, शंका ठेवू नका. नाम हा खरोखरचा एक कल्पवृक्ष आहे. त्याच्या खाली बसून तुम्ही काहीही चांगले मागू शकता. फक्त चांगले मागण्यासाठी मनावर तसे संस्कार झाले पाहिजेत. त्यावेळी इथे लिम्बिक कॉरटेक्स आणि निओ कॉरटेक्सची भूमिका येते. या कल्पवृक्षाखाली बसून जर संशय आणि शंका घेतली तर त्याचाच गुणाकार होईल हे लक्षात घ्या. सर्व शंका संपेपर्यंत ज्ञान मिळवावे. पण ज्ञानाचा पर्याय सगळ्यांना शक्य नसतो म्हणून श्रद्धा ठेवून सद्गुरुंच्या चरणांशी विनम्र होऊन जर आपण नामजप केलात तर त्याचा गुणाकार होईल. मग आपण एक माळ केली तर हजारो माळांचा गुणाकार होईल. एकदा श्रद्धा ठेवली की विनासंशय साधना चालू ठेवावी. नाहीतर नुसते ज्ञान हे सतत शंकेखोर असते. कारण ज्ञानाचे पृथक्करण करणे हे सगळ्यांना जमतेच असे नाही. ते फार अवघड असते म्हणून तिथे गुरुपरंपरेची आवश्यकता असते. ज्ञानाचे पृथक्करण हे व्हावेच लागते नाहीतर ज्ञानाचाही अतिरेक होतो. जर आपण कुठे श्रद्धा ठेवली नाही नुसते ज्ञानच मिळवत राहिलो तर त्याचाच अहंकार होतो. ज्ञानाचे पृथक्करण न करता आल्यामुळे त्याला योग्य कृतीची जोड देता येत नाही आणि त्यातून काही प्राप्त होत नाही. संशय आणि शंकेमुळे अजिबात शक्ती मिळणार नाही. शक्ती ही शरीरालाच आवश्यक असते असे नाही. ती मनालाही, आत्म्यालाही आवश्यक असते. ती शक्ती नामसाधनेच्या मार्गाने मिळते. तेव्हा परंपरेने मिळालेली साधना नि:संशयपणे करा, सर्वस्व मिळेल. नामजप केल्याने नामसाधन हा कल्पवृक्ष असल्याची जाणीव आपल्या श्रद्धने मनामध्ये दृढमूल होईल आणि दृढमूल झाल्यावर आपण जी इच्छा व्यक्त कराल ती पूर्ण होईल. आत्मशोधन करून त्याचे योग्य निष्कर्ष काढून कामाला लागा. हरि ओम.’
नैवेद्यार्पण – विवेचनानंतर सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – विशेष यज्ञ असल्याकारणाने पहिल्या सत्रातील भोजन विश्रांतीच्या काळात होणारे जन्मपूर्व संस्कार आणि दुपारच्या सत्रातील मोफत वैद्यकीय समुपदेशन आणि बालक-पालक समुपदेशन हे उपक्रम घेण्यात आले नाहीत.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा तसेच ॐ नम: शिवाय हा मंत्र पाच वेळा मुलांकडून पठण करवून घेत त्याच्याकडून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
त्यानंतर ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’ हे नामस्मरण घेण्यात आलं.
सामूहिक आवर्तनं – यानंतर रुद्राध्यायाच्या सामूहिक पठणासोबत प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनी अशा क्रमाने त्यांच्याकडून हवन करवून घेण्यात आले.
यानंतर ‘नाम’ या विषयावरील पूर्वध्वनीमुद्रित विवेचन क्र. २ लावण्यात आले. नामावरील ह्या दुसऱ्या विवेचनात सद्गुरु सांगतात की, “नामामध्ये प्रचंड शक्ती आहे आणि ती आपल्याला उपयोगात आणता आली पाहिजे. कुठल्याही शक्तीशिवाय गती निर्माण होत नाही. आपण नुसता शक्तिव्यय करत राहिलो तर एक दिवस शक्ती संपून जाईल. आपल्या मनामध्ये जी आत्मशक्ती वास करते आहे पण ही आपल्याला शक्तीचा अमर्याद पुरवठा करत नाही. इथे आपल्याला काहीतरी भर घालावी लागते. आपण नुसतीच झीज करत राहिलो तर ही शक्ती आपल्याला जीवनाचा आनंद अजिबात देऊ शकत नाही. ह्या उपर आणखी काय काय होऊ शकते, तर सर्व प्रकारच्या इच्छांच्या त्या कल्पनेशी आपण रममाण होतो त्या वास्तवात कधीच पूर्णत्वाला जाऊ शकत नाहीत. ही आत्मशक्ती आपल्याला वाढवायला पाहिजे. ही आत्मशक्ती आपला अहंकार आणि षडविकार बाजूला ठेवून किती प्रमाणात मिळवतो ह्याच्यावरच पुढची गती अवलंबून असते. पुढची गती म्हणजे मृत्युच्या क्षणाला आपण किती आत्मशक्ती शिल्लक ठेवली आहे किंवा वाढवत वाढवत नेऊन किती वाढवली आहे. मृत्यू तर अपरिहार्य आहे तो कधी टाळता आलेला नाही कोणाला. वयोमानाप्रमाणे त्या शरीराला आघात होणारच. ते जर्जर होणारच कारण काळाच्या विरुद्ध कोणी जाऊ शकत नाही. पण त्या आत्मशक्तीचा साठा आपण किती केलेला आहे त्याच्यावर पुढचे भवितव्य अवलंबून आहे. थोडक्यात म्हणजे, शक्ती आपल्याला निर्माण करायला पाहिजे आणि त्यात भर घालायला पाहिजे. नुसती वापरत राहून चालणार नाही.
आता ही शक्ती कोणत्या कोणत्या साधनांनी निर्माण करता येते ह्याचाही विचार करायला पाहिजे. ह्यासाठी अनेक साधना आपल्या पूर्वजांनी सुचवल्या आहेत. कुठल्याही गोष्टीवर जर आपण मन:पूर्वक एकाग्रता साधली तर ही शक्ती पूर्णत: वाचू शकते. ती शक्ती किती वाचते? तर मेंदूतून जाणाऱ्या अल्फा, बीटा, गॅमा ज्या लहरी आहेत किंवा लाटा आहेत त्या अगदी शून्यावर येतात. त्यातली मुख्य आहे अल्फा गती. ही गती सेकंदाला सात ह्या प्रमाणात बाहेर पडत असतात. त्या सतत शक्तिव्यय करत असतात आणि जेव्हा आपण खरोखर एखाद्या चांगल्या विशिष्ट प्रतीकावर, किंवा शब्दावर एकाग्रता साधून शकतो तेव्हा ही गती शून्यावर येते. म्हणजे सर्व शक्तिव्यय ताबडतोब थांबतो. ह्या आत्मशक्तीची बचत व्हायला सुरूवात होते. बचत होते म्हणजे काय होते? ‘पैशाची बचत म्हणजे पैसा मिळवणे होय’ हे अर्थशास्त्राचे वाक्य आहे. त्यानुसार शक्तीची बचत म्हणजे शक्ती मिळवणे होय. एखाद्या चांगल्या विशिष्ट प्रतीकावर, किंवा शब्दावर केलेल्या एकाग्रतेला आपल्या पूर्वजांनी ध्यान असे म्हटले आहे. हे शक्ती मिळवण्याचे माध्यम आपल्या पूर्वजांनी सुचवले.
पूर्वजन्मांमध्ये खर्च झालेली शक्ती कशी मिळवायची असाही पुढचा प्रश्न पुढे निर्माण होतो. अशाप्रकारची शक्ती मिळवण्यासाठी आणखी काही मार्ग सांगितलेत. त्यात सगळ्यात प्रभावी मार्ग अक्षरांचा, शब्दांचा आहे. हे जे शब्द समुच्चय किंवा अक्षर समुच्चय एकत्र करून जे नाम तयार झालेले आहे किंवा मंत्र तयार झालेले आहेत त्यामध्ये मोठ्या प्रमाणावर शक्तीची निर्मिती व्हायला सुरूवात होते. ही शक्ती कशी काय निर्मित होते? तर ‘फीडबॅक सिस्टीम’ नावाचे आपल्याकडे एक यंत्र आहे. ह्या यंत्रावर कुठल्याही नामाने किंवा मंत्राने अगदी भौतिक दृष्टीकोनातून कितीप्रकारे शक्ती निर्मिती करता येते हे आपण डोळ्याने बघू शकतो. ह्याच्यामध्ये हे सिद्ध झालेले आहे की, असे जे काही शब्द आहेत, अक्षरे आहेत ह्याची ह्या वातावरणाला अनेक वर्षं सवय आहे. अशा शब्दांचे उच्चारण जर आपण करत राहिलो आणि त्याची आपल्या शरीराला आणि मनाला आपण सवय करून घेतली असेल तर मोठ्या प्रमाणावर शक्तिनिर्मितीला सुरूवात होते. ही निर्मिती केल्यानंतर आपण ती मिळवू शकतो. ही मनाची शक्ती आपल्याला अनेक कामांसाठी वापरता येते. म्हणजे आपणच शक्ती निर्माण करायची आणि आपणच वापरायची. पण त्याला अहंकारशून्यतेची प्रमुख अट आहे. मी अमुक जप केला, मी अमुक सेवा केली, असे म्हटले की तो कामातून गेला. सेवेच्या बाबतीतही असेच होते. सेवेची जोड जर शक्तिनिर्मितीच्या साधनांना देऊ शकलो तर गुणाकाराने वाढ होते. पण अहंकारशून्यता पाहिजे. अहंकारशून्यतेमुळे नि:स्वार्थपणा येतो. लेडबिटर शास्त्रज्ञाने सिद्ध करून ठेवले आहे की योग्याची अल्फा शांत होते. म्हणजे त्याचा शक्तिव्यय पूर्ण थांबतो आणि त्याच वेळेला तो जर का मंत्र पठण करत असेल, नामस्मरण करत असेल, नामजप करत असेल तर मोठ्या प्रमाणावर शक्तिनिर्मितीला ताबडतोब सुरूवात होते. ही मनाची शक्ती तो प्रचंड वाढवतो आणि म्हणून त्याला आपण योगी म्हणतो. योगी हा शब्द कल्पनेतल्या राज्यातला नाही तर तो आपण वास्तवात आणू शकतो. ‘योग: कर्मसु कौशलम्’ अशी कृष्णाने ‘योग’ शब्दाची व्याख्या केली आहे. कर्म करण्याचे कौशल्य म्हणजे योग. अहंकारशून्यत्वाने योग्य पद्धतीने कर्म करत राहणे आणि डळमळीत न होता साधना करत राहणे म्हणजे योग. हे कौशल्य आपण अंगी बाणवले तर आपणसुद्धा योगी होऊ शकतो. हे सर्व आपल्याला आपल्या स्वत:साठी करायचे आहे. हे जेव्हा नि:संशयपणे प्रत्येकाला वाटेल तेव्हा आयुष्यात पहाट उगवल्याशिवाय राहणार नाही. वर्षानुवर्षे हे नुसते करत राहून उपयोग नाही तर ते ज्ञान समजून घेऊन केले पाहिजे. हे मनाची शक्ती वाढवण्यासाठी करायचे आहे आणि ही शक्ती आपल्या इच्छित कार्यासाठी उपयोगी पडू शकते. फक्त इच्छा करायची की नाही हे मात्र आपण ठरवायचे आहे. मग इच्छेमध्ये ही शक्ती जर आपण वापरत राहिलो आणि म्हणत राहिलो कि मी एवढी वर्षं साधना करतो आहे, ह्याला म्हणण्याला काही अर्थ नसतो. आपण हे सर्व समजून घेऊन त्यात प्रगती करणे आवश्यक आहे. नुसते श्रवण करून आपण वर्तनामध्ये किंवा कृतीमध्ये बदल केला नाही किंवा ते सिद्धांत आचरणात उतरवले नाहीत तर त्याचा काही उपयोग होणार नाही. हे सिद्धांत आपण फिरवू म्हणाल तर ते फिरणार नाहीत. ते आहे तसेच राहणार आहेत. शक्ती मिळवण्याकरता आपल्याला तप करायला पाहिजे, एकाग्रता साध्य करायला पाहिजे आणि ती नि:संशयपणे, निरहंकारपणे करता आली पाहिजे. अहंकार जसजसा जागृत होतो तसतशी साधनेमध्ये घट व्हायला सुरूवात होते. सगळं फुकट जात नाही, काहीतरी पदरात पडेल. कारण निसर्गात फुकट काही जात नाही. पण ज्या प्रमाणात मिळायला पाहिजे त्या प्रमाणात ती शक्ती मिळत नाही. सगळ्यात सोपे शक्ती बचतीचे साधन म्हणजे नाम आहे. एकाच वेळी ध्यानही करू शकलो आणि नामही घेऊ शकलो तर शक्तीची बचत आणि शक्ती मिळवणे एकाचवेळी साध्य होऊ शकते. असे ऐकून थांबता उपयोगी नाही तर प्रत्यक्ष कृतीमध्ये रोज काही ना काही वेळ त्याचे रूपांतर आपण निश्चित करायला शिकले पाहिजे, नव्हे तसा संकल्प केला पाहिजे. ह्याला जर सेवेची जोड आपण देऊ शकलो तर दुधामध्ये साखर! समाजाची सेवा, येणाऱ्या प्रत्येकाची सेवा म्हणजे प्रत्येकाचे हातपाय चेपा असे नाही तर प्रत्येक माणसाला जीवन सुसह्य करण्यासाठी आपल्याला काहीतरी मदत करता आली पाहिजे, ही ती सेवा आहे. मनापासून आपल्याला हे काम करता आले पाहिजे. सगळ्यांना घेऊन आपल्याला जायचे आहे. नामाची गाडी पुढे जाण्यासाठी त्याला संकल्पाचे, निश्चयाचे, जिद्दीचे, चिकाटीचे चांगले इंजिन जोडा किंवा तुमच्या मनाची ताकद जोडा आणि नामाची गाडी पुढे न्या. हरी ओम.”
पूर्णाहुती – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात रुद्राध्यायातील चमक विभागाचे पठण झाले आणि यजमानांकडून हवन घेण्यात आले. त्यानंतर पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचे उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस शिवपिंडीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचे प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्याने पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या सेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसे, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळे रूद्र स्वाहाकार उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे, फाल्गुन कृष्ण पक्ष पंचमी, दि. १२ मार्च २०२३ या दिवशी ‘श्रीगायत्री यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता.
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. त्यानंतर संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
शिवमहिम्न स्वाहाकार – सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचे आणि दशदिशांचे पूजन केले. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आले. याप्रसंगी || नमो गुरवे वासुदेवाय || आणि श्रीगायत्री या दोन्ही सिद्धमंत्रांचं प्रत्येकी ५४ वेळा सामूहिक पठण आणि हवन तसेच सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, आणि सौर सूक्ताचे हवनासहित एक आवर्तन घेण्यात आलं. त्याचबरोबर श्रीगायत्री देवीच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीदेवीच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. त्याच दरम्यान स्वयंसेवकांनी बंधूंना समिधांचे वाटप केले. यजमानांकरवी घेतलेले हवनसत्र संपल्यानंतर प्रथम भगिनींकडून सामूहिक हवनसत्र घेण्यात आले. यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या जगन्मातेच्या मानसपूजेचं पूर्वध्वनिमुद्रण लावण्यात आलं. श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या या मानसपूजेतील उपचारांप्रमाणे सर्वांनी मानसपूजा केली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या आणि लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. नाम विषयावरील सद्गुरुंचे हे क्रमश: विवेचन होते.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ०६-०१-२००५ - विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचे पुण्यस्मरण केले. श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून “नाम” या विषयावर विवेचन केले. सद्गुरु म्हणाले,
“नामजप किंवा नामस्मरण याचा सर्व अंगांनी विचार करतो आहोत. ते क्रमश: पुढे चालू ठेवूया. आपण कानांनी ऐकतो आहोत ते कृतीतही आणणे अपरिहार्य आहे. आपण जे जे विचार करतो, जे जे चिंतन करतो तर कृतीमध्ये उतरवणे अपरिहार्य आहे. नुसते ऐकणे, वाचणे याच्या मर्यादा फार मोठ्या आहेत. ते वर्तनात जोपर्यंत उतरत नाही तोपर्यंत प्रत्यक्ष प्रगती झाली किंवा होईल असे म्हणण्यात काही अर्थ नाही. विचारांचे खरोखर परिवर्तन होणे आवश्यक आहे. ‘प्रगती’ हा जो शब्द इथे वापरला आहे तो शब्द वास्तविक ‘परागती’ असा आहे. परा म्हणजे सर्वात उच्चतर गती. जेव्हा आपण कुठलाही शब्दोच्चार करतो, नामस्मरण करतो त्याच्या चार प्रकारच्या गती आपल्याकडे सांगितल्या आहेत. गती म्हणजे स्पीड. गती ही शक्तीशिवाय निर्माण होत नाही. चार प्रकारच्या गती प्रत्येक शब्द किंवा अक्षरांच्या मागे असतात. त्याला अनुक्रमे, परा, पश्यंती, मध्यमा आणि वैखरी अशी चार नावे आहेत. जोरात बोलणे म्हणजे वैखरी वाणी होय. समर्थ म्हणतात, ‘पुढे वैखरी राम आधी वदावा’, म्हणजे वैखरी वाणीमध्ये दिवसाचे व्यवहार सुरु करण्याआधी ‘राम’ आधी वदावा. कारण त्यांचे इष्ट दैवत राम होते. ह्या वाणीत लागलेली मनाची शक्ती ही कमी असते. म्हणून मनुष्य जोरात बोलतो. पण सूक्ष्मपणे केलेल्या विचारांचा परिणाम जास्त होत असतो. उगीचच आरडाओरडा करण्यात काहीच अर्थ नसतो. वैखरीपेक्षा जास्त शक्ती असते मध्यमामध्ये. मध्यमा म्हणजे साधे हळू आवाजात बोलणे. जसे, दोन माणसे एकमेकांशी बोलतात ती मध्यमा वाणी. तिसरी आहे पश्यंती वाणी. पश्यंतीमध्ये फक्त ओठांची हालचाल होते. शब्द वरचेवर येतात पण ते शेजाऱ्यापाजाऱ्यांना कोणाला ऐकू जात नाहीत. पण आतल्याआत गती निर्माण होत असते, शक्ती निर्माण होत असते आणि शक्तीचा परिणाम वातावरणात सर्वत्र होतो आणि ३६० अंशांचे चक्र पार करून ती शक्ती परत आपल्याला मिळत असते. पश्यंतीपेक्षाही जास्त गती आणि शक्ती परा वाणीमध्ये असते. परा म्हणजे ओठसुद्धा न हलवता केलेले शब्दोच्चारण. योगशास्त्राप्रमाणे पाठीच्या कणाच्या तळाशी मूलाधार चक्र आहे. तिथून हा ध्वनी निघतो आणि हृदयाकाश भेदून ते मुखावाटे किंवा कुठल्याही स्नायुंचा वापर न करता वातावरणात शब्द बाहेर पडत असतात. कोणालाही ऐकू जात नाही फक्त आतल्याआत आपल्याला स्वत:ला ऐकू जातो. ही जी शक्ती इथे परा वाणीमध्ये निर्माण होते ही सर्वात श्रेष्ठ शक्ती असते. ही उच्चतम शक्ती असते. त्याच्यापेक्षा कुठल्याही अक्षरांची शक्ती जास्त असत नाही. परा वाणीमध्ये उच्चारलेले शब्द श्रेष्ठ असतात. म्हणून एकट्याने जेव्हा नामजप करायचा असतो, किंवा समुहात जेव्हा स्वतंत्रपणे जेव्हा आपण नामजप करू तेव्हा तो जप शक्यतोवर परा वाणीमध्ये करण्याचा प्रयत्न करावा. फक्त कित्येक वेळेला त्याला मर्यादा अशा येतात की परा वाणीमध्ये जप करता करता किंवा नामस्मरण करता करता किंवा नामजप करता करता मनुष्य इतरच काही व्यवहार किंवा विचार मेंदूमध्ये सुरु करतो. कौटुंबिक गरजांचा विचार सुरु होतो आणि जप लांब राहतो. व्यक्तिगत साधना परा वाणीत करावी. ह्याने एकदम काही साध्य होईल असे नाही. पण थोडा थोडा वेळ प्रयत्न झाला तर शक्ती जास्त निर्माण होईल आणि पर्यायाने गती निर्माण होईल.
गतीशिवाय ह्या विश्वामध्ये काहीही नाही हे लक्षात ठेवा. गती ही शब्दांची असो, अक्षरांची असो, त्याने ह्या विश्वामध्ये फार मोठी शक्ती निर्माण होत असते. आपण म्हणतो ‘गतप्राण’ झाला. म्हणजे प्राणांची गती गत झाली म्हणजे संपली. म्हणजे प्राणांना गती असते हे तिथे मान्य झाले. ही गती आणि शक्ती अदृश्य असते. पण ती असते हे निश्चित. कारण ती मशीनद्वारे नोंदवता येते. आपल्या मेंदूच्या हालचाली, आपल्या नाडीच्या हालचाली यावर जपाचा परिणाम होत असतो. तो अनुकूल परिणाम आहे की प्रतिकूल परिणाम आहे हा आपला आपण नोंदवू शकतो. पल्स मॉनिटर (नाडी मापक यंत्र) नावाचे मशीन येते. ते लावले की लक्षात येते की आपल्या नाडीमध्येसुद्धा किती फरक पडतो. परा वाणीमध्ये खरोखर जेव्हा आपण एकाग्रतेने जप करायला लागतो, किंवा नामस्मरण सगळे विसरून जाऊन करायला लागतो, तेव्हा नाडीगती फार मोठी हालचाल नोंदवते. साधारण नाडीगती आणि नामस्मरण करतानाची नाडीगती यात फार मोठा फरक पडतो. कित्येक वेळेला हा फरक ३०%-४०% ते ८०%-७०% पर्यंत असतो. म्हणजे तेवढी शक्ती आपली वाचत असते आणि वातावरणात तेवढी गती जास्त निर्माण होत असते हे नक्की. ही गती, शक्ती निर्माण झाली की सबंध विश्वाला फेरा मारून काही निमिषार्धात परत आपल्यापर्यंत येते. ही चक्राकार गती फार मोठी आहे असे आपल्याला वाटेल कारण विश्व फार मोठे आहे. पण ही प्रक्रिया तत्क्षणी, अगदी ताबडतोब होते. आपल्याला ती जाणवत नाही आणि मनकोशात ही शक्ती मिळत राहते. आपण म्हणाल की आम्हाला काही ही शक्ती दिसत नाही हो! एवढी वर्षे आम्ही साधना केली. पण लक्षात घ्या की ह्यात काहीतरी त्रुटी नक्की राहत असते. याचे कारण बघा, आपण सतत कोणाची तरी निंदा करत असतो, मत्सर करत असतो, द्वेष करत असतो, हा माणसाचा स्थायी भाव असतो. ह्या उपजत विषमतेच्या हव्यासापायी आपण खरी समता विसरून जातो. बघा, ह्या विश्वाचा शेवट समतेमध्ये होणार आहे. विज्ञान सांगते की समता प्रस्थापित झाली की ह्या विश्वाचा शेवट होणार आहे. आपल्या संस्कृतीत अध्यात्माने ह्यालाच मोक्ष असे म्हटले आहे. मोक्ष ही संकल्पना म्हणजे असा काही प्रदेश नव्हे किंवा ईश्वराकडे काही कोणता मोक्षाचा प्रदेश राखून ठेवला आहे असे काही नाही. तर मोक्ष नावाची मनाची स्थिती आहे. ‘नाही देवापाशी मोक्षाचे गाठोडे’ असे संत तुकाराम महाराज सांगतात तेव्हा हे तिथे निराळे उद्धृत करण्याची आवश्यकता नाही. ते अध्याहृतच आहे की देवाकडे असे काही मोक्षाचे गाठोडे नाही. ही मोक्षावस्था प्राप्त करण्यासाठी सतत परावाणीत जप करा. मग व्यवसाय सुरु असताना, घरातील कामे करताना सतत परावाणीमध्ये जप सुरु ठेवला तर आपले व्यवहार सुरळीत चालू राहतील. कुठेही आडकाठी येणार नाही. एकदम नाही हळूहळू साध्य होईल पण सवय लावावी लागेल. दुसऱ्याला कोणाला कळणार नाही की आत काय सुरु आहे ते. ह्यालाच अजपाजप असे म्हणतात. अजपाजप अखंड चालू राहिला तर आयुष्यभर प्रचंड शक्ती निर्माण होते आणि ती शक्ती शेवटच्या क्षणी परीक्षेच्या क्षणाला ती आपल्याला उपयोगी पडते.
हे सर्व करत असतना आयुष्यभर आपल्या अनेक परीक्षा ईश्वराकडून निसर्गाकडून, पराशक्तीकडून घेतल्या जातच असतात. कुठल्या परीक्षेमध्ये आपण नापास होतो हे ती शक्ती बघत असते. म्हणून सतत पासच व्हावे लागते. पास झाल्याशिवाय वरच्या पायरीवर जाऊ शकत नाही. मग आयुष्यभर तप केले तरी तुम्ही पास होत नाही याचे कारण तुमची सतत मागण्या करत असता. ती शक्ती त्यात वापरली जाते. मग तुम्ही कसे पास होणार? होणारच नाही. हे वास्तव आपण लक्षात घेतले पाहिजे. परनिंदा ही अति घातक आहे. ही मोठी आडकाठी आहे. त्यामुळे आपली एकाग्रता तर भंग पावतेच, दुसऱ्याचेही नुकसान होते पण आपले स्वत:चे नुकसान फार मोठ्या प्रमाणात होते. त्यातल्या त्यात मोठ्या व्यक्तींची निंदा अति घातक असते. संत तुकाराम म्हणतात, ‘निंदक तो परउपकारी | काय वर्णू त्याची थोरी |’..... त्याची थोरवी मी काय वर्णू, जो ‘रजकाहुनी भला परी सर्वगुणे आगळा|’... धोब्यापेक्षाही सर्व गुणामध्ये हा निंदक श्रेष्ठ आहे. त्याचं कारण पुढे दिलं आहे की, ‘न घे मोल धुतो फुका | पाप वरच्यावरी देखा |’.... तुमचे पाप तो मोल न घेता फुकट धुऊन देतो. ‘करीतसे साधका | शुद्ध सरते तिही लोकी ||’.... तिन्ही लोकात जाण्यासाठी त्या साधकाला तो निंदक शुद्ध करून टाकतो. इतका तो निंदक उपकार करतो. ‘मुख संवदणी सांगाते,’...... संवदणी म्हणजे धोब्याचा कपडे आखळण्याचा मोठा टब, ...’अवघे साठविले तिथे |’..... निंदकाच्या तोंडामध्ये दुसऱ्याच्या निंदेबद्दलची घाण साचलेली असते. एक लक्षात ठेवा की जेव्हा आपण दुसऱ्याची निंदा करतो, तेव्हा त्याचे वाईट गुण आपल्यात येण्याची शक्यता असते. तो हा इथे उल्लेख आहे. पुढे ते म्हणतात, ‘जिव्हा साबण निरुते |’...म्हणजे जीभ साबणाचे काम करते. ह्या माणसाला काय मिळेल? तर ‘तया नरक यातना अघोरी | तुका म्हणे न्हाणी ते |’ न्हाणी म्हणजे ‘न आणि’ ,म्हणजे नरक यातनेशिवाय ह्या निंदकाला दुसरे काहीही मिळणार नाही. पण तुमची मात्र तो शुद्धी करेल. तप केल्याशिवाय पत वाढत नाही, पत वाढल्याशिवाय जीवनाची प्रत सुधारत नाही आणि ईश्वराच्या दरबारात किंमत मिळत नाही. तिथे कुठलाही वशिला चालत नाही. म्हणूनच एकवेळ खरे धोबी बना, चालेल, पण निंदक बनू नका.
दुसरी आहे विषमता. जेवढी आपण विषमता वाढवू तेवढे आपण समतेपासून लांब जाऊ. सरळ हिशोब आहे. पूर्ण समता मनामध्ये प्रस्थापित झाली की मनुष्य मोक्षाला जातो. एक दिवससुद्धा तो इथे थांबत नाही. साधूसंतांची विषमता नष्ट होऊन समता प्रस्थापित झालेली असते. त्यांना जनतेचा कळवळा असतो. ईश्वराने दिलेले कार्य करण्यासाठी ते आलेले असतात. पण हे लोकांना समजत नाही. हळूहळू विषमता नष्ट करायचा प्रयत्न केला पाहिजे. त्याशिवाय नामजपात प्रगती होऊ शकत नाही. हे अंतर्मनावर बिंबवले पाहिजे. गरजा आणि सुख तात्पुरते असते. सुख हे आपल्या मानण्यावर असते. हे मानणे म्हणजे विषमता संपवणे होय. अहो, हे सगळे विधात्याने आपल्याला पाडलेले स्वप्न आहे. आपण सतत मायेमध्ये अडकत राहावे म्हणून त्याने आपल्यासमोर जाळे फेकलेले आहे की तुम्ही कुठे कुठे अडकता. जिथे जिथे तुम्ही अडकता तिथे तिथे तुम्ही परमार्थात एकेक पायरी खाली येता. आपली प्रगती होत नाही म्हणून ईश्वराला दोष देण्यापेक्षा आपण काय करतोय हे आत्मशोधन करून ठरवायला पाहिजे. कुठलेही नाम, मंत्र, स्तोत्र किंवा कुठलीही सामुदायिक साधना ही सेवेशिवाय सिद्ध होत नाही. सेवा हा त्याचा पाया असतो. त्याशिवाय नामजप सिद्ध होत नाही. दुसऱ्याची, समाजाची केलेली निरपेक्ष सेवा ही प्रत्येक साधनेचा पाया असते. आपण शेकडो ऋषींची नावे घेतो, त्यांचे मंत्र हे त्यांनी केलेले मार्गदर्शन आणि सेवेशिवाय सिद्ध झालेले नाहीत. त्यांनी ९४% समाजासाठी आणि ६% स्वत:साठी ठेवले. मग त्यात तन, मन आणि धन सगळं आलं. खरंतर रोज एक तास सेवेला दिला पाहिजे. खरोखर नि:स्वार्थ सेवेला पर्याय नाही. एक दिवस नामजप झाला नाही तरी चालेल. ह्या नि:स्वार्थ सेवेचे मूल्य एवढं प्रचंड आहे की ईश्वरच आपल्याकडे येतो आणि सांगतो की ‘बोल तुला काय पाहिजे’ म्हणून. ह्यात अजिबात अतिशयोक्ती नाही, एवढे लक्षात घ्या. नि:स्वार्थ सेवेला जर नामाची जोड दिली तर नाम फार लवकर सिद्ध होईल. नाम घेऊन तुम्ही काहीही काम करा, तुमची सगळी कामे होतील. पण त्यावेळेला कुठल्याही कामाची आपल्याला इच्छाच राहणार नाही, म्हणजे सगळं आपोआपच होत राहील. त्या अवस्थेला आपल्याला जायचे आहे.
ऐकलेल्या ज्ञानाचे वर्तनात रूपांतर करू शकलो नाही तर काही उपयोग नाही. सेवेची जोड ही पुढची पायरी आहे. आपण जे दुसऱ्यासाठी करतो ते फक्त निमित्त असते हे लक्षात घ्या. पण ते आपण आपल्या स्वत:साठी करत असतो. दुसऱ्यावर उपकार म्हणून करायला जाल तर संपून जाल. कोणी कोणावर उपकार करत नसतो. उलट तो आपल्याला सेवेची संधी देतो हे त्याचेच आपल्यावर उपकार असतात. हे समीकरण, हे त्रैराशिक जेव्हा लक्षात येईल तेव्हा त्याचे उत्तर आपल्याला बरोब्बर समजेल की आपल्याला काय करायला पाहिजे. इथे अहंकारशून्यता हवी. एकदा काम स्वीकारले की ते प्राणपणाने पार पाडावे. हे सर्व अलिप्तपणे करावे. अध्यात्मामध्ये कोणाचाही वशिला चालत नाही. तिथली परीक्षा फार भीषण आहे हो. म्हणून गर्व न करता चांगल्या पद्धतीने तप करा. ज्याप्रमाणात साधना त्याप्रमाणात सेवा करा. दोन्हीही पायऱ्या आपण बरोबर चालायच्या आहेत. ज्ञान, भक्ती आणि कर्म ह्या तिन्ही मार्गांनी पुढे जायला हवे. हरि ओम. “
नैवेद्यार्पण – विवेचनानंतर सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार घेण्यात आले. दुपारच्या सत्रात मोफत वैद्यकीय समुपदेशन आणि बालक-पालक समुपदेशन हे उपक्रम सुरू झाले.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा तसेच गायत्री मंत्र अकरा वेळा मुलांकडून पठण करवून घेत त्याच्याकडून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
नामस्मरण - त्यानंतर ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’ हे नामस्मरण घेण्यात आलं. यावेळी दोन वर्षाच्या छोट्या स्वयंसेवकाने उत्स्फुर्तपणे नामस्मरणात गोड साथ दिली.
सामूहिक आवर्तनं – यानंतर सामूहिक पठणासोबत प्रथम भगिनी आणि नंतर बंधू अशा क्रमाने त्यांच्याकडून हवन करवून घेण्यात आले. यानंतर पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
पूर्णाहुती – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| या सिद्धमंत्राचा सामुहिक एक माळ जप घेतला गेला. यावेळी यजमानांकडून हवन घेण्यात आले. नंतर पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचे उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस शिवपिंडीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचे प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आले.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञात १८ फेब्रुवारी ते १२ मार्च या दरम्यान ७१,३४,३७२ एवढी जप संख्येत वाढ झाली. त्यामुळे भक्तांनी केलेली एकूण जप संख्या २,६७,८४,८६४ एवढी नोंदवण्यात आली.
तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं दहावे नामस्मरण बोरीवली पश्चिम येथील भक्ताच्या घरी संपन्न झालं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्याने पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या गुरुसेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसे, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे शिवमहिम्न स्वाहाकार उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने, चैत्र शुद्ध पक्ष नवमी,दि. ३०मार्च २०२३ या दिवशी ‘श्रीरामरक्षा यज्ञ’हा विशेष यज्ञआयोजित करण्यात आला होता. प्रभू श्रीराम म्हणजे एक उत्तुंग व्यक्तिमत्त्व. संतुलित विचारसरणी असलेल्या आणि सर्व सद्गुणांचं आगार असलेल्या श्रीरामांचं पुण्यस्मरण करून श्रीरामचरणी यज्ञात कृतज्ञतेनं हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. त्यानंतर संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीरामरक्षा यज्ञ–सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादानं आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांच्या पठण व हवनानंतर श्री यशोधन वासुदेव बापट यांनी स्वामी विवेकानंद रचित नाम रामायणम् चे सुश्राव्य सांगितिक सादरीकरण केलं.याप्रसंगी श्रीगायत्री आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या दोन्ही सिद्धमंत्रांचं अनुक्रमे ५४ वेळा आणि १०८ वेळा सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं. त्यानंतर यजमानांकडून रामरक्षेचं हवनासहित एक आवर्तन घेण्यात आलं. त्याचबरोबर प्रभू श्री रामचंद्रांच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीविष्णू मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. यजमानांकरवी घेतलेले हवनसत्र संपल्यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या आद्य शंकराचार्य रचित उत्कृष्ट आणि रसाळ अशा प्रभू श्रीरामचंद्रांच्या मानसपूजेचं पूर्वध्वनिमुद्रण लावण्यात आलं. श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या या मानसपूजेतील उपचारांप्रमाणे सर्वांनी मानसपूजा केली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या आणि लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. ‘नाम’ विषयावरील सद्गुरुंचे हे क्रमश: विवेचन होतं. यादिवशी नामावरील दोन विवेचनं श्रवणाकरीता लावण्यात आली. त्यातील पहिल्या विवेचनाचा सारांश आपण बघूया.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक –२१-०४-२००५ - विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचे पुण्यस्मरण केले. श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून “नामाचे नियम” या विषयावर विवेचन केलं. सद्गुरु म्हणाले, “नाम ह्या विषयाच्या अनुषंगाने जे काही ज्ञान आहे ते मी आपल्याला सिद्ध करून दाखवले आहे. नामामध्ये प्रचंड शक्ती असते. जो करेल त्याला ती मिळेल, अगदी निश्चितपणे. ही मनाला मिळणारी शक्ती असते.
आता प्रश्न असा निर्माण होईल की ही शक्ती आपल्याला कशाकरता पाहिजे? व्यायाम करून शरीराला शक्ती मिळते. त्यामुळे शरीर सुदृढ राहते आणि आरोग्य नीट राहू शकते. त्याचा शरीराला उपयोग होऊ शकतो, मनाला होईलच असे सांगता येत नाही. आपल्याकडे पुराणांमध्ये स्वर्गाची संकल्पना किंवा अतिउच्च अशी मोक्ष,मुक्तीची कल्पना रंगवल्या गेल्या आहेत. ह्या नुसत्या कल्पना आहेत की वास्तव आहेत? तर सामान्य माणसाच्या दृष्टीकोनातून ह्या कल्पना आहेत. पण सत्पुरुषांच्या दृष्टीकोनातून हे वास्तव आहे. कारण त्यांना हे वास्तव समजू शकतं. पुराणांमध्ये रंगवलेली चित्रं ही अतिरंजित चित्रं नसून ती वास्तव चित्रं आहेत. म्हणून आपल्याकडे ‘अनंतकोटी ब्रह्मांडनायक’ असं म्हटलं आहे. म्हणजे सर्व प्रकारच्या ब्रह्मांडावर ज्याची सत्ता चालते, तो अनंतकोटी ब्रह्मांडनायक. आपण ज्या मृत्युलोकात राहतो तिथे ही सर्व प्रकारची ब्रह्मांडे दृश्य होऊ शकत नाहीत. पण आपल्याला दृश्य झाली नाहीत ह्याचा अर्थ ती नाहीत का? तर आहेत. पण आपली बघण्याची, ऐकण्याची, समजण्याची, स्पर्श करण्याची आणि जाणून घेण्याची अशी पाच इंद्रियांची शक्ती तिथे कमी पडते आणि आपल्याला ते जाणवू शकत नाही. हे त्यातलं वास्तव आहे. ही शक्ती वाढल्यानंतर काय होऊ शकते? जशी Horse Power मध्ये इंजिनाची शक्ती मोजतात तशी मनाचीही शक्ती मोजली जाते. म्हणजे हे मन कुठे राहायला लायक आहे, त्याचं मोजमाप तिथे होतं. मृत्युनंतर मनुष्य शरीर तर इथेच सोडून देतो. मग आपण म्हणतो की तो मनुष्य ‘गेला’. ‘गेला’ असं म्हणताना शरीर तिथेच असतं. पण जो गेला तो आत्मा असतो, ते मन असतं, काहीही म्हणा; पण मानवी इंद्रियांना अगम्य असं काहीतरी तिथून निघून गेलेलं असतं हे नक्की. ते जे काही आहे, त्याला शक्ती कमी पडलेली असते. ती मनाची शक्ती किंवा आत्मशक्ती असते आणि ही शक्ती वाढवण्यासाठी अनंत प्रकारच्या साधना आपल्या संस्कृतीत सांगितल्या गेल्या आहेत. ही शक्ती ह्या सर्व प्रकारच्या साधनांनी निश्चितपणे मिळू शकते आणि असलेली शक्ती वाढू शकते. हे सगळ्याचे तात्पर्य आहे.
मग आपण आपल्या आवडीची कोणतीही साधना करा. फक्त त्याच्यात ताळमेळ ठेवला पाहिजे. नित्य नियम ठेवला पाहिजे. नित्य नियमाने ह्या साधना केल्या तर शक्ती वाढू शकते. ती शक्ती वाढल्यानंतर आपोआप त्या विशिष्ट लोकामध्ये राहण्यासाठी एवढ्या शक्तीची जरुरी आहे, असं एकदा ठरलं तर मग त्या मनाला तेवढी शक्ती मृत्युच्या वेळेला जर असेल तर ते आपोआप ते मन त्या लोकामध्ये प्रविष्ट करतं. हे विज्ञानाच्या दृष्टीने त्यातलं वास्तव आहे.
ही शक्ती वाढवण्यासाठी अनंत खेळ किंवा साधना आहेत. अहो खरोखर हे एक प्रकारचे खेळच असतात. खेळ हा शब्द मी चुकीचा वापरत नाही आहे. हे खेळच आहेत. अगदी ह्या विश्वाचा खेळ हादेखील ईश्वराचा खेळ म्हणूनच आपल्याकडे सांगितला आहे. पण त्या खेळातला हा जो एक उपखेळ आहे, त्याच्यात प्रत्येकाला खेळायचे की खेळायचे नाही हे स्वातंत्र्य दिलेलं आहे. ह्याच्यापेक्षा आणखी कनिष्ठ दर्जापर्यंतचे खेळ आहेत. त्याला आपण संसार म्हणतो. हाही एक खेळच असतो. त्याच्यातच अडकून राहायचं आणि उच्च दर्जाचा जो खेळ आहे तो विसरून जायचा, हे स्वातंत्र्य प्रत्येकाला असतं. संसाराच्या खेळामध्ये ही शक्ती सतत कमी होत असते. कारण आपण सतत इच्छेचा पाठलाग करत राहतो. ह्या इच्छा अनित्य असतात, अशाश्वत असतात आणि अशा इच्छांचा पाठलाग करता करता मनाची शक्ती दिवसेंदिवस खंगत जाते, कमी होत जाते. ती शक्ती वाढवण्यासाठी ह्या साधना असतात. मृत्युच्या वेळपर्यंत ही शक्ती जी खंगत खंगत गेलेली आहे, ती वाढवण्याचं काम आपल्याला नित्यनेमाने करता आलं पाहिजे.
नित्यनेम ह्याचे दोन अर्थ आहेत. एक म्हणजे रोजच्यारोज ही साधना केली गेली पाहिजे. दुसरा अर्थ म्हणजे खरोखर नित्याकडे पोहोचण्याचा नेम आपण केला पाहिजे. कारण बाकी सगळं अनित्य आहे, अशाश्वत आहे म्हणून नित्याकडे पोहोचण्याचा जो नेम केला जातो तो नित्यनेम असतो. मग नित्यनेम आपण केला आणि पाळला नाही, तर तो नित्यनेम होईल का? नाही होणार. मग नुसता संकल्प करून आणि नित्यनेम न करताच मला अमुकएक मिळेल, अशी अवाजवी अपेक्षा आपण कशी ठेवू शकणार? नाही ठेवू शकत. हे सगळं काही अटींचं पालन करून आपल्याला करता आलं पाहिजे.नाहीतर सगळं फुकट आहे. त्या दोन अटी म्हणजे अहंकारशून्यता आणि मायेपासूनची अलिप्तता. प्रथम आपण अहंकार म्हणजे काय ते पाहू.
साधनेमध्ये पहिला जो आड येतो तो अहंकार. साध्या साध्या गोष्टींमध्ये हा अहंकार आड येत असतो. त्यामुळे सगळं फुकट जातं. कारण पूर्ण शरणागती झालेली नसते. ही शरणागती न झाल्यामुळे जी साधना आपण करतो ती साधना ज्याप्रमाणात आपल्याला उपयोगी पडायला पाहिजे, त्यातून जी शक्ती मिळायला पाहिजे ती मिळू शकत नाही. याचा अर्थ ती पूर्ण फुकट जाते का? नाही, पूर्ण फुकट काहीच जात नाही. कारण थर्मोडायनामिक्सच्या तिसऱ्या सिद्धांतानुसार निसर्गात काहीही फुकट जात नाही. तुम्ही केलंत तर तुम्हाला काहीतरी उपयोगी पडणारच, पण त्याचा जो गुणाकार व्हायला पाहिजे तो त्याप्रमाणात तिथे होत नाही. म्हणून अहंकार ठेवण्याचं काही कारणच नाही. आपण एकदा आपलं काम केलं की ते निसर्गाकडे, किंवा ईश्वराकडे किंवा सद्गुरुतत्त्वाकडे रूजू होतंच होतं. आपल्याला शंका घ्यायचं कारणच नाही. आपल्याला असं कदाचित भासमान होईल की मी केलं आणि मला त्याचं योग्य ते क्रेडीट मिळत नाही किंवा माझी योग्य ती प्रशंसा होत नाही, मला योग्य तो मान-सन्मान मिळत नाही....पण निसर्गामध्ये नोंद झाल्यानंतर परतावा मिळतोच मिळतो. कारण तशी तरतूद निसर्गाकडे आहे. जर आपल्याला हे असे विचार येत असतील तर समजून जा की काम अहंकारशून्यतेने झालेलं नाही.बरेच साधक किंवा भक्त ह्या अहंकाराच्या पायरीपाशी घोटाळत असतात.ही प्रथम पायरी ओलांडताना नाकी नऊ येतात. ती ओलांडतानाच जर तो पडला तर पुढच्या पायऱ्या लांबच राहिल्या. अहंकारशून्यतेने जी नि:स्वार्थ सेवा व्हायला पाहिजे, ती होत नाही.
मग अहंकारशून्यता ही एकाएकी उपजत येईल का? नाही. मनुष्याच्या ठायी बुद्धीचा जो गर्व आहे, तो असायला पाहिजे, पण तो व्यवहारात. जेव्हा अध्यात्मामध्ये अहंकार निर्माण होतो तेव्हा तो निषिद्ध असतो. बाकीच्या व्यावहारिक क्षेत्रात तिथे हे निश्चित क्षम्य आहे. पण धर्मकारण असेल तिथे हे अक्षम्य आहे. बाकीच्या क्षेत्रात अहंकार उपयोगी येतो. आपल्याकडे बृहदारण्यक उपनिषदात याज्ञवल्क्यांनी सांगितले आहे की, अहंकारामुळे प्रारब्धसुद्धा नष्ट होते.व्यवहारामध्ये अहंकारामुळे प्रचंड आत्मविश्वास आला की, त्या आत्मविश्वासामुळे प्रारब्ध कमी मिळते. पण हे अध्यात्म आणि धर्म ह्याच्यामध्ये चालत नाही. तिथे उलट नियम आहे. अध्यात्मामध्ये जेवढा अहंकार कमी करता येईल तेवढा चांगला. पण हेसुद्धा अहंकारशून्यतेने व्हायला पाहिजे.
दुसरा भाग आहे माया, जी सतत आड येत असते. ही वस्तू, वास्तू, इत्यादींची माया असते. ती कमी करता आली पाहिजे. त्या मायेचा त्याग करता आला पाहिजे. रोज काही काळ घराकडे दुर्लक्ष करून साधना आपल्याला करता आली पाहिजे. हा प्राथमिक अवस्थेतील त्यागच आहे. मनाला ही सवय आपण लावून घेतली पाहिजे, तरच त्या मायेवर विजय मिळवता येईल. म्हणजे घर सोडून जायचं असं नाही, तर त्या घरातल्या व्यक्तींपासून, वस्तूंपासून किंवा वास्तूपासून आपल्याला अलिप्त राहता आलं पाहिजे. किंबहुना आपण अलिप्त राहायला हळूहळू शिकू. ही प्रक्रिया आपोआप होईल. पण त्याकरता हा नित्यनेम करता आला पाहिजे. घरातली कामं रोजचीच असतात. पण पंधरा मिनिटे का होईना जर आपण त्या मायेपासून अलिप्त राहू शकलो, तर त्या मायेवर आपण हळूहळू निश्चित विजय मिळवू शकतो. म्हणजे त्या त्या गोष्टींचा त्याग करत मनाला सवय लावत गेलो तर एक दिवस संपूर्ण अध्यात्म, संपूर्ण धर्म हा आपला होतो. आपण आणि आपलं इच्छित प्रतीक ह्यामध्ये फरक न राहता आपण तेच बनतो. म्हणजेच आपण त्या सद्गुरुतत्त्वाशी पूर्ण एकरूप होतो. ह्या दोन पायऱ्या ओलांडल्याशिवाय एकदम वरच्या पायरीवर जाता येणार नाही. म्हणून ह्यासाठी मी नेहमी सांगत आलो आहे की निश्चित काहीतरी नियम करा, नेम करा. हा नेम पाळायला लागा म्हणजे आपोआप सगळी कामं होतील आणि हा विजय मिळायला लागेल.
अहंकार हा नैसर्गिक असतो. ह्याचं खंडन एकाएकी कधीच होत नाही. त्याला अभ्यासपूर्वकच धर्मकार्याकरता फक्त बाजूला ठेवायचा. जे आपण घेऊ ते अहंकार सोडून आपल्याला घेता आलं पाहिजे. मग जेव्हा आपण साधना करू, त्याचा महाप्रचंड गुणाकार होईल. आपल्याकडे ज्योतिषशास्त्राप्रमाणे मनुष्याच्या पत्रिकेत बारा स्थाने असतात. जी जीवनात रोज भोग भोगत राहिल्याने अशुद्ध झालेली असतात. जर १३ कोटी नामाचा संकल्प केला, तर बारा कोटी जन्मपत्रिकेतील ही बारा अशुद्ध स्थाने शुद्ध होतात. उरलेला एक कोटी जप हा स्वत:करता असतो. ही अध्यात्माची कल्पना आहे. काही वेळेला असं घडतं की एक कोटी नामजप करून अगणित कोटीचं पुण्य जमा होतं, कारण त्याचा गुणाकार होतो. मग अशी कित्येक जन्मांची घरे (स्थाने) आपोआप शुद्ध होतात. न पेक्षा उलट झालं, ही माया आणि अहंकार न सोडता आपण सगळं सांभाळून, त्यांचं ओझं खांद्यावर घेऊन चालत राहिलो तर ५० कोटी जप केला तरी १३ कोटी जपसुद्धा आपल्या नावावर जमा होत नाही. हे निश्चित होतं. हे फुकट जात नाही पण त्याचा गुणाकार मात्र निश्चित होत नाही. अजिबात होत नाही. म्हणून गुणाकार कसा होईल हे बघितलं पाहिजे.
पूर्वी आपण रेझोनांसचा प्रयोग बघितला होता. त्यात आपण बघितलं होतं की, जेव्हा आपण सद्गुरुचरणांशी पूर्ण शरणागत होतो तेव्हा सद्गुरुंमध्ये जी शक्ती असते, जी गती असते, ती सर्व आपल्यामध्ये प्रोक्षित झाल्याशिवाय राहत नाही, आपल्याला प्रेरणा दिल्याशिवाय राहत नाही. त्यामुळे आपण मोठ्या प्रमाणात साधना करायला सुरूवात करतो. हे आपोआप होतं कारण पूर्ण शक्ती आपल्यामध्ये संचारित होते. आपल्याला कळतही नाही की हे काय होतं आहे. पण हे संपूर्ण शरणागतीमुळे साध्य होतं.
पण मग शरणागती कधी होईल? तर अहंकार निर्मुलन झाल्याशिवाय शरणागती होणार नाही. तसंच अहंकार निर्मुलन कधी होतं? तर शरणागती झाल्याशिवाय अहंकार निर्मुलन होत नाही. हे अवगुण एकमेकांत बांधले गेलेले आहेत. मग कोणी म्हणेल माझा अहंकार कमी होत नाही म्हणून मी शरणागत होत नाही. हरकत नाही. दोन्ही गोष्टी मान्य आहेत. तात्पर्य हेच आहे की, शरणागती आणि अहंकारशून्यता आवश्यक आहे.
बघा, साध्या साध्या गोष्टींमध्ये आपण ईश्वरावर, सद्गुरुतत्त्वावर दोषारोप करत असतो. खरंतर असं करणारेच जास्त आणि खरोखर सत्कर्म करणारे लोक कमी असतात. असे लोक समाजात असणारच, पण आपलं एकदा लक्ष्य नक्की ठरलं की ह्याप्रमाणे आपल्याला पुढे जायचं आहे की मग आपण टीकेला न घाबरता, न थांबता, कुठेही वाट न चुकता, नित्यनेमाने आपली साधनेची, नित्य नेमाची वाटचाल केली पाहिजे. मग हा नित्यनेम दररोज, दर आठवड्यातून एकदा, दरवर्षातून एकदा, असा आपल्याला जो पचवता येईल तेवढाच नियम करावा. फक्त त्याच्या मर्यादा लक्षात घ्याव्या. जर हा नित्यनेम ‘वर्षातून एकदा’ असा तुम्ही करता तेव्हा अशी अनेक वर्षं हा नित्यनेम आपल्याला करावा लागणार आहे, हे लक्षात ठेवा. त्याप्रमाणे आपण ठरवायचं आहे की कसा नित्यनेम करावा. आपली आयुष्यं किती लांबवायची किंवा हा जो संसाराचा खेळ आहे हा किती लांबवायचा हा ज्याचा त्याचा प्रश्न आहे. ज्ञानपूर्वक हे सर्व समजून घेतलं असता त्याचं दु:ख होत नाही. ‘मी जेवढे केले तेवढे मला मिळाले’ हे साधं सोपं समीकरण मनुष्य समजून घेऊ शकतो आणि समजून घेतलं नाही तर निष्कारण मनुष्य दुसऱ्याला दोष देत बसतो. अहंकारामुळे दुसऱ्याच्या साधनेमध्ये छिद्रं काढतो, सद्गुरुंमध्ये छिद्रं काढतो ... असे कित्येक लोक मी बघितलेत. असं करत करत जर आपण साधना करत राहिलो, तर हातामध्ये काही लागणार नाही. गुणाकार निश्चित होणार नाही. मग जितके आपले हे विचार चालतील तितका हा घसारा होत राहील. पण शरणागती आणि अहंकारशून्यता ह्या पायऱ्यांमुळे निश्चितपणे प्रचंड गुणाकार होईल. जीवनामध्ये क्रांती होईल हे निश्चित सत्य मी सांगतो. ही क्रांती अनुभवण्यासाठी ह्या पायऱ्यांप्रमाणे आपल्याला चालायला पाहिजे. न पेक्षा ती प्राप्ती होणार नाही. मग क्रांती व्हायला अनेक जन्म लागतील. पण होणार हे निश्चित. किती जन्म लागतील ते सांगता येणार नाही. म्हणून आवडीने नाव घ्या आणि जशी स्थिती येईल तसे राहा. पण दुसऱ्याला दोष देऊ नका आणि संचिताचे कौतुक बघत राहा.आपली साधना मात्र नित्य करत राहा.
यज्ञ, दान, तप, कर्म आणि स्वाध्याय ह्या पाच पायऱ्यांची जोड सर्व साधनेला दिली गेली पाहिजे.त्यात सेवा येतात.त्या सेवांनी अहंकार कमी होतो, त्याने शरणागती येते आणि शरणागती प्राप्त झाली की सर्वस्व प्राप्त होते. आपल्याला जे काम पटलं आहे ते चालू ठेवलं पाहिजे. त्या पद्धतीने पुढे जायला हवं. दुसऱ्याची केलेली सेवा किंवा परसेवा ही खरोखरची आत्मसेवा असते. हे तत्त्व पटवून घेऊन आपण कामाला लागुया. आपण अहंकारशून्य होऊन पूर्ण शरणागती साधून सद्गुरुचरणांशी पूर्ण समर्पित जीवन करूया. नामजप ही मुख्य पायरी आहे हे लक्षात घेऊन आणि मोक्ष हा अंतिम हेतू लक्षात ठेवून ही नामसाधना करायची आहे.” हरि ओम.
नैवेद्यार्पण – विवेचनानंतर सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम –यंदाचा रामनवमीचा विशेष यज्ञ सोहळा असल्यानं पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात होणारेजन्मपूर्व संस्कार आणि दुपारच्या सत्रात होणारे मोफत वैद्यकीय समुपदेशन आणि बालक-पालक समुपदेशन हे उपक्रम झाले नाहीत.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा तसेच गायत्री मंत्र अकरा वेळा मुलांकडून पठण करवून घेत त्याच्याकडून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
नामस्मरण - त्यानंतर ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’ आणि ‘हे दत्त योगेश्वर वासुदेव, श्रीपाद श्रीवल्लभ नारसिंह’ ही नामस्मरणं घेण्यात आली. यावेळी दोन वर्षाच्या छोट्या स्वयंसेवकानं उत्स्फुर्तपणे नामस्मरणात गोड साथ दिली.
सामूहिक आवर्तनं– यानंतर सामूहिक पठणासोबत प्रथम भगिनी आणि नंतर बंधू अशा क्रमानं त्यांच्याकडून अकरा वेळा रामरक्षेचं पठणासहित हवन करवून घेण्यात आलं. यानंतर पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांतीनंतर श्रीसद्गुरुंच्या ‘नाम’ विषयावरील आजच्या दिवशीच्या दुसऱ्या पूर्वध्वनीमुद्रित विवेचनाचा लाभ साधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – १०-०९-२००८ - विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीसद्गुरुंनी श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचे पुण्यस्मरण केले. श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून “नाम, रूप आणि आपली वृत्ती” या विषयावर विवेचन केलं. सद्गुरु म्हणाले, “आजपर्यंत होऊन गेलेल्या शेकडो सत्पुरुषांनी नाम घ्या किंवा नामस्मरण करा असे सांगितले आहे. व्यावहारिक जगताचा किंवा भौतिक सृष्टीचा विचार केला तर ‘नाव’ हे कसे निर्माण झाले असेल? तर प्रथम वस्तू आली, जाणवली, तिचा स्पर्श समजला किंवा चव समजली. काहीतरी एक झाले आणि ती वस्तू आपल्याला जाणवली. पण त्या वस्तूचे ज्ञान आपल्याला झाले त्यानुसार आपण त्याला काहीतरी नाव ठेवले. मग त्या नावाप्रमाणे ती वस्तू आपल्याला लगेच आठवायला लागली. मग हे जे काही चक्र आहे, ते मेंदूमध्ये इतक्या झटकन होते की, ‘आंबा’ असे म्हटल्यावर चक्र पूर्ण होते. हापूसचा आंबा म्हटले की जिभेला पाणी सुटते. म्हणजे आंबा हा शब्द उच्चारल्यानंतर जे चक्र मेंदूमध्ये पूर्ण होते, त्याने अनेक क्रिया घडत असतात. ज्याअर्थी नाव दिले गेले त्याअर्थी तिथे आकार आहे, रूप आहे, त्याचा स्पर्श आहे किंवा त्याची चव आहे, असे काहीतरी आहे आणि मग त्याला नाव दिले गेले आहे.
आपल्या संस्कृतीमध्ये जे शेकडो सत्पुरुष होऊन गेले त्यांनी निरनिराळी नावे दिली. मग कोणी ‘श्रीराम जय राम जय जय राम’, कोणी सांगितले ‘नमो भगवते वासुदेवाय’, कोणी सांगितले ‘नमो गुरवे वासुदेवाय’, कोणी कृष्णाचे नाव सांगितले, कोणी देवीचे नाव सांगितले, तसेच काहींनी नाना प्रकारची नावे सांगितली. आता ह्याच्यामध्ये मतभेद होण्यासारखे काही आहे का? कित्येक वेळेला अट्टाग्रहाने भक्त दुसऱ्याला कमी लेखत असतात आणि आपण किंवा आपला पंथ हे श्रेष्ठ आहे असा वादविवाद घालत असतात. तर तसे काही नाही. मातीचा घट म्हटला की तो शब्द आपल्या डोळ्यासमोर विशिष्ट आकार निर्माण करतो. आता जर ‘घट’ हा शब्द आणि त्याचा आकारही काढून टाकला तर काय शिल्लक राहिले? माती शिल्लक राहिली. हाच विचार थोड्याशा वेगळ्या पद्धतीने करता येईल. दुकानातून एक छान तलम वस्त्र आणले आणि त्याचा सदरा शिवला. आता शर्टाचा आकार काढून टाकला तर काय शिल्लक राहिले? कापड शिल्लक राहिले. मग त्याचे नाव, त्याचे रूप, त्याचा आकार सगळं बदललं. ‘कापड’ म्हटले की आपल्या डोळ्यासमोर छान आकर्षक पॅकिंग केलेले कापड येते. जर कापडाचाही रूप, रंग आकार काढून टाकला तर काय राहील? सुत राहील. म्हणजे धागे राहतील. मग त्या धाग्यांचाही विशिष्ट आकार आपल्या डोळ्यांसमोर येतो. जर धाग्यांचाही रूप, रंग, आकार काढून टाकला तर काय राहील? तर कापूस राहील. हा कापूस कुठून निर्माण झाला? मातीतूनच निर्माण झाला. म्हणजे एका मूळ मातीने घटही निर्माण केला, कापूसही निर्माण केला, शर्ट निर्माण केला किंवा आपल्याला जे जे आवश्यक असते ते ते सगळे काही निर्माण केले. आता २४ कॅरेटच्या सोन्याचे आपण मंगळसूत्र केले, चपलाहार केला किंवा अंगठी तयार केली, ही जी नावे आपण घेतो ह्या सगळ्याला मूळ आधार सुवर्णाचा आहे किंवा तिथे जो धातू वापरला आहे, त्याचा तो आधार आहे. तो धातू कुठून निर्माण झाला? तोही मातीतूनच निर्माण झाला. म्हणजे सगळ्याला मूळ अधिष्ठान जे आहे ती माती आहे. ह्या मातीतूनच सगळ्या गोष्टी निर्माण झाल्या. मग आपल्याला काही गोष्टी आकर्षक वाटोत अथवा अनाकर्षक वाटोत, हे सगळं तिथूनच निर्माण झाले आहे. मग आपण जर असा विचार केला की आता मी मातीचे दागिने घालीन, तर चालेल का? नाही चालणार. कारण आपल्या डोक्यामध्ये हे पक्के झाले आहे की असे मातीचे दागिने काही घालत नसतात. ह्या मातीतून निर्माण झालेले असंख्य पदार्थ काही आवडतात, काही नावडतात, तो आपल्या मनाचा खेळ आहे.
तसे ‘श्रीराम जय राम जय जय राम’ असो, ‘श्री दत्त जय दत्त’ असो, ‘नमो भगवते वासुदेवाय’ असो किंवा ‘नमो गुरवे वासुदेवाय’ असो, ह्या सगळ्या नामांना जो आधार आहे तो मूळ गुरुतत्त्वाचा आहे. मग जो सत्पुरुष नाम देतो, मंत्र देतो त्याचे सबंध चैतन्य त्या नामाच्या पाठीमागे, मंत्राच्या पाठीमागे लागलेले असते. मग कोणी म्हणेल नाम एकच आहे, म्हणणारी तोंडे जवळजवळ सारखी आहेत, म्हणजे सगळ्यांना दोन डोळे, दोन कान, एक जीभ आहे. मग त्या नामाचे किंवा त्या मंत्राचे फळ मिळायला कमी किंवा जास्त उशीर असे का होते? तर त्याला आपल्याकडे अध्यात्मामध्ये दृष्ट फळे आणि अदृष्ट फळे अशी नावे दिलेली आहेत.
काही क्रिया अशा असतात की त्याचे फळ तात्काळ मिळते. समजा आपल्याला खूप भूक लागली आहे आणि भुकेने व्याकूळ झालो आहोत. मग आपण स्वत: भोजनाची क्रिया केली तर काय होते? तात्काळ तृप्ती मिळते. म्हणजे तात्काळ फळ मिळाले. एवढे आपण भोजनासाठी व्याकूळ होतो तेव्हा तृप्तीचे फळ आपल्याला मिळते. तेवढे व्याकूळ जर आपण त्या सद्गुरुंसाठी, ईश्वरासाठी झालो आणि ते नाम रूपासह घेतले तर त्याचे फळही ताबडतोब मिळायला हवे. पण तसे होताना आढळत नाही. प्रत्येकाला का मिळत नाही? कारण अदृष्ट क्रिया तिथे केली जाते. मग प्रत्येक नामाला जिथे रूपाची, आकाराची जोड दिली जाते तेव्हा त्याचा गुणाकार होतो. मग तिथे काय होते? एकाच वेळेला नामजपपण होतो आणि ध्यानपण होते. दोन्हीही होते. म्हणजे आपली आतली सगळी इंद्रिये आपला व्यापार बंद करतात. मग आपल्याला कोणी जर विचारले की, “अरे, आमरस पाहिजे का?” तर म्हणाल, “माहिती नाही सध्या माझे लक्ष नाही, माझे ध्यान सुरू आहे.” पण समजा नामजप करताना सतत वाट बघत राहिलो की, आता मला कोणीतरी विचारेल की आमरस आणून देऊ का? मग मी लगेच ‘हो’ म्हणेन. मग कसले नाम आणि कसले रूप. म्हणजे ते खरोखरच मातीत गेले. म्हणजे मातीतून निर्माण झाले आणि मातीतच गेले.अशाप्रकारचे नामजपाचे फळ जो व्याकूळ होऊन करतो त्याला ताबडतोब मिळते. नाहीतर अदृष्ट फळे कालांतराने मिळतात. बघा, एखादा शेतकरी आहे, त्याने बी पेरले तर तर त्याचे फळ त्याला तात्काळ मिळते का? नाही. त्या पिकाच्या कालखंडानुसार त्याला काही महिने थांबावे लागते. ते पीकसुद्धा कशाकशावर अवलंबून असते, तर पाऊस चांगला पडेल का? गारपीट होणार नाही ना? किंवा मग निसर्गाची आणखी कुठली अवकृपा होणार नाही ना? हे सगळं जर झाले नाही आणि सगळं नीट जुळून आले तर चार-सहा महिन्यात व्यवस्थित पीक येते. हा मधला जो भाग आहे तो म्हणजे ईश्वरी कृपा आहे. पण कोणी म्हणेल आता आम्ही इरिगेशनने पाणी आणले आहे. पावसावर आमची शेती अवलंबून नाही. बागायती जमीन आहे. पण तरीसुद्धा गारपीट होते, प्रचंड वादळे येतात; अशी अनेक संकटे येतात. मग काही त्या बागायतीचा उपयोग होत नाही. काय काय होऊ शकते, तेवढेच आपल्याला उदाहरण समजून घेण्यापुरता सांगतो आहे. मग फळ मिळण्यासाठी एकच क्रिया शेतकऱ्याने केल्यानंतर ते फळ मिळण्यात कमी-जास्त दिरंगाई होते किंवा मग किती आणे फळ मिळाले याची टक्केवारीसुद्धा वेगवेगळी असते. जसे की बारा आणे पीक आले किंवा चौदा आणे पीक आले वगैरे. मी अजून तरी कोणत्या शेतकऱ्याला सोळा आणे पीक आल्याचे ऐकलेले नाही.असे होऊच शकत नाही. त्याला विचारले तर तो सांगतो की नाही हो,आठ आणे किंवा दहा आणेच पीक आले हो.
तसे हे अध्यात्माचेसुद्धा पीक आहे. आपले सोळा आणे पीक येण्यासाठी काय करायला पाहिजे? शंभर टक्के पीक जर आपल्याला पाहिजे असेल तर तेवढं व्याकुळ व्हायला पाहिजे. इतके व्याकुळ की, मला बाकी काही नको. मला फक्त ईश्वर पाहिजे. त्या प्रभू रामचंद्रांकडे मला जायचे आहे, त्या दत्तात्रेयांकडे मला जायचे आहे,शंकरांकडे जायचे आहे किंवा विष्णूंकडे जायचे आहे. जे कोणते नाव घ्यायचे आहे ते घ्या. त्या भगवंतासाठी, सद्गुरुंसाठी जेव्हा आपली व्याकुळता निर्माण होईल तेव्हा दृष्ट फळ मिळेल.अर्थात ताबडतोब फळ मिळेल.
प्रत्येक नामाला रूप कसे जोडता येईल आणि ते रूप स्वरूपवान कसे करता येईल हे आपण पाहिलं पाहिजे. स्वरूपवान झालं की आपण स्वत: अतिशय सुंदर व्हाल. म्हणजे आपला चेहरा सुंदर होईल का? नाही, त्याची आवश्यकता नाही. आपले तेज, आपला आत्मा, आपल्यातील चैतन्य हे स्वरूपवान होईल. ते स्वरूपवान होण्यासाठी आपल्याला ह्या पायऱ्यांनी जावे लागते. मग मला गाडी मिळाली, बंगला मिळाला, लग्न झाले किंवा इतर कुठली इच्छापूर्ती झाली की आपण स्वरूपवान व्हाल का? अगदी निश्चित होणार नाही. आपल्या मागच्या उपाधी मात्र वाढतील. दुसरे काही होणार नाही. साधी गोष्ट आहे बघा, उपाधी कशा कशा वाढत असतात? बघा, उपाधीमध्ये ‘धी’ याचा अर्थ बुद्धी आणि ‘उप’म्हणजे ह्या बुद्धीला सतत विवंचना लावणाऱ्या, त्या उपाधी. जोपर्यंत आपल्या अंगावर एकही दागिना नसतो तेव्हा आपल्याला कसलीही भीती वाटत नाही. मी कशानेही गेलो, कुठेही गेलो तरी मला कसली भीतीच नाही. कारण माझ्या अंगावर काही दागिना नाही, पाकिटात काही नाही तर कोणाला माझ्याकडून काय मिळणार? पण ह्या उपाध्या आपण अंगावर घातल्या की, अरे बापरे, आपल्या शेजारी कोण बसला आहे कोणास ठाऊक? माझ्या गळ्याभोवती कोणाचा हात तर येत नाही ना, ही विवंचना सुरू होते. म्हणजे नाम रूप हे तर बाजूलाच राहिले आणि कोण कोण काय चोरून नेते आहे ह्याकडेच लक्ष लागते. ह्या ज्या उपाध्या आहेत, त्याही जाणीवपूर्वक काढून टाकता आल्या पाहिजेत. मग ही उपाधी कशाकरता पाहिजे हो? काय जरूर आहे उपाधी अंगावर ठेवायची? काही जरूर नाही. आता हे जसे दागिन्यांचे उदाहरण दिले तसे ह्या उपाधी आपण आपल्या मागे लावून घेतो की ‘नाही, नाही, मला हे सुख पाहिजे’. हे खोटे असते की ज्याला आपण सुख म्हणत असतो ते आपल्याला कदापिही मिळत नाही. त्याच्या आध्यात्मिकदृष्ट्या उपाध्या सुरू होतात. समजा, आपल्याला गाडी मिळाली तर त्याच्यात बसण्याचे, येण्या-जाण्याचे सुख मिळेल पण मग ती गाडी सांभाळणे, त्याचा मेंटेनन्स बघणे ह्या सगळ्या उपाध्या लागतात. म्हणजे गाडी घेऊ नका असे नाही, तर ह्या उपाधीसुद्धा पूर्ण अलिप्त राहून भोगल्या पाहिजेत.
तात्पर्याने, नाम आणि रूप जे आहे, त्याच्याशी आपल्याला तादात्म्य साधता आले पाहिजे. त्याच्याकरता आपल्याकडे काही वृत्ती सांगितल्या आहेत. त्या प्रत्येक वृत्तीवर विजय कसा मिळवता येईल हेही आपल्याकडे सांगितले आहे. त्यातली प्रमुख वृत्ती आहे ग्रहणवृत्ती.
ग्रहणवृत्ती– आपण बाहेरून सतत ग्रहण करत असतो. त्या ग्रहणामधून आपल्या मेंदूपर्यंत संदेश जात असतात. डोळे, नाक, कान काम करतात, स्पर्श कळतो, हे संदेश मेंदूपर्यंत पोहोचतात. मेंदू त्याचे गणित करतो आणि त्याचे उत्तर आपल्याला सांगून टाकतो. एखादी वस्
Close x
Youtube Video link
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेनेचैत्र कृष्ण पक्ष तृतीया,दि. ०९एप्रिल २०२३या दिवशी ‘श्रीदत्त यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता.
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेनेचैत्र कृष्ण पक्ष तृतीया,दि. ०९एप्रिल २०२३या दिवशी ‘श्रीदत्त यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता.
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येलादुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. त्यानंतर संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ áश्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीदत्त यज्ञ–सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचे पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, फलश्रुतीसह गणपती अथर्वशीर्ष, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या दोन्ही सिद्धमंत्रांचं अनुक्रमे ५४ वेळा आणि १०८ वेळा सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं. त्यानंतर यजमानांकडून दत्तभावसुधारस स्तोत्राचं हवनासहित एक आवर्तन घेण्यात आलं. त्यानंतर पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या दिव्य वाणीतील प्रभू दत्तात्रेयांची १०८ नामावली ऑडीओ रूपात लावण्यात आली. त्यांच्या मागोमाग सर्व भक्तांनी त्या १०८ नामांचं पुनरुच्चारण केलं.त्याचबरोबर प्रभू श्रीदत्तात्रेयांच्यातसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीदत्त मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. यजमानांकरवी घेतलेलं हवनसत्र संपल्यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या श्रीमत्वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज रचित श्रीगुरुतत्त्वाच्या मानसपूजेचं पूर्वध्वनिमुद्रण लावण्यात आलं. श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या या मानसपूजेतील उपचारांप्रमाणं सर्वांनी मानसपूजा केली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. तसेच दरवर्षी प्रमाणे याही वर्षी जून महिन्यात होणाऱ्या विद्यार्थी शिक्षण साहित्य साहाय्य योजनेत सहभागी होण्याची विनंती भक्तांना करण्यात आली. यानंतर लगेचच श्रीसद्गुरुंच्यापूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. या विवेचनाचा सारांश आता आपण बघूया.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक –२७-१२-२०१२ - विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून “श्रीदत्त नामक ब्रह्मशक्ती” या विषयावर विवेचन केलं. सद्गुरु म्हणाले, “दत्तजयंतीच्या आजच्या दिवशी दत्तात्रेयांच्या अवताराचं स्मरण करणं हे मुख्य आहे. दत्तशक्तीच्या आविर्भावाचा हा दिवस म्हणजे साक्षात वैश्विक शक्ती किंवा ब्रह्मशक्तीने जे दत्तात्रेय नामक रूप धारण केले, त्या अवतरणाचा हा दिवस आहे. म्हणजे यादिवशी ह्या मृत्युलोकातील सजीवांना ब्रह्मशक्ती दत्तात्रेयांच्या रूपात दिसायला लागली, जाणवायला लागली, समजायला लागली किंवा काहीतरी दृश्य त्यांना दिसायला लागले, एवढाच त्याचा अर्थ आहे. जे दिसत नव्हते अदृश्य होते ते दृश्यात आले. आता वैश्विक शक्तीच्या ह्या अवताराची अनेक वैशिष्ट्ये आहेत. आपण आधीच्या विवेचनांमध्ये बघितली आहेत. जसे, त्यांच्या अवतरणाच्या कथा, त्यात वापरलेली रूपके, त्यांनी समस्त जनांना दिलेला उपदेश, अवधूत शब्दाचा अर्थ, आपण अनेकवेळेला अभ्यासला आहे. त्यांच्या ह्या सर्व वैशिष्ट्यांपैकी सर्वात महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे ‘गुरुरूप’! बाकी इतर अवतरणे जर आपण बघितली राम, कृष्ण किंवा शंकरांचे अवतार, गणेशांचे अवतार इत्यादी. पण साक्षात गुरुरूपाचा अवतार हा फक्त दत्तात्रेयांनाच म्हटले जाते.
ह्या अवताराचे काही प्रयोजन आहे; बघा, प्रत्येक गोष्टीला काहीतरी कारणमीमांसा असते. कारणाशिवाय परिणाम घडत नाही असे विज्ञान सांगते. तसेच अध्यात्मपण सांगते. काहीतरी कारण घडले आणि हा परिणाम झाला. तसेच ह्या दत्तात्रेयांच्या लीला ज्या दिसायला लागल्या किंवा लोकांना समजल्या त्याच्या मागचे प्रयोजन महत्त्वाचे आहे. ते म्हणजे मानवतेवरची संकटे घालवण्यासाठी जे मुख्य आश्वासन कृष्णाने गीतेमध्ये सांगितले तेच इथे दत्तावतारात आहे. ‘यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत’! जेव्हा धर्माला ग्लानी येते, संकटे येतात त्यावेळेला कोणत्या ना कोणत्या रूपात अवतरण होत असते. सामान्य माणसाला त्यावेळेला ते समजते असे नाही. ते सामान्य माणसाला कसे समजत नाही ह्याच्या अनेक गोष्टी आपल्याकडे दत्त संप्रदायामध्ये निरनिराळ्या ग्रंथांमधून सांगितल्या आहेत. कारण सतत भौतिक दृष्टीकोनातून बघत आलेला सामान्य मनुष्य त्याच्या पलीकडे असलेली शक्ती समजून घेऊ शकत नाही. आता वैश्विक शक्तीचे जे प्रत्येक अवतरण आहे, त्याच्यामधले जे मुख्य प्रयोजन आपल्याला भारतीय तत्त्वज्ञानाने सांगितलेले आहे, ते जर आपण विचारात घेतले तर दत्तावताराला हे सगळे प्रयोजन बरोब्बर लागू होते. राक्षसांना संपवण्यासाठी रामाचा अवतार झाला किंवा दुर्गेचा अवतार झाला, अन्यायाच्या परिमार्जनासाठी कृष्णाचा अवतार झाला. तसे ती ती प्रयोजने सिद्ध करण्यासाठी जी जी अवतरणे ह्या मृत्युलोकावर, भूतलावर झाली, ती मानवतेवरील संकटे घालवण्यासाठी झाली.
दत्ताच्या अवताराचे विशेष प्रयोजन जर लक्षात घ्यायचे झाले तर ते प्रयोजन इतर अवतरणांपेक्षा शाश्वत स्वरूपाचे आहे. अशाश्वत असे नाही. जवळ येणाऱ्या प्रत्येकाकडून जास्तीतजास्त सत्कर्म करवून घेऊन त्याला पुढच्या गतीला लावणे हे दत्तअवताराचे प्रमुख वैशिष्ट्य आहे. या नाही तर त्या मार्गाने साम, दाम, दंड भेद, मार्गांनी किंवा काही वेळेला आमिषे दाखवून किंवा काही वेळेला इतर काही उपयोग करून, त्याला शिक्षा करून का होईना, पण त्यांना सत्कर्माला लावले. हे दुसरे वैशिष्ट्य आहे.
आपण जीवनामध्ये निरनिराळे अंधार बघत असतो. रात्रीचा असतो तो भौतिक अंधार, जो येणारच. त्याशिवाय जेव्हा कोणत्या ना कोणत्या निमित्ताने मानवाच्या वाट्याला दु:ख येते. हे कायम येतच असते पण मनुष्य जागा होत नाही. हे मानवाचे वैशिष्ट्य आहे. त्याच्यासाठी नक्की काय करायला पाहिजे हे त्याच्या लक्षात येत नाही. दु:ख वाट्याला येणे ह्याचा अर्थ काय असतो? उजेड आणि अंधाराची उपमा जशीच्या तशी लावायची ठरवली तर इथे सुखाचा अंधार पडलेला आहे म्हणून दु:ख येते, रोग येतो म्हणजे आरोग्याचा अंधार पडलेला असतो.जेव्हा भय, क्रोध किंवा उद्विग्नता येते तेव्हा शांततेचा अंधार पडलेला असतो. हे सगळे अंधार तात्कालिक स्वरूपाचे असतात. दु:खाच्या खाईत लोटलेला मनुष्य, त्याला कुठे सुख मिळायला लागले की तो सुखावतो. ह्याचा अर्थ त्यापूर्वी पडलेला अंधार हा तात्कालिक होता.
आता सर्व अंधारांपेक्षा सर्वात मोठा अंधार ज्याला म्हटलेला आहे, तो म्हणजे आपल्या आध्यात्मिक प्रगतीच्या घास घेणारा असा तो अंधार असतो. त्याला अज्ञान असे म्हटले आहे. म्हणजे ज्ञानाचा अंधार. आता अज्ञानाच्या ह्या अंधारापेक्षा दुसरा अधिक भयावह असा अंधार ह्या जगामध्ये नाही. ह्या अज्ञानामध्ये स्वरूपाचा अंधार मोठा असतो. आपण कोण आहोत? कशासाठी आलो आहोत? कुठे जाणार आहोत? आपले नक्की स्व-रूप नक्की काय आहे? ह्या ज्ञानाचा अंधार पडलेला असतो. आता आपण जन्मलेलो आहोत आणि त्याप्रमाणे जीवन जगत आहोत.हे रहाटगाडगे चालू असते. कधीतरी सुख येईल ही आशा असते. हे जे जीवन आपण जगतो, ते मी अमुक आहे, स्वत:चे नाव, माझे शिक्षण, माझे काम वगैरे असा आपला गुणगौरव आपणच करत असतो. त्याप्रमाणे आपण एकमेकांना ओळखतो. आपण स्वत:चा कितीही गुणगौरव करा पण देह्बाह्य आपल्याशी संबधित येणारा प्रत्येक मनुष्य आपल्याला दुसऱ्याच नावाने ओळखत असतो. मग एखादा उद्योगपती मनुष्य असेल तर त्यांच्यासाठी काम करणारे लोक त्याची तोंडावर स्तुती करतात, पण मागून मात्र ठेवलेली नावे भलतीच असतात. आता त्याचे जर पोट मोठे असेल तर त्याची पाठ वळताच त्याच्याबद्दल बोलताना ‘आत्ताच तो ढेरपोट्या येऊन गेला हो’ असे बोलले जाते. अशाप्रकारे प्रत्येकजण दुसऱ्याच्या नरजेत काहीतरी वेगळ्याच नावाने परिचित असतो. हे जे सगळे चालेलेले असते त्यात खरे काय आणि खोटे काय हे फार तावून-सुलाखून बघावे लागते. हे समजून घेण्याची पात्रता नसणे हे स्व-रूपातले अज्ञान आहे.
इथे जे खरे रूप अपेक्षित आहे ते आध्यात्मिक रूप आहे.देहरूप कोणते आहे याचा त्याच्याशी काही संबंध नाही. स्वरूपाचे अज्ञान हे अतिशय भयावह आहे. ‘मी म्हणजे साक्षात ब्रह्म आहे’, हे नुसते घोकणे, पुस्तकात वाचणे किंवा ऐकणे ही निराळी गोष्ट आहे आणि तशी भावना, तसे ज्ञान हे योग्य प्रकारे पचनी पडणे ही निराळी गोष्ट आहे. जर भौतिक अंधारात एखाद्या मनुष्याने गोळीबार केला, तर तो त्या इच्छित लक्ष्यापर्यंत पोहचेलच याची शाश्वती नाही. कारण तो अंधारात मारलेला बाण असतो. तसे अज्ञानरूपी अंधारात किंवा अज्ञानाच्या खाईत मारलेल्या आध्यात्मिक उड्यासुद्धा जोपर्यंत अंधार आहे तोपर्यंत खरोखर उत्क्रांतीच्या पायरीवर नेतीलच याची शाश्वती देता येत नाही.तात्पर्य, अज्ञानवश केलेली कर्मे ही आपली प्रगती घडवू शकतीलच असे नाही. ज्ञानपूर्वक कर्म जिथे केलेले असते तिथेच प्रगती होऊ शकते. अज्ञानामुळे देहाबरोबर तादात्म्य होत असते, मूळ ब्रह्मतत्त्वाबरोबर, ईश्वराबरोबर किंवा दत्तात्रेयांबरोबर तादात्म्य होत नाही. त्यांमुळे ‘मी म्हणजे हा देह’ अशी जी काही आपण कल्पना केलेली असते, समजूत करून ठेवलेली असते तेव्हा अगदी नको असलेल्या कल्पनासुद्धा करून आपण मायाजाळात अडकत असतो. त्याच्यात गुरफटून जातो आणि त्यामुळे स्वत:भोवती तापत्रय निर्माण करतो. मग ते ताप भोगता भोगता आरडाओरडा करायला लागतो.
संपूर्ण सृष्टी ही अज्ञानग्रस्त आहे. कारण ज्या क्षणी ही सृष्टी किंवा समष्टी पूर्ण ज्ञानी होईल त्या क्षणी ही समष्टी, हा समाज शिल्लकच राहणार नाही. विषमता शिल्लक आहे म्हणजे समाजात अंधार आहे. पण जेव्हा समस्त समाजच अंधाराच्या खाईत लोटला जातो, तेव्हा सद्धर्माचा निश्चितपणे लोप होतो. आता ज्याला आपण सद्धर्म म्हणतो तो सद्धर्म असेलच असे नाही. आपल्याकडे बारीकसारीक व्रते आणि वैकल्ये आहेत, जी इच्छापूर्तीसाठी सांगितली आहेत. खरंतर ही अज्ञानाची लक्षणे आहेत. इतके सगळे सोपे नाही. अशाने मोक्ष साधतोच, असे नाही. सत्य आपण समजून घेत नाही आणि वेड्या आशेमागे धावत असतो. हा समष्टीचा अंधार आहे.
शाश्वत गुरु हे शाश्वत सत्य दत्तात्रेयांमध्ये आढळते.सामान्यांनी नक्की काय करायला पाहिजे याचे बरोब्बर मार्गदर्शन गुरुरूपाने दत्तात्रेयांनी केलेले आढळते. हे दत्तअवताराचे आणखी एक वैशिष्ट्य आहे. मानवी जीवनातला अंधार संपवण्यासाठी दत्तात्रेयांचे जे अवतरण झाले, त्या अवताराच्या प्रयोजनाबाबत भागवतामध्ये कारणमीमांसा दिलेली आहे. त्यात सांगितले आहे की, ‘मला उच्च स्थान द्यावे यासाठी किंवा मोठेपणासाठी मी अवतार घेत नसतो’! ते तत्त्व बरोब्बर इथे दत्तात्रेयांना लागू होते. ह्या अवताराची मुख्य तीन प्रयोजने सांगितली आहेत. ‘समाजाच्या रक्षणासाठी, समाजाच्या शिक्षणासाठी आणि समाजातील वाईट प्रवृत्तींच्या वधासाठी मी अवतरण केले’ असा उल्लेख ‘दत्तमाहात्म्या’मध्ये प.प. श्रीमत वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराजांनी केला आहे. याच ध्येयाला धरून दत्तात्रेयांचे अवतरण झाले आहे.पण इथे मेख अशी की, या गुरुरूपाला समजून घेणं फार अवघड आहे. ते गुप्तच झाले ! त्यांचे बाल, उन्मत्त आणि पिशाच्च रूप समाजाला समजले नाही, कारण ज्ञानाचा अंधार होता.त्यांच्या पिशाच्च रूपामुळे तर बराचसा समाज लांबच गेलेला आढळतो,कोणी जवळ आलेला नाही.’ जे दृश्य ते रूप नसे जयाचे ‘ ह्या न्यायाने त्यांचे खरे शाश्वत आणि आध्यात्मिक रूप समजून घेणे ज्याला जमले, तोच त्यांच्याकडे टिकला आणि तोच उद्धरून गेला.
शिक्षणाची एक साखळी आपल्याकडे सांगितली आहे. एक प्रकार म्हणजे आपण इतरांकडून घेतो ते शिक्षण. डोळे उघडे ठेवले तर शत्रूकडूनसुद्धा आपण शिक्षण घेऊ शकतो. कारण त्याच्यामध्येसुद्धा चांगले गुण असतात. दुसरा प्रकार म्हणजे आपण स्वत: केलेल्या विचारांचे, स्मृतींचे चिंतन करून त्याच्यातून काहीतरी तात्पर्य काढून आपण स्वत:च स्वत:ला शिकवत असतो. ह्या दुसऱ्या प्रकाराला ‘आत्मशिक्षण’ असे म्हटले आहे.
स्वत: दत्तात्रेयांनी २४ गुरु केले, हे दत्त अवताराचे आणखी एक वैशिष्ट्य आहे. म्हणजे त्यांनी २४ गुरुंची दीक्षा घेतली असे काही आहे का? नाही. त्या गुरुंना माहितही नसेल की आपण ह्यांचे गुरु आहोत म्हणून! पण दत्तात्रेय त्यांच्याकडून शिकले. ह्याचा अर्थ त्यांच्याकडे शिकवण्यासारखे काहीतरी होते, पण आपल्याकडे जर शिकण्याची वृत्तीच नसेल तर आपण काय शिकणार? काहीच नाही. जे त्यांच्या जवळ आले, त्यांना गुरु म्हणून मानही दिला, पण शिकण्याची वृत्ती नव्हती, ते काहीही शिकू शकले नाहीत. म्हणजे धड बाह्य शिक्षण झाले नाही, आणि आत्मशिक्षणही झाले नाही. पण जे त्यांच्या बरोबर आले, ते दोन्ही प्रकारे शिकले. जसे, द्रोणाचार्य-एकलव्य.एकलव्याची वृत्ती शिकण्याची होती, तो कसंही करून शिकला. अशी अनेक उदाहरणे आहेत. थोडक्यात म्हणजे दत्त अवतरण कृतज्ञता बुद्धी शिकवणारे आहे. हे आणखी एक वैशिष्ट्य आहे. कृतज्ञतेचा अभाव आपल्यामध्ये असल्याने आपण आत्मशिक्षण घेऊ शकत नाही आणि दुसऱ्यापासूनही काही शिकू शकत नाही.
आत्मशिक्षणाचे महत्त्व अधोरेखित करणारे आणि अशाप्रकारचे शिक्षण मानवाला आवश्यक आहे हे सांगणारे दत्ताचे अवतरण आहे. आत्मशिक्षण घेण्यासाठी बाहेर विश्वातील गुण दाखवणारा किंवा सांगणारा कोणीतरी लागतो. पण आपण एका कानाने ऐकून दुसऱ्या कानाने सोडले तर आत्मशिक्षण होणार नाही. आपल्यात जशी ऐकण्याची तयारी पाहिजे तशी शिकण्याचीपण तयारी पाहिजे. तर ते आत्मशिक्षण होईल. मग ते आपण कितपत करतो हे आपण स्वत:ला विचारायचे. पहिला प्रकार महत्त्वाचा आहेच. एखाद्याने ज्ञान देणारा गुरु केला तरीसुद्धा आत्मशिक्षणाशिवाय पहिल्या गुरुचा उपयोग नाही. हा सिद्धांत इथे प्रस्थापित होतो. दोन्ही एकमेकांना पूरक आहेत. शिक्षणासाठी दत्तात्रेयांसारखा गुरु असावा हे जसे आवश्यक आहे तसे आपण शिकणेही आवश्यक आहे. गुरुपासून जी विद्या आपण भविष्यकाळात शिकू शकतो, ती सार्थकी लावण्यासाठी शिक्षणात भरपूर प्रयत्न करावे लागतात. हे दत्तमाहात्म्यामध्ये वर्णन केले आहे.
आता हे पचनी पाडण्यासाठी आत्मशिक्षणाची मुख्य जरुरी असते. परंतु होते काय की गुरूंनी दिलेले ज्ञान कितीही मोठे असले तरी ते पचनी पडण्यास एक जन्म माणसाला पुरत नाही. कारण शिकण्याची तयारी नसल्यामुळे तयारी होण्यासाठीच काही जन्म जावे लागतात. हे अगदी साध्या साध्या गोष्टीत आपण बघू शकतो. आपण विचारल्यावर समजा एखाद्याने सल्ला दिला आणि त्यावेळी आपल्या उपयोगाचा तो नसेल तर आपण स्वीकारत नाही.अनेक गोष्टीना पर्याय नसतो.
विश्वारंभी उत्पन्न झालेली ही दत्तशक्ती एखाद्या अखंड प्रवाहांप्रमाणे आपल्यापर्यंत हे ज्ञान पोहोचवण्यासाठी जे दत्तावतार झाले त्यापैकी एक जाज्वल्य असा दत्तावतार म्हणजे आपल्या मागे डोंगरासारखे, पहाडासारखे उभे असलेले स्वामी महाराज. स्वामी महाराज ह्यांचा अवतार करुणावतार आहे. हे करुणरसाने परिपूर्ण असे अवतरण आहे. ह्या सगळ्याला निसर्गाच्या मर्यादा असतात. माझ्यामागे उभे आहेत ह्याचा अर्थ आपली सगळ्यातून आपली सुटका झाली असा नसतो. त्यावेळेला ते फक्त मदत करू शकतात. तुम्हाला तुमचे भोग भोगावेच लागतात. त्याला दुसरा पर्याय नसतो. कारण तो भोगल्याशिवाय ह्या मृत्युलोकातून सुटका नसते. पण त्यावेळेला सगुण रूप असलेले सद्गुरु आपल्या मागे उभे आहेत आणि ते प्रत्यक्ष मदत करू शकतात. म्हणजे ही ताकद दत्तात्रेयांपर्यंत जुळवली जाऊ शकते जर आपली तेवढी श्रद्धा आणि भक्ती असेल तर. हे दत्तावताराचे आणि त्यांनी दिलेल्या शिकवणुकीचे वैशिष्ट्य आहे.तुम्ही सगुण रूपाला शरण जा मी तुमच्या मागे उभा आहे. त्यांच्याकडे येणाऱ्यांचे भौतिक सुख वाढले पाहिजे, शिवाय आध्यात्मिक भविष्य सुधारले पाहिजे, हे दत्तावताराचे वैशिष्ट्य आहे जे स्वामी महाराज रूपाने अवतीर्ण झाले आहे. आध्यात्मिक चिंता त्यांनी आपल्याबरोबर वाहिली. समाजात जिथे जिथे अंधार आढळला तिथे तिथे तो दूर करण्याचा निश्चित प्रयत्न त्यांनी केला. ते ज्ञान देण्यासाठी,आत्मबोध मिळावा यासाठी एवढी स्तोत्ररचना, ग्रंथरचना केली. त्या हेतूशिवाय ती केली गेली नसती. ते ज्ञान स्वीकारण्याचा प्रयत्नसुद्धा आपण केला नाही तर आपल्याला आत्मबोध होणारच नाही. पण महत्त्वाचे हे आहे की हे ज्ञान शिकण्याचा प्रयत्न आपण केला पाहिजे. हरि ओम’.
नैवेद्यार्पण – विवेचनानंतर सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम –पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार सुरू झाले. दुपारच्या सत्रात मोफत वैद्यकीय समुपदेशन आणिबालक-पालकसमुपदेशन ह्या उपक्रमांना सुरूवात झाली.भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा तसेच गायत्री मंत्र अकरा वेळा मुलांकडून पठण करवून घेत त्याच्याकडून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
नामस्मरण - त्यानंतर ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’ आणि ‘हे दत्त योगेश्वर वासुदेव, श्रीपाद श्रीवल्लभ नारसिंह’ ही सुश्राव्य नामस्मरणं घेण्यात आली. यावेळी दोन वर्षाच्या छोट्या स्वयंसेवकानं उत्स्फुर्तपणे नामस्मरणात गोड साथ दिली.
सामूहिक आवर्तनं– यानंतर सामूहिक पठणासोबत प्रथम भगिनी आणि नंतर बंधू अशा क्रमानं त्यांच्याकडून श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज रचित ‘द’कारादि श्रीदत्त नामावलीचं पठणासहित हवन करवून घेण्यात आलं. यानंतर पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
पूर्णाहुती– संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात यजमानांकडून वेदपादस्तुति स्तोत्राच्या पठणासहित हवन घेण्यात आलं. नंतर पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस श्रीदत्तमूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या श्रीदत्त यज्ञापर्यंत भक्तांनी केलेल्या जपाचीएकूण संख्या ३,५८,१२,४७६ एवढी नोंदवण्यात आली. तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं अकरावं नामस्मरणविरार येथील भक्ताच्या घरी संपन्न झालं.
सांगता –यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या गुरुसेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसं, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं श्रीदत्त यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी ह्यांच्या प्रेरणेनं वैशाख कृष्ण पक्ष १०, दि. १४ मे २०२३ ह्या दिवशी ‘आद्य शंकराचार्य विरचित स्तोत्रांवर आधारित यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता.
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. त्यानंतर संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती ह्यांना प्रार्थना करण्यात आली.
आद्य शंकराचार्य स्तोत्राधारित यज्ञ – सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचे पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || ह्या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, फलश्रुतीसह गणपती अथर्वशीर्ष, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, ह्यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || ह्या दोन्ही सिद्धमंत्रांचं अनुक्रमे ५४ वेळा आणि १०८ वेळा सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं. त्याचबरोबर भगवान शंकरांच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या पिंडीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. यजमानांकरवी घेतलेलं हवनसत्र संपल्यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या श्रीमत् आद्य शंकराचार्य रचित भगवान शंकरांच्या मानसपूजेचं पूर्वध्वनिमुद्रण लावण्यात आलं. श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या ह्या मानसपूजेतील उपचारांप्रमाणं सर्वांनी मानसपूजा केली. ह्यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. तसेच विद्यार्थी साहित्य साहाय्य योजनेअंतर्गत साहित्याचं वाटप पुढील जून महिन्यात करण्यात येईल असं सांगण्यात आलं. लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. ह्या विवेचनाचा सारांश आता आपण बघूह्या.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – २७-१२-२०१२ - विवेचनाच्या सुरुवातीला श्री सद्गुरुंनी श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, ज्ञानगुरु स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती ह्यांचं पुण्यस्मरण केलं. श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून “नाम” ह्या विषह्यावर विवेचन केलं. सद्गुरु म्हणाले,
“नमो गुरवे वासुदेवाय ह्या मंत्रांचं आणि त्याच्या यंत्राचं ज्ञान आपल्याला करून घेतलं पाहिजे. भगवान दत्तात्रेयांनी ते यंत्र आपल्याकडून तयार करवून घेतलं आहे. आता आपल्याकडे मंत्र आणि यंत्र दोन्ही आहेत. तंत्राच्या खोलात शिरायचं कारण नाही. कदाचित स्फुरण झालं तर तेही सांगेन, पण त्या तंत्रात मनुष्य अडकतो. मग ते तंत्र हेच त्याला सर्वस्व वाटू लागतं. त्याशिवाय त्याला सगळं खोटं वाटायला लागतं की तंत्र हेच खरं आहे. त्या तंत्रातून जे शिकायचं असतं ते मनुष्य शिकत नाही. जसे, सत्यनारायण, सत्यदत्त, सत्यांबा, सत्यविनायक अशा पूजा केल्या जातात. पण त्यातलं तंत्र समजून न घेता नुसते उपचार जर केले तर त्याच्यातून काही मिळणार नाही.
आता यंत्राबद्दलचं ज्ञान आणि स्पष्टीकरण बघूया, जेणेकरून आपल्याला ते ज्ञान इतरांना सांगता आलं पाहिजे. प्रत्येकाने आत्मबोध करून घेऊन शिकण्याची वृत्ती जागृत ठेवायला पाहिजे. स्वामी महाराजांचे भक्त त्यांची उपासना वेगवेगळ्या पद्धतीने करत असतात. त्याप्रमाणे भाऊ महाराजांनी अंत:प्रेरणेनं स्फुरलेलं ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| हे जे नाम दिलेलं आहे, ह्याचं पूर्ण ज्ञान आपल्याला करून घेता आलं पाहिजे.
अध्यात्म असो वा व्यवहार, कोणतीही गोष्ट ज्ञानपूर्वक करावी. त्याप्रमाणे आपण ह्या यंत्राचं आणि नाममंत्राचं ज्ञान करून घेण्याचा प्रयत्न करणार आहोत. ह्यापूर्वी अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्रावरील पुस्तकामध्ये ह्या नामाविषयी मी सांगितलेलं आहे. ह्या मंत्रामध्ये ‘नमो’ म्हणजे नमस्कार. पण दोन माणसं भेटली असता जो शिष्टाचाराचा नमस्कार घडतो, तो इथे अपेक्षित नाही. इथे नमो ह्याचा अर्थ नतमस्तक होणं, अर्थात मनापासून केलेला शिरसाष्टांग नमस्कार. म्हणजे ज्याला आपण नमस्कार करतो आहोत त्याच्यावर किंवा आपल्या इष्ट दैवतावर चित्ताची शांत आणि एकाग्र अवस्था ठेवणं. इष्ट प्रतीकावर, त्याच्या निर्गुण रूपावर, त्याने जो सगुण देह धारण केला आहे, त्याच्यावर एकाग्र होऊन नतमस्तक व्हायचं आहे. कारण त्यापुढे नतमस्तक झाल्याशिवाय निर्गुणापर्यंत पोहोचता येत नाही. मुख्य उद्दिष्ट काय तर, ब्रह्मतत्त्वाचं साक्षात अवतरण ह्या रूपामध्ये झालेलं आहे, मी त्याला नमस्कार करतो असा भाव असला पाहिजे. ह्यासाठी नमो शब्दाची योजना आहे. ह्यामध्ये नतमस्तक होण्याला आणि त्याद्वारे अहंकारशून्यतेला प्राधान्य द्यायचं आहे. असा शरणागतीपूर्वक नमस्कार इथे अपेक्षित आहे. नतमस्तक होणं ही भक्ताची एक प्रकारची शक्ती असते, जी सुप्त स्वरूपात असते. तशी पात्रता मनामध्ये असेल तर ती जागृत होते. प्रथम नमन किंवा नमस्कार करण्यापूर्वी ती पात्रता आपल्यात निर्माण करणं आवश्यक आहे.
आता गुरवे ह्या शब्दाचा अर्थ बघू. आपण स्वत:ला भक्त म्हणवून घेताना मी पारमार्थिक आहे असं वाटत असतं. ह्याचा अर्थ एवढाच की आपण परमार्थाकडे दुर्लक्ष करत नाही आहोत. पण खरोखर परमार्थ साधतो आहोत की नाही हा भाग निराळा आहे. आपल्या ज्या काही क्रिया-प्रतिक्रिया होतात, त्या सद्गुरुला, त्याच्या उपदेशाला अनुषंगून झाल्या पाहिजेत. म्हणजे त्याने काय म्हटलं आहे, ते मला मान्य पाहिजे. ह्याला अनुषंगिक क्रिया म्हणतात. ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| म्हणताना हीच भावना प्रत्येक नामाबरोबर भिनणं आवश्यक आहे. त्याची पुनर्नोंद प्रत्येक नामाच्या वेळी होणं आवश्यक आहे की मी ह्या सद्गुरु रूपाला नतमस्तक आहे. सगळ्यात महत्त्वाचं हे आहे की ह्या नामाच्या केंद्रस्थानी गुरुतत्त्व आहे. त्या दृष्टीनं गुरु हे ह्या नामाचं बीज आहे.
वासुदेवाय. वासुदेव हा ह्या मंत्राचा कीलक आहे. वासुदेव म्हणजे नक्की काय? वासुदेव ह्या शब्दाचा शब्दार्थ संस्कृत शब्दकोशात दिलेला आहे. ‘वसुनि अंत:करणे दिव्यति’; म्हणजे जो सर्व, अर्थात प्रत्येक जीवांच्या अंत:करणात प्रकाशमान झालेला आहे असा तो वासुदेव, अशी त्याची व्याख्या केली आहे. जसा मूर्तीमध्ये आहे तसाच प्रत्येक जीवात तो वासुदेव आहेच आहे, त्या रूपाला माझा नमस्कार असो. प्रत्येक व्यक्तीला आणि वस्तूला तो प्रकाशमान करतो, ह्याचा अर्थ त्यातला अज्ञानाचा अंधार तो घालवून टाकतो. ही व्याख्या विष्णूसहस्रनामामध्ये पहिल्या दोन-तीन श्लोकांमध्ये भीष्माचार्यांच्या तोंडी महर्षी व्यासांनी सांगितली आहे. प्रत्येकाच्या अंतर्यामी असलेला वासुदेव इतका मोठा आहे की त्याला कुठल्याच मापाने मोजताच येत नाही. ही पुरुषसूक्तात दिलेली व्याख्या आहे, ‘त्यतिष्ठत् दशांगुलम्’.. सर्व विश्वाला व्यापून जो दशांगुळे उरलेला आहे तो वासुदेव आहे. सद्गुरुंपुढे नतमस्तक होताना त्या सगुण देहामध्ये जे साक्षात परब्रह्म आहे, त्या परब्रह्म रूपाला माझा नमस्कार असो, ही भावना जोपर्यंत राहत नाही, तोपर्यंत अज्ञानाचा अंध:कार दूर होऊ शकत नाही.
वासुदेवानंद सरस्वती नामक देहामध्ये अवतरित होऊन पुढे त्यांनी जे कार्य केलं, त्यामागे मूळ म्हणजे हा साक्षात वासुदेव, म्हणजेच साक्षात ब्रह्मतत्त्व. सुदैवाने ह्यांचंही नाव वासुदेव आहे, अशा त्या वासुदेवाला माझा नमस्कार असो. हे आहे नमो गुरवे वासुदेवाय. जो जो आश्रयाला येईल त्याला त्याला आच्छादन करणारा आणि प्रकाशमान करून अध्यात्मासाठी उद्युक्त करतो म्हणून तो वासुदेव आहे. जेव्हा आपण ‘वासुदेव’ शब्दामागे ‘गुरवे’ हा शब्द जोडतो, तेव्हा तो नमस्कार आपण वासुदेव नामक परमात्म्याच्या गुरुरूपाला करत असतो. विश्वाच्या पालकशक्तीला हा नमस्कार असतो. त्याला आपण वासुदेव म्हटलं एवढंच. कोणी त्याला आणखी दुसऱ्या नावानं ओळखतं. हरकत काही नाही. पण हा निराळा आणि तो निराळा असं अजिबात नाही. हा माझाच गुरु नाही तर जगद्गुरु आहे, त्याला मर्यादा नाहीत. आपल्या समाजात एखादा महापुरूष होऊन गेला असेल तर त्याचा उदो उदो होतो. आपण जसजसा जास्तीत जास्त उदो उदो करतो तसतसे त्याचे विपरित परिणाम असे सुरू होतात की आपल्या जातीपलीकडे, आपल्या पंथापलीकडे, आपल्या विशिष्ट पद्धतीच्या चाकोरीबद्ध जीवनापलीकडे जे इतर भाग असतात, ते असा विचार करतात की ‘हा त्यांचा माणूस आहे, आमचा नाही’. थोडक्यात म्हणजे ‘हे आमचं आहे’ असं म्हटल्यामुळे आपणच त्याला संकुचितपणा आणत असतो. अध्यात्मात आमचं-तुमचं असं काही नसतं, असतं ते सगळ्यांचं असतं. असो. त्या गुरुरूपी वासुदेवाला माझा नमस्कार असो, हा भाव इथे अपेक्षित आहे. वासुदेव शब्दाला मर्यादाच नाही मुळी.
इथे यंत्रामध्ये हे नाम गुंफलं आहे. यंत्रामध्ये वासुदेव हे निर्गुण नाव अपेक्षित नाही तर आपल्या महाराजांचं सगुण नाव इथे यंत्रामध्ये अपेक्षित आहे. वासुदेव हे नाममंत्राचं कीलक आहे. कीलक म्हणजे पाचर, मेख मारणे. ह्या कीलकामुळे त्या मंत्रातली जी सुप्त शक्ती आहे, ती प्रगट होते. ह्या कीलकाशिवाय त्या मंत्राची शक्ती प्रगट होऊ शकणार नाही. म्हणून आपल्याला वासुदेव हे सगुण नाव घेणं आवश्यक आहे, नव्हे यंत्रसाधनेमध्ये तेच अपेक्षित आहे. कीलक आणि बीजासह मंत्र म्हटला पाहिजे तरच त्यातली सुप्त शक्ती जागृत होऊन ती आपल्याला मदत करू शकते. ह्या साधनेमध्ये दोन अटी आहेत. एक म्हणजे ते नाम किंवा तो मंत्र घेण्याचा किंवा म्हणण्याचा आदेश दत्तात्रेयरूपानं, सगुण सद्गुरुरूपानं आपल्याला मिळाला पाहिजे. तेव्हा हा आदेश दत्तात्रेयांकडून किंवा ब्रह्मतत्त्वाकडून मिळाला आहे अशी श्रद्धा आपली असली पाहिजे. तर त्यांनी सांगितलेलं वाट्टेल ते फलद्रूप होऊ शकतं. तसा हा मंत्रही निश्चित फलद्रूप होऊ शकतो. ज्याअर्थी हे होत नाही त्याअर्थी आपल्यात काहीतरी गडबड आहे किंवा आपण हे बरोबर करत नाही आहोत, हे निश्चित समजावं. ह्या प्रत्येक आवर्तनामागे, यंत्रावर काही क्षण एकाग्रता केली तर समग्र वासुदेव चरित्राचं स्मरण आपल्याला झालं पाहिजे, स्वामी महाराजांचं स्मरण आपल्याला झालं पाहिजे, तर ते यंत्र लवकर फलद्रूप होईल.
नाममंत्राशी साधर्म्य साधणारं असं हे श्रीगुरु वासुदेव यंत्र आहे. हे यंत्र, मंत्रशक्तीचं संनियंत्रण करतं. जर जास्त शक्ती निर्माण झाली तर ती कमी करून दुसऱ्या ठिकाणी घालतं. त्या मंत्रशक्तीला योग्य मात्रेमध्ये, योग्य ठिकाणी वळवणं आणि सुनियोजित पद्धतीनं वाहून नेणं हे ह्या यंत्राचं काम आहे. ज्याला ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| म्हणता येत नाही, त्याच्यासाठी हे यंत्र फार श्रेष्ठ काम करू शकतं. फक्त एकदा ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| म्हणून अशी भावना ठेवून मनामध्ये संकल्प करायचा की ‘त्या वासुदेवरूपी चित्शक्तीला माझा नमस्कार असो’ आणि मग यंत्रावर एकाग्रता करायला सुरूवात करायची. जी शक्ती मंत्रावर एकाग्रता करून मिळते तीच शक्ती नुसत्या यंत्रावर एकाग्रता करून मिळते. हा ह्या यंत्राचा मोठा फायदा आहे.
यंत्राची रचना आता जाणून घेऊया. खरंतर ओम ह्या नामाला जोडलेला नाही पण यंत्राच्या केंद्रस्थानी ओमकार आहे. विज्ञानाप्रमाणे विश्वातील प्रत्येक वस्तू लघु, मध्यम किंवा दीर्घ अशा कुठल्यातरी तरंगामध्ये असते. प्रथम नाद असलेल्या ओमकारात ह्या तीन मात्रा आहेत. हा ओमकार विश्वजन्माचं प्रतीक आहे. मूळ जिथून आपला जन्म झाला तिथे आपल्याला परत जायचं आहे. ते श्रेष्ठ प्रतीक असल्याने त्याला मध्यभागी स्थान दिलेलं आहे. ह्या यंत्राचं बीजाक्षर आहे ओमकार. बिंदू हे निर्गुणाचं प्रतीक आहे. बिंदुगती नैसर्गिकरित्या गतिमान असते. बिंदूशी एकाग्रता केल्यावर भवसागरातून मुक्ती मिळू शकते. ब्रह्मतत्त्वापासून शक्तीचा उद्गम झाल्यानंतर इच्छाशक्ती, क्रियाशक्ती आणि ज्ञानशक्ती कार्यरत होतात, त्या आलंबनाचं प्रतीक म्हणून ओमकाराभोवती आपण अधोमुख त्रिकोण काढलेला आहे. हा शक्तीचा निर्देशक आहे. ह्या त्रिकोणानं ओमकाराला परिवेष्टित केलं आहे, सगळ्या बाजूंनी आवरण घातलं आहे. इथे शक्तीतत्त्वाचं प्रतीक बीजाक्षररूपानं विद्यमान नसलं तरी ते ह्या अधोमुख त्रिकोणाद्वारे गुप्त पद्धतीनं दाखवण्याचा प्रयत्न केला आहे. यंत्राच्या गाभ्याभोवती, आत्म्याभोवती दोन उलटसुलट (अधो आणि ऊर्ध्व त्रिकोण) त्रिकोणांच्या रचनेमुळे सहा उपत्रिकोण निर्माण झाले आहेत. मूळ तीन त्रिकोण आणि हे सहा त्रिकोण असे नऊ त्रिकोण आहेत. पंचमहाभूतं आणि अंत:करण चतुष्टय ह्यांचे ते निर्देशक आहेत. ह्याच्या पलीकडे शून्याकडे आपल्याला जायचं आहे. नऊ त्रिकोणांद्वारे निर्गुण निराकार तत्त्व यंत्राद्वारे अभिव्यक्त करण्याचा प्रयत्न केला आहे. आतापर्यंतचं हे स्पष्टीकरण एकप्रकारे दत्तयंत्राचं स्पष्टीकरण आहे. कारण मूळ तत्त्व तेच आहे. स्वामी महाराज हे साक्षात दत्तस्वरूप होते ह्याची जणू काही घोषणाच ह्या यंत्रानं केली आहे.
पुढचा आकार आहे वर्तुळ. त्याची गती चक्राकार आहे. ज्या ज्या वस्तू त्याच्या संबंधात येतात, जोडल्या जातात, समगत होतात त्याला ती चक्राकार गती प्राप्त होते. ह्या गतीची आणि शक्तीची आपल्याला पंचमहाभूतं आणि अंत:करण चतुष्टय यांच्या पलीकडे जाण्यासाठी आवश्यकता आहे. ह्यानंतर दहा पाकळ्यांचं पद्मदल आहे. हे दशेन्द्रियांचं प्रतीक आहे. सृजनासाठी गती आवश्यक आहे. ह्यापुढचा आकार चौकोन आहे. त्या बहुभुज चौकोनाला जी चार द्वारं दाखवलेली आहेत त्याला भूपूर म्हणतात. सृष्टीचं सृजन घडताना ते एकद्देशीय न राहता ते बहुद्देशीय असावं, म्हणून आपण तिथे बहुमुखता निर्माण केली आहे. हा पृथ्वीतत्त्वाचा निर्देशक आहे. त्या पृथ्वीतत्त्वाची समगती इथे यावी म्हणून ह्या चौकोनाची रचना आहे. हा एकत्रित आकार पंचमहाभूतांचं अस्तित्व दाखवतो. प्रत्येक भूताचा उपयोग करून आपल्याला गती निर्माण करायची आहे. गणितशास्त्राने केलेल्या पुढील व्याख्या आहेत. जलतत्त्वाचं निर्देशक असणारा अधोमुख त्रिकोण, अग्नितत्त्वाचं निर्देशक असणारा ऊर्ध्वमुख त्रिकोण, वायुतत्त्वाचं निर्देशक असणारं वर्तुळ आणि पृथ्वीतत्त्वाचं निर्देशक असणारा चौकोन ह्या यंत्रात समाविष्ट आहेत. थोडक्यात म्हणजे ह्या सृष्टीतून काढता पाय घेण्यासाठी जे जे आवश्यक आहे ते ते सर्व ह्या यंत्रात आहे.
हे सर्व सद्गुरुचं, सद्गुरु महापंथाचं यंत्र आहे. आपण त्याला इथे वासुदेव म्हटलं आहे, इतकंच. मग तुमचा सद्गुरु कोणीही असो. काही हरकत नाही. आपला आत्मा, आपलं स्वत्त्व असंच वासुदेवाप्रमाणे निर्गुण निराकार आहे. आपल्या इच्छांमुळे आपण त्याचं अवमूल्यन केलं, त्याला खाली आणलं. आपल्या इच्छांमुळे आलेला जन्म दत्तात्रेयरूपी सद्गुरुंना जितक्या सामर्थ्यानिशी सगळा अहंकार विसरून अर्पण करू शकू, तितक्या लवकर आपलं कल्याण झाल्याशिवाय राहत नाही, राहणार नाही. ही वृत्ती ह्या यंत्रावर एकाग्रता केल्यानं निश्चित प्राप्त होऊ शकते. ज्या पद्धतीनं आपण विश्वात आलो त्या पद्धतीनं आपल्याला परतीचा प्रवास उलट मार्गांनं करायचा आहे आणि स्व-रूपाशी पोहोचायचं आहे. सर्व इच्छांचा त्याग करून ओमकारातल्या बिंदुशी एकाग्रतेने तादात्म्य साधलं गेलं पाहिजे. सद्गुरुतत्त्वाच्या आधारानं परतीचा प्रवास करून ओमकारापर्यंत पोहोचायचं आहे. अवधूत चिंतन श्री गुरुदेव दत्त ! ”
विवेचनानंतर श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली ध्यान प्रार्थना घेतली गेली व नंतर सात मिनिटांचं ध्यान घेतलं गेलं.
नैवेद्यार्पण –सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार सुरू झाले. दुपारच्या सत्रात मोफत वैद्यकीय समुपदेशन आणि बालक-पालक समुपदेशन ह्या उपक्रमांना सुरूवात झाली.
भोजन झाल्यावर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा तसेच गायत्री मंत्र अकरा वेळा मुलांकडून पठण करवून घेत त्याच्याकडून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
नामस्मरण - त्यानंतर ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’ आणि ‘हे दत्त योगेश्वर वासुदेव, श्रीपाद श्रीवल्लभ नारसिंह’ ही नामस्मरणं घेण्यात आली.
सामूहिक आवर्तनं – ह्यानंतर सामूहिक पठणासोबत प्रथम भगिनी आणि नंतर बंधू अशा क्रमानं त्यांच्याकडून आद्य शंकराचार्य रचित स्तोत्रांच्या पठणासहित हवन करवून घेण्यात आलं. ह्याप्रसंगी मोहमुद्गर:, गणेशपंचरत्न, पांडुरंगाष्टकम्, अच्युताष्टकम्, कृष्णाष्टकम्, ललितापंचरत्नम्, शिवपंचाक्षर, नर्मदाष्टकम्, यमुनाष्टकम्, गणेशभुजंगम्, दक्षिणामूर्ती, वेदसारशिव स्तोत्र, आत्मषटकम्, भवान्याष्टकम्, आणि कालभैरवाष्टकम् स्तोत्रे म्हटली गेली. ह्यानंतर पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
पूर्णाहुती – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरू असताना संपूर्ण दिवस होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्यह्यावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ ह्या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार ह्या महिन्याच्या यज्ञापर्यंत भक्तांनी केलेल्या जपाची एकूण संख्या ४,४०,१०,७५६ एवढी नोंदवण्यात आली. तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावह्याच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं बारावं नामस्मरण नालासोपारा येथील भक्ताच्या घरी संपन्न झालं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. ह्या गुरुसेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसं, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं आद्य शंकराचार्य स्तोत्राधारित यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
|| नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेनं ज्येष्ठ कृष्ण पक्ष ०८, दि. ११ जून २०२३ या दिवशी ‘श्रीदुर्गा सप्तशती स्वाहाकार’ आयोजित करण्यात आला होता. सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. त्यानंतर संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि मारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व मारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीदुर्गा सप्तशती स्वाहाकार – सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादानं आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचे पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची अर्धी आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्धमंत्राच्या दोन माळा घेऊन सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं. त्याचबरोबर श्रीदुर्गेच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीदेवीच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. तसेच दुर्गा सप्तशतीच्या पाठाला सुरुवात झाली. यजमानांकरवी घेतलेलं हवनसत्र संपल्यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या जगन्मातेच्या मानसपूजेचं पूर्वध्वनिमुद्रण लावण्यात आलं. श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या या मानसपूजेतील उपचारांप्रमाणं सर्वांनी मानसपूजा केली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनिमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. या विवेचनाचा सारांश आता आपण बघूया.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ०५-११-२००९ – श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून “साधनेतील अंतराय” या विषयावर विवेचन केलं. विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण त्यांनी केलं आणि पुढे विवेचनाला सुरुवात केली. सद्गुरु म्हणाले,
“संकल्प करण्यामागे प्रमुख भूमिका आहे ‘स्व-कल्याण’. प्रत्येक मनुष्य अतिशय स्वार्थी असतो आणि तसं त्यानं असावं. परमार्थात तर निश्चित असावं. पण तो स्वार्थ धन, वित्त किंवा इतर मागण्यांसाठी नसावा. तर तो स्वार्थ खरोखरच्या आध्यात्मिक कल्याणाचा असावा. आपला नेमका स्वार्थ कुठला आहे, हे आपण आत्मपरिक्षण केलं तर आपोआप लक्षात येईल. जेव्हा आपण खरोखरच्या आध्यात्मिक कल्याणाचा स्वार्थ बाळगू, तेव्हा ती साधना फलद्रूप व्हायला सुरुवात होते. इतके दिवस आपण आपला जप शक्ती जागृत करण्यासाठी केला, आता स्वकल्याणासाठी करायचा आहे. जी शक्ती आपणच सर्वांनी जागृत केली आहे, त्या शक्तीला आपण उपयोगात आणली पाहिजे. त्यासाठी जागवलेल्या शक्तीला आपण परत परत हाक जर मारत राहिलो नाही, तर त्याचा म्हणावा तितका उपयोग होणार नाही.
संकल्पामध्ये चित्ताला विचलित करणाऱ्या काही गोष्टी असतात. पातंजल योगसूत्रामध्ये महर्षी पतंजलींनी साधनपादामध्ये नऊ अंतरायांचा छान परामर्श घेतला आहे. त्यात त्यांनी अंतराय हा शब्द वापरला आहे. म्हणजे चित्त विभ्रम कसे निर्माण होतात, त्याचं वर्णन आहे. ‘य’ म्हणजे निर्मिती करणारा. अंतराची निर्मिती करणारा तो अंतराय. हे कशामधील अंतर? तर आपली जी संकल्पपूर्ती आहे किंवा ईश्वरभेटीची जी मुमुक्षा आहे, जिज्ञासा आहे, त्याच्यामध्ये तो अंतर निर्माण करतो. म्हणजे काळ वाढवतो. हे कोणकोणते अंतराय आहेत?
१) व्याधी किंवा आजारपण - आजारपणामुळे आपली साधना भंगते किंवा लांबते. माणसाला देहदुःख कधीच नको असतं. हे आजारपण चित्तामध्ये विक्षेप आणतं आणि साधना घडूच देत नाही किंवा आपण जर जबरदस्तीने साधना करायला बसलो तर त्यात ते विक्षेप आणतं. त्यात पहिला विक्षेप असतो की एवढी वर्ष साधना करूनही मला हे आजारपण आलंच कसं? म्हणजे माझ्या जपात काहीतरी गडबड आहे. ह्याच्यात तेवढीशी शक्ती नाही. पण त्याच्या मनात असं येत नाही की हा मंत्र बरोबर आहे पण आपल्यातच काही गडबड आहे. मनुष्य स्वतःला खूप शहाणा समजत असल्यानं माझ्याकडून चूक होणं शक्य नाही असंच त्याला वाटत असतं. तेव्हा म्हणावं की, ‘ठिक आहे, आजारपण आलंच आहे तर ते त्याचं काम करेन मी माझं काम करेन’ असं म्हणून हा विक्षेप दूर करावा. समर्थ म्हणाले आहेत, ‘देहेदुःख ते सुख मानित जावे, विवेके सदा स्वस्वरूपी भरावे’. सुख याकरिता मानावं की माझं पूर्वकर्म धुतलं जात आहे म्हणून ते दुःख मी भोगून संपवतो. म्हणजे समर्थ काय सांगतात आणि आपण काय विचार करतो! दुसरा विक्षेप म्हणजे ते दु:ख तुमच्या देहाला कमकुवत बनवतं, म्हणाव्या तितक्या एकाग्रतेने ती साधना ते होऊ देत नाही.
२) स्त्यान – म्हणजे मानसिक कंटाळा. रोजच्या जीवनामध्ये जर तोचतोपणा येत राहिला तर मनुष्य कंटाळतो. हीच गोष्ट जपाच्या बाबतीतही होते. ‘हा माझा रोजचा जीवनक्रम आहे आणि तो मी क्रमेन’ असं म्हणून हा विक्षेप प्रयत्नपूर्वक दूर करता आला पाहिजे. ह्या विक्षेपाचं मुख्य कारण म्हणजे सुखाचा मोह हे आहे . ‘मी जप न करता सुख मिळेल’ असं मनामध्ये वाटत राहतं, जे चुकीचं असतं. त्यात सत्य भाग अजिबात नसतो. जप सोडून जेव्हा इतर मनोरंजनाची साधनं जेव्हा आपण बघत असतो तेव्हा ती भूमिका आपण काही काळ जगत असतो. त्याचे दुष्परिणाम आपल्यावर आपोआप होत असतात. ते बघू नये असं नाही पण आपला मूळ संकल्प प्रथम पार पाडला पाहिजे, हे त्यातलं सार लक्षात घेता आलं पाहिजे.
३) संशय – संशयाचं भूत एकदा मानेवर बसलं रे बसलं की ते नाहीसं होणं फार कठीण असतं. संशयामुळे द्विधा मनःस्थिती होते. द्विधा म्हणजे दोन प्रकारे बुद्धी चालणं. ही द्विधा मनस्थिती सांसारिक सुख मिळू देत नाही आणि पारमार्थिक सुखही मिळू देत नाही. आपण अधांतरी लोंबकळत राहतो. मनात येतं की मला ह्याचं फळ मिळेल का आणि मिळणार असेल तर कधी मिळणार? ह्या संशयामुळे साधनेचं पूर्ण श्रेय आपल्याला मिळू शकत नाही. म्हणून कठोर निश्चयाच्या जोरावरच हा संशय बाजूला करता येतो.
४) प्रमाद – म्हणजे चूक. ही चूक जाणतेपणी होते आणि अजाणतेपणीही होते. व्यवहारातील चूक अगोदर लक्षात आली तर काहीवेळेस निस्तरता येते. पण अध्यात्मामध्ये तसं नाही, हे लक्षात घ्या. ती चूक निस्तरता येत नाही. समजा, जप करता करता तुम्ही कोणाचा मत्सर केला, कोणाचा हेवा केला, दुसऱ्याला कमी लेखलं तर जपसंकल्पामध्ये ह्या चुकीला क्षमा नाही. आपल्या साधनेतून, सत्कर्मातून वजाबाकी होत राहते. समर्थ म्हणतात, ‘नको रे मना क्रोध हा खेदकारी, नको रे मना काम नाना विकारी’. संकल्पांप्रमाणे कृती न होणं हा आध्यात्मिक प्रमाद आहे. जेव्हा आपण संकल्प करतो तेव्हा आपल्या मेंदूमध्ये विशिष्ट प्रकारची शक्ती तयार झालेली असते. ती आपल्याला आगाऊ मदत करायला सुरुवात करते. पण व्यावहारिक आणि भौतिक स्वार्थाकडे मनुष्य वळल्यामुळे तो त्या संकल्पाची पूर्ती करत नाही. हाही मोठा आध्यात्मिक प्रमाद आहे. त्या शक्तीकरता जी शक्ती निर्माण करायला पाहिजे ती केली गेली नाही. हा प्रमाद टाळता आला पाहिजे. आपण जिथून शक्ती घेतो त्याप्रती कृतज्ञता बाळगावी आणि कृतघ्न होऊ नये. सुखाच्या आठ प्रकारांची हाव ठेवून अध्यात्म कधीच होऊ शकत नाही. त्या आठ प्रकाराबाहेर कुठलीही कृपा असत नाही. ती हाव ठेवू नये नाहीतर त्यातच मनुष्य अडकत जातो.
५) आलस्य – म्हणजे आळस. हा देहाचा कंटाळा असतो. ह्यामध्ये मनुष्याला असं वाटतं की ‘मी आता महाराज झालो, ‘असेल माझा हरि तर देईल खाटल्यावरी’ असं माझ्याही बाबतीत व्हावं.’, तर लक्षात घ्या की, ते असं काही होत नसतं. तसं म्हणणाऱ्या तुकाराम बुवांची अध्यात्मातली साधना खूप श्रेष्ठ होती, हे लक्षात असू द्यावं.
६) अविरती – म्हणजे अव्याहतपणे सुखाची इच्छा करत राहणं. पतंजली यांनी ह्यासाठी ‘कामेच्छा’ हा शब्द वापरला आहे. काम ह्याचा अर्थ कुठल्याही प्रकारची सुखाची इच्छा. मनुष्याच्या इच्छा सतत बदलत असतात. आयुष्यभर एकच इच्छा राहिली असं कधीच असणार नाही. ह्यात बारीकसारीक अनेक इच्छांचा अंतर्भाव असतो. सतत चाललेल्या सुखाच्या शोधाला अविरती म्हटलं आहे.
७) भ्रांती दर्शन – भ्रांती म्हणजे भास. जे दिसतं आहे ते मिथ्या आहे, खरं नाही. पण ते खरं धरून मनुष्य चालतो, तसा वागतो आणि स्वतःचा घात करुन घेतो. त्याला समर्थांनी आत्महत्यारा म्हटलं आहे. ह्या प्रकारात मनुष्याला भास होत राहतात. जसे, अंगात देवी येते, मला दत्तात्रेयांचे दर्शन झालं, मला गणपती दिसला, हे सगळे भास आहेत हो. इथेच जर थांबलो तर संपलो असं समजा. हे सगळे भास मिथ्या आहेत. ईश्वर किंवा ब्रह्मतत्त्व हे सगळ्याच्या पलीकडे आहे, तिथे आपल्याला जायचं आहे. ह्या भ्रांतीमध्ये मनुष्य अडकत असतो. जोपर्यंत तुमच्या पायांनी तुम्ही चालत नाही तोपर्यंत तुम्ही योग्य त्या स्टेशनपर्यंत पोहचूच शकत नाही. म्हणजे आपली जी साधना आहे ती आपली आपल्याला करायला पाहिजे. मदत कोण आणि किती करणार, त्यालाही मर्यादा आहेत. एका अदृश्य धाग्याने आपण सगळे सद्गुरूंशी बांधले गेलो असतो. त्यामुळे सद्गुरु निश्चित मदत करू शकतात. कारण आपण सद्गुरु पंथ निर्माण केला आहे. जोपर्यंत हे भ्रांती दर्शन होत राहील तोपर्यंत आपली प्रगती होत नाही. ही भ्रांती अनेक प्रकारच्या भावनांनी चित्तामध्ये विक्षेप आणते. ह्यात मनुष्य अडकला की मूळ साधनेपासून तो लांब जातो. तो संकल्प विसरतो आणि भलतंच काहीतरी करत बसतो. ज्या स्टेशनवर जायचं आहे ते स्टेशन विसरून जातो.
८) अलभ्य भुमिकत्व – म्हणजे मनुष्याचा स्वतःवरचा विश्वास उडणे. जरा जरी मनाविरुद्ध घडलं, तर मनुष्याला निराशेचा झटका येतो. अध्यात्मामध्येही असं होतं की ‘किती काळ मी हे करणार आणि मला काय मिळणार आहे’. ह्या अविश्वासापोटी साधना योग्य प्रकारे फलद्रूप होत नाही. पण जेव्हा मनुष्य असं म्हणतो की ‘वाटेल ते झालं तरी मी हे करणारच’ तेव्हा ह्या आत्मविश्वासाच्या जोरावर ती साधना होत असते. आत्मविश्वास ठेवला तर संकल्पाचं फळ मिळतं. हा आत्मविश्वास आपल्यामध्ये RNA नावाचं द्रव्य निर्माण करतो. आपण त्याप्रमाणे आचरण केलं तर त्या RNAची ताकद वाढते, नाहीतर ती तशीच राहते किंवा मग ती दुभंगलेल्या अवस्थेत राहते. जेव्हा मिळायचं तेव्हा निश्चित मिळणार, हा पूर्ण आत्मविश्वास ठेवायचा.
९) अनवस्थी तत्त्व – म्हणजे साधकाची अस्थिरता. मनुष्याचा स्वभाव चंचल असतो, दृढ नसतो. तो एका पाठोपाठ एक साधना मार्ग बदलतो. ‘जे फळ मिळणार आहे ते माझ्या कर्मामुळे मिळणार आहे दुसऱ्या कोणामुळे नाही’ हे जेव्हा लक्षात येतं तेव्हा सगळ्याचा उलगडा होतो. आपल्या जन्माच्या वेळेला आकाशात पूर्व दिशेला जी परिस्थिती होती तीच मरेपर्यंत राहणार आहे हे लक्षात घ्या. भविष्याचा कागद जरी बदलता आला नाही तरी भविष्य मात्र बदलता येतं. त्याला सत्कर्म हा एकच इलाज आहे. ग्रहांना आपला मार्ग निश्चित आपण बदलायला लावू शकतो.
ह्या विक्षेपांवर मात करून आपल्याला आपलं उज्ज्वल भविष्य बनवायचं असेल तर एकच इलाज आहे, तो म्हणजे संकल्पपूर्वक, दृढनिश्चयपूर्वक एकच गोष्ट करत राहणं, ती म्हणजे नमो गुरवे वासुदेवाय.”
नैवेद्यार्पण – यानंतर सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार सुरू झाले. दुपारच्या सत्रात मोफत वैद्यकीय समुपदेशन आणि बालक-पालक समुपदेशन ह्या उपक्रमांना सुरूवात झाली.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा तसेच ॐ ऐं ऱ्हीम् क्लीं चामुंडायै विच्चै हा मंत्र मुलांकडून पठण करवून घेत त्याच्याकडून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
सामूहिक आवर्तनं – यानंतर सामूहिक पठणासोबत प्रथम भगिनी आणि नंतर बंधू अशा क्रमानं त्यांच्याकडून दुर्गा सप्तशतीच्या पाठासहित हवन करवून घेण्यात आलं. यानंतर पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञापर्यंत भक्तांनी केलेल्या जपाची एकूण संख्या ४,४०,१०,७५६ एवढी नोंदवण्यात आली. तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं तेरावं नामस्मरण पुणे, चौदावं नामस्मरण पनवेल, आणि पंधरावं नामस्मरण बोरीवली येथील भक्ताच्या घरी संपन्न झालं.
पूर्णाहुती – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस श्रीदेवीच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या गुरुसेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसं, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं दुर्गा सप्तशती स्वाहाकार उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं. || नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेनं आषाढ कृष्ण पक्ष ०७, दि. ०९ जुलै २०२३ या दिवशी ‘श्रीगुरुपौर्णिमा यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता.
पूर्व तयारी
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था, पावसाचे दिवस असल्याने यज्ञस्थळाला दोन्ही बाजूंनी आडोसा बांधणे इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. शिवाय गुरुपौर्णिमेचा यज्ञ असल्याकारणानं त्यासाठी करावी लागणारी सजावट, यासाठी अनेक भक्त दोन दिवस परिश्रम घेत होते. त्यानंतर संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व श्रीमारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीगुरुपौर्णिमा यज्ञ – सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादानं आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची अर्धी आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्धमंत्राच्या दोन माळा घेऊन सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं. यानंतर दत्तभावसुधारस स्तोत्राचे पठण झाले. त्याचबरोबर श्रीदत्तात्रेयांच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीदत्ताच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. यजमानांकरवी घेतलेलं हवनसत्र संपल्यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
विशेष – सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या कृपाशीर्वादाने आणि पूज्य आईंच्या मार्गदर्शनाखाली श्री यशोधन वासुदेंव बापट यांनी ऑनलाईन पद्धतीने यज्ञ साधनेला उपस्थित राहणाऱ्या विद्यार्थ्यांना वैदिक मंत्राची संथा दिली. सातत्याने तीन महिने सुरू असलेल्या ह्या उपक्रमात त्यांनी विविध स्तोत्रे शिकवली. श्रीगुरुपौर्णिमा यज्ञाच्या निमित्ताने सहभागी मुलांनी प्रथमच मंत्र पठण विभागात प्रत्यक्ष बसून स्तोत्रांचे सामूहिक पठण केले.
सन्मान. संगतीकरण आणि दान ही यज्ञाची त्रिसूत्री आहे. ह्या अंतर्गत मुंबईच्या माजी महापौर व समाज सेविका सौ निर्मला सामंत-प्रभावळकर यांचा यज्ञसाक्षीने सन्मान करण्यात आला.
विश्रांती काळात स्वयंसेवकांनी गुरुपूजनाची तयारी केली. यज्ञस्थळावरील दोन्ही बाजूंच्या आसन व्यवस्थेच्या मधल्या जागेत पायघड्या अंथरण्यात आल्या. त्यावर फुलांची छान सजावट केली गेली. याप्रसंगी दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा आणि ओम मंगलम ओमकार मंगलम हे नामस्मरण सुरू झाले. लगेचच परमपूज्य श्री बापट गुरुजींच्या श्रीपादुकांसोबत पूज्य आईंचे आगमन झाले. सर्वांनी दोहो बाजूंनी पुष्पवर्षाव केला. त्यामागोमाग छत्र-चामरांसह पूज्य सद्गुरुंच्या ग्रंथदिंडीचे आगमन झाले. यानंतर व्यासपीठावर गुरुपादुका पूजनाची सिद्धता करण्यात आली. सर्व भक्तांच्या वतीने एका सद्भक्त दंपतीने पाद्यपूजन केले. यावेळी विष्णुसहस्रनाम, श्री सूक्त, लक्ष्मी सूक्त आणि पुरूषसुक्ताचे सामूहिक पठणासहित पाद्यपूजेचे सर्व उपचार करण्यात आले. यानंतर आरती, सद्गुरुंचा धावा, जयजयकार आणि मंत्रपुष्पांजली संपन्न झाली. सर्व भक्तांनी ह्यानंतर ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| ह्या सिद्धमंत्राने हवन केले.
नैवेद्यार्पण – यानंतर सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
भोजन पश्चात अनुभव कथनाचा कार्यक्रम झाला. यावेळी भक्तांनी सद्गुरुंविषयी आपले मनोगत व्यक्त केले. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. या विवेचनाचा सारांश आता आपण बघूया.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ११-०८-२०१३ -
श्री सद्गुरूंनी श्रीगुरुपौर्णिमेच्या तत्कालीन सोहळ्याच्या निमित्ताने घेतलेला परामर्ष आणि व्यक्त केलेले मनोगत उपस्थित भक्त गणांनी पुनश्च श्रवण केले. त्याचा सारांश असा,
‘एका गोष्टीचा उलगडा करून ठेवतो की ह्यापूर्वी किंवा आजच्या ह्या अनुभव कथनाच्या कार्यक्रमात चमत्कारसदृश अशी जी काही व्यक्तव्ये झाली, त्यामध्ये कोणताही चमत्कार नाही. आपली आपल्या कामावरची श्रद्धा अतिशय बळकट होऊ शकली तर ह्या विश्वामध्ये वाटेल ते होऊ शकते. कर्मभोगाचा भाग जो अटळपणे भोगावा लागतो किंवा दानवी शक्तींचा हल्ला असू शकतो, एवढ्याच गोष्टी त्याला अपवाद असू शकतात. ह्या विश्वामध्ये जगत असताना ज्या काही अडचणी येत असतात त्या आपल्या श्रद्धेच्या बळावर, विश्वासाच्या बळावर प्रत्येकजण सोडवू शकतो. फक्त त्यात अडचण एकच असते की तेवढी श्रद्धा, तेवढा विश्वास आपला बळकट होऊ शकत नाही आणि त्यामुळे त्या यशाच्या अनुभवापासून आपल्याला वंचित राहावे लागते. ऋग्वेदामध्ये अशा काही ऋचा आहेत ज्यात ब्रह्मतत्त्वाला केलेले आवाहन आहे की, ‘ईश्वरा तू माझी श्रद्धा बळकट कर.’ मग श्रद्धा बळकट होईपर्यंत आपण जरूर थांबावे, पण एकदा तिथे काहीतरी आहे असे समजल्यानंतर जी श्रद्धा आपण ठेवू ती एवढी बळकट पाहिजे की आपली मोक्षापर्यंतची वाटचाल त्या श्रद्धेच्या बळावर होऊ शकेल. ती श्रद्धा बळकट होण्यासाठी ज्ञान हे आवश्यक आहे. कारण ज्ञानाअभावी ते होऊ शकत नाही.
थोडक्यात म्हणजे हातात हात घालून ज्ञान आणि भक्ती दोन्ही घडली पाहिजे. पण मुळात अडचण तिथेच येते की ते होऊ शकत नाही कारण योग्य ते ज्ञान मिळवण्याचा प्रयत्न केलेला नसतो. ते ज्ञान आपल्याला मिळवता आले पाहिजे, त्याच्याकरता कष्ट घेता आले पाहिजेत, म्हणजे मग मनुष्य जीवनाची वाटचाल ही चमत्कारसदृश अशा पद्धतीने पूर्ण होऊ शकते. चमत्कारसदृश असा शब्द मी वापरतो आहे, कारण तोसुद्धा आपल्या नितांत श्रद्धा, आपले अभ्यासावरचे कष्ट आणि आपला सद्गुरुंवरील विश्वास ह्यांनी ते साध्य होऊ शकते. मग सद्गुरुंच्या जागी आपण ईश्वर ठेवला किंवा आपल्याला कोणी सद्गुरु नसतील तरीसुद्धा हे प्राप्त होऊ शकते. असे काही आवश्यक नाही की जीवनामध्ये सद्गुरुंची उपस्थिती पाहिजे. पण ते होत नाही म्हणून सद्गुरुंची आवश्यकता लागते.
ह्या पद्धतीने विचार केला तर बघा, आपण जी ज्ञानसत्रे आरंभिली ती आत्तापर्यंत पूर्ण केली. पण कठोर आत्मपरीक्षण करून ज्ञानसत्रांचा अभ्यास, त्या पुस्तकांचे वाचन हे साधकांनी फार कमी प्रमाणात केल्याचे निश्चित आढळते. ह्याचा अर्थ, गुरुजींनी काहीतरी शिबीर लावले आहे, म्हणून आपल्याला जायचे आहे आणि ते ऐकायचे आहे, एवढाच त्यात भाग असतो. म्हणजे हे आपले कर्तव्य आहे ह्या दृष्टिकोनातून त्यात भाग घेतला जातो. आता ते कर्तव्य तर आहेच आहे. ही गोष्ट बरोबर आहे. पण कर्तव्याबरोबरच ते जे ज्ञान आहे ते खरोखर आत्मसात करणे हे प्रत्येक भक्ताचे, साधकाचे प्रथम कर्तव्य आहे. पण ते होताना फार कमी प्रमाणात आढळते. त्यामुळे अशी जी काही चमत्कारसदृश वर्णने आपण ऐकली, ती आपल्या जीवनात होऊ शकतात असे नाही.
आता हासुद्धा एक चमत्कारच असतो की वाल्या कोळ्याचा वाल्मिकी झाला! नारदमुनींनी करून दाखवला. मग त्याला फक्त नारदमुनी कारण होते का? नाही. तर वाल्या कोळ्याची जी बळकट श्रद्धा होती की हा सगुण देहरूपीधारी मनुष्य मला सांगतो आहे की, ‘काही करू नकोस, तू फक्त रामाचे नाव घे’. रामाचे नाव म्हणजे हा त्याला दिलेला मंत्र आहे. मंत्र कुठलाही घ्या, त्या मंत्रावरची आणि सद्गुरुंवरची श्रद्धा, नारदमुनींवरची श्रद्धा ह्या दोन्हींमुळे बारा वर्षामध्ये एक किमया घडली. पण बारा वर्षांमध्ये ही किमया घडताना त्यांनी दुसरे काही केले का? तुम्ही म्हणाल माझ्या जीवनात मला का बारा वर्षात मिळत नाही? अहो, वाल्या कोळ्याने एका जागी बसून तप केले. असे म्हणतात की त्यांच्या अंगावर वारूळे उभी राहिली, तरी ते तिथून हलले नाहीत. बारा वर्षात त्यांनी सगळे कर्म धुऊन काढले. अर्थात आपली सामान्य माणसाची तेवढी तयारी नसते किंवा नाही असे धरून चला. पण त्याकडे वाटचाल करताना मनाची काहीतरी तयारी ही असावीच लागते. पण तीसुद्धा फार कमी प्रमाणात आढळते. कदाचित जगरहाटी अशी असू शकते. मागे मी एकदा उल्लेख केला होता की ‘अहो, सगळ्यांचाच उद्धार करून कसा चालेल, हे जग कसे चालणार?’ म्हणून काही लोक खाली थांबायलाच पाहिजेत. त्यामुळे त्यांची श्रद्धा बळकट होत नाही आणि त्यांचा उद्धार काही लवकर होत नाही. मग ते ह्या जन्मातून त्या जन्मात असे संसाराच्या रहाटगाडग्यात फिरत राहतात. तर असे होऊ नये म्हणून ज्ञानाची आवश्यकता असते. त्या ज्ञानाचे चिंतनही आवश्यक आहे. पण हे करणार कोण? तर हे स्वत:च आपलं आपण करावे लागते. ज्ञान स्वत: मिळवावे लागते.
आता सबंध गीतेचे ज्ञान आपण चारधाममध्ये ऐकले. समजा तुम्हाला जर कोणी प्रश्न विचारला की, ‘गुरुजींनी तुम्हाला जे गीतेचे ज्ञान दिले, त्याबद्दल जरा चार मुद्दे सांगा.’ तर ते म्हणतील की, खूप चांगले झाले, अतिशय छान झाले. असं सगळे सांगतील. पण ते चार मुद्दे काही कोणाला सांगता येतील असे वाटत नाही. ह्याचा अर्थ एवढाच की त्याचे चिंतन झालेले नाही. कारण चिंतन झाले की तो मनुष्य विसरत नाही. किंवा त्याचा प्रचार झालेला नाही. कारण प्रचार होत असताना चिंतन हे आपोआप होत असते. पण प्रचारही होत नाही त्यामुळे चिंतनही होत नाही. त्यामुळे ते ज्ञान पचनी पडत नाही. मग मघाशी सांगितली तशी उत्तरे येतात की, ‘सगळं छान होते. भले काही वेळेला दुधी भोपळ्याची भाजी जास्त खावी लागली.’! म्हणजे काय लक्षात राहिले? तर दुधी भोपळ्याची भाजी! तर हे असे होते. म्हणून ते ज्ञान आपल्याला श्रद्धापूर्वक अभ्यासता आले पाहिजे, जपता आले पाहिजे. मग त्यानुसार आपली कृती घडली पाहिजे.
आपण आज इथे चित्तसद्बोध नक्षत्रमाला आणि नमो गुरवे वासुदेवाय, मंत्र व यंत्र साधना ह्या दोन पुस्तकांचे अनावरण केले. चित्ताला केलेल्या उपदेशामध्ये चित्त म्हणजे काय? मन म्हणजे काय? मग चित्ताला समजून घेऊन त्यामध्ये कोणते विचार राहतात आणि ते कसे पुसता आले पाहिजेत, चित्तावरची बंधने आणि त्या चित्तावर जे लाखो पापुद्रे आपण चढवले आहेत, ते कसे काढावेत? हे २७ श्लोकांमध्ये स्वामी महाराजांनी सांगितले. पण खरोखर चित्तसद्बोध नक्षत्रमाला जी आपण घेतली तो किती जणांच्या लक्षात आहे हो? ठिक आहे तुझ्या नाही ना लक्षात राहत, मग हे पुस्तक वाच, म्हणजे काहीतरी प्रकाश पडेल. पण ते वाचण्याचे कष्ट कोण आणि किती आणि कसे घेणार? मूळ वानवा ही इथेच आहे. ती आपल्याला दूर करता आली पाहिजे.
आगामी २५ तारखेपासून आपण नवरत्नमाला हे दुर्मिळ स्तोत्र बघणार आहोत. अतिशय उच्च दर्जाचे भारतीय तत्त्वज्ञान, जसे आपण आत्मषटकम् वर विवेचने घेतली होती, तर तो अद्वैत सिद्धांत जो शेवटी मुक्तीपर्यंत कसा पोहोचवतो, ते फक्त नऊ श्लोकांमध्ये स्वामी महाराजांनी सांगितले आहे. हे बरोबर आहे, पण भक्त वाचत नाहीत, अभ्यासात नाहीत म्हणून आपल्याला त्याच्यावर विवेचने घ्यायची वेळ आली. दोन्ही स्तोत्रे मराठीत आहेत. कोणी म्हणेल की ‘आम्हाला मराठी येते’. ठिक आहे, मग आपण असे करूया, तुम्हाला येत असेल तर तुम्ही चार-पाच श्लोकांवर छान विवेचन तयार करा. विवेचनाची संधी देण्याची जवाबदारी माझी. सर्व प्रकारच्या मुद्द्यांचा, विज्ञानाचा अभ्यास करून विवेचने जरूर तयार करा. मागे पण सांगितले होते की बापट गुरुजी एक काय, अनेक निर्माण झाले पाहिजेत! कशाकरता? समाजाच्या उद्धाराकरता. मग आपल्यापैकी नुसते श्रोते होऊन चालतील का? नाही. तर त्याच्यातून वक्ते निर्माण झाले पाहिजेत. आता हे अनुभव कथन जे आपण घेतो, त्यामध्ये मुख्य हेतू हा आहे की, प्रत्येक भक्तात, साधकात जी व्यासपीठाची भीती बसलेली असते, ती आपल्याला काढून टाकता आली पाहिजे. त्यात साधा उद्देश हा आहे की, समजा चारशे लोकांसमोर तुम्ही येऊन बोललात तर आपली ती भीती दूर होते. मग आपण आपल्याला आवडणाऱ्या गोष्टींचा चांगल्या प्रकारे प्रचार करू शकतो. चांगल्या प्रकारे उत्तरे देऊ शकतो आणि व्यासपीठाची भीती दूर झाली तर ती उत्तरे सुसंगत अशी असू शकतात. त्याच्याकरता हा उपक्रम आयोजित करतो, पण ह्यातसुद्धा काय होते की, चमत्कारसदृश वर्णनांवर जास्त भर दिला जातो आणि ज्ञानाचा मूळ गाभा दूर ठेवला जातो. जसे, नर्मदा परिक्रमा करून आपण काय शिकलो? किंवा शक्ती स्वाहाकार तीन ठिकाणी झाले त्यातून काय शिकलो? त्याची विवेचने काय काय होती? तीन सत्रात काय शिकलात असे विचारले तर सांगता येत नाही. उलट तिथे सोय छान होती. सकाळी उकडत होते पण रात्री थंड होते. अरे मग आपण ह्यासाठी तिकडे गेलो होतो का? तर तसे हे नाही.
आपण कशाकरता बाहेर जातो? कशाकरता ज्ञान मिळवण्याचा प्रयत्न करतो? त्या भूमीवर का जातो? त्या पाण्याशीच का संपर्क ठेवतो? हे सगळं माणसाला चिंतनाशिवाय समजत नाही. ह्याचे सखोल चिंतन व्हावे लागते. आपली आपल्याला सगळ्या प्रश्नांची उत्तरे मिळू शकतात, दुसऱ्या कोणाची आवश्यकता लागत नाही आणि ती चपखल, सुसंगत अशी असू शकतात. त्याला वैज्ञानिक दृष्टिकोनातूनसुद्धा आपल्याला निश्चितपणे चॅलेंज करता येत नाही. खरेच हे ह्या पद्धतीने व्हायला पाहिजे, पण तसे होताना आढळत नाही. ह्या पद्धतीने प्रत्येकाने विचार करावा की इथे ऐकलेल्या चमत्कारसदृश अनुभवांमध्ये कोणताही चमत्कार नाही आणि नसेल. जे असेल ते त्या श्रद्धेच्या बळावर आलेले असेल.
असा अंधविश्वास कुणीही ठेवू नका की आपल्या जीवनात चमत्कारसदृश असे काही घडेल. तुकाराम महाराजांना सदेह न्यायला विमान आले, मग आपल्यासाठी कधी येईल? आम्ही एवढे यज्ञ केले, एवढी पुस्तके वाचली, चिंतन केले, असे जर कोणी म्हणेल तर कित्येक जन्म आपल्याला ते विमान येण्याची वाट पहावी लागेल लक्षात ठेवा. मग नुसतीच वाट बघा. मग आकाशात आलेले कुठलेही विमान पाहिलं की सुरुवातीला वाटेल की हे आपल्यालाच न्यायला आले आहे आणि पुढे निघून गेलेले असेल. तर तसे घडत नसते. जे सत्य आहे ते आपल्याला स्वीकारावे लागते. तुकाराम महाराजांच्या सबंध जीवनाचा जर अभ्यास केला तर त्या पद्धतीचे जीवन त्यांनी घालवले म्हणून ते विमान आले, नाहीतर काही आले नसते. मी असे म्हणत नाही की सबंध जीवन तुकारामांसारखे घालवा. पण जोपर्यंत आपली मनाची, देहाची आणि चित्ताची तयारी होत नाही, चिंतन होत नाही, तोपर्यंत असे काही घडेल अशी अपेक्षा बाळगू नका. तोपर्यंत सतत कष्टपूर्वक आपल्याला सतत पुढे जात राहायचे आहे. मग त्याकरता जी काही गुरुआज्ञा असेल तिथे अहंकार बाजूला ठेवून ते काम आपल्याला करायला पाहिजे. कित्येक वेळेला असे असते की एखाद्याला एखादी गोष्ट सांगितली जाते की आत्ता हे कर किंवा करू नकोस. त्याला व्यावहारिकदृष्ट्या तो निर्णय चुकीचा वाटत असतो, पण आध्यात्मिकदृष्ट्या त्या निर्णयाला फार महत्त्व असते. सद्गुरुंनी सांगितलेला तो निर्णय दूरवरच्या काळामध्ये तो अतिशय अचूक आहे असे आपल्याला आत्मपरिक्षण केल्यावर लक्षात येते. पण व्यावहारिकदृष्ट्या जेव्हा भक्त याकडे बघतो तेव्हा, ‘हे मला काय सांगत आहेत, असे कसे होईल’, असे वाटून तो विश्वास ठेवत नाही. तिथे तो त्याच्या आयुष्याचा काही प्रमाणात घात करून घेत असतो. कारण पुढे मोक्षाची वाटचाल लांब राहते. घात म्हणजे खरोखर घात होतोच असे नाही पण कर्म निवृत्ती जी होणार असते, ती होऊ शकत नाही. ह्या सगळ्या गोष्टींचा विचार करणं आवश्यक आहे. त्याप्रमाणे त्या दृष्टिकोना]तून ह्या सगळ्या अनुभव कथनाकडे बघायचे आहे.
अनुभव कथन जे असते, त्यात श्रद्धेचा भाग, विश्वासाचा भाग आणि ज्ञानाचा भाग असावा लागतो. काही प्रमाणात कर्म आपल्याला अनुकूल करून घ्यावे लागते. त्यासाठी आपण यज्ञ करतो. तर ही चतु:सूत्री जेव्हा आपण जीवनात अंगिकारू, तेव्हा ज्या मनुष्य देहामध्ये आपण आलेलो आहोत, ती जीवनाची वाटचाल निश्चितपणे यशस्वी झाल्याशिवाय राहत नाही. तसा निश्चय ह्या गुरुपौर्णिमेच्या निमित्ताने आपण करूया. खरोखर आत्मचिंतन करून जीवनाची वाटचाल यशस्वी करून दाखवू. नाहीतर ‘येरे माझ्या मागल्या आणि कण्या भाकरी चांगल्या’ असे करत ह्या जन्मातून त्या जन्मात असे व्हायला नको.
आपण सगळेजण इथे नियमित येता, तेव्हा त्याचे स-अर्थक म्हणजे सार्थक झाले पाहिजे. त्यासाठी निश्चय पक्का व्हायला पाहिजे. दोन महिन्यापूर्वी मी संकल्प ह्या विषयावर बोललो होतो. तसा संकल्प होऊन त्या ज्ञानाचे चिंतन होऊन त्याचा प्रचार झाला पाहिजे, तर हे सगळे यशस्वी होईल. ह्यात निश्चितपणे गुरुकृपा असेलच असेल, अगदी १०० टक्के. ही गुरुकृपा फक्त व्यावहारिक यशाकरता राबवायची आहे असे नाही, ती चुकीची गोष्ट आहे. किंबहुना आध्यात्मिक प्रगतीसाठीच सद्गुरु असतात. व्यावहारिकतेसाठी सद्गुरु नसतात. त्या दृष्टिकोनातून जर कोणी बघत असेल तर हा त्याच्या विचारातला कमकुवतपणा आहे, त्याने सर्व अंगांनी विचार केलेला नाही, हे निश्चितपणे सिद्ध होते. हे सर्व सारांशरूपाने मी आत्ता सांगितले. त्याप्रमाणे ज्यांना चिंतन करणं शक्य आहे त्यांनी ते जरूर करावे. ह्या सगळ्या पुस्तकांचा अभ्यास करावा. त्याचा जास्तीत जास्त प्रचार करावा. कशासाठी? आपल्याच हितासाठी, लोकांसाठी नव्हे. कारण आपले विचार त्यामुळे पक्के होतात. तसा निश्चय आपण करूया आणि पुढच्या वाटचालीला नव्याने धडाडी घेऊन आरंभ करण्याचा संकल्प आज करूया. हरि ओम”!!
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञापर्यंत भक्तांनी केलेल्या जपाची एकूण संख्या ६,१२,२०,१२४ एवढी नोंदवण्यात आली. तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं सोळावं नामस्मरण नालासोपारा येथील भक्ताच्या घरी संपन्न झालं.
पूर्णाहुती – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस श्रीदत्ताच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या गुरुसेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसं, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं श्रीगुरुपौर्णिमा यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं. || नमो गुरवे वासुदेवाय ||
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेनं अधिक श्रावण कृष्ण पक्ष १२, दि. १३ ऑगस्ट २०२३ या दिवशी ‘श्रीगणेश यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता.
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था, पावसाचे दिवस असल्याने यज्ञस्थळाला दोन्ही बाजूंनी प्लास्टिक बांधणे इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि मारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीगणेश यज्ञ – सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करून घेण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचे पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्धमंत्राच्या सामूहिकरीत्या अडीच माळा घेऊन सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं. यानंतर प्रथम ब्रह्मणस्पति सूक्त आणि नंतर श्रीगणपती अथर्वशीर्षाचे पठण झाले. त्याचबरोबर श्रीगणेशाच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीगणेशाच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. यजमानांकरवी घेतलेलं हवनसत्र संपल्यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या श्रीगणेशाच्या मानसपूजेचं पूर्वध्वनिमुद्रण लावण्यात आलं. श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या या मानसपूजेतील उपचारांप्रमाणं सर्वांनी मानसपूजा केली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. या विवेचनाचा सारांश आता आपण बघूया.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – २९-१२-२०१२
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून “आध्यात्मिक टिप्स” या विषयावर विवेचन केलं. सद्गुरु म्हणाले,
“आपण एवढी वर्षं पालखीचा सोहळा करतो. प्रत्येक पालखीला वेगवेगळी पदं आळवून गुरुशक्तीला हाक मारत असतो. परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज यांनी त्यावेळच्या त्यांच्या भक्तांना जो उपदेश देऊ केला तो आपण अनेकवेळा निरनिराळ्या पद्धतीने अवलोकन करण्याचा प्रयत्न केलेला आहे. त्या उपदेशाचे जे काही अनुभव आहेत ते घेणे हे प्रत्येकावर स्वतंत्रपणे अवलंबून आहे. ज्याची जेवढी मर्यादा असते, जेवढं त्याला समजत असतं त्याचं तो अवलोकन करत असतो. आपल्याकडे जी शिक्षण पद्धती असते त्याप्रमाणे आपण वर्षभर शालेय शिक्षणाचा, महाविद्यालयीन शिक्षणाचा अभ्यास करतो. तीन तासांचा पेपर आपल्याला सोडवावा लागतो. त्यासाठी माणसाने किमान वर्षभर मेहनत घ्यावी आणि उत्तीर्ण व्हावं हे अपेक्षित असतं. त्यासाठी वर्गशिक्षक किंवा ज्येष्ठ हे सल्ला देत असतात. त्याला टिप्स असं म्हणतात. तसं आपल्याला जी अंतिम परीक्षा द्यावी लागणार आहे त्यासाठी काही टिप्स आहेत का, की जेणेकरून ह्या मृत्युलोकातील परीक्षा आपण उत्तीर्ण होऊ? असं स्वाभाविकपणे वाटतं. कारण मनुष्य नेहमी शॉर्टकट काही आहे का हे शोधत असतो. अशा शॉर्टकटप्रमाणे ज्याला जायचं असेल तो त्या टिप्सचा जरूर विचार करतो.
आता अध्यात्मातील टिप्स काय आहेत? असं कोणीतरी त्यावेळी महाराजांना विचारलं. तेव्हा कदाचित टिप्स हा शब्द नसेल दुसरा कुठलातरी शब्द असेल. त्याला महाराजांनी पाच युक्त्या सांगितल्या. त्या एकत्रितरित्या आपण बघूया. म्हणजे निदान आपली साधना यशस्वी होते आहे का हे बघायलाही हरकत नाही. टिप्समध्ये जे सांगितलं असेल तेवढं तरी अध्यात्म माणसाला करावं लागतं. टिप्स म्हणजे प्रश्न सुटण्यासाठीचं मार्गदर्शन असतं. ह्या टिप्स म्हणजे आध्यात्मिक जीवन जगण्याची कला असते. प्रापंचिक जीवन जगताना आध्यात्मिक जीवन उत्तम जगता यावं लागतं. ज्याला ती कला येते तो चांगलं अध्यात्म जगू शकतो. तो हे जगतो आहे हे इतरांना समजत नाही. एरवी काय आहे की अध्यात्म ऐकलं, अध्यात्म वाङ्मय वाचलं, तरी त्याच्या खरोखरच्या पूर्ततेसाठी आध्यात्मिक जीवन जगण्याची कला अवगत असावी लागते. नाहीतर मनुष्य नापास होतो. ह्या कलेच्या पद्धतीने जो जीवन जगतो तो प्रपंचाबरोबर अध्यात्मातही यशस्वी होऊ शकतो.
१) संकल्पातील प्रामाणिकपणा – ह्या टिपला प्राधान्य दिलं आहे. आपल्या संकल्पाला शक्यतो अनुसरूनच वागणं म्हणजे हा संकल्पातील प्रामाणिकपणा आहे. आता हा ‘शक्यतो’ शब्द एवढा लवचिक आहे की बारीकसारीक कारणांमुळे साधक सांगू शकतो की ‘मला जमत नाही’ म्हणून. आपल्या गरजांप्रमाणे तो कमी-जास्त लवचिक होत असतो. ह्यामध्ये असं दिसून येतं की सुरूवातीला मोठ्या धडाक्यात संकल्प केला जातो. पण त्या संकल्पाला धरून जीवन जगण्याची कला ज्याला येत नाही तो संकल्प पूर्ण करू शकत नाही. कालांतराने काय होतं? हे कालांतरसुद्धा काही मिनिटांचे, काही महिन्यांचे किंवा वर्षांचे असते, म्हणजे संकल्प केला आणि तो सोडून दिला ते हे मधलं कालांतर असतं. ह्यामध्ये संकल्पपुर्तीची उर्मी कमी होत राहते. प्रपंचात जास्त मोठा आनंद आहे असं त्याला निष्कारण वाटायला लागतं. मग त्या संकल्पपुर्तीची हवा निघून गेलेली असते आणि तो संकल्प सोडून दिला जातो. हा अध्यात्माशी ठेवलेला प्रामाणिकपणा नसून ही प्रतारणा आहे. संकल्प म्हणजे साक्षात ईश्वराला दिलेला शब्द असतो. तो संकल्प साधकाने जीवनाच्या अंतापर्यंत पाळणे हे ईश्वराला अपेक्षित असते. आपण जो संकल्प करू तो अतिशय प्रामाणिकपणे आणि मनापासून करावा. किंबहुना थोड्या अधिकच प्रामाणिकपणाने तो निभावून न्यावा. आता आपण ह्याप्रमाणे करायचं की नाही हे ज्याचं त्यानं ठरवायचं आहे.
२) कोणत्याही आकस्मिक परिस्थितीची तयारी – आपण व्यवहारात बघतो की जी व्यक्ती प्रामाणिक असते ती निरपेक्ष असते, तिला अपेक्षा नसते. त्या व्यक्तीला व्यवहार पूर्ण व्हावा म्हणून कोणतीही नियमबाह्य अशी अपेक्षा नसते. मी नामजप करतो, मी साधना करतो, मी सेवा करतो म्हणजे जीवनामध्ये सर्वकाही सुरळीत चालेल किंवा ते चालणे आवश्यकच आहे, अशी जो कोण अपेक्षा ठेवतो आणि ती अपेक्षा धरून साधना करतो. आपली मागील जन्मांची पापं, दुष्कर्म माफ झाली पाहिजेत, एवढी किमान अपेक्षा ठेवतो. तेव्हा ती निरपेक्ष साधना होत नाही ती सापेक्ष म्हणजे स अपेक्ष साधना होते. मनुष्याला मी पुण्यात्मा आहे, मी मोठा आहे असं काहीतरी उगीचंच वाटायला लागतं. ह्या अपेक्षेमुळे त्याला वाटतं की लोकांनी आपल्याला मान द्यावा, सन्मान करावा, सत्पुरुषांसाठी ज्या गोष्टी केल्या जातात त्या माझ्यासाठी कराव्यात असं त्याला कुठेतरी आतून वाटायला लागतं. हा एक मानसिक आजार असतो. अशी अपेक्षा ठेवून साधना करू नका. प्रपंचामध्ये कोणत्याही आकस्मिक परिस्थितीची तयारी आपण ठेवली पाहिजे. ही स्वामी महाराजांनी दिलेली दुसरी टीप आहे. पूर्वी केलेलं पाप किंवा दुष्कर्म हे फेडावंच लागणार आहे. त्याच्यातून सत्पुरुषाची झाली नाही, ईश्वराची झाली नाही, ईश्वरी अवताराची झाली नाही तर आपली सुटका होईल असं आपण कुठल्या अंगाने म्हणणार. शक्यच नाही. चुकीचं आहे हे. पण परिवर्तन हा विश्वाचा नियम आहे. सतत बदल घडत असतात. सगळं अशाश्वत असतं. कुठलीही परिस्थिती कायम राहणार नाही हे त्यामधलं सत्य आहे. काळाचे फटकारे एवढे भीषण असतात की कुठच्या क्षणाला काय घडेल काही सांगता येत नाही. पण परिवर्तनाच्या नियमांप्रमाणे जी काही परिस्थिती बदलेल ती माझ्यासाठी चांगलीच आहे आणि त्याची निष्पत्तीही चांगलीच होईल ह्याचा विश्वास धरणं म्हणजे साधकाचं जीवन जगणं होय. जे चाललं आहे ते योग्य चाललं आहे. माझी जी काही साधना चालू आहे त्याचं हे फळ मिळत आहे. कितीही संकटे आली तरी माझ्या सुदैवाने छान चालू आहे. तुलसीदास म्हणतात, रामाने मला असं ठेवलं आहे. माझ्या रामाला आनंद होतो आहे मग मी दु:खी व्हायचं काय कारण आहे? त्याची आवड माझी आवड निराळी नाही. एवढी संतुष्टता आत्ताच्या जीवनात यायला पाहिजे. ईश्वराने जे रचलं आहे तसंच होणार. त्यात तसूभरही फरक पडणार नाही. प्रत्येक परिस्थिती ही भगवंताची, सद्गुरुतत्त्वाची इच्छा समजून प्रतिकूलतेचाही सहर्ष स्वीकार करता यायला पाहिजे. ही दुसरी टीप आहे. जेव्हा आपण तप करत नाही, तेव्हा ईश्वर किंवा सद्गुरु काय करतात की प्रपंचामध्ये चटके देतात. कारण कर्म संपलं पाहिजे ना. तेच चटके झेलताना, सोसताना आपण कंटाळलो तर त्याचा काय उपयोग? मग तो भंगारात फेकला जाईल. परत पुढच्या जन्मात त्याची लायकी वाढली तर ठीक. तोपर्यंत नाही.
३) रचनात्मक दोषदर्शन – आपल्याकडे परदोषदर्शन ही माणसाची सहज प्रवृत्ती असते. म्हणजे आपण दुसऱ्यांचे दोष सतत बघत असतो आणि त्यावर चर्चा करत असतो. ही वृत्ती आपल्या स्वत:च्या नाशाला कारण बनते. आध्यात्मिक नाश त्यातून संभवतो. आपण जेव्हा आवडीने दुसऱ्याच्या दोषाची चर्चा करतो, तेव्हा ती चर्चा म्हणजे ती भावना इतरांना वाटत असतो. याद्वारे आपण त्याच्या दोषाशी समगती साधत असतो. कालांतराने जे त्याचे दोषास्पद गुण असतात तेच आपण आत्मसात करत असतो. म्हणून आपल्याकडे सांगितलं जातं ईश्वराची स्तुती करा, चांगलं काम करा म्हणजे दोष पाहायला वेळच होणार नाही आणि ते दोष आत्मसात होणार नाहीत. आता सामान्य माणसाला ही प्रक्रिया चटकन समजत नाही. पण कालांतराने ती प्रक्रिया दृष्टोत्पत्तीस येते, दृगोच्चर होते. ह्यासाठी काही काळ जावा लागतो. अध्यात्मामध्येही मनुष्य तेच करत असतो. आपण विचार करून बघा. चेष्टेने बोलणं किंवा चारचौघांमध्ये विनोदबुद्धी आहे की नाही हे तपासण्यासाठी बोलणं निराळं असतं. पण जेव्हा तुम्ही एखाद्याची जाणूनबुजून निंदा किंवा दोषदर्शन करता तेव्हा ते अतिशय चुकीचं असतं. अध्यात्मामध्ये एका जपमाळेमध्ये कधी कोणी संत बनत नसतो. जो संत बनतो तो आपल्यासारखाच एक मनुष्य असतो. त्याने बरेच जन्म चांगलं काम केलेलं असतं त्यामुळे ते होतं. पण आपण स्वत:ला देव आणि दुसऱ्याला दानव समजत राहतो. हे दोषदर्शन आहे. आपण आपल्या प्रत्येक क्रियेचं, प्रत्येक कृतीचं सतत समर्थन करण्याचा प्रयत्न करतो की मी केलेलं बरोबर आहे. पण झटकन चूक समजणं आणि धीटपणा दाखवणं हे प्रवाहाच्या विरुद्ध पोहणं आहे हे सामान्य माणसाला चटकन जमत नाही कारण त्याला अहंकार मध्ये येतो. जेव्हा नुसतं दोषदर्शन आपल्या जीवनातून पूर्णपणे हद्दपार करून टाकू तेव्हा ही संत बनण्याची प्रक्रिया सुरू होते. दोषदर्शनाच्या ह्या दोषाला म्हणजे दुसऱ्याचे दोष दाखवणं हा जो आपला दोष असतो त्याचा परिहार आपल्याला करता यायला पाहिजे. जेव्हा दुसऱ्यामध्ये एखादा दोष आपल्याला दिसेल तेव्हा असा दोष आपल्यात तर नाही ना असं तपासून बघायचं. जेव्हा आपल्याला दुसऱ्यात दोष दिसतो तेव्हा त्यातला काही भाग आपल्यात असतो. जसं, चोराला चोराच्या वाटा माहिती असतात. तसं दोषास्पद जीवन जगणाऱ्याला दुसऱ्याच्या दोषास्पद जीवनाची माहिती असते. आपण आपला दोष कढून टाकण्याचा यत्किंचितही प्रयत्न करत नाही पण दुसऱ्याच्या दोषाची उजळणी करतो. ह्या परदोषदर्शनाच्या सहज प्रवृत्तीला जेव्हा रचनात्मक बनवू शकू तेव्हा ह्या दोषाचा परिहार होऊ शकतो. ह्याला म्हणतात रचनात्मक दोष दर्शन.
४) सकारात्मक विचार – आपली विचारसरणी सतत होकारात्मक असायला पाहिजे, नकारात्मक नाही. होकारात्मक विचारसरणी म्हणजे जे नाही ते उगाळू नये आणि जे आहे त्याचा मनापासून आनंद साजरा करावा. ह्याचा अर्थ त्या आनंदाचा बोभाटा करू नये, पण जे मिळालं आहे त्याचा आनंद साजरा करा आणि जे नाही मिळालं त्याच्याबद्दल दु:ख वाटून घेऊ नका. पण जवळजवळ ९९.९९ टक्के भक्त असे असतात की जे त्यांच्याकडे आहे ते घेऊन बसलेले असतात पण जे नाही त्याची मात्र उजळणी करत असतात. जे नाही त्याचा त्यांना सतत खेद वाटत राहतो. पण काही भक्त असेही आहेत की ‘मला ईश्वराने सगळं उत्तम दिलं आहे’. हा झाला सकारात्मक दृष्टीकोन, सतत होकारात्मक विचार. श्रीकृष्ण भगवद्गीतेत (अध्याय २, ६२ वा श्लोक) म्हणतात की, ‘चित्त जेव्हा प्रसन्न असतं तेव्हा सर्व प्रकारच्या हानींचा नाश होतो. अध्यात्माच्या बाबतीत ज्याचे चित्त प्रसन्न असते त्याची बुद्धी लवकर स्थिर होते.’ ज्याला आपलं खरं आध्यात्मिक कल्याण व्हावं असं वाटत असेल त्याने चित्त नेहमी प्रसन्न ठेवलं पाहिजे. म्हणजे मन एवढं बलवान असू शकतं की ते जशी आज्ञा देतं तसं घडतं इतकं बलवान होतं. मन स्वतंत्र करणं हेच अध्यात्माचं मुख्य उद्दिष्ट आहे. जे काही अडकलेलं असतं ते मन ह्या भौतिक जगात अडकलेलं असतं. मनाला जेव्हा आपण स्वतंत्र करू शकतो तेव्हा आपली सुटका होते त्यालाच मोक्ष असे म्हणतात. म्हणून सकारात्मक विचार हे महत्त्वाचे आहेत.
५) मरणाचे स्मरण – बघा, मरणाचं स्मरण सांगितलेलं आहे, मरणाची भीती सांगितलेली नाही. म्हणजे मरणाचं स्मरण ठेवा त्याची भीती बाळगू नका. मरणाचं स्मरण ठेवलं तर तुमच्याकडून कायम आपोआप सत्कर्मच घडतील. आपण इथे आपण शाश्वत पट्टा घालून आलेलो नाही, मला मृत्यू येणार आहे आणि तो मृत्यू आल्यानंतर जे जीवनात सत्कर्म केलं आहे तेच बरोबर येणार आहे. बाकीचं काही येणार नाही. हे ज्ञान जेव्हा माणसाच्या पचनी पडेल तेव्हा तो आयुष्याचा प्रत्येक क्षण चांगल्या कर्मात घालवण्याचा निश्चितपणे प्रयत्न करेल.
तर ह्या आध्यात्मिक पाच टिप्स आहेत. आपली साधना कुठलीही असो, यज्ञसाधना असो, ज्ञानमार्ग असो, कर्ममार्ग असो, किंवा सत्कर्म म्हणून सांगितलेले कोणतेही मार्ग असोत ह्या टिप्सप्रमाणे जीवन जगण्याची कला अवगत करा. स्वामी महाराजांच्या मताप्रमाणे साधना मार्ग कोणताही असो ह्या पाच बाबींचं अनुसरण अनिवार्य आहे. ह्यापैकी एक जरी टीप आपण सोडून दिली की ही नाही करता येणार तर त्याचा उपयोग होणार नाही. ह्या पाचही प्रमाणे जो जीवन जगेल त्याला अध्यात्म जगता येईल. त्याला अध्यात्म जगण्याची कला आपोआप अवगत होईल. स्वामी महाराजांनी दिलेल्या ह्या सल्ल्यानुसार अनुसरण करण्याचं भाग्य आपल्या सर्वांना लाभावं अशी मी सद्गुरुंना विनंती करतो. हरि ओम.”
नैवेद्यार्पण – सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार सुरू झाले.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात श्री टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा मुलांकडून पठण करवून घेतला तसेच मेधा सुक्ताचे पठण करून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
नामस्मरण - ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’ आणि ‘हे दत्त योगेश्वर वासुदेव, श्रीपाद श्रीवल्लभ नारसिंह’ हे नामस्मरण घेण्यात आलं.
यानंतर प्रथम भगिनी आणि नंतर बंधू यांच्याकडून क्रमाक्रमानं हवन घेण्यात आलं. श्रीगणपतिअथर्वशीर्षाची एकूण २१ आवर्तनं संपन्न झाली.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञापर्यंत भक्तांनी केलेल्या जपाची एकूण संख्या ७,२७,७९,७७२ एवढी नोंदवण्यात आली. तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती, त्यातलं सतरावं नामस्मरण ठाणे आणि अठरावं नामस्मरण बोरीवली येथील भक्ताच्या घरी संपन्न झालं.
पूर्णाहुती – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस श्रीगणेशाच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या गुरुसेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसं, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं श्रीगणेश यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
=============================================================
सामूहिक नामजप शिबीर – १४-०८-२०२३
ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार नामजपाला अधिक चालना मिळावी आणि हा संकल्प, संकल्पपूर्तीच्या दिवसापर्यंत पूर्ण व्हावा ह्यासाठी नामजपाच्या शिबिराचे मुख्य प्रयोजन होते. सकाळी १०.३० ते संध्याकाळी ५.३० ह्या वेळेत ४० ते ५० साधकांनी सहभाग घेतला.
=============================================================
सामूहिक श्रीसत्यदत्त पूजा – १५-०८-२०२३
यज्ञस्थळी आयोजित होणाऱ्या सामूहिक १०८ श्रीसत्यदत्त पूजांसाठी सर्व भक्तगण जमले होते. यादिवशी आपल्या भारत देशाचा ७६ वा स्वातंत्र्य दिन होता. सकाळी लवकरच १०८ पूजा आणि व्यासपीठावरील १ मुख्य पूजा यांच्या तयारीला सुरूवात झाली. १०८ चौरंग आणि सर्व पूजा साहित्य मांडण्यात आलं. ठिक ९.३० वाजता यज्ञ प्रज्वलन झालं आणि आवहनीय मंत्रोच्चार झाले. त्यानंतर नावनोंद केलेले भक्त आपापल्या पूजा स्थानी बसले. त्यानंतर सर्वांनी सामूहिकपणे राष्ट्रगीत म्हटलं आणि भारत मातेचा जयजयकार केला. पूजेला सुरुवात करण्यापूर्वी सत्यदत्त पूजेचे महत्त्व विशद करणाऱ्या परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांच्या ऑडीओ विवेचनाचा लाभ भक्तांनी घेतला.
श्रीसद्गुरु म्हणाले, “परब्रह्माची केलेली पूजा म्हणजे सत्यदत्त पूजा. त्याच्या प्रतिज्ञेप्रमाणे वागणारा मनुष्य किंवा आयुष्यभर तशी कृती करणारा मनुष्य परमोच्च पदाला पोहोचू शकतो. त्यातला काही अंश जरी आपण पूर्ण करू शकलो तरी आयुष्यामध्ये बरचसं काम होऊ शकतं. हे त्यातलं मूळ तत्त्व किंवा त्यातला गाभा लक्षात घ्यायचा आहे. तिथे देवदेवतांमधील मतभेद म्हणजे आपल्या मनातील मतभेद हे सगळे काढून टाकायचे आहेत. तसं काही नसतं. जो विष्णू असतो तोच गणेश असतो आणि जो गणेश असतो तोच दत्तात्रेय असतो. आपल्या आवडत्या दैवताची तिथे कल्पना करायची. मग इथे गुरुमहापंथाची कल्पना म्हणून दत्तात्रेयांची स्थापना केली जाते. त्याच्यासमोर ही सत्य बोलण्याची प्रतिज्ञा केली जाते. हे त्यातलं ज्ञान सांगायचा प्रयत्न मी केला आहे. प्रतिज्ञा नक्की काय करायची आणि कशी अमलात आणायची हे ज्याचं त्यानं ठरवायचं आहे. पूजा ही कोणाची केली जाते, तर पूजा ही पूज्याची केली जाते. पूज्य ह्याचा अर्थ आपल्याला जिथे अतिशय आदरभाव वाटतो ते पूज्य. पूज्याचा वैज्ञानिक अर्थ आहे शून्य. म्हणजे काहीच नाही असं ते. तेच ब्रह्मतत्त्व. त्याच्या पूजेला आपण आता सुरूवात करूया.”
विवेचनानंतर विष्णुसहस्रनाम, श्री सूक्त, लक्ष्मी सूक्त यांचे सामूहिक पठण व यजमानांकडून हवन करण्यात आले. यानंतर प. प. वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित ‘श्रीसत्यदत्त पूजेचा’ श्रीगणेशा झाला. यंदाच्या वर्षी केंद्राच्याच दोन साधकांकरवी ( एक भगिनी आणि एक बंधू) पौरोहित्याचे उपचार संपन्न झाले. प्रत्येक उपचाराचं महत्त्व सांगत सर्व पूजोपचार भक्तांकडून करवून घेतले. त्यानंतर पूजेतील कथा वाचून दाखवली. पूजेनंतर आरती, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, सद्गुरुंचा धावा म्हणण्यात आला. पुष्पांजली अर्पण झाल्यावर अन्नपूर्णाष्टकम् चं पठण करून नैवैद्य अर्पण करण्यात आला. एका वेगळ्याच पवित्र आणि भारावलेल्या वातावरणाचा अनुभव सर्वांनी घेतला. सरतेशेवटी पूर्णाहुतीनंतर श्री यशोधन बापट यांनी संपूर्ण ‘वंदेमातरम्’ हे बंकिमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेलं राष्ट्रभक्तीपर गीत गायलं आणि पूजांचा समारोप झाला. आपल्या स्वगृही परतण्यापूर्वी सर्वांनी भोजन घेतले तसेच श्रीसद्गुरु पादुकांचे दर्शन व आशीर्वादही घेतले.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेनं निज श्रावण कृष्ण पक्ष ११, दि. १० सप्टेंबर २०२३ या दिवशी ‘श्रीविष्णू यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता.
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था, पावसाचे दिवस असल्याने यज्ञस्थळाला दोन्ही बाजूंनी प्लास्टिक बांधणे इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि मारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व वीर मारुती यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीविष्णू यज्ञ – सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचे पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्धमंत्राची प्रत्येकी माळ घेऊन सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं. यानंतर प्रथम पुरूषसुक्त, विष्णु सूक्त, श्री सूक्त, लक्ष्मी सूक्त आणि नंतर श्रीविष्णुसहस्रनामाचे पठण झाले. त्याचबरोबर श्रीविष्णुच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीविष्णुच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. यजमानांकरवी घेतलेलं हवनसत्र संपल्यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या श्रीगणेशाच्या मानसपूजेचं पूर्वध्वनिमुद्रण लावण्यात आलं. श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या या मानसपूजेतील उपचारांप्रमाणं सर्वांनी मानसपूजा केली. यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. या विवेचनाचा सारांश आता आपण बघूया.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ३० मे २०१५
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून “काळ, दैव आणि कर्म” या विषयावर विवेचन केलं. सद्गुरु म्हणाले,
“काळ हा नेहमी पुढे पुढे जातो. गेलेला क्षण आयुष्यात कधीही परत येत नसतो आणि येणारा प्रत्येक क्षण हा तुमच्या कर्माचा ठसा घेऊन भूतकाळात लगेच जमा होणार असतो. कर्माचा ठसा म्हणजे दैव. काळ, कर्म आणि दैव असे हे त्रिकुट मिळून आपलं भविष्य ठरवत असतं, आपल्याला हे समजत नाही की मला या जीवनात अडचणी का येत आहेत? कशामुळे येत आहेत? त्याची ही महत्त्वाची कारणं असतात आणि त्या कारणांचा परिहार केल्याशिवाय आपल्याला ना व्यावहारिक जीवनात यशस्विता येत, ना आध्यात्मिक जीवनात. यात काळाची गती विचारात घेतली तर ती फार कुटील असते. कर्माची गती ही गहन असते, ‘गहनो कर्मणो गती:’ असं कृष्णाचं वचन आहे. दैवाची गती जी असते; ती विचित्र असते, आजचा राजा उद्याचा रंक होऊन कोपऱ्यावर भीक मागत फिरेल काहीही सांगता येत नाही, त्याला दैवगती म्हणतात. या सगळ्यामुळे निर्माण झालेली अजून एक गती असते ती म्हणजे आपल्या स्वभावाची गती, जी दुर्दमनीय असते, म्हणजे त्याचं दमन करता येत नाही. ते म्हणतात ना; कुत्र्याचं शेपूट वाकडं ते वाकडं, नळीत घातलं तरी आणि नळीतनं बाहेर काढल्याबरोबरसुद्धा ते वाकडं राहतं. अशी ही आपल्या स्वभावाची दुर्दमनीय गती असते. थोडसं खोलात जाऊन निरीक्षण करुया की आपल्या आयुष्यामध्ये काय काय घडतंय? निदान या जन्मातल्या कर्माप्रमाणे त्याची काही उत्तरं शोधता येतात का आपल्याला ते बघूया.
काळाची गती - काळाची गती फार कुटील असते. कारण काळ कोणावरही दया माया दाखवत नाही. कधीच नाही. तो निष्ठुर असतो. राम आले आणि गेले, कृष्ण आणि आले गेले. असे जे जे कोण महापुरुष, संतपुरुष, सत्पुरूष आले आणि गेले, ह्या कोणावरही काळाने दया दाखवली नाही. त्याच्याकडचा न्याय हा कधीही न बदलणारा असतो आणि त्या न्यायावर सहसा मात करता येत नाही, मी सहसा हा शब्द वापरला आहे, कारण या काळाचं जे काही अतिक्रमण आहे, ते आजवर कोणीही करू शकलेलं नाही, अतिक्रमण याचा अर्थ त्याच्यावर overpower कोणी करू शकलेलं नाही, भूतकाळ, वर्तमानकाळ आणि भविष्यकाळ या तीन रूपांमध्ये हा काळ सबंध सृष्टीला ग्रासून राहिलेला असतो. भारताचा इतिहास बघा. कुठे गेला तो आपला भारत? कुठे गेली ती आपली संस्कृती? एकेकाळी अगदी उच्चस्तरावर असलेली ही संस्कृती आज जगामध्ये खालच्या क्रमांकावर का आली? असं कुठल्याही भूमीचं घ्या, कुठल्याही स्थानाचं घ्या, त्या काळावर कोणालाही मात करता येत नाही, सबंध सृष्टीला काळ हा ग्रासून राहिलेला असतो, आज लोकप्रिय असलेली मंदिरं उद्या कधी भूमीगत होतील आणि काय होईल काही सांगता येत नाही. मग तो त्रेता युगातला प्रभू रामचंद्रांचा काळ असो की द्वापार युगातला श्रीकृष्णाचा काळ असो, प्रत्येकाला त्या काळाने मर्यादा घातली आहे, त्या प्रत्येकाला काळावर मात करता आली नाही. रावणाची संपूर्ण लंका सोन्याची होती असं म्हणतात. महाबलाढ्य आणि महापराक्रमी असा हा वीर पण आज त्यातलं काय शिल्लक आहे? काही शिल्लक नाही, रावणाच्या दुष्कर्मांची यादी फक्त शिल्लक राहिली आहे, म्हणजे काय शिल्लक राहिलं? त्याचा कर्म शिल्लक राहिलं. बाकी काही शिल्लक राहिलं नाही.
विपरीत काळ - हा काळ जेव्हा विपरीत होतो, तेव्हा मनुष्याची बुद्धी भ्रष्ट होत जाते, त्याची सारासार विचार करण्याची क्षमता नष्ट होते आणि वस्तुतः जे चूक आहे, अयोग्य आहे, ते त्याला बरोबर आणि योग्य वाटायला लागतं, कारण कुठेतरी स्वार्थ, कुठेतरी विशिष्ट इच्छा त्याला ओढत असतात. अशी इतिहासामध्ये कितीतरी उदाहरणं, कितीतरी व्यक्ती, विशिष्ट क्षणी अशा का वागल्या? याला काही उत्तरंच देता येत नाही. रावणाचंच उदाहरण घेतलं तर एवढा उत्तम भक्त एका विशिष्ट क्षणी असा का वागला? काही सांगता येत नाही. ‘विनाशकाले विपरीत बुद्धी’ एवढंच उत्तर त्याला देता येतं. याच्या उलट प्रभू रामचंद्रांकडे बघितलं की तेही लक्षात येतं की, त्या हरणाचं कातडं सोन्याचं असू शकत नाही, हे सामान्य माणसाच्या सामान्य बुद्धिमत्तेला निश्चित पटण्यासारखं आहे. हे काही सोन्याचं हरिण नव्हे हो, सोनेरी रंग असेल त्याला, पण त्या क्षणी सीतामाईला ते का पटलं नाही बरं? तिला त्यावेळी साधी बुद्धिमत्ता का चालवता आली नाही का की हरिण कोण एवढं लागून गेलं आहे की हेच आपल्याला पाहिजे म्हणून आणि पुढे रामायण घडलं. श्रीरामानेही सीतामाईचा हट्ट पुरवण्यासाठी हरणाचा पाठलाग करणं का स्वीकारलं? त्याने तिला का समजावून सांगितलं नाही? मग तो स्त्रीहट्टापुढे का नमला? मला हेच पाहिजे असं म्हटल्यावर, तो का धावला? या सगळ्यांची काही उत्तरं देता येत नाहीत. ही झाली विपरीत बुद्धी, विपरीत काळ. महाभारतामध्ये असे कित्येक उल्लेख आहेत, त्या अर्जुनाला अनेक शस्त्र आणि अस्त्र विद्या वश होत्या, परंतु त्याच अर्जुनाला श्रीकृष्णाच्या वंशातल्या स्त्रियांचं रक्षण करण्याच्यावेळी मात्र त्या शस्त्र आणि अस्त्र विद्येतलं एकही मंत्राक्षर आठवू शकलं नाही आणि तो त्यांचं रक्षण करू शकला नाही, असं पुढे महाभारतात वर्णन आहे, म्हणजे तो गलितगात्र झाला. जसा गीता सांगायच्या वेळेस तो गलितगात्र झाला होता, तसाच त्यावेळेला झाला. काही उत्तरच देता येत नाही की का त्याला आठवले नाहीत मंत्र? आणि त्याने का वापरले नाहीत? मग तो कुठे गेला महाभारतात चमत्कार दाखवणारा अर्जुन? काही सांगता येत नाही. थोडक्यात म्हणजे काय आहे? जीवनामध्ये आमुलाग्र परिवर्तन घडवणारा असतो, तो हा काळ. ही सगळी विपरीत काळाची वर्णनं मी आपल्याला सांगितली.
काळ हा परिस्थिती बदलून टाकतो. मनुष्य तरुण असतो, काहीतरी धन कमावत असतो तोपर्यंत त्याला त्याचे सगेसोयरे, नातेवाईक, कुटुंबीय, समाज त्याला मान देत असतो. मग हळूहळू काळ बदलतो, शरीर वृद्ध होत जातं, नेत्रज्योत क्षीण होत जाते, कमी ऐकू यायला लागतं, निम्मा-अधिक वेळ शरीराची काळजी करण्यात खर्च होतो आणि निम्मे-अधिक विचार तब्येतीच्या कारणांचं चिंतन करण्यात खर्च होतात. धनाला जसे पाय फुटतात, तसा पैसा म्हणजेच धन डॉक्टरच्या घरी पोहचायला लागतं, सगे सोयरे विचारत नाहीसे होतात, समाज हळूहळू विसरतो, समाजाची स्मरणशक्ती क्षीण असते, झालं, त्याचा उपयोग संपला की समाज विसरतो. त्याची बुद्धी काम करत नाहीशी होते, त्याची स्मरणशक्ती क्षीण होत जाते, मन सतत चिंतामग्न असल्यामुळे झोप कमी होते, निद्रानाश होतो... हा सगळा असतो तो काळाचा प्रभाव असतो.
ज्ञानी निरीक्षण आणि अज्ञानी प्रतिक्रिया :
ज्याला काळाच्या या अनिवार्य गतीचं ज्ञान नसतं, तो मात्र ईश्वराला दोष द्यायला सदैव तयार असतो. मग त्याच्यात ईश्वर म्हणजे सद्गुरु आला, विशिष्ट मूर्ती आली, विशिष्ट ध्यान आलं, त्यात तो ईश्वराला दोष द्यायला सुरुवात करतो, की ह्याच्यामुळे घडलं! आपलं काय चुकलं त्याच्यापेक्षा दुसऱ्याचं काय चुकलं, ह्याच्याबद्दल त्याचं चिंतन सुरु होतं. कारण त्याचे सुखाचे दिवस झटकन निघून गेलेले असतात. पण त्याला त्याचं ज्ञान नसतं, तो मात्र त्या काळाच्या प्रभावाखाली येतो. पण त्याच्याकडे तटस्थपणे पहाण्याचं कौशल्य जर त्याने आत्मसात केलं तर या सगळ्यावर तो मात करू शकतो, म्हणजे थोडक्यात त्याला ज्ञान व्हायला पाहिजे की काळाची गती ही अशीच अनिवार्य आहे. कबीरांनी त्याच्यावर एक दोहा लिहिला आहे, ‘मौत बुढ़ापा आपदा सब काहुको होय! म्हणजे हे सगळं कोणालाही टाळता आलेलं नाही. पुढे म्हटलं आहे, ज्ञानी काटें ज्ञान से, म्हणजे ज्ञानी मनुष्य त्याचा ज्ञानाने छेद करतो, मूरख काटें रोय, म्हणजे मूर्ख मनुष्य रडत बसतो.’ इतका उत्कृष्ट दोहा लिहिला आहे हा. काय होतं त्याचं बरोबर चिंतन केलं आहे. मृत्यू, वार्धक्य, संकट ही सर्वांवरच येत असतात हो. जो ज्ञानी असतो, त्याच्याकडे डोळसपणे पाहतो आणि जो मूर्ख असतो, तो ही काळाची गती जाणत नाही, तो आयुष्यभर रडत बसतो. मग मला हे दुःख का आलं? इथंपासनं प्रश्नाची मालिका सुरु होते की मलाच हे दुःख का आलं? मग माझेच पाय का दुखतायत? मलाच पोटाचा का त्रास होतो? मलाच अमुक रोग का झाला? वगैरे त्याचे प्रश्न आणि त्याची मालिका तयार होते. म्हणून म्हणतो, की काळाची गती ही कुटील असते; अतिशय कुटील, त्याच्या नजरेत राव आणि रंक, श्रीमंत आणि गरीब दोन्ही सारखेच असतात, कुणीही सुटत नाही, मग तो श्रीमंत मनुष्य सांगू शकत नाही की माझ्याकडे एवढे कोटी रुपये आहेत, तर काळा, तू काय करणार आहेस? काळ एका रात्रीत असा हल्ला करतो की, होत्याचं नव्हतं करून टाकतो. तो कोणावरही दया दाखवत नाही. अलीकडच्या भाषेमध्ये ‘चिरीमिरी देणं’ हा जो प्रकार आहे. ती चिरीमिरी देऊन काळाला विकत घेता येत नाही, हे सगळ्यात वाईट आहे. काहीतरी चिरीमिरी दिली आणि गप्प बस, हे घे चल.... नाही हो, तो ऐकत नाही, तो अतिशय प्रामाणिक आहे हो! काही ऐकणार नाही. आता समजा तुम्ही मनात कितीही स्वप्नं रंगवली, तरी तुम्हाला त्या तुमच्या कर्माचं फळ किंवा स्वप्नांच्या चिंतनाचं फळ, कधी द्यायचं, किती द्यायचं आणि कसं द्यायचं, हे तो काळच ठरवणारा असतो. इथे अपवाद फक्त एकच असतो, अतीव देवकृपा किंवा सद्गुरुकृपा ! आपण विशिष्ट देवावर एक बेलाचं पान जाऊन व्हायचं, जाता जाता हाताला लागली तर पावली दानपेटीत टाकायची आणि चार आणे देऊन मागण्या मात्र चार कोटीच्या करायच्या, म्हणजे हा चिरीमिरी देण्यातला प्रकार झाला, की हे घे बाबा चार आणे, चल माझं एवढं दु:ख जाऊ दे. अहो, एवढं सोपं आहे का? इतकं सोपं असतं तर जग उद्धरून नसतं का गेलं? तर हे सगळं तो काळ ठरवत असतो.
गंमत बघा, रामायणातलंच उदाहरण द्यायचं झालं तर वसिष्ठ ॠषींनी, ज्यांना त्रिकालज्ञ म्हणून घोषित केले गेलं त्यांनी प्रभू रामचंद्राच्या राज्याभिषेकाचा दिवस निवडला. त्यासाठी पुष्य नक्षत्राच्या दुसऱ्या आणि तिसऱ्या चरणाची त्यांनी निवड केली. त्यादिवशी पुष्य नक्षत्र होतं, असा त्या रामायणात उल्लेख आहे. हे नक्षत्र अतिशय मंगलकारक समजलं जातं, पण त्याच नक्षत्रावर प्रभू रामचंद्राना सिंहासनाऐवजी वनवास स्वीकारावा लागला, अगदी त्याच नक्षत्रावर! आणि मुहूर्त कोणी ठरवला होता? तर वसिष्ठ महामुनींनी. मग निवडलेला हा जो काही काळ आहे, तो मंगल ठरला का प्रभू रामचंद्राच्या बाबतीत? कीर्तीच्या दृष्टीने मंगल ठरला की आज हजारो वर्ष आपण राम नाम घेतो, पण बाकी आयुष्यात व्यावहारिक किंवा भौतिक सुखाच्या दृष्टीने जर विचार केला तर संपलं जीवन त्यांचं. तेव्हा जो वनवास झाला, पुढे सीताहरण झालं, युद्ध झालं, रावण मारला गेला पण पुढे परत आल्यानंतर सुख मिळालं आहे का? नाही. काहीच नाही. मग कुठला तो मुहूर्त आणि काय काळावर मात करता आली? काहीही करता आली नाही. अर्थात वनवासाच्या निमित्ताने जी काही उत्तम कार्यं प्रभू रामचंद्रांच्या हातून घडली, तो भाग जरा बाजूला ठेवा. आपल्यापैकी जीवनात कोणी तसा स्वीकारणार असेल आणि म्हणेल की आम्ही वनवासाला जायला तयार आहोत, आमच्या हातून मोठं काम घडावं यासाठी मला असा मुहूर्त काढून द्या, तर मी काढून देईन. आहे का कोणी माईचा लाल असा? की ‘हो, मी आहे आणि मी वनवासाला जातो’ असं म्हणणारा? नाही हो इतकं सोपं नाहीये ते. कारण काळाची गती ही कुटील असते. हे सगळं समजून द्यायचं कारण काळाची ही कुटील गती काही अंशी दैवाधीन असते.
दैव गती – दैवाची गती विचित्र असते. कारण दैवाच्या बाबतीत हे असं का घडलं? ह्याला काहीच उत्तरच नाही, कोणी काही सांगू शकत नाही, मागे एकदा मी पंडित भर्तुहरिचा संस्कृत श्लोक सांगितला होता.
रात्रीर्गमिष्यति भविष्यति सुप्रभातं भास्वानुदिष्यति हसिष्यति पङ्कजश्री: |
इत्थं विचिन्तयति कोषगते द्विरेफे हा हन्त हन्त नलिनीं गज उज्जहार ||
अर्थात, एक भुंगा गुंजारव करत कमळावर बसला, मधुपान करताना त्याच्या लक्षात आलं नाही की काळ किती लोटला आहे, जसं सुख भोगत असताना की आपण किती काळ सुख भोगलं आहे, आता आपण नक्की काय करायला पाहिजे, हे माणसाच्या लक्षात येत नाही आणि तो सुख ओरबाडत बसतो; तसा तो भुंगा कमळावर बसलेला आहे. संध्याकाळ होते आणि निसर्गनियमांप्रमाणे कमळाच्या पाकळ्या संध्याकाळ झाली की मिटतात, हा भुंगा आतमध्ये अडकतो. बघा, भुंगा लाकूड पोखरतो, पण कमळाची पाकळी पोखरू शकत नाही, हा निसर्गातला चमत्कार आहे. का नाही तोडता येत त्याला कमळाची पाकळी? काही माहिती नाही. कदाचित तो त्या पाकळीच्या प्रेमात पडत असेल! म्हणत असेल जाऊ दे, हिला कुठे पोखरू? काय होत असेल सांगता येत नाही. तो भुंगा विचार करतो, ‘ठिक आहे, कमळ बंद झालं आहे. मी अडकलो आहे आतमध्ये, पण मी रात्रभर मध खात बसेन. सकाळ झाली की कमळाच्या मिटलेल्या पाकळ्या उघडतील आणि मी स्वतंत्र होईन, मला स्वातंत्र्य मिळेल’.. पण प्रत्यक्षात काय होतं?... ‘हा हन्त हन्त नलिनी गज उज्जहार’ ... हा हन्त हन्त म्हणजे काय? की अरेरे; काय झालं पुढे! भल्या पहाटे तिथे एक हत्ती येतो आणि तो नेमकं तेच कमळाचं झाड उखडून आपल्या सोंडेत घेतो, खल्लास! स्वातंत्र्य संपलं, कमळ संपलं आणि तो भुंगाही संपला! त्याला स्वातंत्र्य मिळालंच नाही. ही रचना अतिशय मूलग्राही आणि जीवनाचं तत्त्वज्ञान समजावून जाणारी आहे, त्याच्यात जे तत्त्वज्ञान त्यांनी सांगितलंय की अरे, तरुणपणामध्ये तू सुख शोषून घेतो आहेस, ओरबाडून घेतो आहेस, मिळेल तेवढा मध खातो आहेस, भविष्यकाळाचा विचार कर. एक दिवस काळाचा हल्ला होईल आणि सगळं खल्लास होईल, संपेल सगळं. तर ही आहे दैवाची विचित्र गती.
दैव म्हणजे काय? आपलंच कर्म आहे, दैव म्हणजे असा काही दुसरा कोणी राक्षस नव्हे. पण ते अनुकूल करून घ्यायला पाहिजे. तुम्हाला कोणी घास भरवायचा प्रयत्न करतं पण तो घास तुमच्या तोंडी पडूच शकत नाही, अशी परिस्थिती जी निर्माण होते, तीच दैवाची विचित्र गती असते. काही लोक नाईलाजाने सत्कर्म करतात, पण एखाद्याला आतून उर्मी असते की आपल्या हातून काहीतरी सत्कर्म घडावं, पण इच्छा असूनही ते सत्कर्म करण्याची संधीच त्याला मिळत नाही, ती दैवाची विचित्र गती. मग त्याच्या कुटुंबामध्ये असं काहीतरी होतं की तो त्या सत्कर्माला येऊच शकत नाही, संतसंगतीला येऊ शकत नाही. मग अनेक अडचणी येतात, ही दैवाची गती असते. प्रत्येक वेळी त्याचा गैरफायदा घेऊन तो त्या अडचणींचा पाठींबा घेऊन तो सांगत राहतो, ‘काय करणार हो, माझ्या घरी असं असं आहे’. उरलेल्या वेळात त्याची सत्कर्म करण्याची मनापासूनची जी इच्छा असते, ती संपलेली असते. कारण ती बुद्धी त्याला त्याच्या दैवामुळे होते, त्यामुळे अशा माणसाबद्दल खेद करण्यात काहीच अर्थ नसतो. संपलं तुमचं, चला बाहेर व्हा, तुमच्या दैवाप्रमाणे तुम्ही वागा, सांगायचं काम आपण करायचं, पुढचं सोडून द्यायचं.
कर्म गती – कर्माची गती गहन असते. गहना कर्मणो गति: | असं श्रीकृष्णाचं वचन आहे. कधी कधी अशी परिस्थिती निर्माण होते की, आपल्याला म्हणावं लागतं ‘दैव देतं पण कर्म नेतं.’ कुठच्या जन्मातलं कुठलं कर्म तुमच्या पुढे येऊन उभं राहील, काही सांगता येत नाही. कर्माची गती अत्यंत गहन असते. कोणत्या कर्मामुळे कोणते धागे निर्माण होतात हे सामान्य माणसाला समजत नाही की काय धागे आपण नव्याने निर्माण करतो आहोत, एखाद्या दाट जंगलामध्ये झाडाची मुळं, त्याच्या फांद्या एकमेकांमध्ये मिसळलेल्या असतात. एखादं झाड आपण वेगळं काढायचं ठरवलं तर झाडाबरोबर इतर झाडांनाही वेगळं काढावं लागणार. एखाद्याची मुळं सोडवावी तर लक्षात येतं की तिसऱ्या झाडाची मुळं इथे त्याच्यात गुंतलेली आहेत. तीही समजा आपण सोडवली तरी चौथ्या झाडाच्या फांद्या त्याच्यात गुंतलेल्या असतात. ह्याला म्हणतात कर्माचा गुंता !
ती ही ‘गहना कर्मणो गति:’ ! आपण किती जणांबरोबर काय काय कर्माचे धागे निर्माण करून ठेवत असतो बघा, मग त्यात कुटुंबीयपण आले. मग हे माझं कर्तव्य आहे हो असं सांगणारेसुद्धा आहेत. म्हणजे असं सांगून त्याचं समर्थन करायचं, पण मुळात तिथे माया असते, कित्येक ठिकाणी प्रेम असतं, कित्येक ठिकाणी स्वार्थ असतो किंवा आणखी व्यक्तिमानपरत्वे आणखी अनेक भिन्न प्रकार असतात. कर्माचा हा गुंता आपणच निर्माण करतो. उदाहरणच द्यायचं झालं तर पतंगाच देता येईल, पतंग उडवणाऱ्याला माहिती असेल की त्या दोऱ्याचा एवढा गुंता होतो की सुटता सुटत नाही. तसा प्रत्येक मानवाच्या कर्मांचा गुंता तयार झालेला असतो, तो सोडवू म्हटलं तरी त्या इतक्या गाठी असतात की, नाही संपत हो लवकर. मग निदान त्याचं ज्ञान करून घेऊन, सत्कर्म करून त्या कर्माचा गुंता जाळून टाकावा. हे जो सातत्याने करत राहतो, तोच स्वत:ची सुटका करू शकतो.
पण आपण मृत्यूलोकामध्ये जन्म घेतला आहे, त्यामुळे कर्म हे तर अपरिहार्य आहे, त्याला कुठला पर्याय असू शकत नाही. जिवंत रहायचं असेल तर मृत्युलोकात कर्माला कोणताही पर्याय नाही आणि कर्माला पर्याय नाही म्हणून त्यातून निर्माण होणाऱ्या गुंत्यालासुद्धा पर्याय नाही. जसं कर्म करत राहणं अपरिहार्य आहे, तसं गुंता निर्माण करत राहणं हेही अपरिहार्य आहे, म्हणून श्रीकृष्णाने म्हटलं आहे ‘गहना कर्मणो गति:’... ती कर्माची गती अत्यंत गहन असते. कोणतं कर्म आपल्याला मुक्त करतं आणि कोणतं बांधून ठेवतं, ह्याचा निर्णय करणं अत्यंत कठीण आहे. सामान्य बुद्धीच्या ते आवाक्याबाहेरचं काम आहे. त्यासाठी श्रीकृष्णाने एक युक्ती सांगितली आहे, आपण आधुनिक भाषेत बोलायचं झालं तर कृष्णाने एक idea सुचवली आहे. त्यातून सुटण्याचा मध्यम मार्ग सुचवला आहे. तो म्हणजे कर्म करा, पण त्याच्या फळापासून म्हणजे कोणत्याही कर्माचा फळापासून निर्लिप्त राहा, अलिप्त राहा. मी अनेकवेळा उदाहरण देतो, मी एवढा नामजप केला, मी एवढे यज्ञ attend केले, असं आपण म्हणतो. अरे, पण तू कोण करणार? तू करायचं ते काम केलंस. तुझ्यासाठी केलंस. तू लोकांना सांगण्यासाठी थोडंच केलंस? लोक काय करणार त्याला? काही नाही कोणी करू शकत. मग परत सांगण्याची आवश्यकता काय की मी हे केलं म्हणून? त्याचे परिणाम योग्य ते वातावरणात झालेले आहेत. दैवामध्ये झालेत आणि तुझ्या कर्मामध्येपण झालेत. सगळं आपोआप होत असतं. तिथे गणित अचूक असतं. असं काही समजू नका कोणी की तो विसरला. मी अमुक केलं आणि ‘तो’ विसरला असं कधीही होत नाही. कारण ‘तो’ हा असा कोणी नसतोच तिथे. त्या वातावरणात शिल्लक राहतं ते तुमचं कर्म आणि तुमची अलिप्तता, दोन्ही. आता उदाहरण द्यायचं झालं तर मी अमुक एक सत्कर्म केलं, मी अमुक वेळा पालखी उचलली किंवा पालखीला पाठीमागे हजर राहिलो, भजनं म्हटली, पूजन केलं, नामस्मरण केलं वगैरे वगैरे. तर काय? माझ्या कार्याची सिद्धी होईल आणि लोक मला मान देतील. मग परलोकामध्येसुद्धा मला भोग मिळतील, अशी कोणतीही इच्छा कर्मामध्ये, सत्कर्मामध्येसुद्धा न ठेवणं म्हणजे अलिप्त राहणं. तेही जमत नसेल तर आपण म्हणूया, ‘सद्गुरुदेवा तुझी इच्छा’, असं म्हणून भक्तीने समर्पण करणं, हा एक दुसरा मार्ग. तो ही कृष्णाने सांगितला की सर्वस्व मला समर्पण कर. ‘कृष्णं वंदे जगद् गुरुं’ म्हणजे सर्व गुरुंमध्ये कृष्ण श्रेष्ठ जगद्गुरु आहे आणि त्याने ही युक्ती सांगितली आहे.
हे सगळं आपण ऐकलंत आत्ता, आपण म्हणाल हे सगळं बोलायला ठीक आहे हो. पण मनुष्य स्वभाव असा असतो की तो कायम निर्लिप्त किंवा अलिप्त राहू शकेलच असं नाही, त्याला कारण म्हणजे हा स्वभाव. एखादा समजा सत्कर्माकडे वळला. तसे वळणारे फार कमी असतात. असंही सज्जनांची संख्या नेहमी कमी असते. पण समजा तो निर्लिप्त होऊ शकला नाही,... म्हणजे गाळण्या किती आहेत बघा, तो सत्कर्माकडे वळला पाहिजे, आणि त्यातून तो निर्लिप्त राहिला पाहिजे. तो निर्लिप्त राहू शकला नाही तर ज्या अपेक्षा आणि जे व्यवहार बाह्य जगात तो करत असतो, त्याच अपेक्षा आणि तेच व्यवहार अध्यात्मातही तो करायला लागतो. ही स्वभावाची गती!
मानवी स्वभावाची परवशता आणि अवशता :
आपल्याकडे एक म्हण आहे, ‘त्याचा येळकोट जाईना’ . येळकोट जाईना म्हणजे त्याचा स्वभाव जाईना. किती टक्के-टोणपे खाल्ले तरी मूळ स्वभाव काही जात नाही, अशी त्याची गत होते . म्हणजे देह, इंद्रियं यापासून सुखं ओरबाडण्याची, लुबाडण्याची सवय मानवाला पडली आहे. ही त्याची सवय म्हणजे ‘स्व’ भाव. आपण निरीक्षण करा. आपल्या लक्षात येईल की सतत सुखाची मागणी करत राहणं हा आपला स्वभाव असतो. मानव या स्वभावाला परवश होतो. परवश म्हणजे काय? त्या स्वभावाच्या अधीन होऊन त्या प्रेरणेप्रमाणे, म्हणजे स्वभाव त्याला जशी प्रेरणा देतो त्याप्रमाणे तो कर्म करत राहतो, ही त्याची परवशता असते, नाईलाज असतो. तो स्वभाव त्याला खेचत असतो.
हा स्वभाव मात्र अवश असतो म्हणजे तो कधी आपल्याला वश होत नाही. मग स्वभाव मानवाला का वश होत नाही? सोपं उत्तर आहे, कारण तेवढं तप घडत नाही. त्या स्वभावाला वळवायला पहिल्यांदा तप करावं लागतं. त्याग करावा लागतो, वेळ द्यावा लागतो, आपण काहीच करायला तयार नसतो, म्हणून तो वश होत नाही. जर आपल्याला योग्य पद्धतीने आणि सुयोग्य ठिकाणी कर्म निर्माण करण्याची सवय लागली किंवा ती करायची सवय लावून घ्यायची असेल तर ही परवशता आणि अवशता आपण समजावून घ्यायला पाहिजे. म्हणजे परवशता म्हणजे काय? आणि अवशता म्हणजे काय?
समजा एखादा उत्तम कर्म आणि भक्ती करणारा मनुष्य आहे आणि कालौघात त्याला मृत्यू आला, काळाने विजय मिळवला, संपला. पण तोपर्यंत मोक्ष सिद्धी न झाल्यामुळे त्याला परत जन्म घ्यावा लागला, त्याचं कर्म उत्तम असल्याने उत्तम घरात त्याने जन्म घेतला, श्रीमंतीमध्ये त्याचं आयुष्य जायला लागलं. आपल्याकडे म्हण आहे, Born with silver spoon किंवा golden spoon असा तो जन्माला आला. त्यावेळी भोगाचं प्राबल्य असल्यामुळे सगळी सुखं हात जोडून त्याच्यापुढे उभी होती, मग त्याचा स्वभाव भोगांना परवश झाला. म्हणजे तो त्या भोगांच्या करता लोलुप बनला आणि भोगांकडे खेचला गेला. ही झाली परवशता. परंतु पूर्वजन्मीच्या अभ्यासामुळे, काही चांगल्या सत्कर्मामुळे आयुष्याच्या एका विशिष्ट अशा वळणावर त्याला उपरती झाली आणि त्याची गाडी भोगापासून परावृत्त होऊन परत चांगल्या दिशेने वळायला लागली. म्हणजे काय झालं? तो भोगांना अवश राहिला. तर ही परवशता आणि अवशता. गीतेतील ६ व्या अध्यायातला ४४ वा श्लोक आहे ‘पूर्वाभ्यासेन तेनैव ह्रियते ह्यवशोऽपि सः|’ म्हणजे ही झाली अवशता. हीच आपल्याला प्राप्त करायची आहे, स्वभावाला वश व्हायचं नाही. आपल्या जीवनाचा मूळ हेतू काय आहे, तो प्रत्येक क्षणी लक्षात घेता आला पाहिजे. असं म्हणतात की जेव्हा प्रलय होतो, तेव्हा त्या प्रलयात प्रकृतीला म्हणजे निसर्गाला तिच्या गुणांच्या परवश झालेले सर्व जीव ब्रह्मदेवाच्या सूक्ष्म शरीरात विलीन होतात. मग जेव्हा पुन्हा कर्माची गती, युगांची गती, सर्गांची गती आणि सृष्टीची वेळ येते तेव्हा ते सर्व जीव परत ब्रह्माच्या सूक्ष्म शरीरातून जन्म घेतात. त्याला आधार फक्त पौराणिक ग्रंथांचा आहे. पण त्यामुळे त्यावेळेला त्याची पूर्वकर्मं जशी असतील, तसा तो जन्म घेऊन पुढे त्याच्या स्वभावानुसार कर्म करतात असा उल्लेख आहे. त्याच्यातून परत तशाच प्रकारच्या गुणांवर आधारित त्यांचा स्वभाव बनत जातो. कारण मागचं कर्म शिल्लक असतं. ते जरी तात्पुरतं विलीन झालं असलं तरी काही युगांनंतर नवसृष्टी निर्माण होते. त्याच्यात ते परत जन्म घेतात. थोडक्यात म्हणजे मनुष्य जी कर्म करतो, ती त्याच्या स्वभावाला परवश झालेली असतात. स्वभावाच्या अधीन असतात आणि अशी तो जी काही कर्म करतो, त्याचे संस्कार स्वभावामध्ये हळूहळू रुजत जातात. त्याचं जाळं होतं. ही आपोआप घडणारी प्रक्रिया आहे. मग तुम्ही एखाद्या माणसाला कितीही काहीही सांगा, उपदेश करा. एकतर उपदेश करायला जाऊ नये उगीच विचारल्याशिवाय; पण तुम्ही किती सांगितलं तरी त्या माणसाच्या ना वृत्तीमध्ये फरक पडतो, ना त्याच्या कर्मामध्ये फरक पडतो. म्हणून म्हटलं स्वभावाची गती ही दुर्दमनीय असते.
आपल्या दुर्दमनीय स्वभावामुळे आपण आपलं कर्म करतो. त्याच्या गहन गतीतून आपले विचित्र दैव आपण निर्माण करतो आणि त्या विचित्र दैवाप्रमाणे कुटील काळ हा आपल्यावर नेहमी सत्ता गाजवतो.
एवढं सगळं झाल्यानंतर तुम्ही म्हणाल नाही नाही, नीट वागूनही महापुरुष सुटले नाहीत. त्यांना आजारपणं आली किंवा मृत्यू असा आला. अहो, पण त्यांना ज्ञान झालेलं होतं. त्यामुळे ते वरून कसेही वागले तरी आतून पूर्ण ज्ञानी होते की काय झालंय? काय चुकलं आहे? कसले भोग आपण भोगतोय? त्यांना माहिती असतं बरोबर. आता एवढं सगळं झाल्यानंतरसुद्धा आपले हितैशी म्हणजे आपले सद्गुरु आपल्याला नामस्मरण करायला सांगतायत की अरे, एवढं नामस्मरण करा, एवढे यज्ञ करा, एवढं दान करा किंवा रोज अमुक वेळ ध्यान करा, ते आपल्याला असं वेगळं कुठलं औषध देत आहेत का? नाही. साधनेचं औषध आहे, तपाचं औषध आहे. ते घ्यायला मात्र आपण टाळाटाळ करतो. त्यासाठी आपली हजारो कारणं तयार असतात. वेळ मिळत नाही, लक्ष लागत नाही. अजून किती संकल्प किती वेळा करायचे? इ. इ. अनेक कारणं. कुणी निद्रेतून शिक्षण घेत असतं म्हणजे विवेचनाच्या वेळेला छानपैकी डुलकी लागते. छान खुर्चीला टेकून गाढ निद्रा लागते, सर्व डोक्यावरनं जातं, काही उपयोग नाही.
आपल्याकडे मागे मी एक स्त्री बघितली. एक लहान मुलगी आणि एक मोठा मुलगा. मुलगा त्यातल्या त्यात मोठा असतो. विवेचनाच्या वेळी ती लहान मुलगी काहीतरी आरडाओरडा करायला लागते. काहीतरी मागणी तिची चालू असते, हे पाहिजे ते पाहिजे आणि आई तिला दटावत असते, शुऽऽ गप्प बस. गप्प बस म्हटल्यावर गप्प बसेल ते लहान मुल कसलं हो? ते काही गप्प बसत नाही. मग ती मुलगीच म्हणते थोडीशी समजूतदार असेल कदाचित की ‘इतरांच्या ऐकण्यामध्ये जो काही माझ्या आवाजामुळे व्यत्यय येतो आहे, त्याच्यामुळे तू म्हणतेस ना? मी आरडाओरडा करते म्हणून तू असं म्हणतेस ना? शूऽऽ गप्प बस असं?’ असं आईला विचारते. तर तो तिचा मोठा भाऊ तिला सांगतो, ‘अगं तसं नाही गं. सगळे झोपले आहेत ना आजूबाजूला, त्यांना व्यत्यय नको म्हणून आई ओरडते आणि आईलापण झोप येते आहे ना म्हणून.’ आता काय करणार? म्हणजे चालून आलेलं ताट असतं, पण ते नाकारलं जातं. तर ही जी असते, ती गती फार विलक्षण असते.
दृढ नामसंकल्पाद्वारे अपेक्षित बदल :
नामजपाच्या संकल्पातून नामामध्ये शक्ती निर्माण होते, हे खरं आहे. मागे विज्ञानाच्या पातळीवर अनेकवेळा सिद्ध करून दाखवलं आहे. पण त्यातूनही सर्वात महत्त्वाचं आहे, की ज्या हिरीरीने नाम घेतलं जातं त्याद्वारे तुमचा स्वभाव अगदी अणुमात्र, कणाकणाने बदलायला सुरुवात होते. मी असं म्हणत नाही की तीन तास नामजप करा. इतकं सोपं नाही हो अनेक जन्माचं असतं. पण ते सोप्यात सोपं साधन आहे. ‘यज्ञानाम जप यज्ञोस्मि’ असं कृष्णाने सांगितलं आहे. जपयज्ञ हा सगळ्यात श्रेष्ठ आहे. त्यामुळे तुमचा स्वभाव बदलला जाणार असतो. तुमचे संस्कार हळूहळू बदलत जातात आणि तुमची कर्म शुद्ध होत जाणार असतात. हे प्रत्येक नामागणिक अगदी थोडं थोडं होत असतं आणि तुमचं द
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेनं भाद्रपद कृष्ण पक्ष ०९, दि. ०८ ऑक्टोबर २०२३ या दिवशी ‘पितृ यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता.
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था, पावसाचे दिवस असल्याने यज्ञस्थळाला दोन्ही बाजूंनी आडोसा बांधणे इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि वीर मारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ प्रार्थना करण्यात आली.
पितृ यज्ञ – सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादानं आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्ताच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्धमंत्राची प्रत्येकी माळ घेऊन मग अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्राचे सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं. त्याचबरोबर श्रीविष्णुच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीविष्णुच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. यजमानांकरवी घेतलेलं हवनसत्र संपल्यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित (ऑडिओ) विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. या विवेचनाचा सारांश आता आपण बघूया.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक –
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून “पितृ पूजा” या विषयावर विवेचन केलं. सद्गुरु म्हणाले, “आपल्या संस्कृतीने पितृ पूजेसाठी म्हणून जे वर्षातले दिवस नियुक्त केलेले आहेत त्याला आपल्याकडे पितृ पक्ष असं म्हटलं जातं. त्या पंधरा दिवसात आपण दरवर्षी अव्याहतपणे पितृ यज्ञ आयोजित करत असतो. आता पहिला प्रश्न निर्माण होतो तो म्हणजे पितर म्हणजे कोण? पितर ह्याचा अर्थ आपले पूर्वी होऊन गेलेले पूर्वज. सबंध मानवजातीचा जर विचार केला तर ते पितर आपल्या घराण्यातलेच असले पाहिजे असं नाहीये. समाजातील कुणीही व्यक्ती ह्या जन्मीची, गेल्या जन्मीची जिचे काहीतरी उपकार आपल्यावर आहेत, अशा ह्या सगळ्यांचा अंतर्भाव ह्या पितृ पुजेमध्ये केला जातो. पितृ सूक्त जे आपण इथे हविर्भाग अर्पण करून म्हणतो, त्याच्या अर्थाचं अवलोकन जर केलं तर लक्षात येतं की ज्यांनी पितृ सूक्त रचलं त्या ऋषी मुनींना अभिप्रेत असलेली संज्ञा फार व्यापक आहे, संकुचित नाही. त्यात फक्त नातेवाईकच नाही तर ह्या जन्मीचे, पूर्व जन्मीचे नातेवाईक, नोकरचाकर यांचासुद्धा अंतर्भाव केला आहे. थोडक्यात म्हणजे ज्यांच्या ज्यांच्याकडून आपल्याला काहीतरी मदत मिळाली आहे, अशा सर्व व्यक्ती पितर ह्या संज्ञेमध्ये येतात. फक्त व्यक्तीच येते का? तर तसंही नाही. विस्तृत व्याख्या त्या संज्ञेमध्ये येते की व्यक्तीच नाही तर आपण लावलेले वृक्ष, वनस्पती यांचासुद्धा समावेश त्यात होतो. कारण त्या सजीव असल्याने प्रत्येकाबद्दल काही ना काहीतरी माया निर्माण झालेली असते. संकुचितपणा अजिबात नाही. संपूर्ण पितृ सुक्ताचा जर विचार केला तर पितरांबद्दल अतिशय व्यापक अशी व्याख्या हे सूक्त मांडतं.
ह्या श्राद्धविधीचा इतिहास जर बघायचा झाला तर पिंडदानाची प्रक्रिया महाविष्णूंनी जगाला दाखवली, असा उल्लेख आढळतो. कदाचित तिथून सुरुवात झाली असावी असं म्हणायला हरकत नाही. आता त्याच्या पूर्वी काय होतं याच्याबद्दल काही इतिहास उपलब्ध नाही. कदाचित त्याच्या पूर्वी समस्या निर्माण झाली नसावी, कारण सर्व माणसं चांगली असतील असं धरून चालायला हरकत नाही. ह्यामध्ये महत्त्वाचं योगदान अत्रि ऋषिंचं आहे. हा श्राद्ध विधी किंवा पितृ यज्ञ विधी आता आपण करतो , त्यात महत्त्वाचा भाग अत्रि ऋषींचा आहे. अत्रि ऋषींचे पुत्र दत्तात्रेय असा उल्लेख केलेला आहे. दत्तात्रेयांचा पुत्र निमी आणि निमीचा पुत्र श्रीमान आहे. ह्या श्रीमानने एक हजार वर्ष तप केलं असा उल्लेख आहे. त्यानंतर तो मरण पावला. मग निमिने आपल्या पुत्राचं उत्तरकार्य केलं. पण त्याच्या मनात शंका अशी राहिली की पित्यासाठी करायला सांगितलेला विधी आपण पुत्रासाठी केला, तर ह्यात काही चुकलं का? मग त्यांनी कुळाचे मूळ पुरुष अत्रि मुनींचं स्मरण केलं आणि अत्रि मुनींनी ‘तू अतिशय योग्य केलेलं आहेस’, असा अभिप्राय त्याला दिला. असा उल्लेख आढळतो. म्हणजे मूळ ब्रह्मदेवाने घालून दिलेला हा श्राद्धविधी पुढे सांगितला. मग तो श्राद्ध विधी समाजामध्ये रूढ झाला.
ह्याच्या अटी काय दिलेल्या आहेत तेही बघितलं पाहिजे.
• श्रद्धा – श्रद्धा असेल त्याने श्राद्ध करावं, बाकीच्यांनी त्या भानगडीत पडू नये. कारण जे श्रद्धेने केलं जातं त्याला श्राद्ध म्हणतात. श्राद्धाचे प्रयोजन म्हणजे श्रद्धा आहे. याची व्याख्या प्रथम पाणिनी ऋषींनी केलेली आढळते. श्रद्धा प्रयोजनस्य इति श्राद्ध: किंवा श्रद्धेन दियते इति श्राद्धम्. म्हणजे श्रद्धेने केलं जातं त्याला श्राद्ध म्हणतात. पितरांच्या संतोषासाठी केल्या जाणाऱ्या कर्माला श्राद्ध म्हटलं जातं. अशी सोपी सुटसुटीत व्याख्या करायला हरकत नाही. हेमाद्रीने त्याच्या सुभाषितात उल्लेख केला आहे की प्रिय अशा भोज्य म्हणजे भोजनालायक वस्तूला मृत पितरांसाठी ज्या कर्माचे श्रद्धापूर्वक दान केले जाते, त्याला श्राद्ध असं म्हणतात. ह्या मांडलेल्या सगळ्या व्याख्या अतिशय उत्तम आहेत. ह्याचा संकुलार्थं जर विचारात घेतला तर श्राद्धामागची पूर्व अट म्हणजे श्रद्धा. ही श्रद्धा म्हणजे कशी असली पाहिजे याचाही विचार करायला हवा. श्रद्धा ही ज्ञानपूर्वक असली पाहिजे. अंधश्रद्धा म्हणून हे कर्म आपल्या हातून घडू नये. सर्व साधारण माणसाच्या मनात एक शंका येत असते. माणसाचा मेंदू विलक्षण असतो. तो कधी काय विचार करेल काही सांगता येत नाही. ती शंका अशी असते की, आपण श्राद्ध तर करतो आहोत, ते पुण्यही निर्माण करतो आहोत, ते खरंच आपल्या पितरांना मिळत असेल का? ते पुण्य पितरांकडे कसं जातं? मार्ग कुठला? बघा, आपण देव पूजा करतो, गुरुतत्त्वाला प्रार्थना करतो. तर आपली प्रार्थना गुरुतत्त्वापर्यंत पोहोचते आहे की नाही, अशी शंका खरा जो गुरुमहापंथाचा जो पाईक आहे, शिष्य आहे, त्याच्या मनात कदापिही येत नाही किंवा शंका आली तरी फारशी प्रबळ नसते. पण पितरांबाबत ही शंका उद्भवते की ह्याच्यातून काय निष्पन्न होतं कुणास ठाउक? ह्या किंतूची कारणं काय आहेत ते बघायला पाहिजे.
१) दृश्य सृष्टीत नातलग आहेत ते आता अजड सृष्टीत म्हणजे दृष्टीआड गेले. कारण सामान्य मनुष्य रूप, रस, गंध, स्पर्श आणि शब्द या पलीकडे अवलोकन करू शकत नाही.
२) बरेचदा आपले पितर कोण आहेत हेच माहीत नसतात. आजीआजोबा माहीत असतात. त्याच्या पुढे जाऊन मागच्या जन्मीचे तर निश्चित माहीत नसतात.
३) आपल्या पितरांमध्ये शक्ती आहे, ते ती आपल्याला देऊ शकतात, ते आपल्याला सदिच्छा, आशीर्वाद देऊ शकतात ह्याच्यावर आपला जो विश्वास आहे, तो आपल्या पूर्वग्रहांमुळे चटकन बसू शकत नाही की, ईश्वर आशीर्वाद देऊ शकतो हे ठीक आहे पण पितर आशीर्वाद देऊ शकतात ह्यावर चटकन विश्वास बसत नाही. मग अशीही शंका घेतली जाते की जर आपल्या पूर्वजांनी पुनर्जन्म घेतला असेल आणि दुसरा कुठला जन्म घेतला असेल तर आपण करतो ते श्राद्ध, त्याचं पुण्य कर्म त्याला कसं मिळतं? ह्या सर्वांची उत्तरं बौद्धिक पातळीवर देणं कठीण आहे. ते आपण अवलोकन करण्याचा प्रयत्न करू.
• आपल्या प्रत्येक कृतीचे, विचारांचे संस्कार वातावरणामध्ये उमटत असतात. मग ते देव पूजेचे असोत नाहीतर श्राद्धाचे असोत, ते वातावरणामध्ये शिल्लक राहतात. जेव्हा तुम्ही त्याचं स्मरण कराल तेव्हा ते तुमच्या पुढे हजर राहू शकतात. ह्याचे पुरावे आधुनिक विज्ञानाने दिलेले आहेत. उदा. टेप रेकॉर्डरवर ऐकू शकतो, कॉम्प्युटरवर सीडी लावून पाहू शकतो. ही झाली बाह्य उपकरणं. असं उपकरण आपल्या मेंदूमध्ये असतंच असतं. पण ते आपल्याला वापरता येत नाही एवढंच. त्या विचारांची आणि कृतीची शक्ती वातावरणामध्ये गती निर्माण करते कारण गतिशिवाय शक्ती असू शकत नाही आणि शक्तिशिवाय गती असू शकत नाही. ती गती त्या विचारांच्या आणि कृतीच्या लक्ष्यापर्यंत पोहचतेच पोहोचते. विज्ञानाने दुरांत शक्तीचे (दूरवरून शक्ती देण्याचे प्रयत्न) प्रयोग केलेले आहेत. एका विशिष्ट वेळी विशिष्ट प्रतिकावर एकाग्रता करून शक्ती देता किंवा घेता येते, हे निष्कर्ष विज्ञानाने नोंदवले आहेत. ह्या प्रक्रियेचा उपयोग आपल्याकडे मूर्तिपूजेमध्ये केला गेला आहे की विशिष्ट प्रतिकावर एकाग्रता करून शक्ती देता किंवा घेता येते. गुरुमहापंथामध्ये शक्तीच्या आदानप्रदानाच्या प्रयोगाची नोंद आहे. गुरुने शिष्याला कशी शक्ती दिली आणि त्याने त्याचा कसा उपयोग केला. ह्या सगळ्याचा संकुलार्थं विचारात घेतला तर वातावरणामध्ये निर्माण केलेली ही जी शक्ती आहे, ती वातावरणाच्या माध्यमातून निश्चित पोहोचते. शक्तीचे हे गमन निश्चित होते हे एकदा मान्य केल्यानंतर पुढचं निराकरण सोपं आहे. समजा एका खोलीमध्ये दोन तंबोरे वेगवेगळ्या बाजूला ठेवले. त्यातील एका तंबोऱ्याची तार आपण छेडली तर त्यातून ध्वनी निर्माण होतो. तशाच आकाराचा तशाच उंचीचा दुसरा तंबोरा जर दुसऱ्या कोपऱ्यात ठेवला असेल तर एका तंबोऱ्यातून निघालेला ध्वनी तात्काळ, निमिषार्धात तार न छेडता आपोआप निर्माण होतो. ह्याला समगतिस्पंदन म्हणतात. हा चमत्कार नाही. हा समगतिस्पंदनचा नियम आहे. म्हणजे बघा, एखाद्या सत्पुरुषाने साधना करून शक्ती निर्माण केली आणि आपण त्या सद्गुरुशी एकरूप असू किंवा ईश्वराशी एकरूप झालेलो असू तर त्याच्यात निर्माण झालेली सर्व शक्ती ही तात्काळ प्रवाहित होऊ शकते. त्यासाठी एकच अट आहे की तुम्ही तुमची मानसिक शक्ती त्याच्या मानसिक शक्तीशी रझोनेट केली पाहिजे. म्हणजे समगती साधली पाहिजे. समगती साधण्यासाठी हवन, अर्चन, मार्जन, यज्ञ किंवा नाम यापैकी किंवा तुम्हाला आवडेल ते कोणतंही साधन निवडा. त्याच्याशी तुम्हाला समगत होता आलं पाहिजे, म्हणजे मग ती शक्ती तुमच्यात संक्रमित व्हायला सुरूवात होते. दिलेल्या उदाहरणात दुसऱ्या वाद्याला स्पर्श न करता जो ध्वनी निर्माण होतो किंवा त्या तारेतील कंपन पावणारी जी शक्ती आहे ती दुसरा तंबोरा ग्रहण करतो. आता विचार करण्यासारखी गोष्ट आहे की ती कंपने दुसऱ्या वाद्यात पोहोचलीच कशी? ती कंपने वातावरणातून गेली हे निश्चित आहे. हे शक्तीचे आदानप्रदान आहे आणि ते होतं हे निश्चित आहे.
• पुढचा भाग म्हणजे विश्वाचा समान धागा असलेली चैतन्य शक्ती! इथेही रेझोनांसचा सिद्धांत लागू होतो. जो ड्राईव्हर आहे त्याच्यात निर्माण झालेली शक्ती ही तेवढ्याच आकाराच्या आणि उंचीच्या दुसऱ्या लंबकामध्ये आपोआप निर्माण होते. हा रेझोनांसचा सिद्धांत आहे. इथे मूळ विश्वाची जी चैतन्य शक्ती आहे जी प्रत्येकामध्ये आविर्भूत झालेली आहे किंवा सगळीकडे ठासून भरली आहे तिला चैतन्य किंवा चेतन म्हणतात. मग त्याला तुम्ही राम, कृष्ण, किंवा दत्त म्हणा. हे मूळ चेतन विश्वाच्या पाठीमागे आहे. चार्टमध्ये लावलेली दोरी म्हणजे चेतन शक्ती आहे असं समजा. ती शक्ती सगळया लंबकांना बांधली गेली आहे. प्रत्येकजण त्याचा पाईक आहे. त्यातून जी शक्ती मिळते ती काही लंबक घेतात तर काही घेत नाहीत तर काही शक्ती नको म्हणतात. पण ती शक्ती पुरवण्याचं काम तिथे होत असतं.
• हा चैतन्य शक्तीचा समान धागा जसा दृश्य सृष्टीला जोडतो तसाच तो अजड म्हणजे अदृश्य शक्तींना, वस्तूंनाही जोडतो. कारण ते ब्रह्मतत्त्व सगळीकडे भरलेलं आहे. विश्वातल्या ज्या ज्या व्यक्तींबरोबर ऋण नियमांची जोडणी झालेली असते. ह्यालाच आपण ऋणानुबंध म्हणतात. हे देणं घेणं असतं जे दिल्याशिवाय इथून सुटका नाही. त्या त्या सर्वांना स्पंदित करणारी किंवा तशी क्षमता असणारी आपल्यामध्ये जी चैतन्य शक्ती आहे ती ह्या ऋण नियमांच्या आधारे आपण पितरांना त्यांच्या पुढच्या प्रगतीसाठी देऊ शकतो. जेवढी गती अवरुद्ध झालेली आहे, थांबलेली आहे त्यांना आपण ती शक्ती प्रदान करू शकतो. असा त्यातून निश्चित अर्थ काढता येतो. आपल्या मृत्युलोकातील प्रगतीसाठीसुद्धा त्यांच्याकडून शक्ती घेऊ शकतो. हे आदानप्रदान आहे. त्यांच्या उत्कृष्ट प्रगतीसाठी शक्ती देऊ शकतो आणि त्यांच्याकडून आशीर्वादपर घेऊन शक्ती इहलोकात घेऊ शकतो. पितरांसाठी आपण जे जे करू ते ते त्यांना निश्चितपणे प्राप्त होतं. ते जिथे कुठे असतील, ज्या जन्मात असतील, ज्या योनीत असतील तिथे तिथे त्यांना ज्या गोष्टींची आवश्यकता असेल त्या रूपात त्यांना ती मदत मिळू शकते. म्हणजे त्यांच्या मूळ चैतन्य शक्तीत वाढ होऊ शकते.
• आता ह्याच्या चलनाचं रूपांतरण कसं होऊ शकते ते बघुया. समजा आपला नातेवाईक दूर देशात आहे. त्याला जर धनाची गरज असेल आणि तशी त्याने व्यवस्था करण्याची तुम्हाला विनंती केली. आता दोन्ही देशांचे चलन वेगवेगळे आहेत. मग त्याला पैसे पाठवताना तुम्ही ते बँकेत रुपयांमध्ये जमा करता. बँक ते पैसे डॉलरमध्ये रूपांतरित करून त्याला पैसे पाठवते. ही जशी प्रक्रिया आहे तशी ही शक्ती आदानप्रदानाची प्रक्रिया आहे. पितरांना ज्या स्वरूपामध्ये जशी आवश्यक आहे ती मदत इथे तुम्ही पुण्य अर्पण केल्यानंतर मिळू शकते. तशी व्यवस्था आहे की जे आपण दान करू, सत्कर्म करू ते पितरांना आवश्यक असलेल्या चलनी रूपात मिळतं. तुम्ही त्यांचं स्मरण करून पुण्य अर्पण केलं तर काय होतं की, जर कोणी पितृलोकात गेला असेल तर त्याला पुढची गती मिळेल किंवा देव लोकात गेला असेल तर त्याला शुभेच्छा मिळतील आणि जो पृथ्वीवर पुन्हा जन्माला असेल त्याला जे आवश्यक असेल ते मिळेल. ह्याचा संदर्भ मत्स्य पुराणात १४१ व्या अध्यायात ४४-४५ श्लोकात दिलेला आहे. इथे लक्षात घ्यायचे की प्रश्न हा तुमच्या देण्याचा असतो. पितरांसाठी तुम्ही काय अर्पण करणार ते महत्त्वाचं असतं. ते जिथे आणि जसं ज्या रूपात पोहोचायला पाहिजे किंवा आवश्यक आहे त्याची व्यवस्था ह्या विश्वात अगोदरच नियुक्त झालेली आहे. आपण विशेष काही करण्याची आवश्यकता नाही. तुम्ही फक्त देण्याचा संकल्प करा, तिथे जे काही आवश्यक आहे ते त्या रूपात त्यांना मिळू शकते. त्यावेळी ही श्रद्धा पाहिजे की हे मिळू शकेल.
२) प्रत्यक्ष कृती – म्हणजे कृतज्ञतापूर्वक केली जाणारी क्रिया. श्राद्ध म्हणजे कृतज्ञता व्यक्त करणे. ज्ञानपूर्वक प्रत्यक्ष कृती करणे. कोणत्याही सत्कर्मासाठी दोन गोष्टी आवश्यक असतात. पहिली म्हणजे आपल्या हृदयांतरीचा भाव आणि दुसरी म्हणजे कृती. त्यातही पृथ्थकरण केलं गेलं आहे. कृतीच्या संदर्भात पुराणांमध्ये श्लोक आहेत की देव लोकातील जे असतात म्हणजे देव ते भाव ग्रहण करतात आणि पितर हे भावासह कृती ग्रहण करतात. पितरो वाक्यं इच्छंति भाव इच्छंति देवता: अशी त्याची व्याख्या आहे. जेव्हा पितरांसाठी जेव्हा आपण संकल्प करतो की मी अमुक एक सत्कर्माची निर्मिती करेन हवन, जप इत्यादी. पण आपण पितरांसाठी किती वेळ देऊ शकतो? आपल्या पितरांबद्दल जेवढी ओढ वाटतं असेल त्याप्रमाणे तुम्ही वेळ देऊ शकता. आपल्याकडे पितरांची शक्ती महागायत्री सांगितलेली आहे. ह्या गायत्री मंत्राचं रोज शुचिर्भूतपणे पठण करून निर्माण झालेलं पुण्य पितरांना अर्पण करण्याची कृती केली पाहिजे. जेव्हा अशी कृती करण्याचा संकल्प यज्ञसन्मुख केला जातो तेव्हा प्रत्यक्ष कृती करण्याची जवाबदारी आपल्यावर येते. तो संकल्प आपल्याला पूर्ण करता आलाच पाहिजे, नाहीतर वसुलीची उलट प्रक्रिया निसर्गात सुरू होते, हे लक्षात घ्या. ज्याला हे शक्य आहे त्यानेच ते करावं हा त्यातला मथितार्थ आहे. समजा एखाद्याकडे दान द्यायला किंवा काही करायला काहीच उपलब्ध नाही तर आपल्या शास्त्रामध्ये रुदन श्राद्ध सांगितलेलं आहे. म्हणजे काही करू नका, एकांतवासात जा, दोन्ही हात वर करा आणि ईश्वराला, पितरांना सांगा की तुम्हाला देण्यासाठी माझ्याकडे काहीही नाही. मी तुमच्या नावाने इथे रुदन करतो. हीसुद्धा कृती त्यांच्यापर्यंत पोहोचते आणि ते संतुष्ट होतात. असा हा अत्रि ऋषींनी सांगितलेला शास्त्र श्राद्ध विधी आहे. तात्पर्य एवढंच की अहो नुसते षंढासारखे बसून राहू नका. आपल्याला वाटतं आहे ना की आपल्या पूर्वजांची मुक्ती व्हायला पाहिजे, तर काहीतरी करा.
यज्ञसाक्षीने केलेलं जो संकल्प आहे तो त्यांच्यापर्यंत पोहोचणार कसा? तर संदेशवहनाचे सर्वात श्रेष्ठ माध्यम म्हणजे प्रकाश. कारण प्रकाशाची गती १,८६००० मैल प्रती सेकंद एवढी प्रचंड आहे. हा प्रकाश दृश्यपण आहे आणि अदृश्यपण आहे. अदृश्य अशा आत्म्याला आपल्याला जर संदेश पाठवायचा झाला तर प्रकाशाएवढं बलवान माध्यम या घडीला दुसरं असूच शकत नाही. म्हणून संकल्प कसा करता आला पाहिजे तर यज्ञसाक्ष एकाग्रता करून पितरांना कळवता आला पाहिजे की हो मी अशाप्रकारे सत्कर्माची कृती करणार आहे आणि त्या पुण्यावरचा अधिकार मी देतो आहे, असं मनापासून म्हणजे ज्ञानपूर्वक केलं गेलं पाहिजे. मग तुम्ही दानाचा, तपाचा किंवा जपाचा संकल्प करू शकता. ९० दिवस म्हणजे तीन महिने गायत्री मंत्र जपचा संकल्प करा. कारण तीन महिन्यात आपलं पेशीचक्र पूर्ण बदलू शकतं. मग मी अमुक वेळा जप करून आणि ते पुण्य मी आगाऊ पद्धतीने यज्ञ साक्ष अर्पण करतो आहे, असा संकल्प कळवायचा आणि नंतर तो पाळायचा. बोलाचाच भात आणि बोलाचीच कढी होऊ नये. यज्ञाचे माध्यम हे यासाठी सर्वोत्तम आहे. कारण अजड किंवा जड सृष्टीतल्या ज्या ज्ञात वस्तू आहेत त्याच्या सीमारेषवर तो प्रकाश आहे. त्या प्रकाशाची गती ओलांडली गेली की ती वस्तू किंवा ती व्यक्ती अजड सृष्टीत जाते. म्हणजे आपल्याला ती दिसू शकत नाही. अदृश्य होते. तो त्या गतिपलीकडे गेला. वस्तुमान शून्यावर येतं म्हणजे वजन कमी होतं. विज्ञानाला प्रकाश अजून बघता आलेला नाही. दृश्य अदृश्य सृष्टीच्या सीमारेषवर प्रकाश असल्याने त्याच्या तर्फे पितरांना संदेश पोहोचवायचा आहे. यज्ञ साक्ष जेव्हा आपण संकल्पाचा उच्चार करतो तेव्हा त्याला प्रकाशाची जोड मिळते. ही प्रचंड गती आणि शक्ती आहे. संकल्पातून जेव्हा सत्कर्म निर्माण होतं तिथे त्याचा मोठा गुणाकार होऊ शकतो. पण ह्या आधी सांगितलेल्या पूर्व अटी पाळल्या गेल्या तर ते पुण्य पितरांना निश्चित मिळू शकतं.
३) ज्ञान – प्रत्येक जीव हा स्वत:च्या स्वार्थाचा विचार अहर्निश करत असतो. स्वार्था पलीकडे त्याला काही दिसत नाही. त्यामुळे त्याला आपण पितरांसाठी काही करतो आहोत, असं म्हणताना हेही लक्षात ठेवलं पाहिजे की त्यामागेसुद्धा आपला व्यक्तीगत स्वार्थ आहे. ही नि:स्वार्थ प्रक्रिया नाही. तो काय स्वार्थ आहे? तर आपण जे दान करतो किंवा तप दान, मंत्र दान जे काही करतो आहोत ते कशासाठी करतो आहोत? तर आपला जो पूर्वजांबरोबरचा हिशोब आहे तो मिटवण्यासाठी करतोय. मग देणं देताना गाजावाजा करायचा नसतो. त्याचा काही उपयोग नाही. मी हे केलं म्हणून ह्या कानाचं त्या कानाला कळत कामा नये. इतक्या अलिप्तपणे ही क्रिया घडली पाहिजे की आपलं देणं गाजावाजा करत दिलं तर त्यात काय राहिलं? पितरांना काय जाणार? ऋण फेडण्यामध्ये आपण जी काही शक्तीची देवाण करत आहोत, जीवनामध्ये आणि जीवनानंतरच्या जीवनामध्ये समत्व आणण्याचा प्रयत्न आपण करतो. समत्च म्हणजे देणं घेणं मिटवून टाकणे म्हणजे काही शिल्लक राहतात नको. ह्यात आपण पितरांवर उपकार करत नाही. तुमचं तुम्ही मिटवत आहात. बस्स. प्रत्येक गोष्ट प्रत्येक स्थिती ह्यात समत्व साधत आपण पुढे जाऊ तसं मोक्षाचं गाठोडं जवळजवळ आणता येतं. आपण पुढे जाताना त्याच्यातलं आणि आपल्यातलं अंतर कमी कमी होत जातं. ह्या दृष्टीने ऋण फेडून त्यांना उर्ध्व गती देऊन ती शक्तीसुद्धा सम पातळीवर आणायचा प्रयत्न आपण करतो आहोत. हे महत्त्वाचं करण आपल्या कृतीमागचं आहे.
उलट बाजूने जर विचार करायचा झाला तर आत्मशोधनाचा करावा लागेल. हे सगळं अध्यात्माच्या, वेदांच्या, विज्ञानाच्या आणि पुराणांच्या कसोटीवर बरोबर आहे हे मान्य केल्यानंतर पूर्वजांचे पूर्वजांना देऊन टाका. मानवी जीवनाचं ध्रुव सत्य म्हणजे मृत्यू. जिवंत माणसांचं रूपांतर मृत्युमुळे पितरांमध्ये होत असतं. आपणही कधीतरी कोणाचे पूर्वज होणार आहोत. आता आपण आपल्या पितरांसाठी करतो आहोत पण ही वेळ, असे विचार आपल्या वंशजांना करावे लागू नयेत ही विचार आपल्याला करायला पाहिजे. जेव्हा आपण पितरांना प्रार्थना करतो तेव्हा बऱ्याच लोकांच्या बाबतीत असं असू शकेल की त्यांना एक गोष्ट सलत असते की आपल्या पूर्वजांना चांगली गती मिळाली नाही. म्हणून आपण ते करतो. तसं आपल्या वंशजांच्या मनात आपल्याबद्दल येऊ नये यासाठी आत्मशोधन करायचं आहे. मग आपणच जर आपलं जीवन सुधारलं की झालं. मी माझे वर्तन सुधरिन, मी यथेच्छ सत्कर्म करीन म्हणजे माझ्या वंशजांवर तशी वेळच येणार नाही. त्यांना निश्चित खात्री असेल की हा चांगल्या गतीला गेला. आपल्या वंशजांना पितृ शांती करण्याची वेळ येऊ नये किंवा त्यांना कोणी कालसर्पशांती करण्याचा योग येऊ नये, त्याची तजवीज आपल्याला ह्या जीवनात करायची आहे. ही सामानाची बांधाबांध आपण या जीवनात केली नाही तर आपलीसुद्धा ह्या पितरांमध्ये गणना झाल्याशिवाय राहणार नाही. ह्याच्यातून कोणाचीही सुटका नाही. सत्कर्मासाठी वंशजांवर अवलंबून राहण्याची वेळ यायला नको. पुढचा प्रवास सुखकर होण्यासाठी जी गती आवश्यक आहे तीसुद्धा आपल्याला जिवंत असताना निर्माण करता आली पाहिजे. नाहीतर अंतिम समयी कोणकोणत्या दु:खांना सामोरं जावं लागतं आणि त्यातून काय काय निष्पन्न होऊ शकतं त्याचं अवलोकन करूया.
बघा, संध्याकाळच्या वेळेला गायी- बैलांना गोठ्यात आणलं जातं. गायीच्या पुढ्यात मालक चारा टाकतं. तेवढ्यात तिचं जे वासरू असतं ते तिच्याकडे जोरात धावते. गाय पुढ्यातला चारा तसाच टाकून ताबडतोब त्या बछड्याला चाटायला धावते. म्हणजे चाऱ्यापेक्षाही तिचं तिच्या बछड्यावर जास्त प्रेम असतं. तेवढ्यात मालक बघतो की ते वासरू दूध पिऊन टाकतंय आणि तो काठीने त्या गायीला मारायला धावतो. एखादा फटका जर पाठीवर बसला तर गाय बछड्याला सोडून देते आणि गुपचुपपणे आपल्या जागेवर जाऊन उभी राहते. ह्याचा अर्थ असा झाला की अंतिम जे प्रेम आहे, अंतिम जी माया आहे, ही तिच्या बछाड्यापेक्षाही जास्त तिच्या स्वतःवर आहे. ही गोष्ट प्रत्येक जिवंत प्राण्याला तंतोतंत लागू आहे. त्याला कोणीही अपवाद नाही. मनुष्य देहासकट सगळ्यांच्या बाबतीत हे आहे की स्व देहावर आपण जितकं प्रेम करतो तितकं दुसरं कशावरही करत नाही. म्हणून जी दु:खं आपल्या वाट्याला येऊ शकतात त्याचा परामर्श घेऊया. ती सगळी दु:खं, ती चित्रं मृत्यूनंतरच्या गतिशी संलग्न आहेत.
१) विश्लेषज दु:ख – मनुष्याचा देह सोडताना ती माया एवढी घट्ट चिकटलेली असते की अतीव दुःख त्याला होतं. हे दु:ख त्याला देहप्रेमामुळे होतं. म्हणून तो देह सोडायला पटकन तयार होत नाही. देह सोडावा तर लागतोच. त्याला पर्याय नाही. पण ते दु:ख इतकं असतं की जर दोन कागद डिंकाने एकमेकांना चिकटवले तर ते एकमेकांपासून विलग करताना अतिशय त्रास होतो. तेवढाच त्रास इथून जाताना प्रत्येक जीवाला स्वत:बद्दलच्या प्रेमामुळे होऊ शकतो.
२) मोहज दु:ख – म्हणजे आपल्या नातेवाईकांवर असलेलं प्रेम. मृत्यूशय्येवर असताना जमलेल्या नातेवाईकांना बघून त्याच्या मनात येतं की आता मी तर चाललो, मग ह्यांचं कसं होईल?
३) अनुतापज दु:ख – आपल्याकडे चित्रगुप्त नावाची संकल्पना सांगितली आहे. तो चित्रगुप्त मनुष्याच्या पाप पुण्याची जंत्री वाचतो. तेव्हा त्या मनुष्याच्या मनात येतं की मी तर काही सत्कर्म केलेली नाहीत. मग आता मृत्यु पश्चात मला काय काय होईल ते सांगता येत नाही. त्यामुळे त्याला भीषण भविष्यकाळ दिसतो. मला कुठल्या नरकात जावं लागेल माहित नाही. त्याला अतिशय अनुताप होतो. पश्चात्तापही होऊ शकतो. पण ती वेळ निघून गेलेली असते. सगळं संपलेलं असतं.
४) आगामी दु:खदर्शनज दु:ख – ह्यामध्ये यमदूत मनुष्याला, तू एवढे एवढे अपराध केले आहेस असं सांगतो आणि उकळत्या तेलाची कढई दाखवतो. आपल्याकडे ही कल्पना आहे. ह्या कल्पनेने त्याची घाबरगुंडी उडते आणि त्याला प्रचंड दु:ख होतं.
५) आगामी स्वर्गदर्शनज सुख – एखाद्यानं खूप दान, पुण्य, तप, नाम इत्यादी सत्कर्म केलं आणि ते करताना मी केलं ही भावना ठेवली तर त्याच्या कर्म नियमांची जी बांधिलकी आहे ती आपल्याकडे येते. सत्कर्म अर्पण न केल्याने स्वर्ग दर्शनज सुख दिसायला लागतं आणि त्याच्यातच तो अडकतो. जरी स्वर्गात गेला तरी क्षीणे पुण्ये मर्त्य लोकं विशन्ति. पुण्य क्षीण झाल्यावर त्याला खाली ढकलून दिलं जातं.
ह्या पाच गोष्टींचं दुःख अंतिम समयी होतं. म्हणून मनुष्याने सत्कर्माचं कंकण स्वतःला बांधून घ्यायचं आहे. रोजच्या सामानाची बांधाबांध रोज करावी लागते. त्याची सुरुवात आपण पितरांच्या ऋणानुबंधातून मुक्त होण्यासाठी जी काही क्रिया करणार आहोत, त्याला आजपासून सुरुवात करायची आहे. हो मी माझे पुण्य अर्पण करीन. यासाठी गायत्री मंत्र सर्वश्रेष्ठ आहे. हरि ओम”
विवेचनानंतर यजमानांकडून पितृ हवन कुंडात प्रज्वलन करवण्यात आले. नंतर पिंडाचे द्रोण सर्वांना वाटण्यात आले. नंतर सद्गुरुंनी पितृ सुक्त म्हणून त्याचा अर्थही सांगितला. मग सर्वांनी हवन केले. संकल्प कुंडात अनेकांनी पितरांसाठी म्हणून गायत्री मंत्राचा संकल्प केलेल्या चिठ्ठ्या टाकल्या.
यानंतर डिसेंबर महिन्यात होणाऱ्या रक्तदान शिबिराविषयी मोफत वैद्यकीय समुपदेशन उपक्रमात सहभागी असलेल्या डॉ संतोष सायनेकर यांनी उपस्थितांना मार्गदर्शन केले.
नैवेद्यार्पण – सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – वेळेअभावी जन्मपूर्व संस्कार, बालक-पालक समुपदेशन, बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून घेतले जाणारे हवनसत्र हे उपक्रम घेण्यात आले नाहीत. मोफत वैद्यकीय समुपदेशन हा उपक्रम घेण्यात आला.
नामस्मरण - ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’, ‘हे दत्त योगेश्वर वासुदेव, श्रीपाद श्रीवल्लभ नारसिंह’, ‘जय नर्मदे जय नर्मदे नमामि देवी नर्मदे’ आणि ‘जय गंगे मां जय गंगे मां नमामि देवी जय गंगे’ ह्या क्रमाने नामस्मरण घेण्यात आलं.
यानंतर प्रथम बंधू आणि नंतर भगिनींकडून क्रमाक्रमानं हवन घेण्यात आलं. हवनानंतर १५ मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञापर्यंत भक्तांनी केलेल्या जपाची एकूण संख्या अंदाजे ०९,१८,८,००० एवढी नोंदवण्यात आली. तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती. त्यात एकोणिसावे नामस्मरण कल्याण आणि विसावे नामस्मरण अंधेरी येथे संपन्न झाले.
पूर्णाहुती – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस श्रीविष्णुच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या गुरुसेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसं, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने कार्तिक कृष्ण पक्ष १२, दि. १० डिसेंबर २०२३ या दिवशी ‘गीता गीताई यज्ञ’ आयोजित केला होता. तसंच श्रीसद्गुरुंच्या आठव्या पुण्यस्मरणानिमित्त रक्तदान शिबिराचं आयोजनही करण्यात आलं होतं.
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था, इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि मारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व वीर हनुमान यांना प्रार्थना करण्यात आली.
गीता गीताई यज्ञ – सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची अर्धी माळ घेऊन यजमानांकरवी हवन घेण्यात आलं. नंतर रक्तदान शिबिरासाठी नेमण्यात आलेल्या वैद्यकीय क्षेत्रातील चमूकडून || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्धनाममंत्रांची अर्धी माळ घेऊन सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं. यानंतर आचार्य विनोबा भावे रचित श्रीमद् भगवद्गीतेचे समश्लोकी भाषांतर असलेल्या गीताईचं सामूहिक पठण सुरु झालं. त्याचबरोबर श्रीकृष्णाच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीविष्णुच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. यजमानांकरवी घेतलेलं हवनसत्र संपल्यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली. अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, बंधू आणि भगिनींकडून गीताईच्या सर्व अध्यायांच्या पठणासहित हवनसत्र संपन्न झालं.
नैवेद्यार्पण – सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार सुरू झाले.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यात श्रीमत वासुदेवानंद सरस्वती टेंबे स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा मुलांकडून पठण करवून घेण्यात आला, तसंच मेधा सुक्ताचं पठण करून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
यानंतर पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या.
लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. या विवेचनाचा सारांश आता आपण बघूया.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ०९-०९-२०१२
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून “श्रीकृष्ण: शरणं मम ” या विषयावर विवेचन केलं. सद्गुरु म्हणाले,
“श्रीकृष्ण: शरणं मम हा अष्टाक्षरी मंत्र आहे. याचा अर्थ हे श्रीकृष्णा मी तुला शरणागत आहे. सर्व दृष्टिने शरणागत होण्यासाठी सुयोग्य म्हणून प्रभू रामचंद्रांचा जसा उल्लेख होतो तशीच दुसरी व्यक्तिरेखा म्हणजे श्रीकृष्ण! श्रीकृष्ण नावाचं सावळं सामर्थ्य आहे. याच्यासारखं दुसरं कोणीही नाही. या सम हा! ३५०० हजार वर्षांपूर्वी श्रीकृष्ण ही व्यक्तिरेखा होऊन गेली. ही एक ऐतिहासिक व्यक्तिरेखा आहे. श्रीकृष्णाचा जर विचार केला तर ज्यावेळी महाभारत घडलं त्यावेळी श्रीकृष्ण होता, कारण त्याने सांगितलेली भगवद्गीता महाभारत ह्या ग्रंथात आहे. ह्या महाभारतात गीतेव्यतिरिक्त विष्णुसहस्रनाम, यक्ष-युधिष्ठीर संवाद, आणि भीष्मस्तवराज स्तोत्र यांचा अंतर्भाव आहे. अशा अनेक देणग्या महाभारताने दिल्या. महाभारतात श्रीकृष्ण ह्या व्यक्तिरेखेचं प्रथम आगमन झालं. महाभारत महर्षी व्यासांनी रचलं. पुढे हरिवंश पुराण आणि भागवत या ग्रंथांमध्ये श्रीकृष्णाचं विपुल वर्णन आढळतं. ह्या ग्रंथांची निर्मिती नंतरच्या काळात झाली. पण ह्यात आव्हानात्मक असा टीकेचा एक भाग असतो की कृष्ण खरा होऊन गेला का नाही? खरंतर काही गोष्टींची उत्तरं दिली जाऊ शकत नाहीत. पण आता जे ग्रंथ उपलब्ध आहेत, त्यात प्रमुख आहे ती भगवद्गीता. ह्याच्याएवढा उत्तुंग दर्जा कुठल्याही ग्रंथाला येऊ शकत नाही. ज्याअर्थी ही कृष्णाने सांगितली आहे त्यावरून ही व्यक्तिरेखा होऊन गेली असं समजायला हरकत नाही.
दुसरं म्हणजे भगवान विष्णूंच्या अवतारांपैकी सातवा अवतार हा राम अवतार आहे. त्यानंतर श्रीकृष्ण हा आठवा अवतार असून तो पूर्णावतार आहे. अवतारांची ही विभागणी आद्य शंकराचार्यांनी केलेली आहे. ह्या दोन्ही अवतारांमध्ये तत्त्वज्ञानाच्या दृष्टिकोनातून, आध्यात्मिक संस्कृतीच्या दृष्टिकोनातून, लोकशिक्षणाच्या म्हणजे समाज शिक्षणाच्या दृष्टिकोनातून तसंच राष्ट्र आणि धर्माच्या दृष्टिकोनातून काय काय फरक आपल्याला दिसून येतात, याचंही आपल्याला अवलोकन करता यायला पाहिजे.
श्रीरामांना मर्यादा पुरुषोत्तम असं म्हणतात. पुरुषोत्तमाची म्हणजे पुरुषोत्तम म्हटली जाण्याची अति उच्च सीमा जी आहे, ती त्यांनी गाठली. त्या सीमेवर उभं राहूनच त्यांनी काम केलं. ती सीमा त्यांनी कधीही ओलांडली नाही आणि दुसऱ्या कोणाला कधी ओलांडायला सांगितली नाही. जसं शिखरांमध्ये उच्च शिखर कैलास आहे, तसं मानवांमध्ये उच्च शिखर म्हणजे श्रीराम! महर्षी वाल्मिकींनी नोंदवलेला हा जागतिक विक्रम आहे. श्रीरामापलीकडची पुरुषोत्तम म्हणून व्यक्तिरेखा दुसरी असूच शकत नाही. मानवाची सर्वांगीण आध्यात्मिक प्रगतीची मर्यादा जी आहे म्हणजे मानवाला अधिक उंची कशी गाठता यावी जी अजून कोणी ओलांडली नाही, ती मर्यादा प्रभू रामचंद्रांनी घालून दिली,. हे त्यांच्या चरित्रावरून लक्षात येतं. श्रीराम धर्ममर्यादेच्या बाहेर कधी गेले नाहीत. धर्म हा त्यांच्या जीवनाचा केंद्रबिंदू होता. त्यांचं सबंध जीवन त्या केंद्राभोवती फिरलेलं आढळतं. आपली संस्कृती, आपला धर्म, आपले नीतिनियम हे केंद्रस्थानी ठेवून त्याच्याभोवती श्रीरामांचं सबंध जीवन चित्रित झालेलं आढळतं. श्रीकृष्णांची स्थिती जर बघितली, तर ती नेमकी उलट आहे. श्रीकृष्ण हा स्वत:च धर्माचा केंद्रबिंदू बनला आणि तो केंद्रबिंदू बनल्यामुळे सबंध संस्कृती त्या श्रीकृष्णाभोवती फिरू लागली. म्हणजे धर्मसंस्कृतीचा पाया रचला श्रीरामांनी पण ती धर्ममर्यादा स्वत:च आपल्या देहात किंवा आत्म्यात कल्पून सर्व समाजाला फिरवत राहणारा तो श्रीकृष्ण. हा मूलत: दोन्ही व्यक्तिरेखांमध्ये फरक आहे. म्हणून श्रीकृष्णाला पूर्णावतार असं म्हणतात.
परब्रह्माची जी विशेषणं आहेत की तो निर्गुण आहे, निराकार आहे इत्यादि सगळी विशेषणं श्रीकृष्णाला लागू पडतात. तसं कुठच्याही प्रकारच्या अभ्यासाअंतीसुद्धा श्रीकृष्ण ही व्यक्तिरेखा समजणं अतिशय अवघड आहे. सामान्य बुद्धिमत्ता किंवा अतिशय अफाट बुद्धिमत्तेच्या माणसालासुद्धा हे शक्य नाही, हे अगदी निश्चित आहे. कोणत्या क्षणी कोणत्या धर्मनियमांची पायाभरणी त्याने केली आणि समाजाला आदर्श घालून दिला हे सांगता येत नाही. श्रीकृष्णाचं वर्णन आणि त्याची सीमा सांगता येणं अवघड आहे. आपण त्याचं वर्णन शब्दांत करतो कारण शब्दाशिवाय आपल्याकडे दुसरं माध्यम नाही. म्हणून त्याला आपण शब्दात बांधण्याचा प्रयत्न करतो. आपण जर अतीव शरणागत झालो तर ही व्यक्तिरेखा थोडंफार काही समजायला लागेल. नाहीतर ही व्यक्तिरेखा समजणं अवघड आहे. सगळ्या आर्यजनांना श्रीकृष्णानं अंतर्मुख बनवलं. आतमध्ये वळायला शिकवलं. आत्मपरायण बनवलं आणि प्रत्येकाला आत्मशोधन करायला लावलं हे अगदी नक्की.
आता त्याच्या व्यक्तिमत्त्वामध्ये वरकरणी जे विरोधाभास आढळतात, त्यात महाभारतातला श्रीकृष्ण, भागवतातला श्रीकृष्ण, गीत गोविंदमध्ये रंगवलेला श्रीकृष्ण किंवा हरिवंश पुराणामध्ये रंगवलेला कृष्ण ह्यामध्ये खूप भेदाभेद आढळतो. त्याच्या परस्पर विरोधी व्यक्तिरेखा आपल्याला आढळतात. बंकिमचंद्र चटर्जी यांनी रंगवलेला श्रीकृष्ण आणखी निराळा आहे. टिळकांनी गीतारहस्यामध्ये रंगवलेल्या श्रीकृष्णापेक्षा गांधीजींनी रंगवलेला श्रीकृष्ण निराळा आहे. म्हणजे जी व्यक्ति जसं आयुष्य जगली, तिला तसा तो कृष्ण भासला, हे तात्पर्य आपल्याला काढता येतं. ह्या सगळ्या पार्श्वभूमीवर श्रीकृष्णाला समजून घ्यायचा प्रयत्न आपल्याला करायचा आहे. कशाकरता? कारण आपण जिथे जाणार आहोत ती सर्व त्याची भूमी असून त्याच्या लीलांनी भरली आहे. मी जे काही म्हणतो आहे ते आपल्याला भौतिकदृष्ट्या पुराव्यासहित दाखवू शकत नाही. पण आध्यात्मिकदृष्ट्या प्रत्येक भूमीवर कोणाचा अधिकार आहे ह्याचे काही आडाखे आणि आराखडे हे ठरलेले असतात. कृष्णाची आज्ञा अजूनही त्या भूमीवर चालते. त्याला शरण जाण्यापूर्वी त्याची जी बलस्थानं आहेत, तसंच त्याचं चरित्र, त्याच्या लीला, त्याचं साहित्य, त्याचं वाङ्मय, त्याचं राजकारणपटुत्व, वाक्पटुत्व हे सर्व आपल्याला त्याच्याशी एकरूप होऊन समजावून घ्यायला पाहिजे. त्याच्या लीला परिसरात आपण गीता यज्ञ घेणार आहोत आणि गीता मंत्रांच्या साहाय्याने हविर्भाग अर्पण करणार आहोत. पण जर आपल्याला कृष्णच कळला नाही तर त्याची गीता कुठून कळणार. म्हणजे गीता समजण्यासाठी आधी कृष्ण समजला पाहिजे. तसा आढावा आपण घेऊया.
श्रीकृष्ण जन्माचं प्रयोजन – याबद्दलचा एक श्लोक भागवतात भगवान शुकांनी राजा परिक्षिताला सांगितला आहे. ते म्हणतात, “ह्या श्रीकृष्णाला तू सर्व आत्म्यांचा आत्मा समज. संसाराचे आणि जगाचे कल्याण करण्यासाठी योगमायेचा आश्रय घेऊन इथे एखाद्या देहधाऱ्याप्रमाणे तुला दिसणारा हा श्रीकृष्ण हा परम आत्मा आहे.” थोडक्यात म्हणजे, ब्रह्मतत्त्व देहरुपात आविष्कारित झालेलं आहे. गीतेच्या अगदी शेवटी शेवटी कृष्णाने अगदी ह्याच पद्धतीचं तत्त्वज्ञान सांगितलं आहे.
सर्वधर्मानपरित्यज्य मामेकं शरणं व्रज |
अहं त्वा सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि मा शुच: || (अध्याय १८, श्लोक ६६)
सर्व धर्मांचा त्याग करून तू मला एकाला शरण ये. मी तुला सर्व पापांपासून सोडवीन. हे केवढं मोठं आश्वासन दिलं आहे. आता हे शरण येणं काय आहे ते आपल्याला बघायला पाहिजे. तर त्याने गीतेत सांगितल्याप्रमाणे साधूजनांच्या रक्षणासाठी आणि दुर्जनांच्या पारिपत्यासाठी मी परत परत जन्म घेत असतो. पण मग तो फक्त एवढ्याच कामासाठी येतो का? असा प्रश्न निर्माण होतो. तर तो तेवढ्याचसाठी येत नाही. त्या त्या काळच्या समाजाला तत्त्वज्ञान समजावून सांगण्यासाठी त्याला देह धारण करावा लागतो. कारण देहाशिवाय तो हे तत्त्वज्ञान सांगू शकत नाही. महाविष्णू विश्वाचा पालनकर्ता असल्याने त्याची जवाबदारी पार पाडण्यासाठी तो परत परत येत असतो.
श्रीकृष्णाची जन्मकालीन स्थिती – मूळ वेदांमध्ये मूर्तीपूजा अजिबात नाही. त्यांनी गुणपूजा सांगितली. मूर्तीपूजा कृष्णोत्तर काळात सुरू झाली. श्रीकृष्ण हा स्वत:च मूर्तीपूजेचा मुख्य विषय होऊन बसला. वेदांनी ज्ञान आणि व्यवहारवाद सांगितला. ज्यांनी आपल्याला शक्ती दिली त्यांच्याबद्दल कृतज्ञता बाळगा हा वेदांचा मुख्य संदेश आहे. त्यात पंचमहाभूते व इतर सर्व शक्ती आल्या. परंतु वेदांचं उपयोगीत्व ज्यांनी वेदांचा अभ्यास केला त्या एका वर्गापुरतं सीमित राहिल्याचं आढळतं.ह्याउलट कृष्णभक्ती, कृष्णपूजा, कृष्णउपासना ही सबंध समाजात पसरलेली आढळते. मग त्या भक्तीला मर्यादा घातली गेल्याचं आढळत नाही.
जीवनाची मूल्यं सुधारण्यासाठी श्रीरामांचा अवतार कदाचित पुरेसा ठरला नाही, कारण त्यानेसमाजाचं आत्मशोधन झालं असलं तरी तात्पुरतं झालं, दीर्घकालीन झालं नाही. म्हणून कलियुगाची सुरुवात ज्या क्षणी झाली त्या काळी जन्म घेण्याचं दुर्दैव हे कृष्णाच्या वाट्याला आलं. त्यावेळी समाज भरकटलेला होता आणि समाजासमोर आदर्श असा काही नव्हता. दुर्दैव अशासाठी की मधला जितका काळ वाढला, त्यात धार्मिक, आध्यात्मिक आणि वैचारिक भेसळही वाढली. कारण कुठलंही लक्ष्य समाजासमोर नव्हतं. ती सगळी सफाई करण्याचं काम कृष्णाच्या अंगावर आलं. ते त्याने लीलया पेलल्याचं आणि अतिशय साधेपणाने, सोपेपणाने केल्याचं आढळतं. रामाने जसं शिवधनुष्य पेललं, तसं कृष्णाने विश्वधनुष्य पेललं. धर्माच्या बाबतीत सगळीकडे वैचारिक गोधळ माजलेला होता, त्याचवेळी कृष्णाचा जन्म झाला. मनुपासून कृष्ण हा ९४ वा पुरुष आहे, जो चंद्रवंशात यादवांच्या वृष्णी कुळात जन्मला. तेव्हा यादवांच्या अंधक कुळातील कंसाचं राज्य होतं. वृष्णी कुळातला कृष्ण नंद आणि यशोदेच्या घरी वाढला. गुराख्याचं काम त्याने आपणहून स्वीकारल्याचं आढळतं. गोपालनाच्या व्यवहारामुळे त्याला अनेकवेळेला अपमानित व्हावं लागलं. तरीसुद्धा आपल्या शौर्य, कर्तृत्वाने अलौकिक अशा तीव्र बुद्धीमत्तेमुळे तो सर्व क्षेत्रात श्रेष्ठ ठरला. रणछोडदास हे जे त्याचं नाव पडलं, ते रणांगण सोडून तो पळून गेला म्हणून. समाजाला समजलं नाही तरी त्याचं मूल्य त्याला समजलं कारण त्यात समाजाचं हित होतं. अपरिमित जीवितहानी टाळण्यासाठी मथुरेहून पळून जाऊन त्याने द्वारकेला राज्य स्थापन केलं. हे सर्व त्याच्या तीव्र बुद्धीमत्तेमुळे त्याला करावं लागलं. त्याच्या गुणवर्णनाची काही वैशिष्ट्ये बघूया.
१) अतिशय बुद्धिवादी – तो प्रखर बुद्धिवादी होता. वेद सांगतात म्हणून त्याने ते आंधळेपणाने मान्य केले नाहीत. प्रसंगी ते नाकारणारा तो एक अभ्यासू होता. यज्ञ संस्कृतीचा स्वीकार करतानासुद्धा त्याने ब्रह्मयज्ञ, दानयज्ञ, तपयज्ञ आणि सर्वात शेवटी जपयज्ञ हे उच्च सांगितले आहेत. आता त्या काळात प्रत्यक्ष यज्ञ होत असताना’ यज्ञानां जपयज्ञोस्मि, यज्ञांमध्ये मी जपयज्ञ आहे’, असं सांगण्याचं धाडस कृष्णच करू शकतो. त्याची राजकीय, सामाजिक भाषणे जी महाभारतात प्रसिद्ध झालेली आहेत, त्यावरून हे लक्षात येतं की तो अतिशय बुद्धिवादी, मोस्ट प्रक्टिकल होता. ही भाषणे ऐकण्यासाठी राजेरजवाडे त्या काळात लांबून येत असत. महाभारत युद्धापूर्वी पांडवांचा दूत म्हणून शिष्टाई करण्यासाठी जेव्हा तो गेला, तेव्हा त्याचं ते भाषण ऐकायला अनेक सम्राट उपस्थित होते. त्या भाषणाला कृष्णशिष्टाई असं म्हणतात. ही शिष्टाई राजकीय, सामाजिक, तत्त्वज्ञान आणि युद्धक्षेत्रात आहे. एखादी गर्भित दमदाटी कशी करावी आणि तत्त्वज्ञानाची बाजू कशी सांभाळावी हे सर्व त्याने कृष्णशिष्टाईमध्ये अगदी योग्य पद्धतीने मांडल्याचं आढळतं.
२) कृष्णाची समता – ही समता त्याच्याकडे ब्रह्मतत्त्वाचा आविष्कार असल्याने उपजत होती. त्याने कधीही जातिभेद, प्रांतभेद आणि लिंगभेद केल्याचं आढळत नाही. त्याच्याकडे आलेल्या प्रत्येकाला योग्य मार्ग दाखवण्याचं काम त्याने बरोबर केलं. गोकुळातले त्याचे सवंगडी सर्व जातीचे होते. त्याने काढलेल्या खोड्यांचं वर्णन भागवतकारांनी जास्त स्पष्टपणे केलं आहे. त्यात हरिवंश पुराणाने बरीच भर घातली. त्याचा नेहमीचा खेळ म्हणजे गोप-गोपींच्या घरातून लोणी चोरून खाणं. हा काय प्रकार आहे बुवा? त्याच्यावर अनेक काव्यं रचली गेली. त्यात एकनाथ महाराजांनी जी गवळण लिहिली, त्यात कृष्णाचं अफाट वर्णन केलं आहे. पण इथे हे लक्षात घेणं आवश्यक आहे की ते लोणी त्याने कधी एकट्याने खाल्लं नाही, तर ते वाटून खाल्लं. त्यात समता आढळते. त्याने घरोघरी चालणारी इंद्रपूजा बंद केली आणि त्याच्याऐवजी गोवर्धन पूजा सुरू केली. गोवर्धन म्हणजे पर्वत नव्हे तर गायींचं वर्धन करण्याचं अफाट कौशल्य त्याने दाखवलं. समाजाला शक्तीची गरज आहे म्हणून दूध आणि दुधाचे पदार्थ जास्तीत जास्त समाजाला मिळाले पाहिजेत. म्हणून सर्व दूध जे फक्त शहरात जात होतं ते त्याने बंद केलं. यावरून जेव्हा त्याची तक्रार जात असे तेव्हा त्याचं उत्तर असं असे की, “मी हे स्वत:साठी करत नाही. गायीवर पहिला अधिकार वासराचा आहे, मग आम्हा मुलांचा आहे आणि मग समाजाचा आहे. त्याला काही इलाज नाही. मी हे असंच करत राहणार.” त्याने अनेक राजांचा पराभव केला. अनेक राजांना सिंहासनावर बसवलं पण तो स्वत: कधीही कुठल्या सिंहासनावर बसल्याचं आढळत नाही. अपवाद फक्त त्याने स्वत: वसवलेली द्वारका. त्याने प्रत्येक क्षणी समाजाचा विचार केला म्हणून आज कृष्णभक्ती एवढी लोकप्रिय झाली. सगळ्यांना मिळेल तेच सुख आणि तेच आपण घ्यावं हे वेड त्याने आयुष्यभर जपलं.
३) थोर राजनीतीज्ञ – ह्याच्या इतका पातळयंत्री ह्याआधी कधी झाला नाही आणि ह्यानंतर होणार नाही. राजपदावर असलेला मनुष्य कसा असावा, राज्य धुरंदर व्यक्ती कशी असावी तर कृष्णासारखी! म्हणून कुठल्याही कारस्थानाला अजूनही कृष्ण कारस्थान असंच म्हणतात. त्याचं कारस्थान कधी कोणाला समजलंच नाही. सगळं झाल्यावर लक्षात येत असे की हे कृष्णाचं कारस्थान होतं. त्याच्या जीवनातील घटनांचा जर विचार केला तर बघा, मानवी जीवनाला पाच प्रकारचे झरोके असतात किंवा पाच प्रकारच्या दालनांमधून मानवी जीवनाचा अभ्यास करावा लागतो. मानसशास्त्र, समाजशास्त्र, अर्थशास्त्र, राजनीतीशास्त्र आणि तत्त्वज्ञान ह्या पाच बाजूंनी अभ्यास करावा लागतो. ही सर्व दालनं ज्या व्यक्तीच्या जीवनात पूर्ण प्रकाशित झालेली असतात, तो ह्या सगळ्यात यशस्वी झालेला असतो. कृष्णाच्या चरित्रात कोणतंही न्यून आढळत नाही. तो थोर मानसशास्त्रज्ञ, समाजशास्त्रज्ञ होता, अर्थशास्त्रज्ञ होता कारण त्याच्या इतकं अर्थशास्त्र कोणीही अमलात आणलेलं नाही, राजनीतीशास्त्राबद्दल तर प्रश्नच नाही.
४) कुशल कर्मवादी – गीतेत त्याने योगाची व्याख्या सांगितली आहे की, योग: कर्मसु कौशलम्. कर्म करण्याचं कौशल्य म्हणजे योग. ते कर्म करण्याचं कौशल्य त्याच्याकडे निश्चित होतं. तो चमत्कारप्रवण होता. भागवत पुराणामध्ये त्याचे अनेक चमत्कार आलेले आहेत. पण ह्या सगळ्या चमत्कारांपलीकडची ही व्यक्तिरेखा आहे. तो योगेश्वर असला तरी ह्या ज्या काही लीला आहेत, त्या त्याने कोणत्या तरी हेतूसाठी केल्या आणि तो हेतू अतिउच्च असा होता. त्याच्यामध्ये स्वार्थाचा लवलेश नव्हता. प्रत्येकवेळी समाजाचं काहीतरी कल्याण त्या चमत्कारांमुळे साधलं गेलं. त्याने त्याच्या जन्माची सुरुवातच मुळी संकट स्वीकारापासून केली. त्याच्या जन्मापासून त्याच्या मागे संकटांची परंपरा लागली होती. त्याने संकटांना टाळण्याचा कधीही प्रयत्न केला नाही. त्यांना तो धैर्याने सामोरं गेला. त्याच्या चरित्रावरून लक्षात येतं की, आयुष्यात त्याने कधीही आसवं ढाळली नाहीत. प्रत्येकवेळेला संकटांशी दोन हात करून त्याच्यातून योग्य मार्ग त्याने काढलेला आढळतो. तो जर आदर्श आपल्याला ठेवायचा असेल तर आपलीही आसवं आटली पाहिजेत. काय वाट्टेल ते झालं तरी आपलं काय गेलंय म्हणून आपण रडायचं?.. कारण आपण येताना काहीच घेऊन आलो नव्हतो!
५) थोर मानसशास्त्रज्ञ – ऐन युद्धामध्ये हातपाय गाळून बसलेल्या अर्जुनाला ताळ्यावर आणण्यासाठी त्याने अठरा अध्यायांची गीता सांगितली. ह्या गीतेचं बहिरंग परिक्षण करताना अगदी पहिल्या अध्यायापासूनच लक्षात येतं की, हे सगळं मानसशास्त्र आहे हो. गीतेएवढा उच्च दर्जाचा मानसशास्त्रीय ग्रंथ दुसरा कोणताच झाला नाही, पूर्वीही नाही आणि नंतरही नाही. कृष्णाला फक्त मानवांचंच मानसशास्त्र नाही तर पशुंचं, गायींचं, वासरांचं, घोड्यांचं मानसशास्त्र तर अतिउत्कृष्ट अवगत होतं. ऐन युद्धाच्यावेळीसुद्धा त्या घोड्यांना तहान लागली म्हणून युद्ध थांबवून त्याने अर्जुनाला सांगितलं की, मी आता युद्ध करणार नाही. मी आधी ह्या घोड्यांना पाणी पाजणार. तसं त्याने केलं. ज्या पशूंची आपण सेवा घेतो त्यांच्याप्रती कृतज्ञता व्यक्त केली पाहिजे ही शिकवण त्याने समाजाला दिली.
६) संघटन कौशल्य – कृष्णाने बांधली तशी उत्तम संघटना त्याच्या आधी आणि नंतर कोणीही बांधू शकला नाही. त्याने एवढी अभेद्य संघटना बांधली की, त्या काळातले राजे त्याच्यापुढे शरणागत झाले. त्याने ही संघटना शून्यातून उभी केली. लहानपणी अगदी लोणी चोरून खाण्यापासून त्याचं संघटनकौशल्य दृग्गोचर होतं.
७) निर्भयता – कृष्ण भयग्रस्त झाल्याचं वर्णन कोणी केल्याचं आढळत नाही. तो पूर्णपणे निर्भय होता.
८) लोकनायक – तो लोकनायक तर होताच पण आत्मकाम असूनसुद्धा केवळ लोकसंग्रहासाठी किंवा समाजाच्या हितासाठी आयुष्यभर काम करत राहिला. तो साक्षात ब्रह्मतत्त्वाचा आविष्कार होता. ह्याचं ज्ञान त्याला बरोबर होतं पण तरीसुद्धा तो आयुष्यभर समाजासाठी कर्म करत राहिला.
९) अतिशय आनंदी आणि विनोदी – त्याने दुर्मुखलेला चेहरा केला आहे असं वर्णन कधी कोणी केल्याचं आढळत नाही. तो कायम सदाबहार, सदा आनंदी होता. त्याला कधी आयुष्यात दु:ख झालं नाही. तो अतिशय विनोदी होता. त्याने गोप गोपींशी, रुक्मीणीशी, सुभद्रा विवाहावेळी तसेच भीमसेनाबरोबर केलेले विनोद महाभारतकारांनी रंगवलेले आहेत. लोकांना आनंदी करण्यासाठी त्याने विनोदीपणाचा वापर उत्कृष्टपणे केल्याचं आढळतं. हे सगळे विनोद अतर्क्य होते. ते सगळं करून सरवून तो नामानिराळा राहिला.
१०) स्त्री रक्षणकर्ता – उत्तम स्त्री रक्षणकर्ता म्हणून त्याचं नाव निश्चित घ्यायला पाहिजे. त्याच्यासारखा दुसरा स्त्री रक्षणकर्ता कोणीही झाला नाही. नरकासुरापासून जेव्हा सोळा हजार स्त्रियांची त्याने सुटका केली आणि त्यांना त्यांचे आप्त स्वीकारेनात, तेव्हा प्रश्न निर्माण झाला की आता त्या स्त्रियांनी नाव कोणाचं लावायचं? तेव्हा त्याने माझं नाव लावा म्हणून सांगितलं. हे खूप मोठं धारिष्ट्य आहे.
११) रसिक – त्याचं गायन कौशल्य, वादन कौशल्य, त्याच्या बासरी वादन, वीणा वादन हे सर्व तोच करू शकतो ज्याला त्याची आवड आहे. चौसष्ट विद्या चौसष्ट कला यामध्ये तो निष्णात होता. कुठलीही कला घ्या., तो त्यात सर्वश्रेष्ठ ठरला. एवढं सगळं असूनसुद्धा अहंकाराचा लवलेशही त्याकडे नव्हता.
१२) गोसेवक – तो उत्तम गोसेवक होता. त्याने गायी म्हशींची सेवा मनापासून केली.
१३) अश्वसंचलन कौशल्य – त्याचं अश्वसंचलनाचं कौशल्य वादातीत होतं. तो अर्जुनाच्या रथाचा सारथी झाला. त्यात पुन्हा अहंकार काही नाही. ते कौशल्य त्याच्याकडे होतं म्हणूनच तो उत्कृष्टपणे ते पार पाडू शकला.
१४) वाग्मी – त्याच्या एवढा श्रेष्ठ वक्ता कोणीच नाही. म्हणून कृष्णशिष्टाई ऐकण्यासाठी अनेक राजे आले. त्याचं वक्तृत्व अतिशय उत्तम होतं.
ह्या सगळ्या मुद्द्यांवरून कृष्णाच्या व्यक्तिमत्त्वाची ओळख आपण निश्चित करून घेऊ शकतो.” (श्रीकृष्ण ही व्यक्तिरेखा आणि त्याने भगवदगीतेद्वारे सांगितलेलं तत्वज्ञान, ह्यावर भाष्य करणारी श्री सद्गुरूंची विवेचने ‘श्रीकृष्ण नावाचं सावळं सामर्थ्य ‘ आणि ‘ भगवद्गीता : श्रीकृष्ण बासरीचे सूर’ह्या ग्रंथांद्वारे प्रसिद्ध झाली आहेत.)
यानंतर श्रीसद्गुरुंनी श्रीमत् आद्य शंकराचार्य यांनी रचलेल्या श्रीकृष्ण मानसपूजेचे उपचार साधकांना सांगितले आणि त्या उपचारांप्रमाणे सर्वांनी मानसपूजा केली.
नामजप आणि नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते १२ नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञापर्यंत भक्तांनी केलेल्या जपाची एकूण संख्या १०,७६,०,२६६४ एवढी नोंदवण्यात आली.
रक्तदान शिबिरात एकूण ४८ रक्तदात्यांनी स्वयंस्फूर्तीने रक्तदान केलं .
पूर्णाहुती – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस श्रीविष्णुच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या गुरुसेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसं, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं गीता गीताई यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने आश्विन कृष्ण पक्ष चतुर्दशी, दि. १२ नोव्हेंबर २०२३ ह्या दिवशी ‘श्री यज्ञ’ आयोजित करण्यात आला होता. ह्यावर्षी दुसरा रविवार हा दिवाळीमध्ये लक्ष्मीपूजनाच्या दिवशी आल्याने सामूहिक यज्ञाची वेळ अर्धदिवसीय ठेवण्यात आली होती.
श्री यज्ञ – सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचे आणि दशदिशांचे पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || ह्या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचे उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आले.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर यजमानांकडून हवन घेण्यात आलं. सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्धमंत्राची प्रत्येकी अर्धी माळ घेऊन सामूहिक पठण आणि हवन घेण्यात आलं. यानंतर प्रथम पुरूषसुक्त, विष्णु सूक्त, श्री सूक्त, लक्ष्मी सूक्त, देवी सूक्त आणि विष्णू सहस्त्रनामाचे पठण झाले. त्याचबरोबर श्रीगायत्रीदेवीच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. यजमानांकरवी घेतलेलं हवनसत्र संपल्यानंतर लगेचच सर्व साधकांकडून ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| ह्या सिद्ध मंत्राने हवन घेण्यात आले.त्यानंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली. अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला. या विवेचनाचा सारांश आता आपण बघूया.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – १३-०६-२००४
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचे पुण्यस्मरण केले. श्रीसद्गुरुंनी आपल्या अमृतवाणीतून “श्रीविष्णूसहस्रनाम” या विषयावर विवेचन केले. त्याचा संक्षिप्त सारांश असा,
“महाविष्णूंना उत्तरेमध्ये आणि दक्षिणेमध्ये नारायण असं म्हणतात. ओम नमो नारायणाय हा मूळ मंत्र दक्षिण भारतामध्ये जास्त प्रचलित आहे. तर ओम नमो भगवते वासुदेवाय हा ध्रुवबाळाचा मंत्र उत्तरेमध्ये जास्त प्रचलित आहे. ऋग्वेदातली ‘महाविष्णू’ ही प्रमुख शक्ती कशी निर्माण झाली असावी? म्हणजे ह्या शक्तीचं रूप वेदांनी अथवा पुराणांनी कसं रंगवलं असावं? ह्याचं थोडं अवलोकन केलं असता असं लक्षात येतं की, मूळ जलतत्त्वाशी संबंधित असलेल्या ह्या शक्तीचं वर्णन वेदांनी ‘क्षीरसागरामध्ये शेषावर आरूढ असणारे महाविष्णू’ असं केलेलं आढळतं. मूळ श्लोकात वर्णिलेलं ‘शान्ताकारं भुजगशयनं पद्मनाभं सुरेशं’ हे वर्णनही तेच सांगतं. ह्या दृष्टीने ‘नारायण’ हा शब्द ‘नीर’ ह्या शब्दाच्या अधिक जवळचा आहे. नीर म्हणजे पाणी. दक्षिणेत सगळीकडे पाण्याला नीर हा शब्द वापरतात. नीर ह्या शब्दापासून नारायण शब्द तयार झाला. 'आयन' म्हणजे मिळणे. म्हणजे पाण्यातली ही शक्ती मिळवण्यासाठी त्यांनी ‘नारायण’ नावाच्या प्रतिकाची स्थापना केली. नीरपासनं नार आणि दुसरं म्हणजे नरापासून नारायण, हा वाक्प्रयोग आपण अनेकवेळा ऐकलाही असेल. आपण म्हणतो बघा की, नराचा नारायण झाला. तर, नर ह्याचा अर्थ मनुष्य. मनुष्याचा नारायण होऊ शकतो हे वाल्या कोळ्याने सिद्ध केलं. मनुष्य कितीही अपराधी असो, त्यानं तप केलं असता, त्याचा ऋषितुल्य, महर्षितुल्य अशा व्यक्तिमत्वामध्ये बदल घडू शकतो. म्हणजेच नराचा नारायण होऊ शकतो अशीही त्याची व्युत्पत्ती काढली गेली. स्कंदपुराण घ्या किंवा विष्णूपुराण घ्या किंवा इतर अनेक पौराणिक ग्रंथांतून आणि उपनिषदांतूनसुद्धा ह्या महाविष्णूचं वर्णन आढळतं. थोडक्यात म्हणजे, फार मोठी शक्ती असंच त्याचं वर्णन आहे.
व्यापकपणाचं कौशल्य
पुरूषसूक्तात पहिल्याच ऋचेत त्याचं वर्णन आहे त्यतिष्ठत् दशाङगुलम्. म्हणजे सर्वांना व्यापून दशांगुळं उरलेला हा महाविष्णू आहे. कृष्णाच्या चरित्रातली गोष्ट आपल्याला सांगतो. ‘ हा कन्हैय्या मला काम करू देत नाही, खूप त्रास देतो. आता ह्याला बांधून ठेवते म्हणजे हा त्रास देणार नाही’ असं म्हणून फार दांडगाई करत असलेल्या कृष्णाला उखळाला बांधायचा प्रयत्न यशोदेनं केला. उखळाला बांधताना कृष्णाच्या मापाची दोरी तिनं घेतली आणि त्याला उखळाला बांधायला सुरवात केली. बांधायला सुरूवात केल्यानंतर चमत्कार असा व्हायला लागला की कितीही मोठी दोरी घेतली तरी ती दोरी दहा अंगुळं कमीच पडायला लागली. ते हे त्यतिष्ठत् दशाङगुलम्! आता शेवटी असं झालं की दोऱ्याच संपल्या. तरीसुद्धा हा त्यतिष्ठत् दशाङगुलम्, दहा अंगुळं हा शिल्लकच उरायला लागला. थोडक्यात म्हणजे, कृष्णानं विश्वरूप दर्शन दाखवलं की मी किती मोठा आहे, किती व्यापक आहे. आपल्यालाही तेवढं व्यापक बनायचंय. विष्णू दैवत बनायचंय. स्वतः नराचा नारायण बनायचं आहे. इतकं व्यापक बनलं पाहिजे की आपल्यात जो संकुचितपणा आहे तो सगळा काढून टाकला पाहिजे. सतत संकुचित वृत्ती बाळगून मी, माझं, माझं कुटुंब ह्याचाच विचार करत राहिलो तर त्यतिष्ठत् दशाङगुलम् कसं होणार हो? तो व्यापकपणा येणार कसा? येणारच नाही. नुसतं मी विष्णू सहस्त्रनाम म्हणेन आणि ओम् नमो भगवते वासुदेवाय असं तेरा वर्षे जप करेन, तर असं करून उपयोग नाही. ते ध्रुवबाळासारखं तप तर जरूर करायचंय, पण त्या तपाबरोबर कृतीमध्येही जो बदल आवश्यक आहे तो अवश्य करायचा. तो बदल म्हणजे, व्यापकपणा ! सगळ्यांचे अपराध पोटात घेऊन त्या त्या माणसाला योग्य मार्ग दाखविण्याचा व्यापकपणा आपल्याला दाखविता आला पाहिजे. वाईट परिस्थितीतसुद्धा आनंदी वृत्ती ठेवून त्याच्यातून मार्ग काढण्याचं कौशल्य आपल्याला दाखवता आलं पाहिजे हे विष्णूच्या चरित्रावरुन आपल्याला अभ्यासायचं आहे. अगदी वाईट प्रसंगातसुद्धा त्याच्या अवतारांनी आणि त्यांनी स्वतःसुद्धा सगळ्यातून मार्ग काढला. अनेक जणांना वरदान देऊन टाकणारे भगवान शंकर आणि ते निस्तरणारे महाविष्णू! महाविष्णूंनी सगळ्या प्रसंगातून अतिशय कौशल्याने मार्ग काढलेला आढळतो. ही वृत्ती प्रथम आपल्या स्वतःच्या जीवनात आणि कौटुंबिक आयुष्यातसुद्धा राबवता आली पाहिजे. मग सामाजिक आयुष्यात राबवता आली पाहिजे, राष्ट्राच्या आयुष्यात राबवता आली पाहिजे तर आपण ते त्यतिष्ठत् दशाङगुलम् होणार. बारीकसं काहीतरी घरामध्ये अरिष्ट येतं, संकट येतं आणि आपण कोसळून पडतो. पण त्याही काळात अविचल राहून त्याच्यातून मार्ग काय काढता येईल ह्याचा शांत राहून विचार जर आपण करू शकलो आणि त्याप्रमाणे कृतीमध्ये जर ते उतरवू शकलो, तर ह्या व्यापकपणाचा पाया निश्चित घातला जाईल. मग हा व्यापकपणा आपल्यातर्फे कुटुंबामध्ये, कुटुंबातर्फे समाजामध्ये आणि समाजातर्फे राष्ट्रामध्ये निश्चितपणे आपण उतरवू शकतो.
श्रीविष्णुसहस्रनाम
ह्या विश्वात ज्या ज्या विभूती सांगितल्या आहेत, त्या सगळ्यांची नावं विष्णुसहस्रनामामध्ये आहेत. आपण ज्याला त्याज्य असं म्हणतो, त्या पण विभूती ह्यात सांगितल्या आहेत. वस्तुतः त्या त्याज्य नाहीत, पण आपण त्याला कदाचित पूर्वग्रहदूषित दृष्टिकोनातून त्याज्य समजतो. 'कामदेव: कामपाल: कामी कान्त: कृतागम:' हा जो विचार आहे, तोसुद्धा त्याच्यातलं श्रेष्ठत्वच दाखवतो कारण काम हासुद्धा आवश्यक आहे आणि त्याच्यातलंही श्रेष्ठत्वच आपल्याला पाहिजे. असं प्रत्येक गोष्टीतलं श्रेष्ठत्व म्हणजे विभूती हे विष्णुसहस्रनाम शिकवतं. ते खरोखर आपल्याला अंगी बाणवता यायला पाहिजे.
भगवद गीतेतल्या तत्त्वज्ञानाची सुरुवात गीतेच्या पहिल्या, दुसऱ्या आणि सातव्या अध्यायात होते आणि त्याचा उपसंहार विष्णुसहस्रनामात होतो हे लक्षात घ्या. आपण म्हणाल विष्णुसहस्रनाम आणि भगवद्गीता ह्यांचा संबंध काय? तर तेही सांगतो म्हणजे त्यातली सलगता आपल्याला लक्षात येईल आणि त्याच्यातला चपखलपणा काय आहे तोही आपल्या लक्षात येईल.
श्रीविष्णुसहस्रनाम आणि श्रीमद् भगवद्गीता : परस्परसंबंध
बघा, महाभारतानं पाच मोठ्या देणग्या आपल्या भारतीय संस्कृतीला दिल्या. त्यातली अग्रक्रमानं येणारी देणगी म्हणजे ‘श्रीमद् भगवद्गीता’. हिंदू धर्माच्या ह्या ग्रंथात ७४५ श्लोकांमध्ये फार मोठं तत्त्वज्ञान सांगून ठेवलं आहे. कृष्ण आणि अर्जुन म्हणजे अनुक्रमे गुरु आणि शिष्य ह्यांचा हा संवाद आहे. हा संवाद संजयने धृतराष्ट्राला संवादरूपानं सांगितला. ती म्हणजे भगवद्गीता. दुसरी सगळ्यात मोठी देणगी म्हणजे ‘भीष्म आणि युधिष्ठिर संवाद’. ह्या संवादामध्ये अनुशासन पर्वाच्या १४९व्या सर्गात हे विष्णुसहस्रनाम येतं. भगवद्गीता आणि विष्णुसहस्रनाम ही एकाच ग्रंथाची दोन लेकरं आहेत. तिसरी देणगी आहे ‘भीष्मस्तवराज स्तोत्र’. चौथी देणगी म्हणजे ‘अनुगीता’. आता अनुगीता म्हणजे काय आहे? तर कालांतराने कृष्ण आणि अर्जुन दोघेही म्हातारे झाल्यावर अर्जुनाने कृष्णाला सांगितलं की, “तू सांगितलेली ती भगवद्गीता मी विसरलो आहे. तर तू मला परत एकदा तत्त्वज्ञान मला सांग”. जसा डॉक्टरांचा डोस संपल्यावर त्याचा इफेक्ट कमी होतो आणि आपल्याला परत काहीतरी व्हायला लागतं. मग परत आपल्याला डॉक्टरकडे जावं लागतं, तसा हा प्रकार झाला! तेव्हा कृष्णाने पुन्हा एकदा भगवद्गीता सांगण्याचं नाकारलं. त्याने अर्जुनाला असं उत्तर दिलं की, “त्यावेळेला मी योगयुक्त होतो म्हणून तुला मी भगवद्गीता सांगू शकलो. आत्ता मी योगयुक्त अवस्थेमध्ये नाही. म्हणून तुला तसंच्या तसं तत्त्वज्ञान सांगू शकणार नाही. पण तू आग्रह करतो आहेस म्हणून मी तुला परत एकदा तत्त्वज्ञान सांगतो. ते जे सामान्य परिभाषेत कृष्णानं सांगितलेलं तत्त्वज्ञान आहे त्याला ‘अनुगीता’ असं म्हणतात. पाचवी देणगी म्हणजे यक्ष-युधिष्ठिर संवाद. वस्तुतः ही महाभारतातील सगळ्यात मोठी देणगी आहे. कदाचित सामान्य माणसाच्या परिभाषेत ती सगळ्यात पहिली देणगी आहे असं म्हणता येईल. गीता काय सगळ्यांना समजेल असं नाही. मी अनेकवेळेला अनेक लोकांना सांगितलं की, ‘जरा गीतारहस्य वाचा’ तर लोक मला येऊन सांगतात की बुवा ते गीतारहस्य पुस्तक दिसायला चांगलं दिसतं, बाईडिंगही चांगलं आहे, त्यावर कृष्णाचं आणि अर्जुनाचं चित्रही चांगलं आहे पण ते शब्द आमच्या डोक्यावर आपटून परत जातात’. थोडक्यात म्हणजे सामान्य माणसांना समजायला अवघड जातं. पण हा यक्ष-युधिष्ठिर संवाद अतिशय छान आहे. तो वाचायला हरकत नाही. फक्त सहा प्रश्न आहेत आणि त्याची युधिष्ठिराने दिलेली उत्तरं आहेत. ही त्यातली सलगता आपल्याला सांगतो आहे की विष्णुसहस्रनाम आणि भगवद्गीता ह्या दोन्ही देणग्या महाभारताने दिलेल्या आहेत. भगवद्गीतेत कृष्णाला सगळ्या विभूती सांगता आल्या नाहीत. मग त्या विभूती भीष्मांनी विष्णुसहस्रनामामध्ये सांगितल्या. भीष्म शरपंजरी पडलेले आहेत. पंचावन्न बाण त्यांच्या शरीरात शिरलेले आहेत आणि अशावेळेला कृष्ण पांडवांना सांगत आहेत की, ‘तुम्हाला जे तत्त्वज्ञान ऐकायचं आहे आणि खरोखरच ते तत्त्वज्ञान जर का कृतीत आणायचं असेल तर तुम्ही आत्ताच्या आत्ता भीष्मांकडे जा. ते जे सांगतील ते त्यांच्या तोंडून ऐकून घ्या आणि तसं कृतीमध्ये रूपांतर करा’. तेव्हा पाच पांडव आणि कृष्ण असे सगळेजण भीष्मांच्या जवळ जातात. पंचावन्न बाणांच्या गादीवर ते झोपलेले असताना युधिष्ठिर त्यांना काही प्रश्न विचारतो अशी विष्णुसहस्रनाम स्तोत्राची पार्श्वभूमी आहे. ते प्रश्न आणि त्यांची उत्तरं दोन्ही फार उत्तम आहेत आणि तेच ह्या विष्णुसहस्रनाम शक्तीचं गमक आहे. ही शक्ती कुठून आली? तर त्या संवादातून आली. जशी भगवद्गीता ही कृष्ण आणि अर्जुन ह्यांच्या संवादातून आली तसंच भीष्म आणि युधिष्ठिर ह्यांच्या संवादातून विष्णुसहस्रनाम शक्ती निर्माण झाली. त्यात भीष्मांनी आश्वासन दिलेलं आहे की, जो मनुष्य मोठ्या तत्परतेने जगत्प्रभू, देवाधिदेव आणि अनंत अशा पुरुषोत्तमाची सहस्त्र नावांनी सदा स्तुती करेल तो सर्व दुःखांपासून मुक्त होईल.
जो ह्या सहस्त्रनामाची सदैव स्तुती करेल, स्तुती करेल ह्याचा अर्थ त्या विष्णूशक्तीचं सतत गुणगान करेल तो दुःखापासून मुक्त होईल. हे गुणगान कशाकरिता करायचं? आपण लोकमान्य टिळकांचं गुणगान करतो, स्वामी विवेकानंदांचं गुणगान करतो, महात्मा गांधींचंही करतो, कारण ह्या प्रत्येकात काही चांगले गुण आहेत, quality आहेत. म्हणून आपण त्यांचं गुणगान करतो. ते गुणगान करताना आपल्या मनात सुप्त इच्छा आहे किंवा ती असतेच असते की आपणही तसं वागायला पाहिजे, आपणही तेवढं मोठं व्हायला पाहिजे. लोकमान्य टिळक महान होते हे म्हणताना आपणही कुठेतरी महान झालं पाहिजे असं मनात सुप्तपणे असतं. ते गुण आपण आपल्या अंगामध्ये, मनामध्ये, आपल्या बुद्धीमध्ये जोपासावेत असं आपल्याला कुठेतरी वाटत असतं. म्हणून आपण ते गुणगान करतो. उगीच काही कोणी कोणाचं गुणगान करत नाही. आपण एखाद्या मित्राचंसुद्धा गुणगान करतो की, खरंच, तो फार हुशार आहे. असं म्हणताना मत्सर किंवा द्वेष नसेल आणि स्थिर अंतःकरणानं आपण जेव्हा त्याची स्तुती करत असू, तेव्हा आपली सुप्त इच्छा अशीच असते की आपणही हुशार व्हावं. आणि म्हणून आपण त्याचं गुणगान करतो. तीच गोष्ट किंवा तोच हेतू प्रत्येक दैवताचं गुणगान करताना लागू पडतो की, त्या दैवताचे गुण आपल्यामध्येही स्थापित व्हावेत, किंबहुना ते स्थापित होणं आवश्यक आहे. मग आपल्यामध्ये ते गुण स्थापित झाल्यानंतर आपण आपोआप तेवढे मोठे झाल्याशिवाय राहणारच नाही. हा सरळ हिशोब आहे. हे गुण स्थापित करण्याचं सोपं माध्यम हे शब्दांचं माध्यम आहे.
शब्द किंवा अक्षरं ह्यांची जी काही योजना आपल्या पूर्वाचार्यांनी केलेली आहे ती अतिशय प्रभावी आहे. बघा, बालमानसशास्त्र सांगतं की सतत एखाद्या मुलाला आपण सांगत राहिलो की ‘तू खूप मोठा होणार आहेस. म्हणून तुला असं असं वागायला पाहिजे.’ तर आपोआप हळूहळू काय होतं, समजा त्याची सध्याची प्रगती जर १०% असेल तर त्याच्या प्रगतीचा आलेख ५०% पर्यंत पुढे जातो. तेच मानसशास्त्र इथेपण आहे. विश्वं विष्णुर्वषट्कारो भूतभव्यभवत्प्रभुः हा मोठा देवाधिदेव विश्वाला व्यापून आहे, असा सतत विचार आपण करत राहिलो आणि सतत त्याचं स्तवन करत राहिलो, तर हळूहळू निश्चितपणे मुंगीच्या पावलानं का होईना आपणही विष्णू होण्याच्या वाटचालीमध्ये मार्गक्रमण करत राहतो. तीच ह्या विष्णूसहस्त्रनामातली गम्य गोष्ट आहे
पवित्रांमध्ये पवित्र, मंगलांमध्ये मंगल असं जे श्रेष्ठ आहे, ज्याचा कधीही अंत नाही, ज्याला मरण माहीत नाही अशा ठिकाणची ही जी शक्ती आहे, तिची तू उपासना कर, हे भीष्मांनी दिलेलं उत्तर आहे. थोडक्यात काय, तर ह्या विष्णूसहस्त्रनामाचं सदैव पठण करून पूजन, यजन आणि अर्चन करत राहा म्हणजे हे गुण तुझ्यात आपोआप येतील. ह्या गुणांमुळे तू स्वतः महाविष्णूपदाला पोहचशील म्हणजेच नराचा नारायण बनशील. आपल्यापैकी प्रत्येकजण ते स्थान घेऊ शकतं. त्या स्थानावर एकचजण बसू शकतो असं नाही. हजारो लोक त्या पदाला लायक झाले आणि ते साक्षात महाविष्णू झाले! आपण जसं म्हणतो की तो सत्यलोकाला गेला म्हणजे त्या लोकात जाण्याची त्याची लायकी निर्माण झाली. भीष्म अर्जुनाला लायकी मिळवण्याचं सोपं माध्यम सांगतात की हे सहस्त्रनाम तू सतत जपत रहा. आता हे फक्त महाविष्णूला उद्देशून रचलंय का? तर नाही. पहिल्या मूळ श्लोकात जी वैश्विक शक्ती आहे, जिला इंग्रजीमध्ये Cosmic energy म्हणतात, त्या शक्तीला उद्देशूनच हे सांगितलं आहे हे त्या उत्तरातच आहे.
विष्णुसहस्त्रनामाच्या उत्तरकाळात, विष्णुसहस्त्रनामासारखी अनेक देवतांची सहस्त्रनामं निर्माण झाली. जशी, ललितासहस्त्रनाम, गणेशसहस्त्रनाम इत्यादी. आणखीन किती म्हणून वर्णन करावीत इतकी प्रत्येक देवतांची सहस्त्रनामं आहेत. पण विष्णुसहस्त्रनामाला जी अमाप लोकप्रियता लाभली, ती काही अंशी त्या त्या देवतांना लाभावी म्हणून त्यांच्या त्यांच्या भक्तांनी तशी सहस्त्रनामं निर्माण केली पण मूळ गाभा मात्र तसाच ठेवला. जणू ह्या विष्णुसहस्रनामातली जवळजवळ ३०० ते ४०० नावं सगळीकडे रिपीट झाली. कुठल्याही देवीचं सहस्त्रनाम बघा, फक्त पुल्लिंगी नामाला स्त्रीलिंगी नामरूप दिलं आहे. ललितासहस्त्रनामात तीच नावं आली, देवी सहस्त्रनामात तीच नावं आली, गणेशसहस्त्रनामातही तीच नावं आली. अशाप्रकारे सगळी नावं सारखी आहेत पण मूळ जो गाभा आहे तो प्रत्येक सहस्त्रनामकारांनी मान्य केला.
सहस्त्रनामाचे सामूहिक पठण
आता मूळ नामामध्ये प्रचंड शक्ती आहे हे एकदा मान्य केल्यानंतर अशाप्रकारची सहस्त्रनामावली आपण जर श्रद्धेने, चिकाटीने पठण करू शकलो आणि सगळ्यात महत्त्वाचं म्हणजे एकत्र येऊन सामूहिकरीत्या पठण करू शकलो तर फार मोठी शक्ती निर्माण होणारच. त्याला काही पर्याय असूच शकत नाही. विज्ञानाने पहिला सिद्धांत मान्य केला की, अक्षरांमध्ये आणि शब्दांमध्ये शक्ती आहे. ती मिळवण्यासाठी त्याचं पठण आणि वाचन आवश्यक आहे. जो दुसरा सिद्धांत विज्ञानाने मान्य केला तो असा की, अशाप्रकारचे मंत्र किंवा नाम यांचं एकत्र पठण केलं असता प्रचंड शक्तीची निर्मिती होते. लेड बेटर या शास्त्रज्ञाने ते सिद्ध करून दाखवलय. अगदी फीडबॅक सिस्टिमवर सिद्ध करून दाखवलं की एकत्र पठण केलं असता प्रचंड शक्तीची निर्मिती होते आणि त्यावेळी तिथे उपस्थित असलेल्या सगळ्यांना ती शक्ती मिळते.
प्रत्येकाला विष्णूसहस्त्रनाम घरी म्हणणं शक्य आहे पण ती व्यक्तिगत उपासना असेल. त्यात तुलनात्मकदृष्ट्या कमी शक्तिनिर्मिती होते. पण जेव्हा आपण सामूदायिकरित्या, एकत्र येऊन हे करू तेव्हा शक्तिची निर्मिती का होणार नाही? नक्कीच होईल. अर्थात एका दिवसात शक्तिनिर्मिती होऊन आपलं सगळं दुषित पूर्वकर्म नष्ट होईल अशी खोटी अपेक्षा करणं चुकीचं आहे. पण आपल्याकडे जेव्हा संधी येईल तेव्हा सहस्त्रनामाचं सामूहिक पठण करत राहिलं पाहिजे. विष्णूसहस्त्रनामाच्या एकत्रित पठणाला जर यज्ञाची जोड मिळाली तर फारच उत्तम. नाही मिळाली तरीही चालेल पण एकत्र येऊन पठण करणं जास्त महत्त्वाचं आहे. कारण असं केलं असता प्रचंड शक्तीची निर्मिती होते आणि तिथे उपस्थित असलेल्या सगळ्यांना ती शक्ती मिळते. म्हणून एकत्र येऊन विष्णूसहस्त्रनाम म्हणा निश्चितपणे शक्तिची निर्मिती होणारच. निसर्गामध्ये फुकट काही जातच नाही किंबहुना काही फुकट जाणं शक्यच नाही. आपण आज केलंत तर कालांतराने का होईना त्याचा उपयोग होणारच. शक्ती ही कधी फुकट जातच नाही. हे सगळं मान्य केल्यावर सगळ्यात श्रेष्ठ जे प्रतीक आहे, त्याला तुम्ही महाविष्णू म्हणा किंवा आणखी कोणतंही नाव द्या किंवा शंकराचं सहस्त्रनाम म्हणून विष्णूसहस्त्रनाम म्हटलंत तरी चालेल काही हरकत नाही, काही बिघडत नाहीये, त्या नामातून जी शक्ती मिळायची ती मिळणारच आहे. मग तुम्ही शंकराची प्रतिमा ठेवा, विष्णुची ठेवा, दत्ताची ठेवा, गणपतीची ठेवा जी पाहिजे ती ठेवा. जे जे लोक विष्णूसहस्त्रनामाद्वारे गेली हजारो वर्षं शक्ती निर्माण करत आलेले आहेत, त्या सगळ्यांच्या शक्तीचा उपयोग आपल्याला निःसंशयपणे झाल्याशिवाय राहणारच नाही. आपण हे करत राहिलं पाहिजे आणि वातावरणातली शक्ती मिळवत राहिली पाहिजे. आपण ही शक्ती जिद्दीने आणि चिकाटीने मिळवू शकलो तर बस्स ! नराचा नारायण बनण्यामध्ये काहीच उशीर लागणार नाही. जो मनुष्य आपण नर आहोत असं स्वतःला म्हणतो त्या मनुष्याला खरोखरच वासुदेवरूपी व्यापक परमेश्वराशी एकरूप व्हायला काहीच वेळ लागणार नाही. त्यासाठी भीष्मांच्या शब्दांवर अभ्यासपूर्वक श्रद्धा ठेवा किंवा अंधश्रद्धा असली तरी चालेल की भीष्मांनी जे जे सांगितले आहे त्याच्यामध्ये हे हे विज्ञान असू शकेल आणि त्याप्रमाणे आपण एकत्र येऊन पठण करत राहिलो तर निश्चितपणे शक्तिची निर्मिती होऊ शकेल आणि आपलं प्रारब्ध नष्ट होऊ शकेल. हरि ओम”
विवेचनानंतर लगेचच यजमानांकरवी यज्ञ देवतेला अन्नाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
नैवेद्यार्पण – सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् ह्याचं पठण करण्यात आलं. यज्ञप्रसंगी घेतले जाणारे सामाजिक उपक्रम आणि नामस्मरण वेळेअभावी घेता आले नाहीत.
नामजप नामस्मरण संकल्पांची अद्ययावत नोंद - ऑगस्ट २०२२ महिन्याच्या गुरुपौर्णिमा यज्ञात यज्ञसाक्षीनं १४ ऑगस्ट २०२२ ते नोव्हेंबर २०२३ या कालावधीदरम्यान ११ कोटी || नमो गुरवे वासुदेवाय || सिद्धमंत्राचा संकल्प करण्यात आला होता. त्यानुसार या महिन्याच्या यज्ञापर्यंत भक्तांनी केलेल्या जपाची एकूण संख्या ९,९०,५८,४५१ एवढी नोंदवण्यात आली. तसेच २० भक्तांच्या घरी आणि १ यज्ञस्थळी घ्यावयाच्या नामस्मरणाची जी घोषणा करण्यात आली होती. त्यातील सर्व २० नामस्मरणे संपन्न झाली. १ यज्ञस्थळी घ्यावयाचे नामस्मरण जानेवारी महिन्यात यज्ञसाक्षीने घेण्यात येणार आहे. वीस भक्तांच्या घरी संपन्न झालेल्या सर्व नामस्मरणांची ही पूर्णाहुती असेल.
पूर्णाहुती – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस श्रीच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं.
सांगता – यज्ञ संपन्न झाल्यावर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या गुरुसेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसं, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुं प्रेरणेनं आणि कृपाशिर्वादामुळं श्री यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन तसेच पूज्य आईच्या आशीर्वादयुक्त शुभेच्छा घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ओम’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
Close x
Close x
दि. १३ जानेवारी २०२४ - संकल्पपूर्ती सोहळा व नामस्मरण
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने पौष शुक्ल पक्ष द्वितीया, श्रीमन् नृसिंह सरस्वती स्वामी महाराज जयंती, दि. १३ जानेवारी २०२४ या शुभ दिनी नामस्मरण आणि नामजप संकल्पपूर्ती सोहळा संपन्न झाला. दि. १३-०८-२०२२ च्या श्रीगुरुपौर्णिमा यज्ञाच्या साक्षीने २१ भक्तांच्या घरी नामस्मरणं आणि ११ कोटी ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| ह्या सिद्ध नाममंत्राचा जप संकल्प जाहीर झाला होता. श्रीसद्गुरु आशीर्वादाने ह्या दोन्ही संकल्पांची पूर्तता झाली. यज्ञसाक्षीने २१वे नामस्मरण उत्साहपूर्ण वातावरणात पार पडलं. गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णु...या प्रसिद्ध संस्कृत श्लोकाने नामस्मरणाचा आरंभ झाला. परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेम्बे) स्वामी महाराज यांनी दिलेला जगत कल्याणकारी मंत्र म्हणजे 'दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा'! उपस्थित सर्व साधक-भक्तांनी प्रथम ह्या सिद्ध मंत्राने नामस्मरणाला सुरुवात करून त्यानंतर 'हे दत्त योगेश्वर वासुदेव श्रीपाद श्रीवल्लभ नारसिंह', 'जय नर्मदे जय नर्मदे नमामि देवी नर्मदे', आणि जय गंगे माँ जय गंगे माँ नमामि देवी जय गंगे' अशा क्रमाने नामस्मरण घेतलं गेलं. वेगवेगळ्या चालींमध्ये, लयींमध्ये घेतलेल्या नामामुळे रंगत अधिकच वाढली होती. एक प्रहर चाललेल्या ह्या नामस्मरणाची सांगता 'दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा' या मंत्राने झाली. सांगता झाल्यानंतर परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेम्बे) स्वामी महाराज विरचित (अ)घोरकष्टोद्धरण स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. तदनंतर श्रीसद्गुरु पादुकांचं पूजन आणि पूज्य आईसाहेबांचं पूजन संपन्न झालं. पूजोपचारापश्चात आरती, श्रीसद्गुरुंचा धावा आणि प्रार्थनेचं पठण झालं. ह्यादिवशी श्रीमन् नृसिंह सरस्वती स्वामी महाराज जयंती असल्याने सर्वांनी श्रीमत् (टेम्बे) स्वामी महाराज विरचित श्रीनृसिंहसरस्वती स्तोत्र म्हटलं. थोड्या वेळाने ११ कोटी ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| नाममंत्राच्या जप संकल्पाची पूर्तता झाली असं जाहीर करण्यात आलं. संध्याकाळी श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व वीर हनुमान यांना प्रार्थना करण्यात आली.
दि. १४ जानेवारी २०२४ - श्रीगायत्री यज्ञ
पौष शुक्ल पक्ष तृतीया-चतुर्थी, विनायक चतुर्थी, दि. १४ जानेवारी २०२४ या दिवशी ‘श्रीगायत्री यज्ञ’ आयोजित केला होता. सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, श्रीरामरक्षा आणि श्रीमारुती स्तोत्र यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्रांची पूर्ण एक माळ घेऊन यजमानांकरवी हवन घेण्यात आलं. नंतर सौर सूक्ताचं पठण झालं. त्याचबरोबर गायत्री देवीच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या देवीच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. इथे यजमानांकरवी घेतलेलं हवनसत्र संपलं. नंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
आरंभीच्या ह्या भागानंतर मध्यंतरात एका विशेष कार्यक्रमाची तयारी सुरु झाली. विविध पुष्प-पाकळ्यांनी पायघड्या सजवल्या गेल्या. नामस्मरणाच्या गजरात श्रीगुरु पादुकांचं आणि पूज्य आई साहेबांचं आगमन झालं. त्यांच्या पाठोपाठ श्रीसद्गुरुंच्या ग्रंथांची दिंडी मिरवत आणली गेली. यानंतर श्री यशोधन बापट यांनी नामाविषयी छोटसं निरूपण केले. ते म्हणाले, “आपला ११,०१,४२,५५८ नामजप पूर्ण झालेला आहे. सध्या आपण कोणताही संकल्प करणार नाही आहोत. तर यापुढे आपण सर्व स्वयंप्रेरणेने अखंड नाम घेत राहणार आहोत. त्या जपाची नोंद आपण यज्ञस्थळी करायची आहे. त्याचप्रमाणे नामस्मरणंही सुरुच राहणार आहेत.” लगेचच जगद्गुरु संतश्रेष्ठ श्री तुकाराम महाराज यांच्या ‘पांडुरंग ध्यानी पांडुरंग मनी’ आणि ‘नाम घेता उठाउठी, ऐसा लाभ बांधा गाठी’ या दोन अभंगांचं सुश्राव्य गायन झालं व त्याचा अर्थ श्री यशोधन बापट यांनी समजावून सांगितला.
ह्या दिवसाचं अतिशय हृद्य असं औचित्य होतं ते म्हणजे विनायक चतुर्थी! परमपूज्य सद्गुरु श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी ज्या तिथीला ब्रह्मलीन झाले तो दिवस. यावेळी सर्वांच्याच भावना संमिश्रशा होत्या. एकीकडे संकल्पपूर्तीचा आनंद तर दुसरीकडे आपल्या आराध्याचं सगुण रूपात नसण्याचं दु:ख! पण सर्वत्र भरलेलं सद्गुरुतत्त्व इथेही विराजमान आहेच अशी मनाची पक्की धारणा ठेवत सर्वांनी हर्षोल्हासात संकल्प पूर्ततेचा आनंद साजरा केला. बंधू-भगिनींनी यज्ञवेदीभोवती फेर धरून नामस्मरणाच्या ठेक्यावर ताल धरला.
थोड्याशा विश्रांती पश्चात पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. यानंतर आधुनिक काळातील सामूहिक यज्ञसाधनेच्या संकल्पाचे आद्य प्रवर्तक परमपूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी यांनी ०८ जानेवारी १९९४मध्ये सुरू केलेल्या सामूहिक यज्ञसाधनेच्या संकल्प व्रताला आजच्या यज्ञात ३० वर्षे पूर्ण झाली असं यशोधन दादांनी जाहीर केलं. त्यानंतर श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – २२-०६-२०१४
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. १०१ कोटी जपसंकल्प पूर्तीच्या निमित्ताने केलेल्या विवेचनात श्रीसद्गुरु म्हणाले,
“अगदी दोन-तीन महिन्यांपूर्वी नामजपाच्या ज्या संख्या येत होत्या त्यावरून कित्येक भक्तांनी मला सांगितलं की, अहो, हे अवघड फार, १०१ कोटी जप कसा पूर्ण होणार? मी म्हटलं, सगळं होईल बरोबर. काही काळजी करू नका. त्याप्रमाणे आपण सगळ्यांनी कष्ट घेतले आणि तो संकल्प आत्ता १०२ कोटी ७० लाख हा आपल्या हिशोबाने आणि सुमारे १० कोटी गणितीय अभ्यासानुसार असा तो पूर्ण झालेला आहे. १०१ कोटी नामजप आणि १०१ नामस्मरणं हे दोन्ही संकल्प पूर्ण झाल्याचं मी जाहीर करतो. त्याच्यामध्ये आपल्या सगळ्यांचा जो सहभाग लाभला त्याबद्दल योग्य ते श्रेय निसर्गनियमांप्रमाणे, ईश्वरी नियमांप्रमाणे आणि कर्म नियमांप्रमाणे हे आपल्याला मिळणारच. कारण ह्या जगात फुकट काहीच जात नाही असं आपलं पहिलं सांगणं आहे. केलेलं फुकट जाणार नाही. मिळायला कदाचित वेळ लागेल. पण काय मिळवायचं आहे हे आपलं आपण ठरवायचं असतं. नक्की मला काय पाहिजे हे ज्याचं त्याने ठरवायचं असतं. तसं ते निश्चित ठरवा आणि एकदा निश्चित ठरल्यानंतर मार्गक्रमणा सुरू झाली की ती पूर्ण होतेच होते. फक्त ते निश्चितपणा येण्यामध्ये जो मध्ये डळमळीतपणा असतो तो सगळा अभ्यासपूर्वक काढून टाकता आला पाहिजे. आपल्याला ह्या मार्गाने जायचं आहे म्हटल्यानंतर संपलं सगळं. बाकी कुठलीही आडकाठी, कुठलाही डोंगर निश्चितपणे आपल्याला आडवा येऊ शकत नाही. जरी संत एकनाथ महाराजांनी म्हटलेलं असलं की ‘आडवा डोंगर तयाला माझा नमस्कार’! तरी असं काही मध्ये येणारच नाही. आपली जिद्द, आपला निश्चय हा उत्तुंग असला की बारीकसारीक अडचणी आपल्याला आपोआप क:पदार्थ वाटायला लागतात. अडचणी तर येणारच त्यात काही शंकाच नाही. अडचणी नसतील तर परीक्षा कुठली आली हो तुमची? असे तर सगळेच जण उद्धरून गेले असते ना. प्रवाहाच्या विरुद्ध पोहणारा एखादाच असतो. सगळे मासे प्रवाहाच्या प्रमाणे वाहतात. म्हणून त्याला प्रवाहपतित असाच शब्द वापरला जातो. हे अध्यात्म जे आहे ते उलट्या दिशेने पोहणं आहे म्हणजे जीवन गतीच्या उलट दिशेने पोहणं आहे एवढं लक्षात घ्या. जीवनामध्ये सगळी सुखं नाकारून त्या उलट दिशेने मला पोहता येतंय की नाही? मग येतंय असं लक्षात आल्यानंतर सुरू करायचं. मग मध्ये काहीही अडथळा येण्याची शक्यताच नाही. एवढं लक्षात घ्या.
आता शास्त्रांमध्ये नाम संकल्पपूर्तीनंतर १/१० हवन करायला सांगितलं आहे. १०१ कोटी नामजप जो झाला त्याचं काही प्रमाणात तरी हवन व्हावं, म्हणून आज आपण इथे नामस्मरणाबरोबर यज्ञाचंपण आयोजन केलेलं आहे. प्रत्येक नामस्मरणाबरोबर इथे हविर्भाग अर्पण केले जातील. कारण नामाला किंवा मंत्राला कोणतीही त्रुटी राहू नये, म्हणून हे करायचं आहे. सर्वांनी हवन करण्याची आवश्यकता नाही. नामस्मरण करणाऱ्यांनी नामस्मरण चालू ठेवावं. स्वयंसेवक सांगतील त्या पद्धतीने इथं येऊन बसावं आणि नामस्मरणात बाधा येणार नाही अशा पद्धतीने हविर्भाग अर्पण करणं चालू ठेवावं. हे सत्र दिवसभर संध्याकाळपर्यंत चालू राहील. माझ्या माहितीप्रमाणे आज ७ वाजून १८ मिनिटांनी सूर्यास्त आहे. २२ जून हा सगळ्यात मोठा दिवस आज आहे. आपणही ह्या दिवसाप्रमाणे मोठं होऊया कारण आपल्याला अंधार नष्ट करायचा आहे. ह्या अंधारातून उजेडाकडे प्रवास करायचा आहे. तो उजेड कसला आहे? तर तो आत्मज्ञानाचा उजेड आहे. त्याच्यापुढे बाकी सगळं विसरून जायचं आहे. अंधारातून उजेडाकडे प्रवास करताना हा सगळ्यात मोठा दिवस आपोआप निवडला गेला आहे. तो काही मी निवडलेला नाही. एवढं लक्षात घ्या की ही निसर्गाची, ईश्वराची योजना असते. त्याप्रमाणे हे सगळं जे अनुकूल झालेलं आहे ते आपण खरोखर मनापासून अनुकूल करून घेऊ आणि त्याप्रमाणे आचरण करण्याचा संकल्प करायचा आहे.
आता १०१ नामस्मरणं झाली तर आपलं सगळं जीवन कर्तव्य संपलं असं काही आहे का? अहो, असं कधी हे थांबतच नाही. ह्या जगामध्ये परिपूर्णता कशालाच नसते, सगळं अपूर्णच असतं. जरी ॐ पूर्णमदः पूर्णमिदं पूर्णात्पूर्णमुदच्यते । हा मंत्र असला तरी निरीक्षण केल्यानंतर असं आढळतं की पूर्णता नाहीच आहे. पूर्णता येणंच शक्य नाही. मग ही पूर्णता कशा पद्धतीने आणायची? तर ज्या ज्या पद्धतीने सत्कर्म चालू ठेवता येईल त्या त्या पद्धतीने ते चालू ठेवायचे. मग नामस्मरणं संपली का? नाही. त्याच जोमाने, त्याच शक्तीने ही नामस्मरणं अशाच पद्धतीने घरोघरी झाली पाहिजेत. जणू प्रत्येकाचं घर हे स्वतंत्र असं सत्कर्माचं केंद्र बनलं पाहिजे. मग प्रत्येकजणाने स्वत: बापट गुरुजी बनलं पाहिजे आणि त्या पद्धतीने तो संकल्प पुढे नेता आला पाहिजे. आता मी एकदा नामस्मरण घेतलं मग आता परत कशाला घेऊ? नाही. जशा तारखा उपलब्ध असतील तशी नामस्मरणं चालू ठेवायची, नामजप चालू ठेवायचा. अहो, एक विचार करा १०१ कोटी काहीच नाही आहे हो. ही संख्या एवढी मोठी आहे का? नाही. मी मागे एकदा बोरिवलीला पालखी सोहळ्यात सांगितलं होतं की एक हजार कोटींचा करा म्हणजे काय मोठ्यात मोठा संकल्प व्हायचा. तसा मी काही आता एक हजार कोटींचा संकल्प करू इच्छित नाही. तो पूर्ण आपण करून दाखवा. आपण प्रत्येकाने तो संकल्प करा आणि ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| हा नामजप अशाच पद्धतीने सुरू ठेवा. खरोखर हजार काय, दहा हजार काय, किती कोटी होतील तेवढे आपण पूर्ण करायचे. म्हणजे रक्ताचा शेवटचा थेंबदेखील देहामध्ये असेपर्यंत आपल्याला अखंड नाम घेता आलं पाहिजे. इतर कार्यक्रम जेव्हा असतात यज्ञ असतो, सत्यदत्त पूजा असतात हे त्या नामाला जोड म्हणून आहेत. कारण हे कार्यक्रम आपण रोज ठेवू शकत नाही. ह्यात जरूर भाग घ्यायचा आहे. पण मुख्य काय आहे ते नाम! नाम घ्या, आपल्या जीवनामध्ये सगळी क्रांती होईल. ही क्रांती कसली असेल? तर आपलं भौतिक आयुष्य सुधारण्याची क्रांती येईल अशी काही खोटी अपेक्षा बाळगू नका. माझी ही अडचण दूर होईल, माझी ती अडचण दूर होईल पण ती निसर्गनियमांप्रमाणे व्हायची तेव्हा होईल. कर्मनियमांप्रमाणे व्हायची तेव्हा होईल. आपण आपलं काम चालू ठेवायचं आहे. आपल्याला काय काम दिलेलं आहे? नामजप करणं. बस्स. सुरू ठेवायचा. जे काम आपल्यावर सोपवलेलं असेल ते प्राणपणाने पार पाडायचं. त्याच्यातच आपल्याला जीवनाची इतिकर्तव्यता निश्चितपणे आढळेल. जाण्यापूर्वी, हा देह सोडण्यापूर्वी आपल्याला म्हणता आलं पाहिजे. काय म्हणता आलं पाहिजे? तर स्वातंत्र्यवीर सावरकरांच्या भाषेमध्ये की, आता माझी काही इतिकर्तव्यता उरलेली नाही. ‘धन्य मी कृतार्थ मी’ असे त्यांचे शेवटचे शब्द आहेत. मी कृतार्थ झालो. कशामुळे कृतार्थ झालो? तर पन्नास वर्षांची जी काळ्या पाण्याची शिक्षा मी भोगली त्याने मी कृतार्थ झालो. आता पन्नास वर्षांच्या काळ्या पाण्याच्या शिक्षेनंतर ही कृतार्थता जर येत असेल तर त्याच्यापेक्षा निश्चित हे सोपं आहे हो. फक्त नाम घ्या. बाकी कोणी काही करायला सांगत नाही आहे. तुम्ही काळ्या पाण्यावर अंदमानात जा, अजिबात जाऊ नका. घरी बसून नाम घ्या. म्हणजे जीवन धन्य होईल. जे आहे त्यात कृतार्थता येईल. कृत अर्थता म्हणजे कृतार्थता. कृती अशी असली पाहिजे की त्यात अर्थ असला पाहिजे. ही कृतार्थता येण्यासाठी प्राणपणाने लढण्याची तसंच संकल्प करण्याची, निष्ठेने तो पार पाडण्याची, सर्व अडचणींवर मात करण्याची शपथ म्हणजे संकल्प आज करूया आणि तो प्राणपणाने पार पाडूया. हरि ॐ.”
नैवेद्यार्पण – सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार सुरू झाले.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यामध्ये परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेम्बे) स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा मुलांकडून पठण करवून घेतला तसंच मेधा सूक्ताचं पठण करून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
पुढील फेब्रुवारी महिन्यापासून बाल संस्कार वर्ग पुन्हा सुरू करण्यात येत आहेत आणि पालक समुपदेशन हा उपक्रम सुरू होईल अशी घोषणा करण्यात आली.
नामस्मरण - त्यानंतर उपस्थित सर्व साधक-भक्तांनी 'दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा' आणि 'हे दत्त योगेश्वर वासुदेव श्रीपाद श्रीवल्लभ नारसिंह' या नामस्मरणात भाग घेतला.
हवनसत्र – नामस्मरणानंतर प्रथम भगिनी आणि नंतर बंधू अशा क्रमाने हवनसत्र संपन्न झालं. हा गायत्री यज्ञ असल्याने गायत्री मंत्राने हविर्भाग अर्पण झाला त्याचबरोबर ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| या नाममंत्राचा ११ कोटीचा जप संकल्प पूर्ण झाल्याने शास्त्रानुसार त्याचं १/१० हवन होणं हे क्रमप्राप्त असल्याने याही मंत्राने एकत्रितरीत्या यज्ञदेवतेस हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
एका छोट्या सुट्टीनंतर श्रीमद् भगवद्गीतेच्या दुसऱ्या अध्यायाचं सामूहिक पठण झालं.
पूर्णाहुती आणि सांगता – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरू असताना संपूर्ण दिवस देवीच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं.
यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या गुरुसेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसं, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ॐ’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने माघ शुक्ल पक्ष द्वितीया, शके १९४५, दि. ११ फेब्रुवारी २०२४ या दिवशी ‘श्रीगणेश यज्ञ’ आयोजित केला होता.
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था, इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व वीर हनुमान यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीगणेश यज्ञ
सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर सामूहिकरित्या श्रद्धा सूक्त, अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्रांची पूर्ण एक माळ घेऊन यजमानांकरवी हवन घेण्यात आलं. नंतर ब्रह्मणस्पती सूक्त आणि श्रीगणपती अथर्वशीर्षाचं पठण झालं. त्याचबरोबर श्रीगणेशाच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या श्रीगणेशाच्या मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. नंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या श्रीगणेश मानसपूजेतील उपचारांप्रमाणे सर्वांनी मानसपूजा केली. तत्पश्चात पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या.
लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ०९-११-२०११
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. श्रीगणेश : अध्यात्म आणि विज्ञान या विषयावर केलेल्या विवेचनाचा सारांश असा,
“आपल्या भारतीय संस्कृतीमध्ये सर्वसाधारणपणे कुठल्याही शुभकार्याच्या आरंभी गणेशाला आवाहन करतात. गणेश देवता जशी भारतात लोकप्रिय आहे तशी ती इतरही अनेक देशांमध्ये लोकप्रिय आहे. त्याच्यामध्ये तुर्कस्थान, नेपाळ, चीन, इंडोनेशिया, तिबेट, ब्रह्मदेश इत्यादी ठिकाणी स्थानिक लोकं गणेशाची वेगवेगळ्या पद्धतीने उपासना करताना आढळतात.
गणेश जन्मकथांमधील वैविध्य -
गणेश जन्माच्या अनेक कथा आहेत. त्यानुसार त्याच्या जन्मानंतरची जी गोष्ट आपण ऐकतो की, पार्वतीने त्याला आपल्या अंगच्या मळापासून निर्माण केलं, त्या व्यतिरिक्तही काही गोष्टी त्याच्या जन्माशी निगडीत आहेत आणि त्या वेगवेगळ्या पुराणांमधनं वेगवेगळ्या पद्धतीने सांगण्यात आलेल्या आहेत. ब्रह्मवैवर्त पुराणामधली एक वेगळी वैशिष्ट्यपूर्ण गोष्ट आहे की, गणेश जन्माच्या काही काळानंतर सर्व देव गणेशाला पाहायला कैलासावर आले. तेव्हा त्यात शनिही होता. त्याला शनैश्वर किंवा शनैश्चर असेही संबोधतात. त्याच्या पत्नीने दिलेल्या शापामुळे तो बाळाकडे पाहत नव्हता. तेव्हा पार्वतीने त्याला विचारलं, ‘अरे, सगळ्यांनी आमच्या बाळाला बघितलं, तू का नाही बघितलंस?’ म्हणून पार्वतीने शनिला गणेशाकडे पाहायला लावलं. त्याची दृष्टी इतकी दुषित होती की, नुसत्या त्याच्या दृष्टीक्षेपाने गणेशाचं शीर धडावेगळं झालं. तेव्हा विष्णूने एका हत्तीचं शीर आणून त्या धडाला लावलं आणि मग गणेशाचा जन्म झाला. अशी थोडीशी वेगळ्या प्रकारची आख्यायिका आहे. ब्रह्मवैवर्त पुराणामध्ये नंतरच्या काही आख्यायिका थोड्याशा वेगळ्या पद्धतीने दिलेल्या आढळतात. माघ कवीच्या काव्यानुसार, गोकर्ण महाबळेश्वरला रावणाने जी धक्काबुक्की केली, त्यात गणपतीचा दात पडल्याचा उल्लेख केलेला आढळतो. पण यासंबंधीसुद्धा वेगवेगळ्या आख्यायिका आहेत.
गिरनार येथे धर्म लिपीतील काही शिलालेख आढळतात. त्या दगडावर कोरलेल्या लेखामध्ये, गणेशाचं वर्णन त्यांनी ‘श्वेतोहस्ती सर्वलोकसुखाहरो नाम’ असं केलंय. म्हणजे ‘सर्व लोकांना सुख देणारा तो हत्ती’. आता ह्या धर्म लिपीतल्या चौथ्या प्रज्ञापनामध्ये म्हणजे चौथा श्लोकामध्ये असंही म्हटलंय की, ‘सर्व जनतेला धार्मिक भावाने हत्तीचं वर्णन म्हणजे हत्तीचं दर्शन जो करवतो तो गणेश.’ त्याप्रमाणे गणेशाची वर्णनं निरनिराळ्या पुराणात निरनिराळ्या ठिकाणी निरनिराळ्या पद्धतीने केलेली आढळतात.
गणेश शब्दाची व्युत्पत्ती -
‘गण’ ह्याचा अर्थ समूह असा आहे. जो ह्या समूहाचे पालन करतो, तो गणपती किंवा महागणेश, असं त्याचं वर्णन आहे. ‘गण्यन्ते बुध्यन्ते ते गण:’ असं जे वर्णन आहे त्याप्रमाणे ‘सर्व दृश्य जगत म्हणजे गण.’ म्हणजे जे जे दृश्यमान आहे ते ते सगळं गण आहे, असा त्याचा थोडा निराळ्या पद्धतीने अर्थ लावलेला आहे. व्युत्पत्ती कशी केलीय बघा. जे दृश्य जगत दिसतंय ते गण आणि त्यांचा अधिपती तो गणपती. आता दृश्य जगत ह्याचा अर्थ आहे की, ज्याची गणना होऊ शकते ते सगळं दृश्य जगत आहे. पानं, फुलं, झाडं, माणसं ह्या सगळ्यांची प्रयत्नांती गणना होऊ शकते. ह्या सगळ्यांवर अधिराज्य गाजवणारा तो, त्या गणांचा अधिपती, म्हणजे मुख्य ईश्वर असंही त्याचं वर्णन किंवा अशी त्याची व्युत्पत्ती केलेली आढळते.
म्हणून ‘ग’ हा त्याचा बीजमंत्र सांगितला जातो, ‘ॐ गं गणपतये नम:’ ‘ग’ शब्दाची व्युत्पत्ती ज्याची गणना करता येते ते अशी आहे. तर ‘ण’ ह्याचा अर्थ वाणी. म्हणजे वाणीवरपण त्याचं प्रभुत्व आहे आणि त्या वाणीतलं जे निर्गुण तत्त्व आहे, त्याच्यावरही प्रमुखपणे त्याचं प्रभुत्व आहे.
पुराणातील गणेश -
पौराणिक प्रतिपादनाप्रमाणे, गणांचा नेता किंवा महागणपती हा सर्व विघ्नांचा नाश करू शकतो किंवा करतो. तसंच त्याचा उलटप्रकारेही उल्लेख आढळतो. म्हणजे हा जसा विघ्नांचा नाश करू शकतो तसा तो विघ्नं निर्माणही करू शकतो. म्हणजे तो दोन्ही करू शकतो. तो विघ्नेश्वर आहे. विघ्नेश्वर ह्या शब्दाचा अर्थच मुळी असा होतो की, तो काहीही करू शकतो. तो द्वाड आहे म्हणून त्याला वक्रतुंड असं म्हटलेलं आहे की, त्याचं तोंड वाकडं कधी पडेल ते सांगता येत नाही. म्हणून त्याला पहिला नमस्कार करून मगच सुरुवात करा. कदाचित त्याच्या नादी लागू नका असंही काही सांगणं असेल. जसा तो विघ्नेश्वर आहे तसा तो ज्ञान आणि विज्ञानाचा स्वामीही आहे. मुख्य अध्यात्मशास्त्राचा जर विचार केला तर ही गोष्ट अगदी स्पष्ट आहे की, त्या गणेशाच्या उपासनेशिवाय पुढे अध्यात्मामध्ये प्रगती शक्य नाही. कारण तो क्षेत्रपाल आहे असं पुराणांचं सांगणं आहे. म्हणजे सर्व दिशांचाही स्वामी आहे. आपल्या देहामध्ये जी सात चक्रं आहेत, त्यातलं पहिलं चक्र म्हणजे मूलाधार चक्र, त्या मूलाधार चक्राचा तो स्वामी आहे. म्हणजे आध्यात्मिक प्रगती जिथून सुरु होते, त्या पहिल्या चरणाचा तो मालक आहे. म्हणूनच अथर्वशीर्षामध्ये उल्लेख आहे की, ‘मूलाधार स्थितोसि नित्यम्!’
हल्ली एक फॅशन आली आहे की, ह्या स्थूलकाय गणेशासारखा एका जाडजूड मनुष्याचा पुतळा घरात सुख-समृद्धीचं प्रतीक म्हणून आणून ठेवतात. ह्या पुतळ्याला बघून मी बऱ्याच वेळेला मनात विचार करतो की, आपल्याला जो गणपती ठेवायला सांगितला आहे तो तसाच आहे हो. फक्त फरक एवढाच आहे की, गणपतीला सोंड आहे आणि त्या जाडजूड मनुष्याला सोंड नाही. पण गणपतीच्या सोंडेची जी काही दिशादर्शकता आहे ती त्या स्थूल माणसापेक्षा निश्चितपणे जास्त आकर्षक आहे. ह्या दोन्हींमधली साम्यस्थळं मी फक्त आपल्याला सांगितली. थोडक्यात म्हणजे, गणपती हा आपल्या घरामध्ये कुठेही ठेवायला हरकत नाही आणि तो शुभवाचक असाच असेल, हे निराळ्या पद्धतीने आपल्या संस्कृतीने सांगून ठेवलंय.
गणेशाचं वाहन जे आहे ते म्हणजे मूषक! अतिशय कनिष्ठ दर्जाच्या ह्या प्राण्यालासुद्धा त्याने वाहन करून पवित्र बनवला. म्हणजे लहानातल्या लहानाला, शुद्रात शुद्र असलेल्यालासुद्धा महानात महान बनवण्याचं त्याचं सामर्थ्य इथे निश्चितपणे दिशा दाखवतं की, तो काय करू शकतो ते.
गणेशाचं आध्यात्मिक रूप –
प्रत्येक पदार्थामध्ये प्रतिष्ठा, आगती आणि गती हे तीन भाव असतातच. प्रत्येक पदार्थात त्याची प्रतिष्ठा असते, आगती असते आणि गती असते, म्हणजे उत्पत्ती, स्थिती आणि संहार. थोडक्यात हे तिन्ही ठिकाणी असतात. ब्रह्मणस्पती सूक्तामध्ये ब्रह्मज किंवा ब्रह्स्पति म्हणजे गणपती असा उल्लेख आढळतो किंवा सद्गुरुतत्त्व हेसुद्धा गणपतीच ! यादृष्टीने या तीनही शब्दांचं निर्देशक ज्ञान आहे की, जो सद्गुरु आहे, जो ईश्वर आहे, जो या सृष्टीचा निर्माता आहे म्हणजे ब्रह्मदेव आहे आणि जो इथे अडकलेल्या जीवांचा उद्धार करू शकणारा आहे, तो सगळं महागणपती आहे. आता एवढं सगळं लक्षात आल्यानंतर एक गोष्ट समजायला सुलभ होईल की, जे काय असेल ते महागणपती आहे. मग तो तुमचा गुरु असेल तर तो वेगळा नाही, गुरुतत्त्व वेगळं नाही आणि तुम्हाला ज्याने निर्माण केलं, तोही वेगळा नाही, तोही सगळा गणपतीच आहे.
देहमध्य -
आपल्या देहाच्या मध्यभागी गणपतीचा निवास आहे. पाठीच्या कण्याच्या तळाशी मूलाधार चक्रामध्ये त्याचा निवास आहे. मग बाकीच्या प्राण्यांचा देहमध्य नेमका त्यांच्या पाठीच्या कणाच्या तळाशी आहे का? तर नाही. हे अगदी वैज्ञानिक सत्य आहे की, तिथे तो मध्य नाही. त्यामुळे त्यांना उद्धार करायचा झाला तर प्रथम त्यांना मानव देहामध्ये जन्म घ्यावा लागतो किंवा असंही सांगितलंय की, तो जर देवलोकामध्ये गेला आणि त्याला जर मुक्ती पाहिजे असेल, तर तो मानव म्हणून जन्म घेतो आणि उद्धार करून घेतो. ह्याचं कारण ह्या देहमध्यामध्ये गणपतीचा निवास फक्त मानवाच्या देहामध्ये आहे.
हजारो वर्षांपूर्वी महर्षी याज्ञवल्क्यांनी ह्या देहमध्याचा खोलवर विचार केला आहे. त्यांनी त्याचं वर्णन करून ठेवलेलं आहे की, गुदस्थानापासून दोन बोटं वर आणि जननस्थानापासून दोन बोटे खाली असा बसलेल्या अवस्थेतला जो मनुष्य आहे, तिथे महागणपतीचा निवास आहे. त्याला मूलाधार चक्र असं म्हणतात. आता पशूंमध्येसुद्धा हा देहमध्य आहे असं त्याचं वर्णन याज्ञवल्क्यांनी केलं आहे पण तो देहमध्य हृदय किंवा इतर ठिकाणी सांगितला आहे. मग तिथे त्यांनी पाठीच्या कण्याच्या तळाचा उल्लेख केलेला आढळत नाही. या सर्व ठिकाणी गणेशाचा निवास आहे.
मरूतगण -
वेदांमध्ये आग्नेय प्राण म्हणजे शिव आणि सौम्य प्राण म्हणजे शक्ती असे दोन वेगवेगळे उल्लेख आढळतात. आता ह्याच्यामध्ये ह्या दोघांचा जर संयोग केला किंवा समन्वय केला तर सात यौगिक प्राण निर्माण होतात. आपल्याकडे या सात यौगिक प्राणांचा उल्लेख वेदांनी केलाय आणि त्याला ‘मरूतगण’ असं नाव दिलेलं आहे. ह्या प्रत्येक मरूतगणांची स्वतंत्र प्रार्थना वेदांनी सांगितली आहे, ती एकत्रितपणे ह्या गणेशाला लागू होते आणि त्यापासून ही शक्ती जागृत होते हे निश्चित आहे. त्याच्याकरता अथर्ववेदाने ज्या शब्दांची निर्मिती केली, ते शब्द म्हणजे ‘गणेश अथर्वशीर्ष’! ह्या मरूतगणांमध्ये सात उपविभाग पाडले आहेत. ह्या प्रत्येक उपविभागामध्ये प्रत्येकी सात मरूतगणांचा समावेश केलेला आहे. म्हणजे साती साती एकोणपन्नास मरूतगण आपल्याकडे वेदांनी सांगितले आहेत आणि ह्या एकोणपन्नास मरूतगणांमध्ये सगळीकडे स्थित असलेला कोण? तर तो महागणपती! म्हणजे ह्या मरूतगणांची स्वतंत्र उपासना न करता शरीराचे सात भाग कल्पून, प्रत्येकी उप सात मरूतगणांची उपासना करावी न लागता, एका गणेशाची उपासना केली तर ती त्या सगळ्या मरूतगणांना पोहचते. थोडक्यात, त्याचा अर्थ एका वेगळ्या पद्धतीने जर काढला तर शरीरावरची एकोणपन्नास केंद्रं त्यांनी लोकेट (locate) केली किंवा त्यांच्या निदर्शनाला आली असं म्हणायला हरकत नाही. मग ही जी शरीरावरची एकोणपन्नास केंद्रं आहेत, त्या प्रत्येक केंद्रावर जर आपण एकाग्रता करू शकलो तर ते जास्त उपयोगी ठरू शकतं. पण ते तर शक्य नाही. कारण एकोणपन्नास ठिकाणी मनाचा संयम करणं ही अवघड गोष्ट आहे. मनावर संयम करणं ही पतंजलींची भाषा आहे, पातंजल योगसूत्रामध्ये त्यांनी तशीच भाषा वापरली आहे की, ह्या गोष्टीवर संयम करा, म्हणजे तिथे एकाग्रता करा. तर तशी एकाग्रता शरीराच्या एकोणपन्नास स्थानांवर करण्याऐवजी मूलाधार चक्रावर केली किंवा जर त्या एका गणेशावर आपण संयम करू शकलो, तर सगळ्या एकोणपन्नास स्थानांना ही शक्ती मिळत राहते किंवा राहील असा त्याचा अर्थ झाला.
ब्रह्मांडातून उत्पन्न होणारं ‘अणु बृहत्’ असं जे कार्य आहे, म्हणजे अणू-परमाणू म्हणजेच इलेक्ट्रॉन्स, प्रोटान्स, न्युट्रान्स वगैरे यांचं कार्य, या घटनांना गती देण्यासाठी आपल्याला कशाचा तरी आधार घ्यावा लागतो, ऊर्जा मिळण्यासाठी काहीतरी करावं लागतं. ही ऊर्जासुद्धा ह्या मूलाधार चक्रापासून पुढे येऊन मेरूदंडातून जाऊन मग त्या त्या ठिकाणी संदेश पोहचवून ती मिळते, असं विज्ञान सांगतं. तेच नेमकं कार्य ह्या महागणेशाचं आहे, म्हणजेच मूलाधार चक्राचं आहे. तिथून ती ऊर्जा मिळण्यासाठी त्या रंगावर किंवा त्या चक्रावर त्या पद्धतीने एकाग्रता करायला योगशास्त्र सांगतं आणि सबंध अध्यात्मही सांगतं. मग ती एकाग्रता कशी करायला सांगितली आहे? तर प्रथम लाल रंगावर एकाग्रता करा. मूलाधार चक्राच्या इथे लाल रंगाची निर्मिती मनाने करून, त्या लाल रंगावर आपल्याला आवडणारी गणेशाची आकृती जर आपण निर्माण करू शकलो आणि त्याबरोबरच जर श्रद्धा असेल तर ते जास्त उपयोगी ठरू शकतं. अशा पद्धतीने झालेल्या एकाग्रतेमुळे आपल्याला जीवनभर शक्तीचा आणि ऊर्जेचा पुरवठा अविरत होऊ शकतो. त्यायोगे आध्यात्मिक प्रगती चांगल्याप्रकारे होऊ शकते. तर तेवढं वैज्ञानिक दृष्टीकोनातनं आणि आध्यात्मिक दृष्टीकोनातनं त्याचं महत्त्व लक्षात घ्यायचंय.
ब्रह्मणस्पती सूक्तातली प्रार्थना
ह्या वैश्विक शक्तीला ऋग्वेदाने आवाहन केलंय तो ब्रह्मणस्पती सूक्तातला मंत्र आहे. उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पती देवयन्तस्त्वेमहे, ‘देवत्वाची इच्छा करणारे लोक म्हणजे आम्ही तुझी प्रार्थना करतो आहोत,’ असा ह्या मंत्राचा अर्थ आहे. काय प्रार्थना करतोय की, ‘हे ज्ञानाच्या स्वामी, उत्तिष्ठ म्हणजे तू उठ, हे ज्ञानाच्या स्वामी तू उठ आणि काय कर, थोडक्यात म्हणजे आम्हाला मदत कर’. पुढचा भाग तो सायलेंट आहे. उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पते, तू उठ आणि मी जे काही आत्मशोधन करतोय त्याच्यात मला मदत कर. माझ्या आत्मशोधनातल्या ज्या चुका असतील त्या टाळून मी माझा जीवनमार्ग आचरेन, तू मला मदत कर, तू उठ, असा ह्या ब्रह्मणस्पती सूक्तातल्या ऋचेचा अर्थ आहे.
श्रेयस आणि प्रेयस हे जे दोन मार्ग आपल्याकडे सांगितले आहेत. त्याच्याप्रमाणे ह्या गणेशाला केलेली प्रार्थना म्हणजे ब्रह्मणस्पती सूक्तातला चौदावा मंत्र आहे. हा सगळ्यात प्रमुख आहे. महर्षी शौनकांनी केलेलं हे मंत्रोच्चारण आहे. गणानां त्वा गणपतिं हवामहे कविं कवीनामुपमश्रवस्तमम् | ज्येष्ठराजं ब्रह्मणां ब्रह्मणस्पतऽआ न: शृण्वन् नूतिभि: सीद सादनम् || ‘हे गणांच्या गणपती, क्रांतीदर्शीमध्ये असलेल्या श्रेष्ठ कवी. म्हणजे त्याला उपमा काय काय दिल्या बघा. आता कवी तर खूपजणं असतात हो! पण कवींमध्ये श्रेष्ठ कवी त्याला म्हटलं आहे. सगळ्या विद्यांमध्ये श्रेष्ठ तसा कवींमध्ये श्रेष्ठ. पुढे त्याचं वर्णन केलंय ज्येष्ठराजं ब्रह्मणा म्हणजे ‘ज्येष्ठ पुत्रा भोग आणि सुख इत्यादींचा तू दाता आहेस. आम्ही या कर्मात आपले आवाहन करतो आहे.’ हे आवाहन अतिशय महत्त्वाचं आहे. आ न: शृण्वन् नूतिभि: सीद सादनम् म्हणजे त्याचं आवाहन असं आहे की, ‘आम्ही केलेली स्तुती ऐकून तू पालनकर्त्याच्या रूपामध्ये ह्या सदनामध्ये राहायला ये,’ हे त्याला केलेलं आवाहन आहे. आता ह्या सदनात राहायला ये म्हणजे कुठलं सदन? तर आपण बांधलेलं चार भिंतींचं सदन का? तसं ते अपेक्षित नाही. ह्या सदनात राहायला ये म्हणजे ‘माझा देह हे जे सदन निर्माण झालेलं आहे, ते मी तुला एवढं अनुकूल करून देईन की, तू या सदनामध्ये गणपती म्हणून वास करायला ये म्हणजे माझ्या त्या देहाचाच गणेश होऊन जाईल.’ थोडक्यात म्हणजे तू आणि मी एक होऊ, माझ्या देहामध्ये तुझा निवास राहील. मी जो आहे तो तूच आहेस अशी काहीतरी अवस्था निर्माण होईल.
मग आपलं देहरूपी सदन त्याला राहण्यासाठी पवित्र कसं करता येईल, शुद्ध कसं करता येईल, ह्याचा विचार वेदांनी केलेला आहे, ह्या सूक्तकारांनी केलेला आहे आणि तो ह्या गणेशाच्या पूजेमध्ये सगळ्यात महत्त्वाचा आहे. मग नुसती पार्थिव गणपतीची सोळा उपचारांनी आपण केलेली पूजा, ती इथे पूजा म्हणून सांगितली आहे का? ती नाही सांगितली. ते सदन चांगलं करण्यासाठी काय करता येईल ह्याचा विचार बरोब्बर करायला पाहिजे आणि त्या पद्धतीने समजून घेऊन गणेशाला आपल्याला आवाहन करता यायला पाहिजे. मग ह्या देहामध्ये तो जर राहायला आला तर काय काय होऊ शकेल, त्याचाही विचार वेदांनी केला आहे. तो मनुष्य किती उच्च पदाला जाऊ शकेल? तर तो स्वत: गणेश होईल. ब्रह्मणस्पती सूक्तामधली त्या शौनक ऋषींनी केलेली ही जी प्रार्थना आहे, ती आपल्या जीवनामध्ये बरोब्बर अर्थपूर्ण अशी होऊ शकेल
हा गणेश तुम्हाला सगळं देऊ शकतो. भोगही देतो आणि मोक्षही देऊ शकतो. म्हणजे लाल रंगाची उपासना ही तुम्हाला दोन्ही साध्य करून देऊ शकते. आता जी माणसं किंवा जे भक्त फक्त भोगच मागत राहतात आणि माझी इच्छापूर्ती झाली पाहिजे अशी मागणी करत राहतात, त्यांनाही तो ते नक्की देतो पण त्यांना मोक्षाच्या वाटचालीपासनं लांब ठेवतो. म्हणजे बघा, त्याचं सरळसरळ वर्णन कसं केलंय बघा. एका ठिकाणी तुम्ही उभे आहात. त्या ठिकाणाहून दोन रस्ते जातात. एक भोगाला जातो आणि एक मोक्षाला जातो. आता तुम्ही म्हणाल की नाही, नाही, नाही, मला सध्या भोग पाहिजेत असं म्हणून तो भोगाचा रस्ता पकडला तर तुम्ही केलेल्या त्याच्या उपासनेमुळे तो तुम्हाला भोग देईल, पण तेव्हा मोक्षाचा रस्ता अगदी विरुद्ध बाजूला असेल आणि हळूहळू तो तुम्ही लांब टाकत जाल. जसजसं भोग भोगत जाल तसतसं मोक्षापासनं लांब जाल. आणखी भोग भोगून पुढे पुढे जात राहिलात तर आणखी लांब लांब जात राहाल. हा स्पष्ट निर्देश गणेशाच्या उपासनेमध्ये केलेला आहे.
भोग कुठेतरी आपल्याला थांबवायला लागतो की, झालं एवढं चिकार झालं पण दुसऱ्याला अमुक एक भोग मिळत आहेत म्हणून मलाही ते मिळावेत अशी तुलना जेव्हा आपण करत राहतो तेव्हा त्या चक्रातून आपली कधीच सुटका होत नाही. मग कुठेतरी थांबून, आत्मशोधन करून, गणेशाची उपासना करून, त्याचं स्मरण करून मार्गक्रमण करू, तेव्हा तो निश्चित आपली त्याच्यातनं सुटका करू शकतो. पण त्यासाठी दोन भिन्न मार्ग आहेत. एक म्हणजे भोगाचा मार्ग आणि एक सिद्धीचा किंवा मोक्षाचा मार्ग. मग त्या वेगळ्या मार्गात थांबून आपण गणेशाचं स्मरण करून वाटचाल करू, तेव्हा तो त्या शेवटच्या थांब्यापर्यंत, स्टॉपपर्यंत आपल्याला निश्चित पोहोचवल्याशिवाय राहत नाही. म्हणूनच त्याला महागणेश किंवा गणपती असं संबोधन केलेलं आहे.
कालिदासाने चितारलेला काव्य गणेश -
ज्याला साक्षात गणेश प्रसन्न होता आणि ज्याच्या जिभेवर गणेशाचा वास होता, अशा महाकवी कालिदासाने त्याच्या ‘चिद्घनचंद्रिका’ नावाच्या ग्रंथात गणेशाला आवाहन केलं आहे आणि त्याच्याकडे आशीर्वाद मागितला आहे. तसाच आशीर्वाद आपणही या यज्ञेश्वर नारायणाकडे किंवा ब्रह्मतत्त्वाकडे मागूया की जो गणेशाने आपल्या सगळ्यांना प्रदान करावा. अतिशय उत्कृष्ट काव्यरचना आहे ती आता आपण बघूया आणि त्याचा अर्थही समजावून घेऊया.
क्षीरोदं पौर्णिमासीशशधर इव य: प्रस्फ़ुर्न्निस्तरंगं
चिद्व्योम स्फ़ारनादं रुचिविसरलसद्बिन्दुवक्रांर्मिमालं |
आद्यस्पन्दस्वरूप: प्रथयतिसकृदोम्कार शुण्ड: क्रियाद्रुग्
दनन्यास्योSयं हठाद् व: शमयतु दुरितं शक्तिजन्मागणेश: ||
‘जसा पौर्णिमेचा चंद्र शांत तरंग असणाऱ्या क्षीरसागराला क्षुब्ध करतो आणि त्याच्यात गर्जनेसहित गगनचुंबी अशा उर्मी उठतात, त्याप्रमाणे जो पूर्णत: प्रकाशमान असून, एका नि:तरंग अशा चिदाकाशामध्ये प्रणवाच्या नादतत्त्वाला पसरवून बिंदुतत्त्वाच्या वक्रलहरींना उद्वेलित करतो, जो पूर्णत: प्रकाशमान असून तो प्रकाश म्हणजेच गणपती असून जो शब्दब्रह्माचे स्पंदनरूप आहे आणि ओमकार हे ज्याचे शुंड आणि दंड आहेत, जो संपूर्ण क्रियांचा द्रष्टा, म्हणजे साक्षी आहे, जो शक्तीनंदन आहे, गजमुख अशा त्या गणेशाला हटपूर्वक आपणा सर्वांच्या पाप आणि तापांचे शमन करण्याविषयी मी प्रार्थना करतो.’ कालिदासाने हे सगळं अध्यात्म सांगितलं आहे. म्हणजे त्याने आवाहन काय केलंय, मला हे पाहिजे, मला ते पाहिजे सांगितलं नाही. त्याने आवाहन असंच केलंय की, आपणा सर्वांच्या पाप आणि तापांचं त्याने येऊन शमन करावं असं मी गणेशाला आवाहन करतो. आपणही कालिदासाप्रमाणे त्याच्याशी एकरूप होऊन गणेशाला हेच आवाहन करूया की, तू सर्वांच्या पाप आणि तापांचे शमन कर नाहीसं कर आणि सगळ्यांना तू मोक्ष मार्गावर घेऊन चल. हरि ॐ.”
नैवेद्यार्पण – सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार सुरू झाले.
भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यामध्ये परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेम्बे) स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा मुलांकडून पठण करवून घेतला तसंच मेधा सुक्ताचं पठण करून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. ह्या फेब्रुवारी महिन्यापासून बाल संस्कार वर्ग पुन्हा सुरू झाले आणि पालक समुपदेशन हा नवीन उपक्रमही सुरू झाला.
नामस्मरण - त्यानंतर उपस्थित सर्व साधक-भक्तांनी 'दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा' आणि 'हे दत्त योगेश्वर वासुदेव श्रीपाद श्रीवल्लभ नारसिंह' ह्या नामस्मरणात उत्कट भाग घेतला.
हवनसत्र – नामस्मरणानंतर श्रीगणपती अथर्वशीर्षाच्या आवर्तनाने अनुक्रमे भगिनी आणि बंधू यांच्याकडून हवनसत्र संपन्न झालं. उपस्थितांची संख्या लक्षात घेता अथर्वशीर्षाची २५०० आवर्तने संपन्न झाली.
एका छोट्या सुट्टीनंतर श्रीमद् भगवद्गीतेच्या तिसऱ्या अध्यायाचं सामूहिक पठण झालं.
पूर्णाहुती आणि सांगता – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरू असताना संपूर्ण दिवस गणेशाच्या मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं.
यज्ञ संपन्न झाल्यावर आदल्या दिवशीपासून यज्ञाप्रीत्यर्थ करण्यात येणाऱ्या सर्व व्यवस्था एकमेकांच्या साहाय्यानं पुन्हा जागच्या जागी नीट लावल्या गेल्या. या गुरुसेवाकार्यात छोट्या स्वयंसेवकांनीही आनंदानं त्यांचा खारीचा वाटा उचलला. जसं, बॅच गोळा करणं, तीर्थप्रसादाचं वाटप करणं, चटया गुंडाळून ठेवणं इत्यादी.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला. असीम आनंदाचं गुरुकृपादान, श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेऊन आणि सकारात्मक ऊर्जेसह शक्ती ग्रहण करून सर्व गुरु बंधू आणि भगिनी यांनी निरोपाचं ‘हरि ॐ’ करत स्वगृही प्रस्थान केलं.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने माघ कृष्ण पक्ष १३, शके १९४५, दि. ०८ मार्च २०२४ या दिवशी ‘विशेष यज्ञ - रुद्र स्वाहाकार’ आयोजित केला होता. त्यानंतर लगेच दुसऱ्या दिवशी प.प. श्रीमत वासुदेवानंद सरस्वती (टेंबे) स्वामी महाराज ह्यांनी रचलेल्या स्तोत्र पठणासहित एक दिवसीय यज्ञ आणि त्यानंतर होणारा संकल्पित दुसऱ्या रविवारचा यज्ञ, अशा एकूण सलग तीन दिवस आयोजित झालेल्या यज्ञ कार्यक्रमाचा प्रारंभ महाशिवरात्रीच्या ह्या विशेष यज्ञाने झाला.
रुद्र स्वाहाकाराच्या पूर्वसंध्येला पुढील दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था, इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व वीर हनुमान यांना प्रार्थना करण्यात आली.
रुद्र स्वाहाकार - सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर सामूहिकरित्या यज्ञ प्रार्थना, श्रद्धा सूक्त, यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्रांची एक माळ घेऊन अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र आणि काळभैरवाष्टक स्तोत्र म्हटलं. नंतर रुद्र नमकाचं पठण झालं. त्याचबरोबर भगवान शिवशंकरांच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या शिवपिंडीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. इथे यजमानांकरवी घेतलेलं पहिलं हवनसत्र संपलं. अल्पशा विश्रांतीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेल्या श्रीमत् आद्य शंकराचार्य विरचित भगवान शंकरांची राजेशाही थाटातील मानसपूजेप्रमाणे पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओनुसार सर्वांकडून मानसपूजेचे उपचार करवून घेतले. तत्पश्चात पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – १७-०२-२०१५
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. 'यज्ञात भवति यज्ञ: |' या विषयावर केलेल्या विवेचनात श्रीसद्गुरु म्हणाले,
"आज हिंदू पंचांगाप्रमाणे महाशिवरात्री आहे. भगवान शिवशंकरांच्या पूजनाचा हा दिवस. म्हणजे इतर दिवशी केली तरी चालते पण ह्यादिवशी विशेषकरून त्याची महापूजा केली जाते. भगवान शिवशंकरांचं जे वैशिष्ट्यपूर्ण रूप आपल्या डोळ्यांसमोर साकार होऊ शकतं ते म्हणजे कर्पूरगौर वर्ण, अंगाखांद्यावर रुळणारे जिवंत सर्प, पांघरलेलं व्याघ्राजिन, सर्वांगभर असलेलं चिताभस्म असं असतं. म्हणजे भगवान शंकर कुटुंबवत्सल जरी असले तरी त्यांचा स्थायी भाव जो आहे तो म्हणजे त्याग! ते सर्वश्रेष्ठ त्यागाचं प्रतीक आहेत. म्हणजे शिवशंकर हा त्यागरुप म्हणून आपल्याकडे प्रसिद्ध आहे. आपल्याकडे त्यागाचेसुद्धा तीन प्रकार सांगितले आहेत. १) तामसिक त्याग २) राजस त्याग आणि ३) सात्विक त्याग.
आपलं जे महत्त्वाचं जे इच्छित आहे ते शिवशंकरांचा त्याग. आता आपण कुठला त्याग करत असाल तर तो त्याग कुठल्या वृत्तीत बसतो हे स्वतः आत्मशोधन करून प्रत्येकाने लक्षात घ्यायला हवं.
तृतीय नेत्र - शिवनेत्र
तृतीय नेत्र जो आहे तो म्हणजे शिवनेत्र. शंकरांची प्रतिमा कायम अशी दाखवली जाते की, त्याला कपाळावर भ्रुमध्यावर तिसरा डोळा असतो. भगवान शिवशंकरांचं हे प्रतीक म्हणजे सात्विक त्यागाचं मूर्तिमंत उदाहरण आहे. हा त्याग कसला आहे? तर संपूर्णपणे मोहाचा संहार! लयाची देवता असलेल्या शिवशंकरांनी आपल्या प्रत्येक कृतीतून मोहाचा संहार केलेला आढळतो. गंगेला पृथ्वीवर आणण्यासाठी त्यांनी आपलं शिरकमल दिलं आणि तिला डोक्यावर धारण केली, विश्वाचं रक्षण करण्यासाठी हलाहल प्राशन केलं तर आध्यात्मिक साधनेत व्यत्यय नको म्हणून साक्षात मदनाला त्यांनी जाळून टाकलं. हा तृतीय नेत्र आपल्यापैकी प्रत्येकाला उपलब्ध असतो. तुम्ही म्हणाल काय गंमत करताय हो, पण तसं नाही ते. विचारपूर्वक एखाद्या गोष्टीचा सात्विक त्याग करून आपण तृतीय नेत्राद्वारे ते जे काय वाईट आहे त्याचा त्याग करू शकतो, त्याला जाळून टाकू शकतो. ह्याचं प्रतीकपण कसं आहे पहा. मस्तकावर गंगा म्हणजे जल, पाणी आणि कपाळावर तिसऱ्या डोळ्याच्या रूपाने अग्नी. त्यांचा तिसरा डोळा हा अग्नीचं प्रतीक आहे. साक्षात यज्ञाचं प्रतीक आहे. साक्षात अग्नी त्यांनी धारण केलेला आहे. आपण एरव्ही व्यवहारामध्ये वाक्प्रयोग नेहमी वापरतो की, बघ हं, माझ्या वाट्याला जाऊ नकोस, मी जर तिसरा डोळा उघडला तर तुझं काही खरं नाही. हे वास्तविक खरं असू शकतं पण तेवढा निर्धार आपला पक्का असेल तर हे घडू शकतं. आता शंकरांनी रागवून तिसरा डोळा उघडला आणि मदनाला भस्म करून टाकलं तसंच मीही रागावलो तर तुलासुद्धा पळत भुई थोडी करीन. त्याचं प्रतीक म्हणून तिसरा नेत्र आहे. हा त्याचा खरोखरचा असा अर्थ आहे. थोडक्यात म्हणजे सामान्य मनुष्य किंवा त्या माणसाच्या लक्षात राहिला तो शंकरांचा तिसरा डोळा. सामान्य माणसाच्या बाबतीत काय असतं की, हा तिसरा डोळा मदनाचं भस्म करण्यासाठी नसतो तर तो रंगवण्यासाठी असतो. म्हणजे क्रोध हाही अग्नीचंच प्रतीक आहे. पण तिथे त्या अग्नीची दाहकता त्या मदनाला न जाळता त्या व्यक्तीला स्वतःलाच जाळून टाकते.
तिसरा डोळा म्हणजे क्रोध. त्या क्रोधाचा आविष्कार माणसाला बाधतो. पण तो क्रोध उलटून जेव्हा वर्तुळाकार कक्षेत फिरून परत त्याच्याकडे राक्षसरुपाने येतो, तेव्हा त्या क्रोधाविष्ट झालेल्या माणसाला जाळून टाकतो. हे माणसाला उपलब्ध असलेल्या तृतीय नेत्राचं लक्षण आहे. प्रत्यक्षात त्याचा तिसरा डोळा म्हणजे अंतर्चक्षु! भगवान शंकरांच्या तिसऱ्या डोळ्यात आहे तो ज्ञानाग्नी. ज्ञानाने तो सगळं जाळून टाकतो. जसं भक्तीने जाळता येतं तसं ज्ञानानेही जाळता येतं. त्या अग्नीच्या साहाय्याने त्यांनी कामनांचा नाश केला आणि त्यांचा त्याग केला. हा त्याचा भावार्थ आहे. हा ज्ञानाग्नी म्हणजे शंकरांच्या तृतीय नेत्रातून उद्भवलेला अखंड त्यागरुप यज्ञ आहे.
त्यागरुप यज्ञ आणि रुद्र संबंध
आता त्याचा रुद्राशी संबंध कसा आहे तो बघा. रुद्र्सुक्तामध्ये आपलं आयुष्य सुरळीत चालावं म्हणून ज्या काही भौतिक मागण्या आहेत, त्या सगळ्या प्राचीन ऋषींनी नोंदवलेल्या आहेत. मग मला अमुक प्रकारचं धान्य मिळावं; मसुराश्च मे, तिलाश्च मे, वगैरे असे धान्याचे विविध प्रकार मागितले आहेत. चांगले पशु मिळावेत.... मग नुसतं पशुधन मागितलेलं नाही तर चांगली दुभती जनावरं मिळावीत म्हणून मागणी केली आहे. ह्या मागण्यांप्रमाणे काही उत्तुंग मागण्या, फार उच्च कोटीतील मागण्याही रुद्रामध्ये आहेत. त्या शेवटच्या ११व्या अनुवाकात दिलेल्या आहेत. एका च मे, तिस्रश्च मे, पञ्च च मे, सप्त च मे, नव च म वगैरे जे काही आहे ती प्रत्येक मागणी अतिशय उत्तुंग मागणी आहे. कुणाला वाटेल की, त्यांना हे गणितातील आकडे माहित होते म्हणून घातले की, ११, १२, असे ३३ पर्यंत आहेत आणि चार पाढ्यात ४, ८, १२, १६, २०, २८ आणि ३२ पर्यंत आहेत किंवा ४८ पर्यंत आहेत, पण ते चारच्या पाढ्यात आहेत. विषम संख्या १ ते ३३ अनुक्रमे आहे. आपण जर बारकाईने बघितलं तर लक्षात येईल. आता हे काय वेळ जात नव्हता म्हणून ह्या मागण्या दिलेल्या नाहीत. एका च मे पासून त्रयतिश्च मे पर्यंत जे आकडे सांगितले आहेत त्यात पूर्णपणे अणुविज्ञान सांगितलेलं आहे. एका परब्रह्मापासून म्हणजे एका च मे पासून ३३ संख्येच्या अणुसमुच्च्याने बनणाऱ्या सगळ्या वस्तू मला प्राप्त होवोत, ही ती मागणी आहे आणि हा त्याचा महत्त्वाचा भावार्थ आहे. एकपासून विषम संख्यांची जी माळ येते, त्यातल्या एकचं वर्गमूळ जर काढायला गेलो ते एकच येईल. त्यानंतर संख्या येते तीन. त्यानंतर पाच किंवा सात, नऊ. १+३=४ आणि ४ चं वर्गमूळ २, हे त्याच्यात अध्याहृत आहे. त्यानंतर संख्या येते ५. १+३+५=९ म्हणून ९ चं वर्गमूळ ३ येतं. तिस्रश्च मे. असं करत करत १, ३ आणि १७ या संख्या क्रमाने येतात. ह्याचा अर्थ एवढाच आहे की, गणित, सृष्टीक्रम आणि विज्ञान हे रुद्राची निर्मिती करणाऱ्या ऋषींना बरोब्बर ज्ञात होतं, विज्ञान काय आहे, अणुविज्ञान काय आहे, व्यवहार काय आहे आणि सृष्टीचे नियम कर्मनियम काय आहेत हे सगळं ह्यांना ज्ञात होतं. पुढे ४ पासून ४८ पर्यंत ज्या सम संख्या आहेत त्या ४ च्या बेरजेने आलेल्या आहेत. किंबहुना ४ चा पाढाच आहे ओळीने असं म्हणा ना. तिथे ४ पासून ४८ पर्यंतच्या ज्या श्रेणी आहेत त्या इथेसुद्धा मागणी हीच आहे की, अशाप्रकारचा अणुसमुच्चय असणारे पदार्थ मला प्राप्त व्हावेत.
ह्याचा सारांश थोडासा क्लिष्ट आहे पण तो लक्षात घ्यायला पाहिजे की, हे जगत म्हणजे दृश्य विश्व आणि ते ज्या एकापासून बनलं आहे, एका च मे, तो परमात्मा ज्याला जगदीश्वर असं रुद्रामध्ये म्हणायला हरकत नाही ते पहिल्यांदा मला प्राप्त होवो. म्हणजे तो ब्रह्मतत्त्वाचा आविष्कार आणि मी वेगळा न राहता मी आणि तो एकच झालो पाहिजे. तो परमात्मा जगदीश्वर कशामुळे प्राप्त होईल? तर मी केलेल्या यज्ञामुळे तो मला प्राप्त होईल असं रुद्रसुक्तकारांनी त्यावर उत्तर दिलं आहे. यज्ञामुळे मला हा जगदीश्वर मला प्रसन्न होवो किंवा प्रसन्न होईल असं आश्वासन आहे. ही पारमार्थिक साधना करताना ह्या ज्या काही क्षुल्लक मागण्या आहेत त्याही तो पूर्ण करेल आणि मला जगदीश्वर बनवून टाकेल, असा त्याचा ध्वनितार्थ आहे. आता जगत आणि जगदीश्वर ह्यांना देणारा इथे जो यज्ञ म्हणून सांगितलं आहे की, ती परमात्म्याची कृपा ज्यातून प्राप्त होईल तो यज्ञदेखील मागण्यात ऋषी-मुनी विसरलेले नाहीत. तो रुद्रातील १० व चमक अनुवाक आहे. आधी यज्ञ मागितला आणि त्यातून होणारं लौकिक आणि पारलौकिक कल्याणही मागितलं. कारण दोन्ही झालं पाहिजे. १० वा अनुवाक काय म्हणतो बघा. आयुर्यज्ञेन कल्पताम् म्हणजे यज्ञातून मला दीर्घायुष्य मिळो. नंतर पुढची मागणी आहे प्राणो यज्ञेन कल्पताम्. नुसतं आयुष्य मिळून भागेल का? तर नाही. त्यात प्राण संचार व्हायला पाहिजे. तो प्राणही मला यज्ञातून प्राप्त होवो. पुढे नुसत्या प्राणांनी शरीर चलनवलन करेल का? नाही, तिथे अपान वायू पाहिजे. म्हणून अपानो यज्ञेन कल्पताम्. अ हा तिथे सायलेंट आहे. म्हणजे यज्ञातून मला अपानपण प्राप्त होवो. म्हणजे शरीरातील जे पंचप्राण आहेत त्यातल्या अपान वायुचं कार्य टाकाऊ घटकांना बाहेर टाकून द्यायला मदत करणं आहे. हे सगळ्यात महत्त्वाचं कार्य आहे. हे सगळं देहातील वाईट घटक टाकून देण्यापुरतं मर्यादित आहे का? तर नाही. आपल्या मनात, मेंदूत, चित्तात जे जे काही वाईट विचार आपण साठवून ठेवले आहेत, मग कोणाचा सूड उगवण्याचे असतील, कोणाशी शत्रुत्व करण्याचे असतील, कोणाचे क्रोधाचे असतील, कोणाचे द्वेषाचे असतील त्या सगळ्या विचारांनासुद्धा बाहेर फेकून द्यायचं काम हे अपान वायुद्वारे होत असतं. हा अपान देहभरात सगळीकडे व्यापून असतो आणि सगळ्याचं संतुलन ठेवणं हे ह्याचं काम असतं.
आता बघा, ज्ञानेंद्रिय आणि कर्मेंद्रिय ह्यांना चालना देणारा हा जो प्राण आहे तो त्यांनी मागितला, अपान त्यांनी मागितला. नंतर विशिष्ट आणि महत्त्वाची अशी इंद्रियं त्यांनी मागितली आहेत. ती नसतील तर जीवनात जगण्याची जी गंमत आहे तीच निघून जाते आणि मी जीवन जगण्याचा आनंद उपभोगू शकत नाही, म्हणून अशी इंद्रियं मला पाहिजेत. म्हणून मग ‘चक्षुर्यज्ञेन कल्पताम्’. मला यज्ञातून नेत्र प्राप्त होवोत. नंतर क्षोत्रं यज्ञेन कल्पताम्. कान मिळाल्याशिवाय, ऐकू आल्याशिवाय आपण तो आनंद घेऊ शकत नाही. आपलं आवडतं संगीत आहे, गाणी आहेत किंवा आणखी काही आहे, ऐकू आल्याशिवाय तुम्ही काय आनंद घेणार? नंतर मनो यज्ञेन कल्पताम्. ह्या सगळ्याचा आनंद खरा जर कुठे मिळत असेल तर तो मनाला मिळतो. एखादं सुंदर दृश्य मनाला प्रफुल्लित करतं, आनंदित करतं. पण त्यातून देहाला काही मिळतं का? नाही. काही नाही मिळत. तो आनंद मनाला होत असतो. म्हणून मनो यज्ञेन कल्पताम्. वाग्यज्ञेन कल्पताम्. यज्ञातून मला उत्तम वाणी प्राप्त होवो. चांगल्या प्रकारचं मला बोलायला आलं पाहिजे. सारांशाने, मी करत असलेल्या यज्ञामुळे मला चांगलं पाहायची प्रेरणा मिळो, चांगलं ऐकायची प्रेरणा मिळो, चांगला विचार करण्याची प्रेरणा मिळो. नंतर सगळं साठवून ते लोकांपर्यंत पोहोचवण्याचं कौशल्य जे माझ्या वाणीमध्ये आहे ते प्राप्त व्हायला पाहिजे म्हणून चांगलं बोलण्याची प्रेरणा मिळो. म्हणजे वाचन, श्रवण आणि कीर्तनही आलं. आपल्याला जो आनंद मिळतो तो दुसऱ्याला आपण वाटला पाहिजे. कशाद्वारे? तर वाणीद्वारे. थोडक्यात म्हणजे प्रचार करायला पाहिजे, कीर्तन झालं पाहिजे. पंजाबी भाषेत एक म्हण आहे बघा, .. मन चंगा तो सब चंगा.. मन करा रे प्रसन्न.. तसंच आहे हे. म्हणजे मन जर चांगलं असेल तर सर्व काही ठीक, नाहीतर काहीही ठीक नाही. आपल्याला जीवनामध्ये एखाद्या भयंकर दुःखाला सामोरं जावं लागलं आणि त्यावेळेला आपण ज्या गोष्टीची इतके दिवस वाट बघत होता ती आनंदाची बातमी कळली तर त्या बातमीतील आनंद आपण पूर्णपणे उपभोगू शकत नाही. ह्याचं कारण त्यावेळी घडलेल्या दु:खदायी घटनेमुळे मन चंगा नसतं, चांगलं नसतं. मन प्रसन्न नसल्याने तो आनंद आपल्याला उपभोगता येत नाही. हे मन आपल्या शरीरातील वास्तव्य करत असलेल्या अब्जावधी पेशींवर परिणाम करत असतं. नैराश्याने ग्रासलेल्या माणसाचे अवयव हळूहळू एकेक करत आपलं काम बंद करायला लागतात. ह्याउलट उत्साही आणि सकारात्मक देहाचे जे अवयव आहेत ते त्याच्या मनाला अनुरूप अशी कायम साथ देतात आणि जोमाने कार्य करतात. म्हणून जे मन यज्ञाने प्रभावित झालं असं सुसंस्कारित मन इथे मागितलं आहे. पुढे त्या सर्वांचं अधिष्ठान म्हणून आत्मादेखील मागितला आहे. कारण सगळं मिळाल्यावर आत्माच नसेल तर काय उपयोग? म्हणून आत्मा यज्ञेन कल्पताम्. यज्ञातून मला आत्मा मिळो. आता हे सर्व ज्याच्यामुळे साध्य होणार त्या साधनाला ऋषी मुनी विसरलेले नाहीत. म्हणून म्हणतात यज्ञो यज्ञेन कल्पताम्. म्हणजे मला यज्ञातून यज्ञ प्राप्त होवो. बघा काय गंमत आहे की, यज्ञातून असा यज्ञ करण्याची प्रेरणा मिळो की, जी प्रेरणा सांगते की, तू तुझ्या देहाचा यज्ञ कर. तुझ्या मनाचा तू यज्ञ कर. तुझ्या आत्म्याचा तू यज्ञ कर. ही प्रेरणा इदं न मम असं म्हटल्याशिवाय पूर्ण होऊ शकत नाही. आपण जो हविर्भाग अर्पण करतो, इदं न मम म्हणजे हे माझं नाही, तसं देहाचं होणं अपेक्षित आहे. अशी ही सगळ्यात उत्तुंग मागणी आहे.
यज्ञ संकल्पना
आता ही जी काही यज्ञ संकल्पना इथे सांगितली आहे म्हणजे रुद्रातील १०वा आणि ११वा चमक अनुवाक, यामध्ये विधात्याच्या सृष्टीचक्राचं ऋषीमुनींनी केलेलं प्रतिपादन आहे. विधात्याचा जो काही सृष्टीक्रम जो ऋषीमुनींना समजला, त्यापैकी प्रमुख आहेत दुर्वास ऋषी. त्यांना जे काही समजलं त्याचं प्रतिपादन त्यांनी या रुद्र्सुक्ताद्वारे केलं. एखादं बीज असतं, त्याचा पुढे महाकाय वृक्ष निर्माण होतो. त्या वृक्षातून असंख्य बीजे निर्माण होतात आणि त्यातून नवनवीन वृक्ष निर्माण होतात त्याप्रमाणे मूळ यज्ञाची वृत्ती, त्यातून ऐहिक आणि पारलौकिक क्षमतेचा विस्तार आणि पुन्हा सत्कर्माच्या अधिकाधिक विस्तारासाठी मूळ यज्ञ म्हणजे परत यज्ञ, म्हणजे मूळ यज्ञ त्यातून ह्या संकल्पना आणि त्याच्यातून परत मूळ यज्ञ असा हा एकात एक गुंफलेला साखळदंड असतो. तशी ही चिरंतन साखळी आहे. ही शेवटी कुठे घेऊन जाते? तर त्या एकाच तत्त्वापाशी घेऊन जाते, परमात्म्याशी एकरूप होईपर्यंत ही साखळी वाढत जाते आणि शेवटी एका च मे. म्हणजे काहीच राहत नाही. तो आणि ते ब्रह्मतत्त्व, तो जगदीश्वर एकरूप होऊन जातात. म्हणून यज्ञ ही संकल्पना तिथे आवश्यक आहे. इथे रुद्रासुक्तामध्ये सांगितलेलं आहे की, यज्ञ ही प्रक्रिया नाही, ती एक संकल्पना आहे. आपली ज्ञानेंद्रियं, कर्मेंद्रियं, मन, आत्मा सगळं काही यज्ञमय करण्याची ही संकल्पना आहे. ज्याचं जगणंच मुळी यज्ञासाठी असतं आणि जो पूर्णतः यज्ञमय झाला त्याचं जीवन हेच मुळी स्वतः यज्ञमय बनतं. हा त्याच्या जीवनातील कुठला यज्ञ असतो? तर तो असतो त्यागाचा! कशासाठी? तर सत्कर्म करण्यासाठी आणि करवून घेण्यासाठी. दोन्हीसाठी. म्हणजे स्वतः सत्कर्म करणं आणि दुसऱ्याकडून करवूनही घेणं हा एक सगळ्यात मोठा हेतू आहे.
अग्निस्पर्श
आता इथे अग्निस्पर्शच म्हणजे यज्ञच का सांगितला हो? इथे प्रत्यक्ष प्रकाशाचा, अग्नीचा संबंध काय आहे? ज्याला आपण यज्ञेश्वर नारायण असं म्हणतो त्याचा संबंध काय आहे? त्याचाही विचार करायला पाहिजे. आता अग्नीचं एक वैशिष्ट्य आहे बघा. ज्याला ज्याला म्हणून किंवा ज्या ज्या वस्तूला अग्नीचा स्पर्श होतो त्याचं भस्म होऊन जातं. म्हणजे त्याचं सुक्ष्मामध्ये रूपांतर होतं. वस्तू नष्ट होते का? नाही नष्ट होत. विज्ञान सांगतं की, ह्या जगात काही नष्ट होत नाही आणि नव्याने काही निर्माण होत नाही. त्याचं भस्मामध्ये रूपांतर होतं आणि राहिलेला भाग धुरावाटे निघून जातो. त्याचं सूक्ष्मात रूपांतर होतं. त्या वस्तूची मूळ शक्ती अनंत पटीने जेव्हा वाढते तेव्हा त्याचं भस्मामध्ये रूपांतर होतं. म्हणजे त्याचं रूप बदलतं. समिधा, कापूर असेल किंवा इतर हविर्द्रव्य आपण यज्ञात टाकतो त्याचं भस्मामध्ये रूपांतर होतं. म्हणजे वस्तू नष्ट न होता त्याचं रूपांतर झालं. शक्ती स्थितीचा विज्ञानामध्ये जो सिद्धांत आहे त्याला Law of conservation म्हणतात. विज्ञानाप्रमाणे विश्वातील एकूण शक्ती ही constant आहे. म्हणजे कायम आहे. तिचं फक्त रूपांतरण होत राहतं. आपण गाडीमध्ये पेट्रोल किंवा डिझेल नामक पदार्थ टाकतो. जेव्हा आपण गाडी चालवतो तेव्हा असं धरून चाला की, एक लिटर पेट्रोल संपलेलं असतं. म्हणजे ते पेट्रोल नष्ट झालं का? अजिबात नाही. कारण जेवढी काही ऊर्जा निर्माण झाली ती जळून गाडी पुढे गेली आणि जळण्याच्या प्रक्रियेत निर्माण झालेल्या ह्या ऊर्जेमुळे एक किलोमीटर गाडी पुढे चालली. म्हणजे इथे पदार्थाचं रूपांतरण ऊर्जेमध्ये झालं, शक्तीमध्ये झालं. हेच साधं तत्त्व ते e=mc2 ह्या समीकरणाद्वारे आइन्स्टाइनने सांगितलं. ह्याचा अर्थ पदार्थ हा ऊर्जेच्या परिभाषेत मांडता येतो. इथे c म्हणजे हा प्रकाशवेग आहे. Relativity चा, सापेक्षतावादाचा सिद्धांत प्रकाशाला लागू होत नाही. कारण तो त्याच्या पलीकडे सूक्ष्मत्वात गेलेला असतो. मग पेट्रोलला लागू होतो का? होतो. पण त्यापासून निर्माण झालेली जी ऊर्जा आहे, प्रकाश आहे त्याला तो लागू होत नाही. आइन्स्टाइनच्या ह्या सापेक्षतावादाच्या सिद्धांतामुळे ह्या नियमाला अधिक बळकटी येते. त्याच्या संशोधनानुसार प्रत्येक वस्तूला वस्तुमान असतं, त्याला काहीतरी वजन असतं. अगदी सूक्ष्म का होईना वजन असतं. त्या पदार्थाच्या, त्या वस्तूच्या अंगभूत शक्तिपण असते. ती त्याने e=mc2 या समीकरणाद्वारे मांडली. म्हणजे वस्तुमान गुणिले प्रकाशवेग स्क्वेअर यांचा गुणाकार. प्रकाशवेग एवढी एकच गोष्ट स्वतंत्र किंवा संबंध विश्वामध्ये सापेक्षतावादाला अपवाद आहे. जिथे relativity लागू होत नाही. तो कधीही बदलत नाही. म्हणून c हा constant या अर्थानेपण वापरला जातो. ज्याला सध्या भाषेत आपण प्रकाशवेग असं म्हणतो. आता जे जे परमाणूत आहे ते ते पदार्थातही आहे. प्रत्येक परमाणू हा पुंजसुद्धा असतो आणि लहरीसुद्धा असतो. ह्याचं कारण एकाचवेळी पदार्थ आहे आणि ऊर्जासुद्धा आहे. मग त्या परमाणूंनी बनवलेल्या पदार्थाला वेगळा नियम कसा बरं लागू होईल? नाही होणार. मग त्या परमाणूंनी बनवलेला जो पदार्थ आहे त्या पदार्थात शक्ती आहे, एनर्जी आहे, ऊर्जा आहे काहीतरी आहे ते समजून घेणं महत्त्वाचं आहे.
भस्म सामर्थ्य
आता ह्याच्यामध्ये महत्त्वाचा भाग आहे तो म्हणजे सुक्ष्मामध्ये रूपांतर झालेलं भस्म ! ह्या भस्माचं सामर्थ्य काय आहे? आपल्याकडे गुरुचरित्रामध्ये संबंध एक अध्याय भस्मावर लिहिलेला आहे. भस्म विलेपन. तो कशाकरता दिला आहे? नुसतं भस्म लावून काय काय होऊ शकतं, तर ते विज्ञानाद्वारे तपासायला पाहिजे. ह्या सगळ्याचं महत्त्वाचं तात्पर्य म्हणजे सगळ्या पदार्थांचं रूपांतरण सुक्ष्मामध्ये होऊ शकतं आणि शक्तिरुपातही होऊ शकतं. ही प्रक्रिया प्रत्यक्ष यज्ञामध्ये आहे. बघा, आयुर्वेदाने अनेक प्रकारचे भस्म सांगितले आहेत. सुवर्ण भस्म आहे, लोह भस्म आहे, किंवा आणखी अनेक प्रकारची भस्मं जी आयुर्वेदाने विशिष्ट प्रक्रिया करून सांगितली. सुवर्ण भस्म हे सर्वात बलवान समजलं जातं. आता ही जी काही भस्मं सांगितली आहेत ती एखाद्या धातूवर विशिष्ट रासायनिक क्रिया करून त्यातला हानिकारक जो भाग आहे तो किंवा त्याचे जे अवगुण आहेत ते दूर करून त्याची जेव्हा राख केली जाते तेव्हा त्या राखेला भस्म असं म्हणतात ही आयुर्वेदाने सांगितलेली व्याख्या आहे. प्रत्येकात जसे गुण असतात तसे अवगुणही असतात. आता सोनं किंवा सुवर्ण जर घेतलं तर त्याच्यात काही अवगुणपण असतात. भाव असेल तीस हजार, चाळीस हजार तो काही प्रश्न नाही पण त्याच्यात गुणांसोबत अवगुणपण असतात. ते अवगुण दूर करण्यासाठी आयुर्वेदाने ह्या प्रक्रिया सांगितल्या. आयुर्वेदाने सुवर्ण भस्म, लोह भस्म, रजत भस्म, ताम्र भस्म इत्यादी अनेक भस्मं पुरस्कार केलेली आहेत. म्हणजे शरीरात लोह कमी झालं तर लोह भस्म घ्या. आता प्रत्येक धातूच्या भस्मासाठी विशिष्ट प्रकारची वनस्पती वापरायला सांगितली आहे आणि भस्मनिर्मितीच्या ह्या प्रत्येक पायरीवर, प्रत्येक स्टेपवर वापरली जाणारी निरनिराळी वनस्पती पुरस्कृत केलेली आहे. त्या वनस्पती एकसारख्या नाहीत, एकाच नावाच्या नाहीत. आता सुवर्ण भस्माचं समजा आपण उदाहरण घेतलं तर सुवर्ण भस्मामध्ये सोन्याची तार आहे किंवा तो पत्रा तापवला जातो. तो वाजवीपेक्षा जास्त तापमानाला तापवत येत नाही कारण सोन्याचं पातळ रसामध्ये लवकर रूपांतर होतं. पण तो विशिष्ट तापमानाला तापवल्या गेल्यानंतर विशिष्ट प्रकारच्या तेलामध्ये प्रक्रिया केली जाते. नंतर ताकामध्ये त्याची प्रक्रिया केली जाते. नंतर कांजी जे आपण स्टार्च म्हणून वापरतो ते. नंतर रानटी गायीचं म्हणजे स्वतः अन्न शोधत फिरणारी गाय तिचं गोमूत्र सांगितलं आहे. इत्यादी सगळ्या पदार्थांमध्ये त्या सुवर्णाची शुद्धी केली जाते. कांचन वृक्षाच्या पानांचा रस तिथे सगळ्यात शेवटी वापरला जातो. अशा अनेक क्रिया-प्रक्रियांनंतर कोरफडीच्या रसामध्ये ते सुवर्ण घातलं जातं. मग त्याला परत एकदा अग्नीची उष्णता देऊन अग्नी खूप चढवून भस्म बनवलं जातं. तिथे ते भस्म बनवताना अघोर मंत्राचा उपयोग केला जातो. ह्या सगळ्यातून जेव्हा सुवर्ण किंवा त्याचं भस्म बाहेर पडतं तेव्हा ते उत्तम जीवनसत्वयुक्त टॉनिक म्हणून वापरलं जातं. आता भस्मातील विज्ञान बघा. विचार करण्यासारखा प्रश्न आहे की, असं भस्म बनवण्यामागे एक वैज्ञानिक तत्त्व आहे. ते म्हणजे काय, तर हे जे काही सुवर्णासह सर्व मौल्यवान धातू आहेत, त्याचे कण जितक्या लहान आकारात बनवल्या जातील जितकी पार्टिकल्स छोटी छोटी केली जातील, अणुमध्ये रूपांतरित केली जातील, तितकी त्याची कॅटॅलिक ऍक्टिव्हिटी वाढते. वस्तू लहान होत जाते आणि त्याची कॅटॅलिक ऍक्टिव्हिटी वाढते. म्हणजे त्याच्यातील सामर्थ्य वाढतं. जेवढं आपण सोन्याला सुक्ष्मामध्ये घेऊन जाऊ तेवढी त्याची ताकद वाढते. तसंच प्रत्येक पदार्थाचं आहे की, त्या पदार्थाला जेवढं आपण सुक्ष्मामध्ये घेऊन जाऊ तेवढी त्याची ताकद भव्य होते. म्हणजे जेवढं जास्त सूक्ष्म तेवढं जास्तीतजास्त भव्य हे समीकरण तिथे पूर्ण होतं. ह्यांच्यामध्ये ही जी उत्प्रेरक शक्ती म्हणजे कॅटॅलिक ऍक्टिव्हिटी वाढते म्हणजे त्याची शक्ती देण्याची क्षमता कैक पटीने वाढते. कित्येक वेळेला हजारी पटीने वाढते. लाखो पटीने वाढू शकते. आता विविध धातू जेव्हा मोठ्या आकारात असतात तेव्हा त्यांच्यात ही जी काही रिऍक्शन आहे, शक्ती आहे म्हणजे परिणाम करण्याची नोंदवण्याची शक्ती अतिशय कमी असते पण जेव्हा त्या धातूच्या सूक्ष्म कणामध्ये म्हणजे नॅनो पार्टिकल्स अगदी सूक्ष्म सूक्ष्म करत गेलो तर ही शक्ती गुणित पटीने वाढते. हे त्याचं खरं तात्पर्य आहे. त्यामुळे विज्ञानामध्ये अशा नॅनो पार्टिकल्सचा वापर मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. अहो, अणुबॉम्ब म्हणजे तेच आहे. त्या अणूला इतका सूक्ष्म करत नेतात की, त्याची क्षमता प्रचंड वाढते. होमिओपॅथीमध्ये हे तत्त्व हनिमानने प्रथम वापरलं आहे. म्हणजे सूक्ष्मात जास्त शक्ती असल्याचं हे सत्य त्याने स्वीकारलं. होमिओपॅथीचं औषध बनवताना डायल्युट करत करत म्हणजे आणखी पातळ करत नेऊन त्याची परिणामकारक शक्ती वाढते अस त्याने दावा केलेला आहे. थोडक्यात म्हणजे प्रत्येक पदार्थाचं सूक्ष्मात रूपांतरण करता येतं आणि अशा त्या सुक्ष्मामध्ये प्रचंड शक्ती सामावलेली असते, हे त्याच्यातून सिद्ध होतं.
यज्ञमय जीवन
आता यज्ञमय जीवन म्हणजे काय आहे तर सुक्ष्मामधील प्रचंड शक्ती आहे. जर आपल्याला एका च मे कडे जायचं आहे, त्या विश्वाला व्यापून दहा अंगुळे उरणारा असं जे ब्रह्मतत्त्व आहे ज्याला जगदीश्वर असं रुद्राने म्हटलं तसं आपणही आज म्हणूया. त्या जगदीश्वराकडे, त्या महादेवाकडे, त्या महाविष्णुकडे, त्या प्रभू रामचंद्रांकडे आपल्याला एका च मे एका ठिकाणी पोहोचायचं आहे. तिथे काय करायला पाहिजे? तर आपलं इतकं अहंकारशुन्यत्व हे अध्यात्मामध्ये आणलं गेलं पाहिजे की, ती शक्ती प्रचंड वाढते. हीच प्रक्रिया इथे यज्ञामध्ये अभिप्रेत आहे. उत्तम कार्याकरीता एखादा त्याग करणं म्हणजे त्या प्रमाणात तो सुखाचा त्याग आहे. हीसुद्धा एक यज्ञ प्रवृत्ती आहे. त्या त्यागातून जी सूक्ष्म शक्ती निर्माण होईल ती पुन्हा भव्य कार्यासाठी वापरणं हे मुख्य इथे अभिप्रेत आहे. तो त्याग केल्यानंतर ती आपल्या मनाची, इंद्रियांची, देहाची शक्ती वाढेल ती परत मोठ्या यज्ञासाठी वापरणं ही प्रक्रिया इथे रुद्राला अभिप्रेत आहे. ही जी अपेक्षा आहे ती रुद्र्सुक्तातील १०व्या अनुवाकात सांगितली आहे, अभिव्यक्त झालेली आहे. एखादी व्यक्ती समाजात अशी असते की, तिच्या सर्व प्रवृत्ती यज्ञमय असतात आणि त्याग हाच त्या व्यक्तीचा स्थायी भाव असतो. मग अशी जी व्यक्ती प्रत्यक्ष यज्ञ करत असो अथवा नसो यज्ञ ही प्रक्रिया त्याच्या जीवनाचा अविभाज्य भाग झालेली असते. स्वातंत्र्यवीर सावरकर म्हणाले त्वत स्थंडिले ढकलिले प्रिय मित्र संघा. त्यांनी ही कल्पना केली आहे. स्थंडिल म्हणजे यज्ञवेदी. त्यावेळी त्यांच्याबरोबरचे त्यांचे सर्व मित्र त्यावेळी फासावर गेले. अनंत कान्हेरे वगैरे. ते सावरकरांच्या प्रेरणेने गेले. म्हणून त्वत स्थंडिले ढकलिले प्रिय मित्र संघा, केले स्वये दहन यौवन देह भोगा. म्हणजे ते स्वतःबद्दल सांगत आहेत. मी यौवन आणि देह भोगाचं हवन करून टाकलं म्हणजे यज्ञाला अर्पण करून टाकलं. त्वत कार्य नैतिक सुसंमत सर्व देवा. मी जे कार्य केलं ते पूर्णपणे नैतिक आणि सर्व देवांना सुसंमत आहे. पुढे समर्थ रामदासांप्रमाणे शेवटची ओळ लिहिली आहे की, तत सेवनीच गमली रघुवीर सेवा. म्हणज जी काही मी ह्या देशाची किंवा यज्ञकुंडाची केलेली सेवा कशी आहे? तर ती त्या रामाची रघुवीराची सेवा आहे. इथे रघुवीर हा शब्द दाशरथी रामांना उद्देशून नाही तर तो त्या एका च मे ला उद्देशून आहे. आता ह्यांच्यामध्ये आपलं सर्वकाही उदात्त हेतूसाठी सर्व जीवन अर्पण करणं हा शेवटचा भाग झाला. ते प्रत्येक सामन्याला शक्य होईल असं नाही. पण निदान अशा त्या त्यागाचं श्रेष्ठ प्रतीक असलेला जो यज्ञ आहे त्याच्यातून जिथे समुदाय आहे, सर्व मानवजातीचे प्रतिनिधी तिथे उपलब्ध आहेत अशा ठिकाणी किमान काही दिवसांनंतर येऊन आपण एकाग्रता साधण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे, हे ह्या सगळ्याचं तात्पर्य आहे. २९ दिवस तुम्ही तुमच्या कुटुंबामध्ये घरी यज्ञ करा, मग ज्यांना जे काय पाहिजे आहे ते करा पण महिन्यातून एक दिवस इथे इदं न मम म्हणून प्रज्वलित केलेला प्रकाश आहे त्यावर एकाग्र व्हायला या. मग तत सेवनीच गमली रघुवीर सेवा. आता ह्याच्याहून मोठा त्याग जर कोणाला करायचा असेल तर तो जरूर करू शकता. त्यावर मज्जाव काही नाही. गुरुजी, तुम्ही महिन्यातून एकच दिवस सांगत आहेत पण आम्ही तीसही दिवस करू, तर जरूर करा. चांगलंच आहे. पण त्याच्या ज्या काही पायऱ्या सांगितल्या आहेत की, मनन, चिंतन, वर्तन आणि प्रचार म्हणजे वाणी, हे सगळं मनापसून घडलं पाहिजे. म्हणजे ती रघुवीर सेवा होऊ शकते. ते जीवनाचा यज्ञ करणारा अलीकडच्या काळातील श्रेष्ठ आदर्श... तसे अनेक आदर्श होऊन गेलेत, त्यातला एक आपण बघितला. त्यातलं महत्त्वाचं तात्पर्य बघितलं की, त्या अग्नीसमोर येऊन नतमस्तक व्हा. तो तुमच्या सत्कर्माला सूक्ष्म रूप देऊ शकतो. अणुसारखा ताकदवान बनवू शकतो, अणूचं एक अगदी सूक्ष्मातिसूक्ष्म पार्टीकल एक जग, संबंध विश्व बदलायला कारणीभूत होऊ शकतं.
आता तुम्ही म्हणाल की दर महिन्यात एकदा त्या अग्नीसमोर कशाकरता यायचं? तर सामान्य संसारी माणसाच्या बाबतीत आपल्
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने माघ कृष्ण पक्ष १४, शके १९४५, दि. ०९ मार्च २०२४ या दिवशी ‘श्रीवासुदेव स्तोत्र यज्ञ’ आयोजित केला होता. महाशिवरात्र व दुसऱ्या रविवारच्या संकल्पित यज्ञाचे औचित्य साधून दिनांक ८,९, व १० मार्च २०२४ रोजी घेण्यात आलेल्या यज्ञ शृंखलेतील हा दुसरा दिवस. या दिवशी परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज यांच्या स्तोत्रांचे यज्ञसन्मुख पठण आयोजित करण्यात आले होते.
नेहमीप्रमाणे सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था, इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. संध्याकाळी ७ ते ७.३० च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व वीर हनुमान यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीवासुदेव स्तोत्र यज्ञ - सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर सामूहिकरित्या यज्ञ प्रार्थना, श्रद्धा सूक्त, यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| या सिद्ध नाममंत्रांची अर्धी माळ घेऊन अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र आणि वेदपादस्तुतिचं पठण झालं. त्याचबरोबर भगवान श्रीदत्तात्रेयांच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या दत्तमूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. इथे यजमानांकरवी घेतलेलं पहिलं हवनसत्र संपलं. नंतर सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, श्रीसद्गुरुंनी स्वामी महाराज विरचित गुरुतत्त्वाची मानसपूजा सांगितली आणि भक्तांकडून मानसपूजेचे उपचार करवून घेतले. तत्पश्चात पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ३०-०६-२००९
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. 'परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज - चरित्रावलोकन' या विषयावर केलेल्या विवेचनात श्रीसद्गुरु म्हणाले,
"परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज ही स्वतंत्र व्यक्ती किंवा शक्ती अशी शिल्लक नाही. जी शक्ती ह्या विश्वाला व्यापून दहा अंगुळे उरलेली आहे, ज्याला ब्रह्म म्हणतात, गुरुतत्त्व म्हणतात त्याच्याशी ती एकरूप झाली. पण त्या शक्तीपर्यंत पोहोचण्याचा मार्ग ह्या रूपावर एकाग्रता साधण्यातूनच जातो. हा एक चमत्कार आहे. त्या स्व-रूपाच्या माध्यमातून थेट त्या शक्तीपर्यंत जाण्याच्या पूल आपल्याला उपलब्ध होऊ शकतो. असा पूल आपल्याला सहजासहजी बांधता येत नाही. पण हा जो पूल आपण निर्माण करू शकतो, त्याकडे मात्र आपण दुर्लक्ष करतो.
जी शक्ती महाराजांच्या देहामध्ये चेतन म्हणून वावरली, ती कदाचित त्या मूळ ब्रह्मतत्त्वापासून विभक्त होऊन काही काळाकरता अवतीर्ण होण्याची शक्यता असते. म्हणून उत्सवाच्या निमित्ताने त्या शक्तीचं पुण्यस्मरण केलं जात असतं. जेवढ्या एकाग्रतेने आपण त्या चेतनेचं स्मरण केलेलं असेल, त्याप्रमाणात निश्चित शक्तीचा एक रुंद असा प्रवाह आपल्या मनामध्ये, चित्तामध्ये, अंतःकरणामध्ये आणि पर्यायाने देहामध्येसुद्धा अवतीर्ण होतो.
चरित्राचं अवलोकन -
आध्यात्मिक जीवनामध्ये बद्ध, मुमुक्षु, साधक आणि सिद्ध असे चार प्रकार येतात. त्यातला साधक किंवा भक्त कसा असावा? तो किती कठोर असावा? स्वामी महाराजांनी जी नियमावली स्वतःसाठी घातली ती कठोरपणे आयुष्यभर पालन केली. तसेच उत्तम साधना, आचरण, विचार हे कसे असावेत त्याचा आदर्श त्यांनी घालून दिलेला आहे. जो काही वेदनिष्ठेचा संकल्प त्यांनी केला, ती वेदनिष्ठा, त्या वेदांमधील नियम, त्याचा अभ्यास ह्यांचं त्यांनी आयुष्यभर कसोशीने आणि दृढ निश्चयाने पालन केलं. शास्त्राज्ञेविरुद्ध त्यांनी कधीही आचरण केलेलं आढळत नाही.
चरित्र अवलोकनाचा हेतू – दंभ परिहार
कुठल्याही चरित्र अवलोकनाचा किंवा त्या चेतनाच्या अवलोकनाचा मुख्य हेतू हा दंभ परिहार असतो. हा दंभ माणसाचं, भक्ताचं, साधकाचं कायम प्रचंड नुकसान करत असतो. अशा विशिष्ट सत्पुरुषांचं चरित्र विशिष्ट दिवशी आपण चांगल्याप्रकारे अवलोकन करू शकलो तर आपल्या बुद्धिमत्तेचा, आपल्या धनाचा, आपल्या घरादाराचा किंवा काहीच नसलं तरी एखाद्याला जो दंभ असतो तो दंभ हळूहळू नष्ट होतो.
रसदोष -
रस दोष ह्याचा अर्थ आपलं स्वतःचं गुणगान कोणी केलं तर आपल्या प्रत्येकाला ते आवडत असतं. त्याचा रसास्वाद आपण आनंदाने घेत असतो. मग एखादं वाक्य ऐकल्यावर जर आपल्याला दंभ चढत असेल, गर्व चढत असेल तर ते चुकीचं असतं. आपली कुठलीही चांगल्यात चांगली कृती जी असते, ती ईश्वराच्या मदतीशिवाय झालेलीच नसते एवढं लक्षात घ्या. तो रसास्वाद नसून तो रस दोष आहे असं मी समजतो. चरित्राचे अवलोकन केल्यामुळे हा रसदोष हळूहळू नष्ट होत जातो.
प्राकृत आणि अप्राकृत भक्ती -
अप्राकृत भक्ती हा महाराजांचा फार मोठा सद्गुण त्यांच्या चरित्रावरून लक्षात येतो. प्राकृत भक्ती म्हणजे निसर्गाने निर्माण केलेल्या ज्या गोष्टी आहेत त्या गोष्टींची सतत लालसा बाळगणं. अशी भक्ती महाराजांनी कधी चुकूनसुद्धा केलेली आढळत नाही. स्वामी महाराजांनी भक्तीसाठी भक्ती केली, प्रेमासाठी प्रेम केलं. देव आणि भक्त ह्यांचं पूर्ण एकरूपत्व झालं होतं. प्राकृत-अप्राकृत भक्तीमध्ये भक्तीचे परा आणि अपरा असे दोन प्रकारही सांगितले आहेत. त्यातली अत्युच्च अशी अपरा भक्ती महाराजांनी केली .
संन्याशाचे प्रकार -
संन्याशाचे प्रकार हे चढत्या क्रमाने कनिष्ठाकडून श्रेष्ठाकडे गेलेले आहेत.
१) कुटिचक संन्यास - कुटीमध्ये रहाणारा तो कुटिचक. हा तीन दंडी म्हणजे त्रिदंडी संन्यास असतो. त्रिदंडी म्हणजे एकाच दंडाला तीन गाठी असतात. असा संन्यासी घरापासून अगदी जवळच्या अंतरावर राहतो. त्याचे पुत्र त्याला ती कुटी बांधून देतात. ७५ वय झाल्यानंतर तो कुटीत जाऊन राहतो. तो रोज भिक्षा मागायला आपल्या स्वतःच्याच घरी येतो. पण बाकी सर्व वेळ तो त्या कुटीतच राहतो. वाग्दंड, मनोदंड आणि कायादंड ही त्याची मुख्य नियमावली असते.
२) बहुदक संन्यास - हासुद्धा त्रिदंडीच असतो. मघाशी सांगितलेले तिन्ही दंड त्यानेपण पालन करायचे असतात. सात घरी भिक्षा मागून तो अन्न ग्रहण करतो. चांद्रायण आणि कृच्छ ही व्रतं विशिष्ट आहार घेऊनच विशिष्ट पद्धतीने तो करतो. त्याने आप्तांचा त्याग केलेला असतो.
३) हंस संन्यास - ह्याची नियमावली कडक आहे. अपरिग्रह म्हणजे असा संन्यासी कोणत्याही वस्तूचा कधीही साठा करत नाही. मग कोणत्या गोष्टींचा साठा करायला परवानगी आहे? तर कंथा, कौपिन आणि कमंडलू. हा एक दंडी संन्यासी असतो कारण त्याला ज्ञान दान करायचे असते त्यामुळे हंस आणि परमहंस प्रकारच्या संन्याशाला मौन पाळायला सांगितलेलं नाही. त्याने जास्त बोलावं म्हणून सांगितलं आहे.
4) परमहंस संन्यास – परम हंस म्हणजे श्रेष्ठ वृत्ती. हंस ही वृत्ती आहे. ह्याच्यामध्ये दोन प्रकार आहेत. १) विविदिशा संन्यास आणि २) विद्वत् संन्यास. विविदिशा संन्यासात एवढ्या जाचक अटी नाहीत. विद्वत् संन्यासात कठोर अटी आहेत. स्वामी महाराजांचा विद्वत् संन्यास होता. ह्याला वाग्दंड का नाही? तर जे ज्ञान आहे ते सतत दुसऱ्याला सांगत राहणं, शिकवत राहणं आणि त्याला करता येईल तेवढं करवून घेणं. म्हणून त्याला वाग्दंड सांगितलेला नाही. स्वामी महाराजांचं वाङ्मय जर बघितलं, तर समजेल की, एवढं प्रचंड ज्ञानाचं भांडार त्यांनी ह्याच दृष्टिकोनातून आयुष्यभर दिलं आहे. परमहंस ह्या संन्याशाच्या प्रकाराला त्यांनी योग्य न्याय दिला.
कृपादान -
स्वामी महाराजांनी मुख्य जे सार सामान्य भक्तासाठी सांगितलेलं आहे, ते म्हणजे कृपादान. कृपादान म्हणजे, आपल्याला दुसरं काही शक्य नाही पण त्या सत्पुरुषांची जी कृपा आहे त्यावर सतत अवलंबून राहावं, म्हणून सतत सत्संगती करावी. ते जे काही आपल्याला सांगतील, आपल्याला ऐकवतील किंवा आपल्याकडून करून घेतील, त्या त्यांच्या प्रत्येक आज्ञेचं, प्रत्येक शब्दाचं आपण अतिशय आदराने आणि नम्रतेने पालन केलं पाहिजे. मग त्यांच्यामधून कृपादान निर्माण होऊ शकतं. हे कृपादान ज्याला पाहिजे त्यांनी शंभर टक्के श्रद्धा ठेवावी. नि:स्पृह स्पष्टवक्तेपणा आणि मुख्यतः अप्राकृत भक्ती हा जो भक्तीचा सर्वोच्च अविष्कार आहे ,तो आपल्याला महाराजांच्या चरित्रातून निश्चित शिकता येतो. मग स्वतःला अवलंबता येतं नसेल, कृतीमध्ये जर उतरवता येत नसेल तर निदान त्या चरित्राशी, त्या रूपाशी एकरूप होण्याचा सोप्यात सोपा मार्ग आहे, अहो साधं म्हणा ||नमो गुरवे वासुदेवाय||. त्या वासुदेवरूपी सद्गुरुला माझा नमस्कार असो. हरी ओम."
नैवेद्यार्पण – श्री सद्गुरुंच्या रसाळ आणि प्रबोधनात्मक विवेचनानंतर, यज्ञाला नैवेद्य अर्पण करण्यात आला. सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
नामस्मरण - भोजन विश्रांतीनंतर दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा, हे दत्त योगेश्वर वासुदेव श्रीपाद श्रीवल्लभ नारसिंह, श्रीपाद श्रीवल्लभ नरहरी दत्तात्रेया दिगंबरा, जय नर्मदे जय नर्मदे नमामि देवी नर्मदे तसेच जय गंगे माँ जय गंगे माँ नमामि देवी जय गंगे ही नामस्मरणे घेण्यात आली.
हवनसत्र – बंधू आणि भगिनींकडून हवनसत्र संपन्न झालं. ह्या हवनसत्रात स्वामी महाराज विरचित समंत्रक गणपती स्तोत्र, गणपतीचे पद, शंकर स्तोत्र, तुळजापूरवासिनी स्तोत्र, रेणुका स्तोत्र, सद्गुरुतीर्थ स्तोत्र, मंत्रात्मक श्लोक, रामचंद्र स्तोत्र, लक्ष्मीनारायण स्तोत्र, श्रीगुरुस्तुति, करूणात्रिपदी, नवरत्नमाला स्तोत्र आणि दत्तात्रेय स्तोत्र यांचं पठण झालं.
भगवद्गीता पठण - श्रीमद् भगवद्गीतेच्या पाचव्या अध्यायाचं सामूहिक पठण झालं.
पूर्णाहुती आणि सांगता – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस दत्तमूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं.
सायंकालीन सत्र - या सत्रात ग्वाल्हेर घराण्यातील प्रसिद्ध शास्त्रीय गायक पंडित श्री भरत तेलंग यांच्या शास्त्रीय गायनसेवेचा कार्यक्रम संपन्न झाला. प्रारंभी श्री भरत तेलंग यांचा सन्मान आणि स्वागत संस्थेतील ज्येष्ठ साधकाकडून करण्यात आला, त्यानंतर श्री यशोधन बापट यांनी संवादिनी वादक, तबला वादक आणि तानपुरा वादक यांचा सन्मान केला आणि स्वागतही केलं. कार्यक्रमाची सुरुवात पुरिया रागाने झाली. त्यानंतर जगत जननी जगदंबे भवानी, कन्हैया बैया मुरक गयी मोरी रे, शंकर भोलेनाथ त्रिभुवनपती दीननाथ आणि कहा के पथिक कहा किनो है गवनवा या सुरेल रचना त्यांनी सादर केल्या. नंतर श्री तेलंग यांच्या सुविद्य पत्नी सौ मृणालिनी तेलंग यांचा पूज्य आईंकडून सन्मान करण्यात आला.
शेवटी तिसऱ्या दिवशी होणाऱ्या शिवमहिम्न स्वाहाकाराप्रित्यर्थ रामरक्षा आणि मारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. यानंतर रात्रीचं भोजन झालं. श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने माघ कृष्ण पक्ष अमावस्या, शके १९४५, दि. १० मार्च २०२४ या दिवशी ‘शिवमहिम्न स्वाहाकार’ आयोजित केला होता.
शिवमहिम्न स्वाहाकार - सलग तीन दिवसांच्या यज्ञ कार्यक्रमातला हा तिसरा दिवस होता. सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर सामूहिकरित्या यज्ञ प्रार्थना व लगेचच श्री यशोधन बापट यांनी सप्तश्लोकी दुर्गापाठाचं पठण केलं. श्रद्धा सूक्त, यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्रांची एक माळ घेऊन अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र आणि शिवमहिम्न स्तोत्र म्हटलं. त्याचबरोबर भगवान शिवशंकरांच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या शिवपिंडीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. इथे यजमानांकरवी घेतलेलं पहिलं हवनसत्र संपलं. नंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली. अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, बाल संस्कार वर्गाला सुरुवात झाली.
त्यानंतर श्रीसद्गुरुंनी श्रीमत् आद्य शंकराचार्य विरचित भगवान शंकरांची राजेशाही थाटातील मानसपूजा सांगितली आणि सर्वांकडून मानसपूजेचे उपचार करवून घेतले. तत्पश्चात पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. त्यानंतर श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – १२-०६-२०१२
'शिवाचं विषपान' या विषयावर केलेल्या विवेचनात श्रीसद्गुरु म्हणाले,
" आज आपण महिम्न स्वाहाकार घेतला आहे. शिवाने जे हलाहल विष प्राशन केलं त्याचा उल्लेख महिम्न स्तोत्रातही आढळतो. त्याचा आध्यात्मिक आणि वैज्ञानिक संदर्भ तपासण्याचा प्रयत्न करूया. शिव म्हणजे मंगल. तसेच ते चांगुलतेचे, सद्भावाचे आणि हेतूशुद्धतेचे द्योतक आहे. सर्वत्र शिव म्हणजे उन्नत झालं पाहिजे. शिवाचं सहनाम आहे शंकर. शं म्हणजे कल्याण आणि कर म्हणजे करणारा. येणाऱ्या प्रत्येकाचं कल्याण करणारा तो शंकर. अशाप्रकारची ही वृत्ती, विचार, आचार म्हणजे शंकर. सगळ्यांचं कल्याण कसं होईल हे बघणारा प्रत्येक व्यक्ती हा शंकरच असतो. असं प्रत्येक व्यक्तीचं शुभ चिंततांना, वातावरणामध्ये त्या व्यक्तीभोवती जे जे हलाहल असतं त्या हलाहलाचं प्राशन करावं लागतं. हा शंकराच्या प्रतिमेतील इंगित अर्थ आहे. चांगल्या निर्मितीचं प्रतीक म्हणजे शंकर. पण माझंच कल्याण कसं होईल हे बघणारा मात्र शिव नसून शव असतो.
देवाधिदेव महादेव - अमृत प्राप्तीसाठी समुद्रमंथन झालं. समुद्रमंथनातून प्रथम विष बाहेर पडलं. ते खूप दाहक होतं. त्यामुळे वायुमंडल दुषित व्हायला लागलं आणि त्या विषाच्या भयंकर ज्वाळांचा देवांना त्रास व्हायला लागला. ते जळायला लागले असं वर्णन आहे आणि मानवांनाही भयंकर त्रास व्हायला लागला. म्हणून त्या विषाचं पसरणं थांबवण्यासाठी कोणीतरी ते पिणं आवश्यक होतं. पण कोण तयार होणार? तेव्हा त्या विष प्राशनाचं धैर्य शंकरांनी दाखवलं. त्यांनी ते स्वीकारलं आणि पचवून दाखवलं. त्या विष प्राशनाचा दृश्य परिणाम म्हणून त्याचा कंठ निळा झाला. म्हणून त्याला नीलकंठ हे नाव पडलं. त्या दिवसापासून त्याला मृत्युंजय ही पदवी मिळाली. म्हणून महामृत्युंजय मंत्र शंकरांना उद्देशून आहे. त्यांनी देवांना वाचवलं म्हणून देवाधिदेव महादेव ही संज्ञा प्राप्त झाली. लिंग पुराणात ह्याचा सविस्तर उल्लेख आहे. त्यांनी अमृत प्राशनाला अग्रक्रम न देता विष प्राशनाला अग्रक्रम दिला. प्रत्येक गोष्टीतून जसं चांगलं निघतं तसं वाईटही निघतं. त्या वाईट स्विकारण्याला जो अग्रक्रम देतो तो साक्षात शंकर बनतो.
‘अग्रक्रमाने विषाचा स्वीकार करा’ हा शंकरांचा संदेश आहे. यच्चयावत सर्व वस्तू आणि सजीव-निर्जीवांमध्ये असं विष असतं. त्यांच्यात जसे सद्गुण असतात तसे दुर्गुणही असतात. मग येणाऱ्या प्रत्येकाचा खरोखर उदार अंत:करणाने स्वीकार करू शकतो का? म्हणजे त्यांच्यात भरलेलं हलाहल आपण पचवू शकतो का? त्या विषाचा स्वीकार आपण करू शकतो का? हा आत्मशोधनाचा विषय आहे. मनुष्याच्या मनाचा थांग लागू शकत नाही. कोण कोणत्या क्षणी कसा वागेल याची शाश्वती देऊ शकत नाही. त्याच्यातील हलाहल कधी त्याच्या मेंदूवर प्राबल्य मिळवेल सांगता येत नाही. मन नावाचं सखोल असं काहीतरी आपल्या देहात आहे, त्याचं मंथन म्हणजे समुद्रमंथन. हे सतत चालू असतं. त्यातून सुख-दुःख बाहेर पडतं. अमृत म्हणजे गुण आणि दोष म्हणजे विष. या दोषांचा जो स्वीकार करतो तो शिव असतो.
विष आणि अमृताचं चक्र ह्याचं विश्लेषण तीन प्रकारे करता येतं;
१) वेदमत - प्रत्येक प्राणी अग्नी आणि जलाने बनला. वेदांमध्ये अग्नीला पिता आणि जलाला माता असं म्हटलं आहे. अग्नी हे अमृताचं आणि जल हे विषाचं निवासस्थान आहे. आपल्याकडे तीर्थ आणि क्षेत्र सांगितलं आहे. त्या तीर्थाच्या जवळ जाऊन विषाचं समताकरण करणं आवश्यक असतं. म्हणून तीर्थाला महत्त्व आहे. तिथे जाऊन पुण्यनिर्मिती करा आणि पापनिष्कृती करा म्हणजे हे विष आणि अमृताचं चक्र सम होईल.
२) शरीर शास्त्राने केलेला अभ्यास - शरीरात रोहिणी नलिका शुद्ध रक्त वाहून नेते आणि नीला ही अशुद्ध रक्त वाहून नेते. हे द्वंद्वात्मक अस्तित्व आहे. आपल्याकडे जे जे वाईट आहे, हिणकस आहे ते ते शुद्ध केलं पाहिजे. मग त्या शक्तीचा पुरवठा देहाला, मनाला, चित्ताला, अंत:करणाला करता आला पाहिजे.
३) सूर्यकिरणातील विष अमृत - सूर्याच्या किरणात अमृत आणि विष दोन्ही आहे. उगवत्या सूर्यात अमृत असतं म्हणून उगवत्या सूर्याला वंदन करायला सांगितलं आहे. पण माध्यान्हीच्या सूर्याचा ताप वाढतो. सूर्य जसा वर वर चढू लागतो तसतसं त्याच्यात जी शीतलता असावी लागते, ती न येता उष्णता वाढते. आपणही बघतो अनेकदा कि वृद्धापकाळी अनेकांच्या व्यक्तिमत्वामध्ये अनुभवांमुळे आलेली जी शीतलता अपेक्षित असते, ती न येता तो मनुष्य आणखी उग्र बनतो. म्हणजेच त्याची आसक्ती वाढते, म्हणजे विष वाढतं. त्याचं शुद्धीकरण नाही झालं तर एक दिवस संपतं सगळं. मग तो शिवतत्त्वाशी एकरूप न होता तो शव झाला. म्हणून त्याला प्रेतात्मा म्हटलं आहे. म्हणून शुद्धीकरणाची प्रक्रिया महत्त्वाची आहे. खरी अमृतता, खरा आनंद हा विष पिण्यात आहे, अमृत पिण्यात नाही.
जीवनातील विष - मनुष्याचे विचार आत्मकेंद्री असतात. बिग बँग ते एंट्रॉपी या मधील काळ म्हणजे जीवन आहे. मनुष्य ही दोन्ही टोकं सोडून मधल्या स्थितीत म्हणजे भवसागरात अडकून पडतो, हिंदोळत राहतो. मग तो ईश्वराला दोष देत राहतो. कारण विषयांमध्ये त्याची आसक्ती असते. हे विष असतं असं वेदांचं सांगणं आहे. त्यामुळे तो समता प्राप्त करू शकत नाही. आसक्तींचा त्याग करणं म्हणजे हलाहल पचवणं आहे. हे अवघड काम आहे फार. आसक्तींचे चार प्रकार आहेत. पुत्रैषणा, वितैषणा आणि लोकैषणा. जो ह्यापासून दूर असतो त्याची एकच आसक्ती असते, ती म्हणजे शिव बनणं.
आसक्तींचीदेखील दोन रुपं आहेत- तीव्र आणि मंद. प्रत्येक माणसात कमी-जास्त आसक्ती असतात. जे जे भोगात मिळत नाही ते ते त्यागात मिळतं. आपण आपल्यासमोर त्यागाचा जर आदर्श ठेवला, तर त्या त्यागामध्ये आपला हेतू शुद्ध पाहिजे, हेतूनुसार कृती हीपण चांगली झाली पाहिजे, ह्या दोन्हीच्या एकत्रीकरणामुळे अतिशय उत्तम गती ह्या भवसागरातून पार पडण्यासाठी निर्माण करता आली पाहिजे. हे तिन्ही म्हणजे हलाहल प्राशन करणं आहे. उच्च स्वार्थापोटी केलेला त्याग हा फार मोठा परिणाम करतो. जो हे सर्व ज्ञान करून घेतो तो विष पचवण्याची प्रक्रिया सुरु करतो. स्थूल अर्थाचं विष आणि योग चक्रं यांचाही संबंध आहे. प्रत्येक चक्रात जे काही हलाहल निर्माण होत असतं ते आपल्याला शुद्ध करावं लागतं.
दृष्टिबदलाची आवश्यकता - विष कोणतं आणि अमृत कोणतं ह्याबद्दलच्या दृष्टीत बदल करता आला पाहिजे. त्याग म्हणजे भोग आहे आणि भोग हा आयुष्याला अतिशय घातक आहे. आसक्ती सोडता आली पाहिजे. हे जोपर्यंत होत नाही तोपर्यंत विषपान घडत नाही. त्याग केला तर निसर्ग तो चुकता करणारच. अशी आसक्ती आपल्याला सोडता येईल का? याचं आत्मशोधन करायचं आहे. तसंच त्या शिवाचं वर्णन आपण आतमध्ये पचवलं पाहिजे आणि हलाहल पचवण्याची प्रतिज्ञा मनोमन केली पाहिजे. आसक्ती सोडली पाहिजे. ती सोडणं सोपं नाही पण तसा प्रयत्न आपण कूर्मगतीने करायला लागूया. म्हणजे मी स्वतः शंकर बनेल. हरि ओम".
नैवेद्यार्पण – सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार सुरू झाले. भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यामध्ये परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेम्बे) स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा मुलांकडून पठण करवून घेतला तसंच मेधा सूक्ताचं पठण करून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. पालक समुपदेशन हा उपक्रमही सुरू झाला. यानंतर मनोगत कथनाचा कार्यक्रम झाला, तीन दिवसीय यज्ञ सोहळ्यासंबंधी तीन भक्तांनी आपले मनोगत व्यक्त केले.
शिवमहिम्न स्तोत्राच्या पठणाने बंधू आणि भगिनींकडून हवनसत्र संपन्न झालं. श्रीमद् भगवद्गीतेच्या सहाव्या अध्यायाचं सामूहिक पठण झालं.
पूर्णाहुती आणि सांगता – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस महादेवाच्या पिंडीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं. पूर्णाहुती नंतर भक्तांनी श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेतलं.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने चैत्र शुक्ल पक्ष ६, शके १९४६, दि. १४ एप्रिल २०२४ या दिवशी ‘श्रीविष्णुलक्ष्मी यज्ञ’ आयोजित केला होता. सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था, इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. संध्याकाळी ७ ते ७.३०च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व वीर हनुमान यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीविष्णुलक्ष्मी यज्ञ - सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर सामूहिकरित्या यज्ञ प्रार्थना झाली. लगेचच श्रद्धा सूक्त, यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्रांची एक माळ घेऊन अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, पुरुषसूक्त आणि श्रीसूक्ताचं पठण झालं. त्याचबरोबर श्रीविष्णुंच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या विष्णू मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. इथे यजमानांकरवी घेतलेलं पहिलं हवनसत्र संपलं. नंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली. अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर यज्ञ मंडपाच्या एका बाजूला बालसंस्कार वर्गाला सुरुवात झाली.
त्यानंतर श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित भगवान श्रीविष्णुंच्या मानसपूजेद्वारे सर्वांकडून मानसपूजेचे उपचार करवून घेतले गेले. तत्पश्चात पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – १२–०६–२०११
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, ज्ञानगुरु स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. 'निर्जला एकादशी' या विषयावर केलेल्या विवेचनात श्रीसद्गुरु म्हणाले," आज निर्जला एकादशी आहे. पुरूषसूक्तामध्ये, अमृत प्राप्तीच्या ज्या पाच पायऱ्या सांगितल्या आहेत, त्या पायऱ्या म्हणजे पुरूषसूक्ताचं सगळ्यात महत्त्वाचं फळ आहे. त्या पाच पायऱ्या सांगतांना विराट अशा महाविष्णूरुपी पुरुषाचं वर्णन पुरुषसूक्तकारांनी केलं आहे. आता हा जो विराट पुरूष त्याच्यामध्ये वर्णन केलेला आहे, तो, सहस्त्रशीर्षा, म्हणजे हजार शीर असलेला, सहस्त्राक्ष, हजारो डोळे असलेला आणि सहस्त्रपात असा त्यांनी वर्णन केला आहे. हे वर्णन प्रतिकात्मक केलेलं आहे. तो सृष्टीचा पालक आहे हे त्यात सगळ्यात महत्त्वाचं आहे. ह्या शब्दांचा खरा अर्थ ‘समष्टी रूप’ असा आहे. समष्टी रूप ह्याचा अर्थ काय? तर आपल्या प्रत्येकामध्ये महाविष्णू आहे. प्रत्येक जीवामध्ये महाविष्णू आहे. प्रत्येक जीवाचे इंद्रिय, डोळे, त्याचं शीर हे सगळं महाविष्णूचंच आहे. दुर्दैवानं आपल्याला त्याची जाणीव नाही एवढंच. त्या दृष्टीकोनातून पुरूषसूक्तकारांनी त्याचं समष्टी रूप वर्णन केलेलं आहे. मग ह्या एकच तत्त्वामध्ये ज्या विराट अशा पुरूषाचं वर्णन केलेलं आहे, ते एकच तत्त्व परमात्मतत्त्व, ब्रह्मतत्त्व हे स्वतःला सत्व, रज आणि तम अशा त्रिगुण वैभवाने आपल्यातील अव्यक्त तत्त्वाला व्यक्त करतं, त्याचं वर्णन करण्याचा प्रयत्न पुरुषसूक्तकारांनी केला आहे. अव्यक्त तत्त्वाचं वर्णन करण्याचा तो प्रयत्नसुद्धा शंभर टक्के यशस्वी होतोय का? नाही होऊ शकणार. गीतेचा झाला नाही, कुठल्याही धर्मग्रंथाचा असा प्रयत्न पूर्ण यशस्वी झालेला नाही. पण त्या ब्रह्माचं वर्णन करताना काही ग्रंथकार जे काहीसे जवळ गेलेले आढळले, त्यातलं हे पुरूषसूक्त आहे.
वैकुंठ
आता पुरूषसूक्तातील हा विराट असा पुरूष म्हणजेच परमात्मतत्त्व, ते ह्या सबंध विश्वाच्या आधारे व्यक्त झालेलं आहे. आपण म्हणतो की ‘वैकुंठाला गेले!’ पण असा शब्दप्रयोग आपण कशाला वापरतो? तर वैकुंठाला गेले म्हणजे वैकुंठ निवासी झाले. मग आपल्या डोळ्यासमोर काय येतं की, तो खलास झाला! म्हणजेच त्याचा देह इथे राहिला, बाकीचं काय झालं माहिती नाही, म्हणून तो वैकुंठाला गेला, स्वर्गवासी झाला. खरंतर त्याच्यातलं जे परमात्मतत्त्व आहे ते कुठंतरी वैकुंठाला जाणं तिथे अपेक्षित असतं. पण मनुष्य ते मूळ तत्त्व विसरून जाऊन वर्णन करतो की ‘वैकुंठाला गेला.’ पण खरोखरीचा तो वैकुंठाला जाईलच किंवा गेलाच असेल असं सांगता येत नाही. तो कदाचित आणखी कुठे गेला असेल. आपल्याकडे अनंत कोटी ब्रह्मांडांचं वर्णन आहे, त्यापैकी तो कोठेही जाऊ शकतो. तर ज्याचा आश्रय केल्यानंतर मनुष्य खरोखर वैकुंठात जाण्याची शक्यता आहे, ते महाविष्णूचं स्थान आहे, असं पुरूषसुक्तकार म्हणतात आणि त्यालाच ‘वैकुंठ’ असं म्हटलेलं आहे. ज्या तत्त्वाचा आश्रय या मृत्यूलोकात असताना आपण करू शकतो, तो आश्रय ज्यांनी मनापासून घेतला, ते वैकुंठाला जातात हे निश्चित आहे. विश्वामध्ये हे जे काही चैतन्य भरून राहिलेलं आहे, आपल्या सततच्या हालचालींना प्रेरणा देणाऱ्या त्या निराकार तत्त्वाची आराधना आणि पूजन आपल्याला करता येत नाही कारण त्याला आकार नाही. म्हणून वेदव्यासांनी निराकार तत्त्वाला मूळ आकार दिला. कशाकरता दिला? तर लोकांना कल्पना करता येत नाही म्हणून. निराकाराचं वर्णन गीतेमध्ये, “क्लेशोsधिकतरस्तेषामव्यक्तासक्तचेतसाम्|” असं केलं आहे. याचा अर्थ असा की त्या अव्यक्त अशा पुरुषाचं वर्णन करणं किंवा त्याची उपासना करणं, अतिशय क्लेशकारक आहे. आपण कल्पना करून बघा, फारच क्लेशकारक आहे. मग ती क्लेशकारक राहू नये, म्हणून त्याला सर्वप्रथम वेदव्यासांनी काहीतरी आकार देण्याचा प्रयत्न केला आणि अठरा पुराणांची निर्मिती केली. प्रत्येक पुराणातलं जे इष्ट दैवत आहे, त्या दैवताला आकार देण्याचा प्रयत्न केला. वेदव्यासांनी भक्तीसाठी, उपासनेसाठी विविध आकारांची निर्मिती केली आणि त्या आकारामध्ये गूढ असे रंग भरले. त्या गूढ वाटणाऱ्या रंगात नंतरच्या काळामध्ये थोडीशी सरमिसळ झाली. आता ही सरमिसळ कशामुळे झाली? तर आपल्या आवडीनिवडीमुळे झाली.
वेदव्यासांनी जे गूढ रंग भरले होते, ते त्या प्रतिमेला आवश्यक असे होते. त्या रंगाची कमतरता ज्याच्या व्यक्तिमत्त्वात आहे, ती कमतरता त्या रंगावर एकाग्रता करून ती शक्ती आपण मिळवू शकत होतो. नंतर आपल्या कोणाला तरी वाटलं की बुवा नाही, त्या महाविष्णुचा रंग अमुक असावा, त्याच्यावर शिरपेच असावा, त्याच्यावर मोरपीस असावं, त्याच्या गळ्यामध्ये नाग असावा किंवा निरनिराळ्या प्रकारचे दागिने असावेत. त्याने पितांबर नेसलेला असावा. त्या पितांबराचा रंग पिवळा, हिरवा, जांभळा, निळा किंवा आणखी कुठला असावा. मग त्या पितांबरामध्ये प्रत्येक रंगाच्या आणखी कितीतरी छटा, ह्या प्रत्येकाच्या आवडी-निवडी प्रमाणे बदलत राहिल्या. आपण साधी गणपतीची मूर्ती खरेदी करायला जातो, तेव्हा ती मूर्ती जोपर्यंत आपण प्राणप्रतिष्ठा करत नाही तोपर्यंत मूर्तीच असते. पण त्यातसुद्धा कितीतरी चोखंदळपणा असतो! आपण नीट विचार करून बघा. मग त्याचा तो पितांबर असाच असायला पाहिजे, त्याच्या कपाळावर चमकणारा खडा पाहिजे, त्याच्यावरच्या मुकुटाचा रंग अमुक पाहिजे आणि त्याचा आकारसुद्धा मला दिसायला चांगला दिसला पाहिजे वगैरे. ह्याचं कारण काय? त्या आपल्या आवडी असतात. मूळ त्या प्रतिमेमध्ये किंवा आकारामध्येच तो भरलेला असतो असं नाही. आपण आपल्या आवडीप्रमाणे त्याला बनवत गेलो किंवा आपल्या आवडीप्रमाणे मूर्तीची ऑर्डर देत गेलो की, आम्हाला हवी तशी मूर्ती बनवून द्या आणि मग तशी ती बनवून घेतली गेली, तसंच नेमकं ह्या सगळ्या प्रतिमांचंही झालेलं आहे. नंतरच्या काळामध्ये ज्या हजारो, लाखो प्रतिमा निर्माण झाल्या, त्या ज्याच्या त्याच्या आवडीप्रमाणे निर्माण झाल्या किंवा ज्यांनी त्यांनी आपल्या आवडीप्रमाणे निर्माण केल्या. अर्थात त्याच्यात चुकीचं काहीच नाही. त्याला त्या प्रतिमेमध्ये ज्या गोष्टीची कमतरता भासली तशी त्याने ती भरून काढली. उदा. लक्ष्मीची प्रतिमा कशी असावी? तर ती दागिन्यांनी मढलेली असावी. तिला शालू असा नेसवलेला असावा, याचं वर्णन करणारी काव्यसुद्धा निर्माण झाली. तिचा शालू पिवळा पाहिजे, त्याला हिरवे काठ पाहिजेत, तिची चोळी अमुक रंगाची पाहिजे, दागिने लांब पाहिजेत वगैरे. अरे तुम्ही बघायला गेला होतात का, की लक्ष्मी काय घालते आणि काय नाही ते! जीवनामध्ये हा जो चोखंदळपणा असतो तो त्या प्रतिमेमध्येसुद्धा उतरवायचा प्रयत्न केला जातो. खरंतर असा प्रयत्न हा खोटा असतो पण तो प्रयत्न केला जातो. तसंच सगळ्या व्रतवैकल्यांचंही झालंय. एकादशीच्या व्रताचासुद्धा तोच प्रकार झाला. मूळ जी साधना किंवा जे तप म्हणून सांगितलेलं आहे ते बाजूला राहिलं आणि एकादशीनिमित्त छानपैकी साबुदाण्याचे वडे बनायला लागले! साबुदाण्याचे वडे कसे करावेत? मग त्या वड्यांमध्ये शेंगदाण्याचा कूट किती घालायचा, तेल किती वापरायचं, इथपासनं उपवासाच्या सगळ्या पदार्थांची पुस्तकं निघाली. ती पुस्तकं वाचून त्याप्रमाणे प्रॅक्टिस सुरु झाली आणि प्रॅक्टिसनिमित्त खादाडी सुरु झाली आणि मग प्रत्यक्ष एकादशीला साबुदाणा वडा आपल्या ताटात आला! मग कोणी म्हणतं त्याच्याबरोबर दाण्याची चटणी खावी ती महाविष्णुला आवडते. कोणी म्हणतं खोबऱ्याची चटणी पाहिजे. पण तो महाविष्णू बिचारा काहीच बोलत नाही. तो म्हणतो कुठलीतरी द्या पण द्या म्हणजे झालं! बाकी काही करा तुम्ही. अशाप्रकारे व्रतांमध्येसुद्धा सरमिसळ सुरु झाली.
निर्जला एकादशी व्रत
निर्जला एकादशी म्हणजे मुख्य काय आहे? तर उपवास. हा उपवास किती वेळाचा सांगितलाय? तर चोवीस तासांपेक्षा जास्त वेळेचा! हे एकादशीचं व्रत असं आहे की हे व्रत द्वादशीला भोजनाच्या पश्चात सोडतात. पण अलीकडे कसं आहे की, माणसं सोयी-सवलती घेत असतात. जसं, रात्री बारा वाजले की म्हणतात, आता बरोब्बर बारा वाजले आहेत, चला व्रत संपलं. आता आणा काय आणायचंय खायला ते! अरे पण ही तर निर्जला एकादशी आहे. निर्जला म्हणजे काय? की पाणीसुद्धा प्यायचं नाही! आता हे सगळं कशाकरता निर्माण केलं ते पाहू. ‘उपवास’ या शब्दात ‘उप’ याचा अर्थ जवळ, खाली बसणं. जसं उपनिषद हा शब्द आहे, तसाच उपवास हा शब्द आहे. आता कोणाच्या जवळ बसणं? तर आपलं जे आराध्य दैवत आहे, जे इष्ट दैवत आहे, जे सद्गुरुरूप आहे, जे ईश्वररूप आहे, जे ब्रह्मरूप आहे आणि जे चिरंतन असं तत्त्व आहे, त्या तत्त्वाच्या जवळ निवास करणं होय. मग हा निवास चोवीस तास किंवा त्याच्यापेक्षा जास्त, छत्तीस तास म्हणा एवढा वेळ निवास करणं आहे. आपल्या दैनंदिनीप्रमाणे, आपल्या पंचांगाप्रमाणे, आपला दिवस सूर्योदयाला बदलतो, मध्यरात्री नव्हे. म्हणजे कोणी जर का पळवाट काढत असेल की बारा वाजले, दिवस बदलला तर ते आपल्या संस्कृतीला मान्य नाही. संस्कृती असं सांगते की सूर्य उगवला आणि नवीन दिवस सुरु होईपर्यंत जुना दिवस असतो. म्हणजे बघा, बारा वाजता आपल्याला जुना दिवस संपवता येतो का? तर नाही. म्हणजेच उपवास संपवता येणार नाही. मग तोपर्यंत आपला जो निवास आहे तो त्या प्रतीकाबरोबर झाला पाहिजे. निर्जला एकादशी म्हणजे पाणीसुद्धा प्यायचं नाही असं असतं. मग तहान लागल्यावर त्याला कोकाकोला आठवत असेल, तर त्याने काय करावं बरं? असा प्रश्न निर्माण होतो. जर प्यायला थंड पाणी पाहिजे असेल तर मग हे पाणीही पिऊ नका म्हणून सांगतात. मग कोणीतरी विचारायला येतं, ‘अहो गुरुजी, सरबतं चालतात का हो त्याला?” मी म्हटलं, “सगळ्या प्रकारची सॉफ्ट ड्रिंक्स चालतात, म्हणजे हलकी पेयं चालतात!” मग असं सांगितलं की ते जरा खुश होतात की, तू पाणी पिऊ नको, पण तू कोकाकोला पी. मग काही लोकांचं असतं की, बाहेर गेल्यानंतर पाणी पिण्याच्या ऐवजी तो जो “थंडा मतलब कोकाकोला”! तोच बरोबर आठवतो. म्हणजे निर्जला एकादशीच्या दिवशी महाविष्णूचं स्मरण होण्याऐवजी कसलं स्मरण होतं? तर कोकाकोलाचं! मग आपला निवास कुठे झाला? तर त्या सरबताबरोबर झाला. महाविष्णुबरोबर झाला नाही आणि सद्गुरूतत्त्वाबरोबर तर त्याहून झाला नाही. अशाप्रकारे मूळ तत्त्व बाजूला राहिलं आणि नुसतंच एकादशीचं व्रत शिल्लक राहिलं. मग बाजूचे ते इतर रंग भरले, ते कोणी भरले? अहो, ते आपणच भरले. ते व्यास तुम्हाला सांगायला आले नव्हते की तुम्ही अशाप्रकारे एकादशी करा म्हणून.
वस्तुतः ह्या उपवास ह्या शब्दाचा अर्थ एवढाच घ्यायचाय की, बाकीचं तुम्ही काय खायचंय, काय प्यायचंय ते तुमचं तुम्ही ठरवा. महत्त्वाचा उपदेश एवढाच आहे की अतिशय कमी खा किंवा कमी प्या आणि ज्यायोगे ईश्वराच्या जवळ आपला निवास दिवसभर आणि रात्रभर राहिल असं आचरण करा. हे त्यात सगळ्यात महत्त्वाचं आहे. तर महाविष्णुच्या जवळ, ह्या सृष्टीचा जो पालक आहे त्याच्या जवळ निवास करणं, हे ह्या एकादशीच्या मागचं महत्त्वाचं तत्त्व आहे.
तृष्णा-त्याग
निर्जला एकादशीच्या दिवशी अन्नाचा किंवा जलाचा वास ग्रहण केला तरी चालेल, असं सांगितलेलं आहे. म्हणजे आपोआप वास आला तर ग्रहण केला तरी चालेल. पण त्या दिवशी सगळ्यात महत्त्वाचं जे आहे ते म्हणजे तृष्णेचा त्याग. म्हणून ती निर्जला आहे! आपल्याला सतत जी तहान लागलेली आहे, सकाळी उठल्यापासून रात्री निजेपर्यंत आपला सतत जो बुभुक्षितपणा चालू असतो, त्याच्यात सगळ्यात मोठा बुभुक्षितपणा हा अहंकाराचा असतो. मग त्यात काय काय येतं, तर माझं नाव लोकांनी काढलं पाहिजे, माझी कीर्ती झाली पाहिजे. अगदी बारीकसारीक अनेक उदाहरण मी अनेक वेळेला दिलेली आहेत की, एखादा पदार्थ फार उत्तम झालेला असेल तर तो मनुष्य सरसावून लगेच सांगतो किंवा ती स्त्री लगेच सरसावून सांगते, ‘अहो मी केलाय. सकाळी उठल्यापासून झटले म्हणून झाला.’ म्हणजे काय? तो अहंकार एवढा पराकोटीचा असतो की त्या तृष्णेचा त्याग आपल्याला करताच येत नाही. ह्या अहंकारामधले जे उपप्रकार आहेत त्यात आपण जीवनामध्ये काय काय केलं, आजपर्यंत कसं कोणाला वाईट म्हटलं नाही, सगळ्याचं गुणगान केलं, कोणावरही अन्याय केला नाही, कधीही पातक केलं नाही, किंवा अमुकएक प्रकारचं दान केलं, किंवा आणखी काय पुण्य केलं असेल, नमस्कार-चमत्कार केले असतील, त्या सगळ्याचा जो उल्लेख बोलण्या-चालण्यातून, कृतीतून, प्रत्येक मिनिटाला होत असतो, त्या सगळ्याला ‘तृष्णा’ असं म्हटलेलं आहे.
लोकांनी मला चांगलं म्हणावं याची किती तहान आपल्यामध्ये आहे! किंबहुना ही तहान सतत आपल्याला लागलेलीच असते. ह्या तहानेचासुद्धा त्याग करायला लागतो. असा त्याग केल्यानंतर आपण महाविष्णुच्या त्या प्रमुख अशा तत्त्वापाशी निवास करावा. कदाचित त्या महाविष्णुनं प्रेरणा दिल्यामुळं माझ्या हातून हे घडलं. जे काही श्रेय असेल ते त्या ईश्वरीतत्त्वाचं आहे, त्या सद्गुरुतत्त्वाचं आहे. माझं श्रेय काहीच नाही फक्त माझ्या हातून घडलं. त्या गोष्टीसाठी माझं निमित्त जे कुठे निर्माण केलं गेलं, हेच माझं केवढं भाग्य आहे. तर त्याच्या पलीकडे दुसरी तृष्णा काहीच असत नाही. बाकी ज्या ज्या तृष्णा लागलेल्या असतात, त्यासुद्धा त्याच्या पुढे गौण आहेत. मग एकदा त्याच्यावर विजय मिळवता आला की, पुढच्या ज्या भौतिक गोष्टींच्या तृष्णा असतात किंवा प्रत्येक व्यक्तिमत्त्वाप्रमाणे निरनिराळ्या इच्छांचे डोंगर आपण सकाळी उठल्यापासून बनवत असतो, त्या सगळ्या तृष्णांचा निदान निर्जला एकादशीच्या दिवशी तरी त्याग करून भगवान महाविष्णुंपाशी निवास करायला सांगितलेला आहे. बाकीची तृष्णा काहीही ठेवायची नाही हे सगळ्यात महत्त्वाचं सार ह्या निर्जला एकादशीचं आहे.
अमृत तत्त्वाची प्राप्ती
आता निर्जला एकादशीमध्ये तृष्णेचा त्याग हा महत्त्वाचा भाग आहेच पण त्याच्याबरोबरच ‘अमृत तत्त्वाची प्राप्ती’ हे आणखी एक महत्त्वाचं सार ह्या एकादशीच्या व्रताचं आहे. अमृत तत्त्वाची तहान सोडून बाकीच्या सगळ्या तृष्णा ह्या नष्ट झाल्या पाहिजेत. अमृत तत्त्वाची एकच तहान शिल्लक राहिली पाहिजे. अमृत म्हणजे काय? अ अधिक मृत. ज्याला मृतत्व नाही म्हणजेच ज्याला मरणच नाही ते अमृत. मरण नाही म्हणजे काय? तर अमर असणं. आपल्या आत्म्याला कधीच मरण नसतं. मरतो तो देह, मरतो तो आत्मा नव्हे! हे ज्ञान होणं, ह्याला आत्मज्ञान असं म्हटलंय. त्या आत्मज्ञानाची प्राप्ती म्हणजे अमृत तत्त्वाची प्राप्ती होय. अ-मृत तत्त्व आणि त्याची प्राप्ती हे निर्जला एकादशीचं अंतिम ध्येय सांगितलं आहे. हे अंतिम ध्येय जर आपल्याला प्राप्त करायचं असेल तर ह्या सगळ्या तृष्णा काढून टाकल्या पाहिजेत. त्यामध्ये सगळ्यात मोठी जी अहंकाराची तृष्णा आहे तीही त्याच्यातून नष्ट झाली पाहिजे तरच आपल्याला ही अ-मृत तत्त्वाची प्राप्ती होईल.
पुढे त्या अमृतप्राप्तीचा क्रम कसा आहे हेही त्यांनी सांगून टाकलं आहे. त्याच्या संबंधी ऋग्वेदामध्ये अनेक ऋचा आहेत, यजुर्वेदामध्ये अनेक मंत्र दिलेले आहेत आणि त्या ऋचांमध्ये, त्या मंत्रांमध्ये, सर्व कामना पूर्ण करणाऱ्या महाविष्णुची प्राप्ती कशा पद्धतीनं होऊ शकेल हे सांगितलं आहे. त्याचा पाठपुरावा ह्या दिवशी करावा लागतो. मग हे सगळं लक्षात न घेता निर्जला एकादशीच्या दिवशी सरबत चालतं, किंवा चिक्की चालते, शिंगाड्याच्या पिठाचे लाडू चालतात, ह्या सगळ्या पळवाटा आहेत. पण ह्याच्यामध्ये कुठलीही पळवाट काढून उपयोग नाही तर ह्या दिवशी मितआहार घेऊन महाविष्णुंपाशी कितीजणं वास्तव्य करतात हे महत्वाचं आहे. ते वास्तव्य सोडून भलत्याच गोष्टींला आपण जर महत्त्व देत राहिलो, तर ती एकादशी होऊच शकत नाही. हे ह्या सगळ्याचं तात्पर्य लक्षात घ्यायला पाहिजे आणि त्याप्रमाणे आपल्याला आपल्या आयुष्यात बदल करता यायला पाहिजे.
अध्यात्मामध्ये तुम्हाला प्रत्यक्ष त्याग करावा लागतो, प्रत्यक्ष सेवा करावी लागते, प्रत्यक्ष एकाग्रता करावी लागते, प्रत्यक्ष तप करावं लागतं किंवा जे जे सत्कर्म आहे ते ते करण्याचा प्रयत्न करावा लागतो तेव्हा कुठे त्या अमृत तत्त्वाच्या पाच पायऱ्यांपैकी एक एक पायरी आपल्याला हळूहळू का होईना ओलांडता येते. तेच ह्या निर्जला एकादशीचं महत्त्वाचं साध्य आहे. अशाप्रकारचं आत्मशोधन करून आपण मार्गक्रमण करू तर ती अमृत तत्त्वाची प्राप्ती फारशी अवघड नाही. ही प्राप्ती वैदिक मंत्रांनी आणि पौराणिक मंत्रांनी सांगितलेली आहे. त्या पद्धतीनं, त्या आकारासकट, त्या रंगांसकट आणि त्या (महाविष्णुच्या) ध्यानासकट ती प्राप्ती झाली पाहिजे आणि तेव्हा निश्चितपणे आपल्याला दर्शन झाल्याशिवाय राहाणार नाही. कारण तो महाविष्णु आपला पालक आहे, तो प्रत्येक मुलाच्या रडण्याकडे निश्चित लक्ष देणार. त्याची मागणी पुरवणारच पुरवणार. जर आपण निर्जला पद्धतीने, तृष्णा त्यागून करूणरसानं त्याची भक्ती केली तर तो निश्चित आपल्या हातात लाडू दिल्याशिवाय राहणार नाही. म्हणजे आपलं जे अमृताचं मागणं आहे ते दिल्याशिवाय राहणार नाही. हरि ॐ"
नैवेद्यार्पण – सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार सुरू झाले. भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यामध्ये परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेम्बे) स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा मुलांकडून पठण करवून घेतला तसंच मेधा सूक्ताचं पठण करून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. मुलांकडून ॐ नमो विष्णवे नम: हा विष्णू मंत्र ११ वेळा आणि ॐ ऐं ऱ्हीं क्लीं चामुंडायै विच्चे हा देवी मंत्र ११ वेळा पठण करुन हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. पालक समुपदेशन हा उपक्रमही सुरू झाला.
नामस्मरण – दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा, हे दत्त योगेश्वर वासुदेव श्रीपाद श्रीवल्लभ नारसिंह, जय नर्मदे जय नर्मदे नमामि देवि नर्मदे, जय गंगे मॉ जय गंगे मॉ ही नामस्मरणं झाली.
हवनसत्र – पुरुषसूक्त आणि श्रीसूक्ताच्या पठणासहित बंधू आणि भगिनींकडून हवनसत्र संपन्न झालं.
भगवद्गीता पठण - एका छोट्या सुट्टीनंतर यजमानांकरवी घेतलेल्या शेवटच्या सत्रात लक्ष्मी सूक्त, देवी सूक्त, विष्णू सूक्त आणि श्रीमद् भगवद्गीतेच्या सातव्या अध्यायाचं सामूहिक पठण व हवन झालं.
पूर्णाहुती आणि सांगता – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरू असताना संपूर्ण दिवस श्रीविष्णू मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं. पूर्णाहुती नंतर भक्तांनी श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेतलं.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने चैत्र शुक्ल पक्ष ९, शके १९४६, दि. १७ एप्रिल २०२४ या दिवशी रामनवमी निमित्त ‘श्रीरामरक्षा यज्ञ’ ह्या विशेष यज्ञाचे आयोजन केले होते. पूज्य सद्गुरुंनी रामरक्षेचे सलग सात वर्षं पठण करुन ती सिद्ध केली आहे. दरवर्षी नेमाने गुरुगृही चैत्र शुक्ल पक्ष एकादशी ते चैत्र शुक्ल पक्ष अष्टमी या कालावधीत ११ वेळा श्रीरामरक्षा स्तोत्र, १ वेळा मारुती स्तोत्र आणि १ वेळा अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्राचे सामूहिक पठण होते. त्याची सांगता नवमीच्या दिवशी रामरक्षा यज्ञाने होते. अनेक भक्त याप्रसंगी गुरुगृही पठणात सहभागी होतात.
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था, इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. संध्याकाळी ७ ते ७.३०च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व वीर हनुमान यांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीरामरक्षा यज्ञ - सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर सामूहिकरित्या यज्ञ प्रार्थना झाली. लगेचच श्रद्धा सूक्त, यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्रांची एक माळ घेऊन अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, रामरक्षा स्तोत्राचं पठण झालं. त्याचबरोबर प्रभू श्रीरामांच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या विष्णू मूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. इथे यजमानांकरवी घेतलेलं पहिलं हवनसत्र संपलं. नंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली.
अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, पूज्य आईंच्या हस्ते श्रेष्ठ मंत्रशक्ती ह्या मोबाईल APP चे उद्घाटन झाले. ह्या APP मुळे भक्तांना स्तोत्रसुधा पुस्तकातील परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित स्तोत्रे, आद्य शंकराचार्य स्तोत्रमाला पुस्तकातील श्रीमत् आद्य शंकराचार्य विरचित स्तोत्रे आणि श्रेष्ठ मंत्रशक्ती पुस्तकातील वैदिक–पौराणिक मंत्र एका क्लिकवर उपलब्ध झाली आहेत.
त्यानंतर श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली प्रभू रामचंद्रांची पूर्वध्वनिमुद्रित मानसपूजा सर्वांनी श्रवण केली आणि त्याप्रमाणे सर्वांकडून मानसपूजेचे उपचार करवून घेतले गेले. तत्पश्चात पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – २४–०३–२०१०
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, ज्ञानगुरु स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. 'जगत् उद्धारक शक्ती – प्रभू श्रीरामचंद्र' या विषयावर केलेल्या विवेचनात श्रीसद्गुरु म्हणाले,
"जगत उद्धारक शक्ती म्हणजे प्रभू श्रीराम. मुळामध्ये श्रीराम नावाचं जे एक प्रचंड शक्तीचं अवतरण ह्या संस्कृतीमध्ये, ह्या भूमीमध्ये झालं. इतिहासकारांच्या दृष्टीकोनातून नक्की काळ सांगता येत नाही. पण ते जे काही शक्तिचं अवतरण झालं ते आजपर्यंत ह्या सबंध विश्वातील व्यक्तींना मोहून टाकणारं होतं. मग आपणसुद्धा प्रभू रामचंद्र की जय असं का म्हणतो? तर तो जय म्हणजे जीवनभर त्यांनी जे मार्गक्रमण केलं, त्या मार्गक्रमणेला केलेला नमस्कार असतो. वाईट शक्तींचं निर्दालन आणि हे करता करता आपली कर्तव्यभावना न विसरता क्रोधावर, मोहावर पूर्ण संयम ठेवून जो आदर्श म्हणून प्रभू रामचंद्रांच्या रूपामध्ये समाजासमोर ठेवला गेला तो अतिशय नितांत सुंदर असा आहे. म्हणून प्रभू रामचंद्रांचं व्यक्तिमत्व, त्यांचं नाम आणि पर्यायाने त्यांचं गावसुद्धा हे खूप पूजनीय झालं. नुसतंच तेवढंच पूजनीय झालं नाही तर ज्या ज्या मार्गावरून त्यांनी वाटचाल केली त्या सगळ्या भूमी, ती गावं, ती शहरं, तसंच जिथे जिथे त्यांचं निवास झाला ती सगळी स्थानं पूजनीय झाली. एवढी उच्च शक्ती मानवरूपाने राहिली आणि म्हणून त्याचं महत्त्व फार मोठं आहे. मानव देहामध्ये वास्तव्य करुन त्यांनी फार मोठा आदर्श सगळ्या संस्कृतीतल्या आपल्या सारख्या माणसांना घालून दिला. कशा पद्धतीने जीवन जगलं पाहिजे हा तो आदर्श आहे.
व्यावहारिक किंवा भौतिक दृष्टिकोनातून जर विचार करायचा झाला तर त्रेतायुग आणि द्वापार युग यांच्या संधीकाळामध्ये हे अवतरण झालं असा काहीसा उल्लेख वाल्मीकि रामायणात आणि अध्यात्म रामायणात दोन्हीकडे आढळतो. ह्या संधीकाळाला नक्की किती वर्षं झाली हे सांगता येणं शक्य नाही. कारण ऐतिहासिक कालगणनेत एवढे मतभेद आहेत की त्यात शिरण्यात अर्थ नाही. जे काही अवतरण झालं ते एवढं उत्तुंग, उत्तम होतं की त्याचं अनुकरण करण्यात काहीच हरकत नाही, एवढंच त्याचं तात्पर्य आहे. महाभारतातील शांति पर्वामध्येसुद्धा उल्लेख आलेला आहे की त्रेतायुग आणि द्वापार युग यांच्या संधीकाळामध्ये हे अवतरण झालं पण नक्की कालगणना दिलेली नाही.
वाल्मीकि रामायणानुसार रामकथेची उत्पत्ती त्याही आधी झाली. म्हणजे राम कथा अगोदर लिहिली गेली, नंतर वाल्मीकि रामायण झालं आणि मग प्रत्यक्ष रामाचं अवतरण झालं. ह्या देशामध्ये ही जी राम कथा ऐकली जाते, रामायण ऐकलं जातं, त्याचे जे काही परिणाम आहेत ते अंशात्मक दृष्टिने प्रत्येक व्यक्तिमत्वावर सतत परिणाम करत असलेले आढळतात. म्हणून सांगितलं जातं की अरे, त्या श्रीरामाची कथा ऐका. म्हणजे काय होतं? बघा, एखादी गोष्ट आपण वारंवार ऐकत राहिलो तर आपल्या बुद्धीवर, मनावर आणि मेंदूवर अंशाअंशाने का होईना परिणाम होतच असतात. सतत हे जर आपण करत गेलो तर त्या श्रीरामाच्या नामाशी आणि प्रतिमेशी, पर्यायाने हे जे व्यक्तिमत्व होऊन गेलं त्याच्याशी आपोआप एकरूपत्व साधलं जाऊ शकतं. म्हणून त्या रामाची कथा ऐकावी, त्याचं चरित्र ऐकावं असं सांगितलं गेलं. पूजन, अर्चन, हवन, अभिषेक ज्या ज्या पद्धतीने स्मरण करता येईल त्या पद्धतीने करावं आणि त्याची गोष्ट ऐकावी.
वाल्मीकि ॠषींनी जी गोष्ट लिहिली त्याचा प्रचार मुख्यत्वेकरुन धौम्य ॠषींनी केला, वाल्मीकि ॠषींनी केला नाही. म्हणून उत्तरेकडे ह्याला धौम्य रामायण असंही म्हटलं जातं. ह्याचं कारण वाल्मीकि ॠषींनी क्षेत्र संन्यास घेतला होता. ते एका विशिष्ट क्षेत्राच्या बाहेर, त्या परिसराच्या बाहेर कधीही पडले नाहीत. मग ह्या देशाच्या भूमीवर प्रचार करणं अशक्य होतं. म्हणून मग प्रचाराचं काम ह्या धौम्य ॠषींनी केलेलं आढळतं. गुरुचरित्रामध्ये जी धौम्य ॠषींची गोष्ट आहे तेच हे ॠषी असावेत असं वाटतं पण नक्की उल्लेख कुठेही आढळत नाही. हा प्रचार त्यानी कशाकरता केला? तर रामाच्या अवतरणाच्या अगोदर जे वातावरण निर्माण करणं आवश्यक आहे किंवा निर्माण होणं आवश्यक आहे त्यासाठी धौम्य ॠषींनी प्रयत्न केले. जेव्हा एखादी मोठी व्यक्ती येणार असते तेव्हा त्याच्या येण्याआधी अनुकूल वातावरण निर्माण व्हावं लागतं. कारण मग त्या व्यक्तीला कार्य करणं सुलभ जातं. त्याच्या कार्याला पुढची दिशा लवकर मिळते आणि त्यामुळे जनमानसांपर्यंत त्याचं कार्य निश्चित पोहोचतं. ती गोष्ट धौम्य ॠषींनी घडवून आणली.
राम चरित्राबरोबरच सर्वात महत्त्वाचे आहे ते रामाचं नाम आहे. ह्या नामाने काय वाट्टेल ते होऊ शकतं. श्रीरामाचं नाम हे सर्वश्रेष्ठ आहे. ह्याचा अर्थ बाकीचे कनिष्ट आहेत असा नाही. त्याच्या सारखे दुसरेही असू शकतील, पण ते श्रेष्ठ आहे. अगदी कुठल्याही मंत्राची आवर्तनं घ्या, त्याचं पारायण घ्या, अनुष्ठान घ्या त्यात रा हे बीज निश्चित आढळतं. रा ह्या अग्नी तत्त्वाच्या अक्षरामुळे ते नाम किंवा तो मंत्र अतिशय प्रभावी झाल्याचं आढळतं. उदा – दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा. जिथे जिथे रा हे अग्नी तत्त्वाचं बीजाक्षर घातलं गेलं तिथे तिथे त्याचा पापनाशासाठी फार मोठ्या प्रमाणावर उपयोग झाला. वाल्मीकि ऋषींनी श्रीराम म्हटलं नाही तर त्यांनी नुसतं राम किंवा मरा म्हटल्याचा उल्लेख आढळतो. त्या उच्चारणामुळे बारा वर्षानंतर त्यांना आत्मलाभ झाल्याचा किंवा त्यांना साक्षात्कार झाल्याचा उल्लेख आहे आणि पुढे त्यांनी वाल्मीकि रामायण लिहिलं. राम हे जे दोन अक्षरी नाम आहे ते एकाक्षरी घेतलं तरी स्व-पापाचा नाश होऊ शकतो असं त्याला वरदान दिलेलं आहे. मग प्रत्येकाला तशी प्रचीती का येत नाही? ज्याची तेवढी कर्मसाम्यदशा प्राप्त झालेली असते तो त्या क्षणी उद्धरल्याशिवाय राहत नाही. पण ज्याला तसं होत नाही त्याचा अर्थ असा होतो की, मूळ सिद्धांत चुकीचा नाही तर तुमची ती अवस्था यायला अजून वेळ आहे. रामाच्या प्रत्येक नामागणिक आपण जो आपल्या अनेक जन्मांचा साठा घेऊन आलेलो असतो, त्याचा नाश व्हायला सुरुवात झालेली असते. गुरुमुखातून आलेल्या नामाला ‘रामनाम’ असंच म्हणतात. मग ते कुठलंही नाम असो. त्यातल्या त्यात अग्नी तत्त्वाचं रा हे अक्षर आणि रामनाम हे जास्त श्रेष्ठ आहे, असं अध्यात्म शास्त्र सांगतं. आत्मशोधन केल्यावर हे लक्षात येतं की ज्याअर्थी हे होत नाही, त्याअर्थी आपण कुठेतरी कमी पडतो आहोत. मग त्या नामाला दोष देण्यापेक्षा आपल्या स्वतःला कसं सुधारता येईल याचा विचार प्रत्येक साधकाने, भक्ताने केला पाहिजे. अशाप्रकारे पापं नष्ट करू शकलो तर राम कथेचा निश्चित उपयोग होतो. अंत:करण शुद्ध असेल तर कालापव्यय होणार नाही.
राम कथेचा जो नायक आहे त्याच्यामध्ये प्रचंड मानसिक शक्ती आहे. भौतिक दृष्टिने विचार करता ही शक्ती असामान्य आहे. अशा असामान्य मानसिक शक्तीचे हे व्यक्तिमत्त्व आहे हे महत्त्वाचं तात्पर्य आहे. असामान्य मानसिक शक्ती आपण आपल्यात जर निर्माण करू शकलो तर आपण या जगामध्ये काहीही करू शकतो, जसं प्रभू रामचद्रांनी करून दाखवलं. त्यांच्या प्रतीकापेक्षाही त्यांचं नाम श्रेष्ठ आहे. कलीने अभयदान दिलेलं आहे की जो सद्गुरूंनी दिलेलं राम नाम घेत राहील त्याला कलिकालसुद्धा बाधू शकणार नाही. राम नामामागे हे त्यांचं जे चरित्र उभं आहे त्याचं अवलोकन आपल्याला चांगल्या प्रकारे करता आलं पाहिजे आणि म्हणून ती रामकथा ऐकली पाहिजे. प्रभू रामचद्रांना कधी भावनाशून्य दाखवलेलं नाही, तर सामान्य मनुष्याप्रमाणे सर्व भावना वाल्मीकि ऋषींनी चित्रित केलेल्या आढळतात. पण प्रत्येक ठिकाणी एकच गोष्ट दृष्टीला येते, ती म्हणजे कर्तव्य आणि भावना यात प्रभू रामचद्रांनी कधी गल्लत केलेली आढळत नाही. कर्तव्याला त्यांनी कायम महत्त्व दिलेलं आढळतं. त्यांच्या सर्व गुणांच्या पार्श्वभूमीवर प्रभू रामचद्रांच्या चरित्राचा जर विचार केला तर त्यांच्या नामामागे जे प्रचंड सामर्थ्य उभं आहे त्याचं नक्की गमक काय आहे हे आपल्या लक्षात आल्याशिवाय राहत नाही. त्यांची पूजा, अर्चन, कथा, त्यांचं नाम, त्यांना अर्पण केलेला हविर्भाग हे सर्व त्यांच्या चरणी खरोखर अर्पण होण्यासाठी, तसंच त्यांनी ज्या कारणासाठी सबंध देह खर्ची केला ते म्हणजे दुष्टांचं निर्दालन, यज्ञाचं रक्षण आणि प्रजेचं उत्तम संवर्धन, हे सर्व गुण आपल्यामध्ये निश्चित आत्मसात व्हायला सुरुवात होईल जेव्हा आपण त्या दृष्टिने वागायला सुरुवात करू तेव्हा! त्यांचा आदर्श जो ठेवेल तो स्वतः प्रभू रामचंद्र होईल. हरि ॐ"
यानंतर प्रभू रामचंद्रांच्या जीवनाच्या तत्त्वज्ञानाचा विचार करून स्वामी महाराजांनी जे पद्यात्मक राम स्तोत्र लिहिलं त्याचं पठण झालं आणि सद्गुरूंनी सांगितलेल्या अर्थाचं भक्तांनी पुन:श्रवण केलं.
नैवेद्यार्पण – सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – हा विशेष यज्ञ असल्याने यादिवशी कोणतेही सामाजिक उपक्रम घेतले नाहीत.
हवनसत्र – रामरक्षा स्तोत्राच्या पठणासहित बंधू आणि भगिनींकडून हवनसत्र संपन्न झालं.
भगवद्गीता पठण - एका छोट्या सुट्टीनंतर यजमानांकरवी घेतलेल्या शेवटच्या सत्रात रामरक्षा स्तोत्र, मारुती स्तोत्र, आणि श्रीमद् भगवद्गीतेच्या आठव्या अध्यायाचं सामूहिक पठण व हवन झालं.
पूर्णाहुती आणि सांगता – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस श्रीविष्णू मूर्तीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं. पूर्णाहुती नंतर भक्तांनी श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेतलं.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला.
Close x
सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था, इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. संध्याकाळी ७ ते ७.३०च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व वीर हनुमान यांना प्रार्थना करण्यात आली.
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने वैशाख शुक्ल पक्ष ५, शके १९४६, दि. १२ मे २०२४ या दिवशी ‘आद्य शंकराचार्य स्तोत्र यज्ञ’ आयोजित केला होता. सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर सामूहिकरित्या यज्ञ प्रार्थना झाली. लगेचच यजमानांकडून श्रद्धा सूक्त, यांच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्रांची प्रत्येकी एक माळ घेऊन अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्र, आणि गणेशपंचरत्न स्तोत्राचं पठण झालं. त्याचबरोबर भगवान शंकरांच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या शिवपिंडीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली. नंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली. अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, बाल संस्कार वर्गाला सुरुवात झाली.
त्यानंतर श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली आणि आद्य शंकराचार्य विरचित भगवान शंकरांची मानसपूजा सर्वांनी श्रवण केली आणि त्याप्रमाणे सर्वांकडून मानसपूजेचे उपचार करवून घेतले गेले. तत्पश्चात पुढील महिन्यातील कार्यक्रमासंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ०८–०८–२००४
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. 'आचार्य शंकर क्रांतिकारी संन्यासी' या विषयावर केलेल्या विवेचनात श्रीसद्गुरु म्हणाले," आचार्य शंकर यांना जगद्गुरु म्हटलेलं आहे. कलियुगात जगद्गुरुचा पहिला मान त्यांना जातो. पण ही कोण विभूती होऊन गेली, तिने काय कार्य केलं ह्याबद्दल सामान्य माणूस अज्ञानी असतो. म्हणून आपण ते गोष्टीरुपात समजून घेणार आहोत.
अद्वैत वेदांताचे प्रमुख भाष्यकार आद्य शंकराचार्य आहेत. बौद्ध आणि जैन धर्माचा उदय झाल्यानंतर यज्ञ संस्कृतीमध्ये जिथे अतिरेक झाला, यज्ञात वाईट गोष्टी शिरल्या त्यावेळी तिथे बुद्धाचा, भगवान महावीरांचा उदय झाला. मग त्यांनी त्या वाईट गोष्टी काढून टाकल्या. पुढे बौद्ध तत्वज्ञानात सुद्धा वाईट गोष्टी शिरल्या आणि हा देश कमकुवत झाला. परकीय आक्रमणासमोर ही संस्कृती टिकेल की नाही अशी शंका निर्माण झाली त्यावेळी आचार्यांचा उदय झाला.
आज आपण जे ईश्वराचं नाम घेतो किंवा यज्ञाचा उद्घोष करतो आहोत ते आचार्यांमुळेच करतो आहोत हे आपण कृतज्ञतापूर्वक मान्य केलं पाहिजे. ही संस्कृती टिकावी, वाढावी आणि रुजावी तसेच आपल्याच संस्कृतीमधील अनेक पंथातील आपापसातील मतभेद नष्ट व्हावेत यासाठी सबंध देश ढवळून काढला. काश्मीर ते कन्याकुमारीपर्यंत पायी भ्रमण करून रक्तविहीन क्रांती त्यांनी घडवून आणली.
गुरुगृही रहाणारे सहा वर्षांचे बाल शंकर एकदा एका घरी भिक्षा मागायला गेले. अठरा विश्व दारिद्र्य असणाऱ्या त्या घरातील स्त्रीने तिच्या घरात असलेला एकमेव आवळा बाल शंकरांच्या झोळीत घातला. ते पाहून त्यांचं हृदय द्रवलं आणि त्यांनी लक्ष्मीचं आवाहन केलं. कनकधारा स्तोत्र रचून तिची स्तुती केली आणि तिला त्या घरावर कृपा करण्याची विनंती केली. तेव्हा लक्ष्मीने त्या स्त्रीच्या सद्य जन्मातील या पुण्यकर्मामुळे दुसऱ्या दिवशी तिच्या घरात सोन्याच्या आवळ्यांचा पाऊस पाडला. इथे बाल शंकरांनी त्या स्त्रीच्या पुण्याचा वापर करून आणि तिने केलेल्या त्यागाचा गुणाकार करून फळ दिलं. ह्या एका गोष्टीमुळे त्यांची लोकप्रियता प्रचंड वाढली.
आचार्यांच्या आई विशिष्टा देवी आणि वडिल शिवगुरु यांना संतान नव्हते तेव्हा त्यांनी एक वर्षभर भगवान शंकराची तपश्चर्या केली. तेव्हा शंकर प्रसन्न झाले. त्यावेळी वडिलांनी सर्वज्ञ आणि दीर्घायुषी पुत्र पाहिजे असं मागणं मागितलं. तेव्हा शंकर म्हणाले की, एकतर तो दीर्घायुषी असेल किंवा सर्वज्ञ असेल, दोन्ही असणार नाही. तेव्हा वडिलांनी सर्वज्ञ पुत्राची मागणी केली. भगवान शंकरांनी तथास्तु म्हणून आई विशिष्टा देवीला सांगितलं की, मी स्वतः तुझ्या पोटी जन्म घेईन. हा मुलगा धर्माचारी आणि क्रांतिकारक असेल. अशा या तपश्चर्येनंतर आचार्यांचा जन्म झाला. भगवान शंकरांच्या कृपेने झाला म्हणून त्यांचं नाव शंकरच ठेवलं गेलं.
वयाच्या तिसऱ्या वर्षापर्यंत वेद, शास्त्र, पुराणं, सहा दर्शनं आणि भारतीय संस्कृतीतील उपलब्ध सर्व तत्वज्ञानाचं अवलोकन पूर्ण केलं. हे पाहून लोक अचंबित होत. कालौघात पितृछत्र हरपलं. त्याची सर्वज्ञता पाहून आईने पाचव्या वर्षी मौंज केली. दिवसेदिवस त्यांची लोकप्रियता वाढत होती. ही बातमी केरळच्या राजापर्यंत पोहोचली आणि राजाने भेटवस्तू व एक हत्ती पाठवला. पण ते सर्व त्यांनी परत पाठवलं आणि समाज व्यवस्था नीट ठेवायला माझी मदत करा हीच माझी भेट असेल असं कळवलं. त्या राजाला त्यांनी जी घटना लिहून दिली त्याला स्मृतिग्रंथ असं म्हटलं जातं.
एक दिवस त्यांच्या आईला नदीवरून यायला उशीर झाला. म्हणून तिला नदीवर बघायला गेले असता आई बेशुद्ध होऊन पडली होती. तिला त्यांनी पाणी शिंपडून जागे केले. तेव्हा आईने सांगितले आपल्या घराण्याच्या परंपरेनुसार रोज नदीवर स्नानाला जावे लागते आणि ही नदी आपल्या घरापासून खूप लांब आहे. हे ऐकून मातृभक्त असलेल्या बाल शंकरांनी त्या अलवाई नदीलाच रोज प्रार्थना करायला सुरुवात केली. अष्टसिद्धी अवगत असलेल्या शहंकराने ह्यासाठी कधीही आपल्या सिद्धींचा वापर केला नाही. ते अतिशय नियमाने जीवन जगले. कालांतराने पावसाळा सुरू झाल्यावर त्या नदीला महापूर आला आणि तिने आपलं पात्र बदललं आणि त्यांच्या घराजवळून वाहू लागली ज्यामुळे आईला खूप आनंद झाला.
एकीकडे गर्दी खूप वाढत होती. पण बाल शंकरांना मात्र दिसत होतं आणि चिंता होती ती अगणित पंथांमध्ये विभागल्या गेलेल्या या देशाचं कसं भलं होणार याची. मूळ तत्त्व एकच आहे तरी लोक निरनिराळ्या मार्गांनी का जात आहेत? याचं चिंतन ते करू लागले. तेव्हा त्यांनी पहिला ग्रंथ लिहायला घेतला तो म्हणजे ब्रह्मसूत्र. हे सहावं दर्शन आहे. त्यात सांगितलं आहे की, तुम्ही कुठल्याही जातीचे, धर्माचे, पंथाचे किंवा लिंगाचे असा तो ईश्वर एकच आहे, अनेक नाही. यालाच अद्वैत वेदांत म्हणतात. पुढे सर्व आचार्यांनी, संत ज्ञानेश्वरांनी त्याचाच आश्रय घेतला. इतका त्यांच्या विद्वत्तेचा प्रभाव आजही संस्कृतीवर, देशावर आणि समाज जीवनावर पडत राहिलेला आहे. ह्या विचारसरणीमुळे बौद्ध विप्लवांनंतर माजलेला प्रचंड गोंधळ त्यांनी नष्ट करून टाकला, हद्दपार केला. निवृत्तीवादाचा पुरस्कार करून प्रवृत्तीवादाची शिकवण देणारे आचार्य शंकर आहेत. गीतारहस्य लिहिताना लोकमान्य टिळकांनीसुद्धा मी आचार्यांमुळे हे लिहू शकतो आहे अशी कृतज्ञता व्यक्त केली आहे. आचार्यांनी २७२ ग्रंथ आणि अगणित स्तोत्रं रचली. समाजासमोर पंचायतन पूजा आणली. पाचही पंथांना एकत्र आणून एकरुपत्व आणण्याचा फार मोठा आणि यशस्वी प्रयत्न केला. आचार्यांना श्रद्धांजली अर्पण करायची असेल तर त्यांनी लिहिलेली स्तोत्रं आपण एकेक करून अवलोकन करूया. हरि ॐ"
यानंतर श्रीसद्गुरुंनी परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज यांनी श्रीमत् आद्य शंकराचार्य यांची केलेली श्रेष्ठ स्तुती शंकराचार्यस्तुति: या स्तोत्राचं पठण करवून घेत त्याचा अर्थही समजावून सांगितला.
नैवेद्यार्पण – सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार सुरू झाले. भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यामध्ये परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेम्बे) स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा मुलांकडून पठण करवून घेतला तसंच मेधा सुक्ताचं पठण करून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. मुलांकडून || नमो गुरवे वासुदेवाय || हा नाममंत्र ११ वेळा पठण करुन हविर्भाग अर्पण करण्यात आला.
पालक समुपदेशन हा उपक्रमही सुरू झाला.
नामस्मरण – दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा, हे दत्त योगेश्वर वासुदेव श्रीपाद श्रीवल्लभ नारसिंह, जय नर्मदे जय नर्मदे नमामि देवि नर्मदे, जय गंगे मॉ जय गंगे मॉ ही नामस्मरणं झाली.
हवनसत्र – बंधू आणि भगिनींकडून हवनसत्र संपन्न झालं. ह्यामध्ये पांडुरंगाष्टकम्, भ्रमरांबाष्टकम्,गुर्वष्टकम्,कालभैरवाष्टकम्,कनकधारा. अच्युताष्टकम् स्तोत्रांचा समावेश होता.
भगवद्गीता पठण - एका छोट्या सुट्टीनंतर यजमानांकरवी घेतलेल्या शेवटच्या सत्रात गंगाष्टकम्,यमुनाष्टकम्,नर्मदाष्टकम्,आणि आत्मष्टकम् स्तोत्र तसेच श्रीमद् भगवद्गीतेच्या नवव्या अध्यायाचं सामूहिक पठण व हवन झालं.
पूर्णाहुती आणि सांगता – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस शिवपिंडीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं. पूर्णाहुती नंतर भक्तांनी श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेतलं.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला.
Close x
दिनांक ८ जून २०२४ रोजी, अर्थात सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाच्या पूर्वतयारीसाठी साधक मंडळींनी यज्ञस्थळाची साफसफाई, यज्ञवेदी व्यवस्था, बैठक व्यवस्था, ध्वनी व्यवस्था, इत्यादी सर्व तयारी पूर्ण केली. संध्याकाळी ७ ते ७.३०च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व वीर हनुमान यांना प्रार्थना करण्यात आली.
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने ज्येष्ठ शुक्ल पक्ष ३, शके १९४६, दि. ०९ जून २०२४ या दिवशी ‘श्रीदत्त यज्ञ’ आयोजित केला होता. सकाळी ८.३० वाजता सर्व यजमानांकडून पुण्याह वाचन, देवता पूजन, संकल्प इत्यादी विधिवत उपचार करण्यात आले. त्यानंतर न्याहारी झाली. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. नंतर आवाहन मंत्रांद्वारे सर्व देवतांना आणि पितरांना आवाहन करून त्यांना यज्ञास उपस्थित राहून हविर्भाग स्वीकारण्याची विनंती मनोमन केली गेली. त्यानंतर राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं उच्च स्वरात, एका आवाजात उच्चारण करण्यात आलं.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर सामूहिकरित्या यज्ञ प्रार्थना झाली. लगेचच यजमानांकडून श्रद्धा सूक्ताच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्राची प्रत्येकी एक माळ घेऊन दत्तभावसुधारस स्तोत्र आणि गंगा दशहरा निमित्ताने आचार्य शंकर विरचित गंगा स्तोत्राचं पठण झालं. त्याचबरोबर भगवान दत्तात्रेयांच्या तसबिरी समोर ताम्हणात ठेवलेल्या दत्तमूर्तीवर जलाभिषेकास सुरुवात झाली.
नंतर पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली. अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, बाल संस्कार वर्गाला सुरुवात झाली. तसंच प्रकाश ज्ञान शक्ती चॅरिटेबल ट्रस्टतर्फे राबवण्यात येणाऱ्या सामाजिक आणि आध्यात्मिक उपक्रमांची माहिती देण्यात आली.
त्यानंतर श्रीसद्गुरुंनी परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज यांनी सांगितलेली, खेचरी मुद्रा धारण केलेल्या भगवान दत्तात्रेयांची पूर्वध्वनीमुद्रित मानसपूजा सर्वांनी श्रवण केली आणि त्याप्रमाणे सर्वांकडून मानसपूजेचे उपचार करवून घेतले गेले. तत्पश्चात पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. लगेचच श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ०६–१२–२०१४
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. दत्तजयंती निमित्त 'दत्त महामंत्र' या विषयावर केलेल्या विवेचनात श्रीसद्गुरु म्हणाले,
"स्वामी महाराजांच्या खोपोली स्थानाचं डिसेंबर २०१४ ते डिसेंबर २०१५ हे रौप्य महोत्सवी वर्ष आहे, जे आपण दत्तभक्तीकरिता अर्पण करणार आहोत. त्यात ज्ञान, कर्म, उपासना आहेत तसंच व्यक्तिमानपरत्वे ज्या साधना गुरु उपनिर्दिष्ट मार्गांनी सुचवल्या जातील त्या मार्गांनी ही दत्तभक्ती आपण इदं दत्तात्रेयार्पणमस्तु असं म्हणून करणार आहोत. या निमित्ताने दत्तभक्तीमधील ज्ञान किंवा ज्ञानोत्तर भक्ती समजून घेण्याचा आपण प्रयत्न करुया.
दत्तरुपी शक्तीचं अवतरण सदेह रूपात होण्याच्या तीन तिथी आहेत, गुरुपौर्णिमा, दत्तजयंती आणि गुरुद्वादशी. म्हणून यादिवशी शक्ती मिळवण्याच्या दृष्टीने तिथे आपली उपस्थिती आवश्यक असते. मानव हा ११ इंद्रियांचा समूह आहे. १० इंद्रियं आणि त्यांना आज्ञा देणारं मन. या १० इंद्रियांच्या आवाक्यातीलच ज्ञान आपल्याला होत असतं, त्या पलीकडचं होत नाही. मन आणि बुद्धीच्या साहाय्याने १० इंद्रियांच्या पलीकडे डोकावून आपण पाहू शकत नाही . आपल्याकडे म्हणतात की, दिसतं तसं नसतं. दिसणं आणि असणं ह्यात फरक आहे. इंद्रियं जे संदेश देतात तो खरा असेलच असं नाही. ते स्वत:ची काहीतरी सरमिसळ करत असतं. प्रत्येक इंद्रिय स्वार्थ साधण्याचा विचार करत असतं. मग मनही स्वार्थाचा विचार करतं. म्हणून दिसणं आणि असणं ह्यात फरक आहे. उदा. एखादी मशाल एकसारखी भराभर गोल फिरवली तर आपल्याला ती मशाल म्हणजे एक आगीचं वर्तुळ दिसतं. पण वस्तुत: ती मशाल असते. असं प्रत्येक गोष्टीत, वस्तूत असतं. हाच नियम अध्यात्मशास्त्रात लागू होतो.
परब्रह्म हे एक आहे आणि त्याला स्वामी महाराजांनी दत्त म्हटलं, तर समर्थ रामदासांनी राम म्हटलं. शेवटी ते एकच एक परब्रह्म सर्व यच्चयावत प्राण्यांमध्ये भरलेलं आहे. समोर जे असतं तेवढंच आपल्याला दिसतं. त्याच्या अव्यक्त रुपाला आपण ओळखू शकत नाही कारण आपल्या भोवती स्वार्थाचे पडदे असतात. त्याला स्वामी महाराजांनी कूटस्थ म्हटलं. त्या अव्यक्ताचं सगुण साकार रुप म्हणजे दत्त. हे प्रकटीकरण नेमकं केव्हा झालं ते माहित नाही. वेद–पुराणांनी, भागवताने त्यांचं वर्णन केलं. त्यांचं आकलन सामान्य मनुष्याच्या सामान्य बुद्धीला व्हावं म्हणून ज्या महामंत्राचं पठण केलं जातं तो मंत्र आपण यज्ञात आवाहनीय मंत्रांमध्ये म्हणतो.
||ॐ भगवते दत्तात्रेयाय, स्मरणमात्र संतुष्टाय, महाभयनिवारणाय, महाज्ञानप्रदाय, चिदानंदात्मने बालोन्मत्तपिशाच्चवेशाय, महायोगिने अवधूताय, अनसूयानंदवर्धनाय, अत्रिपुत्राय ॐ भवबंधविमोचनाय||
ह्यातली विशेष नामं किंवा त्या विशेष नामांच्या पलीकडे असणारं दत्तात्रेयांचं हे स्वरुप वर्णन आहे.
ॐ – हा व्याहृती किंवा बीज मंत्र म्हणून आला आहे. तीन मात्रा, तीन गुण आणि त्रिदेवांचं एकत्रीकरण यात आहे. ॐ हे दत्ताचं सूक्ष्म रुप आहे, त्यात त्यांचं प्रतिबिंब पहावं.
भगवते – म्हणजे भगवंत. पारलौकीक जगताशी निगडीत धर्म, यश, श्री, ऐश्वर्य, ज्ञान आणि वैराग्य या सहा प्रकारच्या ऐश्वर्याने परिपूर्ण तो दत्तात्रेय. ह्या अर्थाशी जसं आपण एकरुप होऊ तसं आपल्याला सर्व प्राप्त होऊ शकेल असा त्याचा अर्थ झाला.
दत्तात्रेयाय– या नावातच अत्रि ऋषी सामावलेले आहेत. अत्रि ऋषींपासून निर्माण इााले म्हणून आत्रेय. त्याला दत्त संबोधन जोडलं म्हणून दत्तात्रेय. त्रिगुणांची मात्रा इथे चालत नाही. त्या त्रिगुणांच्या पलीकडे असलेल्या दत्ताला नमस्कार असो.
स्मरणमात्र संतुष्टाय – म्हणजे स्मरणाने संतुष्ट होणारे! हे त्यांचं मोठं वैशिष्ट्य आहे की, त्यांना अपेक्षा ही फक्त स्मरणाची असते. स्व चं मरण घडवणारं ते स्मरण. आपला अहंकार, अभिमान आपल्याला विसरता आला पाहिजे, हे त्यांना अपेक्षित आहे. काही काळापुरतं तरी स्वत:ला विसरावं. खरोखरचं स्मरण घडलं की मग त्याला प्रसन्न करण्यासाठी काहीही करावं लागत नाही.
महाभयनिवारणाय – बारीकसारीक भयाचे अनेक प्रकार असतात. सगळ्यात मोठं, महाभय असतं ते मृत्यूचं भय असतं. जन्मोजन्मीच्या जीवन प्रवासात भौतिक देह हा किती य:कश्चित पदार्थ आहे, हे ज्याला कळलं त्याची मृत्युची भीती जाते. मी आत्मा आहे, मी दत्त आहे आणि निरनिराळ्या साखळीतून मी प्रवास करतो आहे. नाश हा त्या साखळीतल्या प्रत्येक देहाचा होतो आहे, माझा नाही, तो नाश अपरिहार्य आहे. हे ज्ञान ज्याला पचलं त्यांचं भय गेलेलं असतं. तो दत्तात्रेयांशी एकरुप होतो. पिशाच्च हे मृत्युरुपच आहे, त्यांच्या संपूर्ण सृष्टीचा कर्दनकाळ म्हणजे दत्तात्रेय.
महाज्ञानप्रदाय – मृत्युचं भय जाण्यासाठी जे ज्ञान आवश्यक आहे ते ज्ञान देणारे ते दत्तात्रेय म्हणजे परब्रह्मस्वरुप सद्गुरुंचा अवतार आहे. लोककल्याणासाठी निर्गुण निराकारातून सगुण साकार रूप धारण करणारे दत्तात्रेय आहेत. असं मानलं जातं की, त्यांच्या सगुण मूर्तीचं डावं अंगं गुणरुप आहे आणि उजवं अंगं ईश्वररुप आहे. सद्गुरु आणि ईश्वर दोन्ही तत्त्वांना नमस्कार म्हणून आपण श्रीगुरुदेव दत्त असं म्हणतो. आधी गुरु मग देव! ते आत्मशिक्षणाद्वारे ज्ञान देतात आणि एकेक पायरी वर नेतात.
चिदानंदात्मने – चित्‌ –आनंद – आत्मने म्हणजे स्वभावरुप आनंद असलेला आत्मा. हे अवधूत ज्या गोष्टीत संलग्न असतात ते तत्त्व परब्रह्म आहे, तेच तत्त्व माझ्यात आहे. ते मूळरूपात आनंदी असलेलं परब्रह्म म्हणजे सद्गुरु आहेत.
बालोन्मत्तपिशाचवेशाय – एकदा अपण एका तत्त्वाला धरलं आणि जीवनाची वाटचाल सुरू ठेवली की, मग त्याचं रूप तुम्हाला कसं दिसतं त्याकडे खरा भक्त कधी लक्ष देत नाही. म्हणजे बाल, उन्मत्त किंवा पिशाच्च ही तिन्ही त्यांची बाह्य रूपं आहेत. खर्या भक्ताला माहीत असतं की हे सर्व भ्रामक आहे. बाल, उन्मत्त आणि पिशाच्च या तिन्ही रूपात ते आहेतपण आणि नाहीतपण. सद्‌गुरुतत्त्वाने धारण केलेले ते बुरखे आहेत.
महायोगिने – दत्त हे महायोगी आहेत. योग म्हणजे जुळवणूक. दत्तात्रेयांची ब्रह्मतत्त्वाशी सतत असलेली जोडणी सिद्ध झालेली आहे. ज्याप्रमाणे अग्नीच्या मुखात काहीही पडलं तरी त्याचं भस्म होतं तसं योग्यांच्या मुखात संचित, क्रियमाण यापैकी काहीही पडलं तर त्याचंही भस्म होतं, असं एकनाथ महाराजांनी एकनाथी भागवतात सांगितलं आहे. सद्‌गुरुंबरोबर त्यांच्या साहचर्याने आपण संचित, क्रियमाण जाळून टाकत असतो. सद्‌गुरुंशिवाय बाकी कोणीही हे करु शकत नाही.
अवधूताय – दत्त हे महाविष्णूंचं प्रतिरुप पण वेश त्यांच्यासारखा सालंकृत नाही. दत्तात्रेयांचा वेश अवधूताचा आहे.
अनसूयानंदवर्धनाय – म्हणजे अनसूयेच्या आनंदाची वृद्धी करणारा. म्हणून तो अनसूया आनंद वर्धनाय. वस्तुत: हे त्यांचं भौतिक वर्णन आहे. पण ह्यात काहीसा गुढार्थही सामावलेला आहे. जिथे असूया नाही ती अनसूया. मग जेव्हा अशा अनसूया अवस्थेत मन जातं तेव्हा तिथे द्वैत, दुजाभाव शिल्लक राहत नाही. परिणामत: मनाला अतिशय आनंद मिळतो. मत्सर न करण्याने जो आनंद निर्माण होतो त्याचं वर्धन करणारा तो अनसूयानंदवर्धनाय.
अत्रिपुत्राय – त्रिगुणांच्या पलीकडची अवस्था म्हणजे अत्रि आणि त्यातून उदय पावणारा तो आत्मस्वरुप दत्तात्रेय असा त्याचा साधा अर्थ आहे.
ॐ – इथे ओमकार दुसऱ्यांदा आलेला आहे. सृष्टिनिर्मितीपूर्वी ॐकाराची निर्मिती झाली, म्हणजे पर्यायाने दत्तात्रेयांची झाली. सृष्टीत हा नाद सर्वत्र भरुन राहिलेला आहे, त्याप्रमाणे भगवान दत्तात्रेय चिरंतन आहेत, ह्या अवताराला शेवट नाही. त्यांची उत्पत्ती दीनजनांच्या दु:खनाशासाठी झालेली आहे त्यामुळे ह्या जगात जोपर्यंत दु:ख आहेत तोपर्यंत दत्तात्रेय निश्चित असणार. वैदिक धर्माची पुनर्स्थापना हे कार्य त्यांनी स्वीकारलेलं आहे.
भवबंधविमोचनाय – हे त्यांचं अतिउच्च विशेषण आहे. कैद्याला सोडवण्याचे अधिकार जसे सुप्रीम कोर्टाकडे असतात तसे जीवाला त्याच्या बंधनातून मुक्त करण्याचे अधिकार दत्तात्रेयांकडे आहेत. योग्य आणि पात्र अशा भक्तांची कर्मरेषा पुसून टाकण्याचं कौशल्य त्यांच्याकडे आहे. आपल्याला बंधनातून सुटण्याची उत्कंठा असेल तर सद्गुरु मार्ग दाखवतात. सहसा ही उत्कंठा असत नाही पण ती उत्कंठा असेल तर ते ह्यातून कसं सुटायचं ते दत्तात्रेय शिकवतात, मार्ग दाखवतात.
एक लोहार निस्सीम दत्तभक्त होता. घरात हलाखीची परिस्थिती होती पण ईश्वरभक्ती अढळ होती. एका मित्राने त्याला विचारलं की, तो देव तुला इतकी वाईट परिस्थिती देतो आहे आणि तरी तू त्याची परतपरत प्रार्थना का करतोस? तेव्हा लोहार म्हणतो की, माझा रोजचा व्यवसाय मला एक शिकवण देतो. अवजार बनवायला मी लोखंडाचा तुकडा ऐरणीवर ठेवतो. तो तापला की त्यावर हातोड्याने घण घालतो. जेव्हा तो तुकडा अग्नी आणि हातोड्याचे घाव दोन्ही सहन करु शकतो तेव्हाच मी त्या तुकड्यातून अवजार बनवू शकतो, तोपर्यंत अवजार बनवू शकत नाही. जर तो तुकडा त्यात टिकला नाही तर मी तो भंगारात फेकून देतो. त्यावरुन मी सद्गुरुंना प्रार्थना करत असतो की, हे सद्गुरुदेवा, हे ईश्वरा माझ्यावर कितीही घाव घाल किंवा परिस्थितीचे चटके मला द्या, पण मला भंगारात टाकू नका! हरि ॐ"
नैवेद्यार्पण – श्रीसद्गुरुंच्या रसाळ आणि प्रबोधनात्मक विवेचनानंतर यज्ञाला नैवेद्य अर्पण करण्यात आला. सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली. उपस्थितांनी महाप्रसादाचा लाभ घेतला.
सामाजिक उपक्रम – पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार सुरू झाले. भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यामध्ये प्रथम मेधा सूक्ताचं पठण व हवन आणि परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेम्बे) स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा मुलांकडून पठण करवून घेत त्यांच्याकडून हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. दरम्यान पालक समुपदेशन हा उपक्रमही सुरू झाला.
नामस्मरण – दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा, हे दत्त योगेश्वर वासुदेव श्रीपाद श्रीवल्लभ नारसिंह, जय नर्मदे जय नर्मदे नमामि देवि नर्मदे, जय गंगे मॉ जय गंगे मॉ ही नामस्मरणं झाली.
हवनसत्र – परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेम्बे) स्वामी महाराज विरचित भगवान दत्तात्रेयांची द कारादि सहस्रनामावलीच्या पठणासहित बंधू आणि भगिनींकडून हवनसत्र संपन्न झालं.
श्रीमद् भगवद्गीता पठण - एका छोट्या सुट्टीनंतर यजमानांकरवी घेतलेल्या शेवटच्या सत्रात श्रीमद् भगवद्गीतेच्या दहाव्या अध्यायाचं आणि दत्तगुरुपंचकम्‌ स्तोत्राचं सामूहिक पठण व हवन झालं.
विशेष – यज्ञदिनी परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेम्बे) स्वामी महाराज यांचं संक्षिप्त सचित्र चरित्र उपलब्ध करुन देण्यात आलं. एक विशेष बाब म्हणजे लहान मुलांना ह्या पुस्तकाद्वारे स्वामी महाराजांसारख्या दिव्य सत्पुरुषाची ओळख होणार आहे. पुण्याच्या ओवी जोशी ह्या विद्यार्थिनीने स्वामी महाराजांचे निस्सीम भक्त श्री शरदचंद्र प्रतापे महाराज आणि नर्मदालय संस्थेच्या आदरणीय भारतीताई ठाकूर उर्फ विशुद्धानंद भारती यांच्या प्रेरणेने हे चरित्र मांडलं आहे. ह्या पुस्तकाचा मराठी अनुवाद श्री यशोधन बापट ह्यांनी केला आहे.
पूर्णाहुती आणि सांगता – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले. यजमानांच्या हस्ते पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना संपूर्ण दिवस शिवपिंडीवर होणाऱ्या अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं. पूर्णाहुतीनंतर भक्तांनी श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेतलं.
श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेने आणि कृपाशिर्वादामुळे यज्ञ उत्तमरित्या संपन्न झाला.
Close x
दिनांक १३ जुलै २०२४ रोजी, अर्थात सामूहिक यज्ञाच्या पूर्वसंध्येला दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञाची पूर्वतयारी करण्यात आली. त्यानंतर संध्याकाळी ७ ते ७.३०च्या दरम्यान श्रीरामरक्षेचं आणि श्रीमारुती स्तोत्राचं सामूहिक पठण झालं. दुसऱ्या दिवशीच्या यज्ञरक्षणार्थ श्रीराम व वीर हनुमान यांना प्रार्थना करण्यात आली. गेले दोन दिवस वरुणराजाने दमदार हजेरी लावली होती. यज्ञादिवशीही त्याचं आगमन मन आणि वातावरण प्रसन्न करणारं होतं.
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने आषाढ शुक्ल पक्ष ८, शके १९४६, दि. १४ जुलै २०२४ या दिवशी ‘श्रीदुर्गा सप्तशती स्वाहाकार’ आयोजित केला होता. हा दुर्गाष्टमीचा शुभ दिवस होता. पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजींच्या आशीर्वादाने आणि पूज्य आईसाहेबांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्व यजमानांनी यज्ञवेदीचं आणि दशदिशांचं पूजन केलं. || ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो न: प्रचोदयात् || या श्रीगायत्री मंत्राच्या जयघोषात सर्व यजमानांच्या हस्ते सौर ऊर्जेद्वारे प्रज्वलित अग्नी, यज्ञवेदीमध्ये प्रतिष्ठापित करण्यात आला. आकाशात काळ्याशार ढगांनी दाटी केली होती, अशा मंद प्रकाशात यज्ञज्वाळा अधिकच तेजस्वी दिसत होत्या.
पहिल्या सत्रातील आवाहन मंत्रांनंतर सामूहिकरित्या यज्ञ प्रार्थना झाली. लगेचच यजमानांकडून श्रद्धा सूक्ताच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्राची प्रत्येकी एक माळ घेऊन अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्राचं पठण झालं. त्यानंतर दुर्गा सप्तशतीच्या पाठाला सुरुवात झाली आणि जलाभिषेक सुरु झाला. थोड्या वेळाने पहिल्या सत्रातील पंधरा मिनिटांच्या अल्पशा विश्रांती समाप्तीनंतर, बाल संस्कार वर्गाला सुरुवात झाली. तत्पश्चात पुढील महिन्यातील कार्यक्रमांसंदर्भात सूचना देण्यात आल्या. मग श्रीसद्गुरुंच्या पूर्वध्वनीमुद्रित ऑडिओ विवेचनाचा लाभ सर्व साधक-भक्तांनी घेतला.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – १४–०३–२०१०—सप्तशती स्वाहाकार
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण श्री सद्गुरुंनी केलं. 'शक्ती' या विषयावर केलेल्या विवेचनात श्रीसद्गुरु म्हणाले,
"शक्ती या शब्दामध्ये श हे अक्षर मंगलवाचक, ऐश्वर्यवाचक आहे तर क्ती हे अक्षर पराक्रमवाचक, बलवाचक आहे. म्हणजे धैर्य आणि पराक्रम हे दोन्ही प्रदान करणारी ही ‘शक्ती’ आहे. प्रत्येक जीवाला शक्तीची आवश्यकता असते. मंगलवाचक पराक्रम साधून देणारी शक्ती अशी शक्ती शब्दाची व्याख्या आहे. आध्यात्मिक साधनेतसुद्धा जे धैर्य असावं लागतं की, न डळमळीत होता, न डगमगता एकनिष्ठपणाने आपली साधना, आपला संकल्प पुढे रेटत नेणं, मग त्यात सांसारिक अडचणी येतील, पारमार्थिक अडचणी येतील त्या सहन करुन आपली आध्यात्मिक वाटचाल यशस्वी करणं ह्यासाठी शक्तीची उपासना सांगितली आहे.
शक्तीचा व्यावहारिक अर्थ सत्ता, बल असा आहे आणि पारमार्थिक भाषेमध्ये ह्याचा अर्थ उपाधी असा आहे. उप म्हणजे जवळ आणि आधी म्हणजे ठेवणे, अर्थात उपाधी म्हणजे जवळ ठेवणे. उपाधी कधीही आपणहुन कोणाच्या मागे कधीही लागत नाही. आपली इच्छा असेल तर ती मागे लागेल. आपली इच्छा असते म्हणून आपण तिला जवळ बाळगतो आणि म्हणून तिला माया असं म्हणतात. माया ही एक शक्तीच आहे. या मायेतून निर्माण झालेल्या ज्या गोष्टी आहेत त्या आपल्याला आकर्षक वाटतात, मग त्या आपण जवळ बाळगतो. त्यामुळे आपली खरोखरच्या अध्यात्मापासून लांब जायला सुरुवात होते. म्हणून त्या मायेला ओळखून तिला लांब ठेवून परमार्थाला प्राधान्य देणं हे महत्त्वाचं तात्पर्य आहे. ही ईश्वराची महाशक्ती आहे जिला प्रकृती असं म्हटलं आहे.
विश्वाच्या चलनवलनामागे मूळ जे चैतन्य आहे, तिथे हालचाल होत असते. मग जिथे हालचाल होत नाही तिथे शक्ती नाही असं समजायला हरकत नाही. नुसतं चैतन्य जगामध्ये काही काम करु शकत नाही. आपलं सारं जीवन हे त्या शक्तीमुळेच असतं. प्रत्येक सजीवाची हालचाल ही शक्तीमुळे आहे. सगळ्या परकारच्या इच्छा ह्या शक्तीच्या अंतर्गत येतात. जेव्हा आपण म्हणतो की, माझी प्रकृती बरी नाही, तेव्हा त्याचा अर्थ माझ्यातील शक्ती व्यवस्थित कार्यान्वित नाही असाच होतो. प्र हे सत्वगुणात्मक अक्षर, कृ हे रजोगुणात्मक अक्षर तर ती हे तमोगुणात्मक अक्षर आहे, तिन्ही गुणांचा समन्वय प्रकृती या शब्दात आहे. आपली इच्छा सत्व, रज आणि तम यापैकी कुठलीही असो, तिला शक्तीची जोड असावी लागते, मग ती बरोबर कार्यान्वित होते. आध्यात्मिक इच्छेमध्येसुद्धा व्रत–वैकल्यं किंवा मोक्ष यासाठीसुद्धा शक्तीची आवश्यकता असते. म्हणून शक्तीची उपासना सांगितली आहे. ह्या शक्ति उपासनेमुळे भौतिक ऐश्वर्य संपन्नता नक्की मिळेल पण आपण इच्छा ठेवताना जर पारमार्थिक, आध्यात्मिक ठेवल्या की, “हे शक्ती देवते, मला आध्यात्मिक कल्याण साधायचं आहे. त्यासाठी तू मला शक्ती दे”, असं जेव्हा आपण म्हणतो तेव्हा ती शक्ती निश्चितपणे चांगल्या कार्यासाठी आपल्याला मदत करु शकते. ही शक्ती म्हणजेच माया आहे, तीच उपाधी आहे आणि तीच प्रकृती आहे. आपण जो संकल्प घेऊन त्या शक्तीशी एकरुप होऊ तसं तिचं नाव बदलत जाऊ शकतं.
आपल्यातील अहंकारामुळे मी आणि माझं ह्या उपाधी आपल्याला ब्रह्मतत्त्वापासून लांब नेत असतात. त्या काढून टाकल्या तर जे उरतं ते म्हणजे ‘मी ब्रह्म आहे’ हे ज्ञान. जी शक्ती अहंकाराच्या जागृतीसाठी कारणीभूत असते तीच शक्ती अहंकाराच्या निर्दालनासाठीही कारणीभूत असते. ह्या अहंकाराचं निर्दालन करण्यासाठी शक्तीची उपासना सांगितली आहे. अहंकाराचं निर्दालन करणं म्हणजे त्याला नाहिसं करणं नव्हे तर त्याचा फोलपणा समजून घेणं आणि त्याचं ज्ञान करुन घेणं आहे. तो अहंकार ओळखून त्याला योग्य ठिकाणी कार्यान्वित करणं, त्याच्याकडून योग्य ती हालचाल करुन घेणं आणि मग त्याचं कृतीत रुपांतर करणं हे शक्तीच्या उपासनेने साध्य होऊ शकतं. रोजच्या जीवनामध्ये ही अहंकाराची स्फूर्ती अज्ञानामुळे होते, अज्ञानाला आपण खत–पाणी घालतो, आणि रोज नव्याने अहंकाराची स्फूर्ती होते, हे रहाटगाडगं असंच चालू रहातं. ही स्फूर्ती ‘मी आणि माझं’ यामुळे होते. ह्याला जोड देणारीसुद्धा शक्तीच असते म्हणून तिला भ्रांती असं म्हटलं आहे. ह्या भ्रांतीवर आपल्याला विजय मिळवता आला पाहिजे.
शक्ति विषयक ज्ञानाची विभागणी परा विद्या आणि अपरा विद्या यांमध्ये केलेली आढळते. परा विद्या म्हणजे त्या वैश्विक पुरुषाकडे जाण्यासाठी आध्यात्मिक ज्ञान करुन घेणं. अपरा विद्या म्हणजे आध्यात्मिक ज्ञान सोडून ह्या विश्वात जे जे काही यच्चयावत शास्त्रं आहेत, त्या सगळ्या शास्त्रांचा अभ्यास होय. आध्यात्मिक ज्ञान एका बाजूला आणि सगळी शास्त्रं एका बाजूला असं वर्णन आढळतं. समर्थांनी आध्यात्मिक ज्ञानाला खरं ज्ञान म्हटलं तर बाकीच्या इतर ज्ञानाला अज्ञान असं म्हटलं आहे. जीव हा कर्मामुळे सांसारिक गोष्टीत अडकतो आणि अज्ञानाने आवृत्त होतो. तो भौतिक व्यवहार सत्य मानून चालतो. ह्या विश्वात आपण निर्माण झालो आहोत आणि आपलं म्हणून जे जे निर्माण केलेलं आहे, ती ही माया आहे. मायेची उपाधी आपणच स्वत:ला चिकटवतो आणि मग दु:ख आलं की ओरडत रहातो.
सप्तशतीमध्ये भंडासूराची गोष्ट आहे. भंडासूर नावाचा एक असूर होता, त्याला साठ हजार वर्ष जिवंत राहण्याचं वरदान मिळालं. तोच भंडासूराचा काळ सुरु आहे आणि तो भंडासूर कामरूपाने अजूनही लोकांना भंडावून सोडतो आहे. नाना प्रकारच्या इच्छा–आकांक्षांनी मनुष्य भंडावून गेलेला असतो. इंद्राने त्या भंडासूराच्या नाशासाठी शक्तीची उपासना केली, त्याला ललिताख्यान म्हणतात. या ललिता देवीने भंडासूराचा नाश केला म्हणजे भंडावून सोडणाऱ्या ज्या इच्छा आहेत, कामना आहेत त्या शुभ बनवल्या. इतरांकडे बघण्याची त्याची दृष्टी बदलवून टाकली. हा भंड आपल्या प्रत्येकाच्या मनामध्ये असतो आणि प्रयत्नपूर्वक त्याचा नाश करावा लागतो. शुंभ आणि निशुंभ म्हणजे मी आणि माझं ह्या दोन असूरांनी आपलं जीवन व्यापलेलं आहे. त्यासाठी चंडीची प्रार्थना करायची आहे. वैराग्य आतून आलं तर भंडाचं शमन होतं आणि शुंभ निशुंभाचं निर्दालन होतं. या वैराग्यामध्येपण अडचणी येत असतात. त्यातली मुख्य अडचण म्हणजे अशुचीला शुची मानणं! समतेपासून लांब नेणारे भेद आपण आयुष्यभर बाळगत असतो. पण ही शुचिता आतली आहे बाहेरची नाही. शौच म्हणजे सोवळं–ओवळं नाही. आतलं शौच आणण्यासाठी या शक्तीचा उपयोग करायचा आहे. विषमतेचं अवडंबर जे आपण माजवत असतो ते शक्तिमुळेच माजतं. दु:खाला सुख किंवा सुखाला दु:ख, अनात्म्याला आत्म, आणि अशुचीला शुची मानणं, यावर आपल्याला विजय मिळवता आला पाहिजे आणि हे सप्तशतीच्या अनुष्ठानाने साध्य होऊ शकतं.
आपल्या अंतरातला शुद्ध भाव जेव्हा नितांत भक्तिने आपण उपयोगात आणू तेव्हा ती शक्ती आपल्याला योग्य दिशेने कार्यरत करण्यासाठी प्रवृत्त करेल आणि उत्तमोत्तम कृती आपल्या हातून आपोआप घडेल, त्यातून अजून भक्ती निर्माण होईल. संपूर्ण सप्तशतीचं सार हेच सांगितलं आहे की, शेवटी भक्ती उत्पन्न झाली पाहिजे. भक्तिशिवाय ज्ञान आणि वैराग्य यांना कवडीचीही किंमत नाही. ज्ञान मिळवलं पण त्याला भक्तिची जर जोड नसेल तर मनुष्य उत्तम भाव ठेवू शकत नाही. ईश्वरीतत्त्वाला, सद्गुरुतत्त्वाला भक्तिपूर्ण अंत:करणाने सामोरे गेलात तर शक्ती आपल्याला मदत करेल. भक्ती हे शक्तीचं मूल आहे! भक्तीचं पालनपोषण करून तिची वृद्धी करण्यासाठी शक्ती आपल्याला मदत करते. भक्तिमधला भाव महत्त्वाचा आहे. ही भक्ती ज्ञान आणि वैराग्याबरोबर आपल्यात संचरित होण्यासाठी शक्तिची नितांत आवश्यकता आहे. मग तिची आराधना करणं, तिचं स्तवन करणं, हविर्भाग अर्पण करणं हे तिथे महत्त्वाचं आहे. मुख्य इच्छा हीच आहे की, हे शक्ती देवते! माझ्यामध्ये ही भक्ती येऊ दे, ही भक्ती करण्यासाठी मला तू मदत कर. या देवी सर्वभुतेषु भक्तिरुपेण संस्थिता, नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नम:
हरि ॐ"
नैवेद्यार्पण – श्रीसद्गुरुंच्या रसाळ आणि प्रबोधनात्मक विवेचनानंतर यज्ञाला नैवेद्य अर्पण करण्यात आला. सुखकारक आणि श्रेयस्कर अशा मधुमय जीवनासाठी असलेली प्रार्थना ऋग्वेदातील ऋचांमध्ये समाविष्ट आहे. त्या ऋचांचं, गायत्री मंत्राचं आणि अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राचं पठण करतेवेळी यजमानांकडून श्रीयज्ञनारायणाला भोजनपात्रातील अन्नाच्या एकेक ग्रासाचा हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली.
सामाजिक उपक्रम – पहिल्या सत्रात भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार सुरू झाले. भोजनोत्तर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. त्यामध्ये प्रथम मेधा सूक्ताचं पठण व हवन आणि परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेम्बे) स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा मंत्र तीन वेळा मुलांकडून पठण करवून घेत त्यांच्याकडून हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. दरम्यान पालक समुपदेशन हा उपक्रमही सुरू झाला.
हवनसत्र – संपूर्ण दुर्गा सप्तशतीच्या पाठासहित बंधू आणि भगिनींकडून हवनसत्र संपन्न झालं.
श्रीमद् भगवद्गीता पठण - एका छोट्या सुट्टीनंतर यजमानांकरवी घेतलेल्या शेवटच्या सत्रात श्रीमद् भगवद्गीतेच्या अकराव्या अध्यायाचं सामूहिक पठण व हवन झालं.
पूर्णाहुती आणि सांगता – संध्याकाळच्या शेवटच्या सत्रात पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले आणि पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं. पूर्णाहुतीनंतर भक्तांनी श्रीसद्गुरु पादुकांचं दर्शन घेतलं.
आषाढातील जोरदार पावसाच्या उपस्थितीत श्रीसद्गुरुंच्या प्रेरणेने आणि कृपाशीर्वादामुळे यज्ञ सोहळा छान साजरा झाला.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने आणि आशीर्वादाने श्रावण शुक्ल पक्ष ६, १० ऑगस्ट २०२४ या मंगल दिवशी सामूहिक श्रीसत्यदत्त पूजा आणि लक्षार्चना या दोन कार्यक्रमांचे तसेच श्रावण शुक्ल पक्ष ७, ११ ऑगस्ट २०२४ या दिवशी श्रीगुरुपौर्णिमा यज्ञाचे आयोजन करण्यात आले होते. ह्या तिन्ही कार्यक्रमांच्या पूर्वतयारीसाठी भक्तगण ०९ ऑगस्टपासूनच निवासाला आले होते.
सामूहिक श्रीसत्यदत्त पूजा आणि लक्षार्चना – १० ऑगस्ट २०२४
सकाळी लवकरच व्यासपीठावरील १ मुख्य पूजा आणि सामूहिक १०८ पूजा यांच्या तयारीला सुरूवात झाली. १०८ चौरंग आणि सर्व पूजा साहित्य मांडण्यात आलं. ठिक ९.३० वाजता यज्ञ प्रज्वलन झालं आणि आवहनीय मंत्रोच्चार झाले. त्यानंतर पूजेसाठी नावनोंद केलेले भक्त आपापल्या पूजा स्थानी बसले. त्यानंतर ‘श्रीसत्यदत्त पूजा’ प्रसंगी श्रीसद्गुरुंनी केलेलं विवेचन सुरु झालं. त्या विवेचनात सद्गुरु सांगतात, ‘‘परब्रह्माची दत्तात्रेय रुपातील पूजा म्हणजे सत्यदत्त पूजा. त्याच्यामध्ये सत्य बोलणं, सत्य लिहिणं, सत्य वागणं आणि सत्याची सतत कल्पना करणं ही जणू एक सुप्त प्रतिज्ञा सत्य पूजेमध्ये आपण घेत असतो. त्या प्रतिज्ञेप्रमाणे असा सत्याने वागणारा मनुष्य परमोच्च पदाला पोहचू शकतो. इथे देवदेवतांमधील मतभेद म्हणजे आपल्या मनातील मतभेद हे सगळे काढून टाकायचे आहेत. तसं काही नसतं. जो विष्णू असतो तोच गणेश असतो, जो गणेश असतो तोच दत्तात्रेय असतो. फक्त आपण आपल्या आवडत्या दैवताची तिथे कल्पना करायची आहे. मग गुरुतत्त्वाची कल्पना गुरुमहापंथात केली आहे म्हणून इथे दत्तात्रेयांची स्थापना केली जाते आणि त्यांच्यासमोर ही सत्य बोलण्याची प्रतिज्ञा केली जाते. तर ह्याप्रमाणे मूळ तत्त्वज्ञान सांगण्याचा प्रयत्न मी केला आहे. प्रतिज्ञा नक्की काय करायची आणि कशी अमलात आणायची हे ज्याचं त्याने ठरवायचं असतं. त्याप्रमाणे ते प्रत्येकाने ठरवायचं आहे आणि तशी प्रतिज्ञा करुन मग पूजेच्या कामाला आपण आरंभ करायचा आहे. पूजा ही कोणाची केली जाते? तर पूजा ही पूज्याची केली जाते. पूज्य ह्याचा अर्थ आपल्याला ज्याच्याविषयी अतिशय आदरभाव वाटतो ते पूज्य. ह्याचाच वैज्ञानिक अर्थ शून्य असा होतो. शून्य म्हणजे काहीच नाही असं ते! म्हणजेच ब्रह्मतत्त्व! सत्याची कल्पना प्रत्यक्षात अनुभवण्यासाठी ह्या सत्यदत्त पूजेचा निश्चितपणे उपयोग होऊ शकतो. कारण सोळा उपचारांनी आपण ती पूजा करत असतो. तर खरोखर त्या पूज्याची पूजा, जे काहीच नाही असं ते पूज्य, शून्य किंवा पूज्य भाव वाटणारी प्रतिमा तिची पूजा करायला आपण सुरुवात करुया.’’ हरि ॐ
पूज्य सद्गुरुंच्या ज्ञानपूर्ण आणि बोधप्रद वचनांमुळे भक्तांच्या मनात पूजेसाठी अनुकूल मनोभूमिका तयार होऊन त्यामुळे साधक पूजेत तन्मयतेने एकरुप झाले. यानंतर प. प. वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज विरचित ‘श्रीसत्यदत्त पूजेचा’ श्रीगणेशा झाला. एक बंधू आणि एक भगिनी साधक यांनी प्रत्येक उपचाराचं महत्त्व सांगत सर्व षोडशोपचार भक्तांकडून करवून घेतले. याप्रसंगी प्रत्येक उपचाराचं थेट चित्रीकरण प्रोजेक्टरवर दाखवण्यात येत होतं. त्यानंतर पूजेतील कथा वाचून दाखवण्यात आल्या. पूजेनंतर अन्नपूर्णाअष्टकम् स्तोत्राचं पठण करून नैवैद्य अर्पण करण्यात आला व आरती झाली. ‘करितो प्रेमे तुज निरांजन स्थिरवुनिया मन’ तसेच ‘उद्धरी गुरुराया’ हा धावा करण्यात आला. यानंतर सर्वांनी पूजेतील एक फळ प्रसाद म्हणून स्वीकारण्याची सूचना देण्यात आली. अशारितीने सर्व पूजा उत्तमरित्या पार पडल्या.
संध्याकाळच्या सत्रात लक्षार्चना या कार्यक्रमाचा आरंभ झाला. लक्षपूर्वक केलेली अर्चना म्हणजे लक्षार्चना. परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेंबे) स्वामी महाराज यांच्या पवित्र नामाचं अधिष्ठान लाभलेला सिद्ध मंत्र म्हणजे ॥नमो गुरवे वासुदेवाय॥. वासुदेवरूपी दत्तशक्तीचं, गुरुतत्त्वाचं दिव्य चरित्र चिंतन करत तसेच त्यांचे शुभ वदन डोळ्यांपुढे आणून ॥नमो गुरवे वासुदेवाय॥ मंत्राच्या प्रत्येक आवर्तनाबरोबर त्यांना अक्षता अर्पण करणे. लक्षार्चनेचा हा उपचार म्हणजे एकाग्रतापूर्वक मनापासून केलेली नामपूजा असते. अशाप्रकारे अक्षता अर्पण करताना भक्ताला असीम शांतीचा अनुभव येत असतो. अशा या लक्षार्चनेत भक्तांनी सहभाग घेतला. लक्षार्चनापूर्तीनंतर सुरेल असे नामस्मरण अतिशय जोषात सादर झाले. संध्याकाळच्या सत्राची सांगता श्रीरामरक्षा स्तोत्र आणि मारुती स्तोत्राने झाली. दुसऱ्या दिवशी होणाऱ्या यज्ञरक्षणार्थ उभयतांना प्रार्थना करण्यात आली.
श्रीगुरुपौर्णिमा यज्ञ – ११ ऑगस्ट २०२४
व्यासाय विष्णुरूपाय व्यासरूपाय विष्णवे |
नमो वै ब्रह्मनिधये वासिष्ठाय नमो नम: ||
अर्थात, ब्रह्मनिधी (ब्रह्मज्ञानाने परिपूर्ण) वसिष्ठ वंशज विष्णुरूपी व्यास आणि व्यासरूपी विष्णुंना नमस्कार असो.
श्रीकृष्णद्वैपायन महर्षी वेदव्यास, ह्या श्रेष्ठ आचार्यांच्या, गुरुवर्यांच्या पूजनाचा मंगल दिवस म्हणजे व्यासपौर्णिमा. व्यासांनी महाभारत आणि अठरा पुराणे लिहून मानवी जीवनाला संपन्न केले, समृद्ध केले. या महान कार्याकरता यादिवशी त्यांना प्रथम वंदन करुन कृतज्ञता व्यक्त केली जाते. यालाच गुरुपौर्णिमा असेही म्हणतात. हा दिवस गुरुभक्तांसाठी अत्यंत आनंदाचा असतो. ज्या गुरुंनी आपल्याला आपल्या गुणदोषांसकट स्वीकारलं, आपल्यातील अज्ञानरुपी अंध:कार दूर करुन ज्ञानाचा प्रकाश दिला, श्रेयसाचा मार्ग दाखवून शाश्वताचं मोल समजावलं, त्या परम पूजनीय गुरुंविषयी कृतज्ञता व्यक्त करुन त्यांचं पूजन केलं जातं. अशा ह्या गुरुपौर्णिमेच्या तयारीसाठी अनेक स्वयंसेवक अगदी आदल्या दिवसापासूनच एकत्र आले होते. यज्ञस्थळाची साफसफाई, सजावट इ. गोष्टी पूर्ण केल्या. गुरुपौर्णिमेच्या दिवशी सकाळी यज्ञ प्रज्वलन झालं. त्यानंतर श्रद्धा सूक्ताच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्राची प्रत्येकी एक माळ घेऊन अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्राचं पठण झालं. नंतर दहा मिनिटांचे मध्यंतर देण्यात आले. या काळात श्रीसद्गुरु पादुका व पूज्य आईसाहेबांच्या आगमनाची तयारी सुरु झाली. विविध फुलांनी सजवलेल्या पायघड्या अंथरण्यात आल्या. तयारी पूर्ण झाल्यावर पुष्प वर्षावात उभयतांचं औक्षण व स्वागत ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा, ओम मंगलम् ओमकार मंगलम्, गुरु मंगलम् गुरुपाद मंगलम्, जय नर्मदे, जय नर्मदे नमामि देवी नर्मदे, आणि जय गंगे माँ, जय गंगे माँ’ या नामस्मरणांनी झालं. नामस्मरणाच्या ठेक्यावर सर्वांनी यज्ञवेदीसभोवती फेर धरला. व्यासपीठावर उभयता स्थानापन्न झाल्यावर षोडशोपचार गुरुपूजनाचा आरंभ झाला. सर्व भक्तांतर्फे एका जोडप्याकडून पाद्यपूजन करण्यात आलं. पाद्यपुजेदरम्यान पुरुषसूक्त, विष्णूसूक्त, श्रीसूक्त आणि विष्णू सहस्रनाम यांचं सामूहिक पठण झालं. त्यानंतर प. प. श्रीमत् टेबे स्वामी महाराज, सद्गुरु भाऊ महाराज करंदीकर आणि सद्गुरु श्री बापट गुरुजींची आरती झाली. तत्पश्चात मंत्र पुष्पांजली व श्रीगुरुचरणी क्षमायाचना करण्यात आली. यानंतर पुढील महिन्याच्या यज्ञासंदर्भात सूचना देण्यात आल्या आणि लगेचच श्रीसद्‌गुरुंचं आशीर्वचन सर्व भक्तांनी श्रवण केलं.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ०८–०७–२०१२
विवेचनाच्या सुरुवातीला आपली श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. आत्मनिवेदनपर विवेचनात सद्गुरु म्हणाले, ‘प्रकाश ज्ञान शक्ती केंद्र आणि यज्ञेश्वर प्रकाशन’ तर्फे आजपर्यंत प्रकाशित केलेली विवेचनात्मक पुस्तकं यांना संकलनात्मक पुस्तकांइतकाच वेळ याही ग्रंथाला लागला. ह्यावर जे माझं नाव आहे. पण हे फक्त प्रतिनिधी म्हणून मी इथे उभा आहे. प्रुफ रीडिंग ते पुस्तक प्रकाशनापर्यंत सगळ्यांनी खूप मेहनत घेतली. हे एकट्याचं काम नाही. कारण मानवी देहाला ज्या मर्यादा आहेत त्यात हे अवघड आहे. आपल्या प्रत्येकाचं नाव तिथे आहे असं निश्चित गृहीत धरायला हरकत नाही. मग तुम्ही म्हणाल विवेचनं जी झाली त्याचं तरी क्रेडीट तुमच्याकडे आहे ना? तर तेही नाही. कारण ते शब्द, ती वाक्यं किंवा ते उतारे हे त्यावेळेला कशा पद्धतीनं तोंडातून आले हे मीही आता सांगू शकत नाही. ही खरी गोष्ट मी आपल्याला सांगतो आहे. ते पुस्तक जेव्हा मी परत वाचतो तेव्हा अरे, हे माझ्याकडनं बोललं गेलंय का? मीच बोललोय का? शक्य नाहीये हे. तेव्हा लक्षात येतं की हा काहीतरी वेगळा प्रकार आहे. हे आपल्याला वाटतं तितकं सहजपणे झालेलं नाही. हे जे काही ज्ञान प्रकाश ज्ञान शक्ती केंद्रातर्फे उपलब्ध करून देण्यात आलं. त्यामध्ये उत्फूर्तपणे जे उतारे आलेले आहेत ते अतिशय मूल्यवान आहेत. फक्त हे प्रत्येकाने बारकाईने वाचून, समजून घेणं आवश्यक आहे की हे तत्त्वज्ञान काय सांगितलं गेलंय, ते आपल्याला समजलंय का, त्यातलं प्रत्येक वाक्य, प्रत्येक उतारा आत्मशोधनाद्वारे आणि अभ्यासाद्वारे आपल्या स्वत:शी तपासून घ्यायचा आहे. हे माझ्या नावावर आहे म्हणून मी सांगत नाहीये तर आलेले हे विचार आपल्याला काहीतरी शिकवण्याकरता कोणीतरी माझ्या तोंडी घातलेले आहेत आणि त्याप्रमाणे ते आलेले आहेत. मग त्याचा फायदा जर आपण करून घेतला नाही तर त्याचा उपयोग काय? त्याचा जर प्रचार आपण करू शकलो नाही तर त्याचा उपयोग काय? आपल्या संस्कृतीमध्ये कित्येक ग्रंथ कालौघात गडप झाले. आज त्यांच्या प्रती, हस्तलिखितं काही काही उपलब्ध नाही. मग ते जे ज्ञान त्यावेळेला स्फुरलं गेलं किंवा लिहिलं गेलं ते कदाचित समाजाचो लायकी नसेल म्हणून ते लुप्त झालं असं असू शकेल. तर तसं आपल्या बाबतीत घडू नये ह्या कळकळीनं मी आपल्याला सांगतो आहे की त्यातलं ज्ञान समजून घ्या.’
उत्तम आयोजन, नियोजन, संयोजन आणि प्रयोजन यांनी नर्मदा परिक्रमा पार पडली. त्यावर आपण प्रबंधात्मक असा ग्रंथ तयार करणार आहोत ज्यात अजिबात चमत्कारांची वर्णनं असणार नाहीत. तर तो एक अभ्यास असेल. मग त्या अभ्यासातून जर चमत्काराचे निष्कर्ष निघत असतील ते स्वीकारार्ह असतील. पण तो वस्तुत: चमत्कार नसेल. हा जो काही अभ्यास आपण केला तो पुढच्या समाजाला उपयोगी पडावा, त्यांना एवढे कष्ट करावे लागू नयेत म्हणून तो आपण प्रकाशित करणार आहोत. परिक्रमेवरचा केलेला अभ्यास, त्याचं केलेलं नियोजन आणि मुख्य म्हणजे आपण जी काही विवेचनं तिथे आयोजित केली होती ती सगळी विज्ञानाच्या पायावर आधारित होती. नर्मदा जलात कशी शक्ती आहे आणि ती कशी आपल्याला मिळू शकते त्याचे वैज्ञानिक सिद्धांत आकृत्यांसह असतील. ते ज्ञान नर्मदा परिक्रमा भक्तांना निश्चित उपयोगी पडेल. तसेच आत्मशोधन करताना पुनर्प्रत्ययाचा आनंद आपल्याला मिळू शकेल. आपण जितके एकरूप होऊन वाचाल त्या पद्धतीने हा आनंद मूळ आनंदापेक्षा कैक पटीने जास्त असू शकेल. हे सगळं जे आहे आपलं सगळ्यांचं आहे. माझं एकट्याचं नाही. ह्याचा फायदा प्रत्येकानं करुन घेतला पाहिजे, करून घेता आला पाहिजे आणि पुढे भविष्यकाळात त्याचा उपयोग करता आला पाहिजे.”
आपण जे नामजप, नामस्मरण, यज्ञ, करतो हे सर्व एक प्रकारचं सामाजिक कार्य आहे. ते प्रत्येकाने हिरीरीने भाग घेऊन पार पाडलं पाहिजे. प्रत्येकाने हे लक्षात ठेवलं पाहिजे की, जे जीवन आपण जगत आहोत ते फक्त आपल्या स्वत:ला मिळविण्यासाठी नाही तर समाजाच्या प्रत्येक घटकाला ह्याचा कसा फायदा करून देता येईल याचा विचार आपल्याला करता आला पाहिजे. मग कोणी आपल्याला चांगलं म्हणो अथवा वाईट त्याची फिकीर करण्याचं काहीही कारण नाही. आपण सत्कर्माने, सन्मार्गाने जातो आहोत अशी स्वत:शी गाठ पक्की झाली तर हा मार्ग निश्चित सुकर होऊ शकतो.
आपल्या तत्त्वाधिष्ठित जी मूल्यं आहेत ती थोडी कमी असतील तर त्याच्यात सुधारणा करता आली पाहिजे ती आपण जरुर करुया. एक केंद्र म्हणून सहनाववतु सहनौभुनक्तु सहवीर्यं करवावहै तेजस्विनावधीतमस्तु मां विद्विषावहै हे विचार खरोखर अमलात आले पाहिजेत. यज्ञासमोर सगळ्यांनी एकत्र यावं, सगळ्यांनी असं करावं असं नुसतं म्हणून उपयोग नाही होणार. आपल्या ज्या त्रुटी असतील त्या सुधारण्याचा आपण प्रयत्न करु. मग कोणीतरी पूर्वग्रहदूषित दृष्टिकोनातून उगीचच टीका करत असेल तर त्याच्याकडे लक्ष द्यायचं कारण नाही. आपण सत्कर्माने चाललो आहोत, सन्मार्गाने चाललो आहोत एवढं आपल्या स्वत:शी आत्मशोधन केल्यावर निर्णय येईल तेव्हा कोणीही डगमगायचं काहीही कारण नाही.” हरि ॐ
श्रीसद्गुरुंच्या रसाळ आणि प्रबोधनात्मक विवेचनानंतर अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राच्या पठणाने यज्ञनारायणाला नैवेद्य अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांना भोजन-प्रसादासाठी विश्रांती देण्यात आली.
भोजन विश्रांतीनंतर ॥नमो गुरवे वासुदेवाय॥ या सिद्धमंत्राने उपस्थितांनी हवन केलं. हवनानंतर अनुभव कथनाचा ह्रद्य कार्यक्रम झाला. सद्गुरुंचे अनुभव शब्दात व्यक्त करताना भक्तांचा कंठ दाटून येत होता आणि समर्थ सद्गुरु लाभल्याचा आनंद होऊन कृतकृत्य झाल्याची भावनाही झळकत होती.
एका छोट्या सुट्टीनंतर यजमानांकरवी घेतलेल्या शेवटच्या सत्रात श्रीमद् भगवद्गीतेच्या बाराव्या अध्यायाचं सामूहिक पठण व हवन झालं. पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले आणि पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं. पूर्णाहुतीनंतर भक्तांनी श्रीसद्गुरु पादुकांचं आणि पूज्य आईसाहेबांचं दर्शन घेतलं.
विशेष – दि. १७–०४–२०२४ यादिवशी साजरा झालेल्या श्रीरामरक्षा यज्ञाचं औचित्य साधून पूज्य आईसाहेबांच्या शुभहस्ते मंत्रशक्ती ऍपचं उद्गाटन झालं. ते ऍप गुरुपौर्णिमा यज्ञाच्या दिवशी भक्तांना उपलब्ध करुन देण्यात आलं. ह्या ऍपमध्ये श्रेष्ठ मंत्रशक्ती पुस्तकातील निवडक वैदिक आणि पौराणिक स्तोत्रांचे संकलन आहे.
दोन दिवस अतिशय उत्साहात साजरे झाले. परिश्रमपूर्वक केलेली सेवा श्रीगुरुचरणी शरणागत भावाने अर्पण करुन पुनश्च भेटीचं हरि ॐ करत सर्वांनी एकमेकांचा निरोप घेतला.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने आणि आशीर्वादाने भाद्रपद कृष्ण पक्ष १२, २९ सप्टेंबर २०२४ या दिवशी पितृ यज्ञाचं आयोजन करण्यात आलं होतं. हा दरवर्षी पितृ पंधरवड्यात आयोजित होणारा विशेष यज्ञ होता. महालय,अर्थात आपल्या पूर्वजांच्या प्रति कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी आपल्या भारतीय धर्मशास्त्राने नेमून दिलेल्या पंधरा दिवसांमध्ये ज्ञात–अज्ञात सर्वच पितरांचं स्मरण व पूजन करुन त्यांच्या नावाने दानधर्म, पिंडदान, तर्पण आणि त्यांना आपण निर्माण केलेल्या सत्कर्माच्या पुण्याचं अर्पण करण्याचा परिपाठ आहे.
श्री सद्गुरु म्हणत असत की , पितृ दोष हा एक सामाजिक प्रश्न आहे. पितृ दोषाचं रुपांतर पितृ आशीर्वादात करण्यासाठी सत्कर्म करून पितरांना पुण्य अर्पण करणं हाच त्यावरचा उपाय असतो. श्राद्धात पितरांकरीता पठण केल्या जाणाऱ्या बहुतांश मंत्रांत पितरांसाठी यज्ञालाच आवाहन केलेलं असतं. प्रकाश हा व्यक्त आणि अव्यक्त सृष्टीतील सीमारेषेवर असल्याचं मानलं जातं, म्हणूनच प्रकाशाच्या साक्षीने अदृश्य सृष्टीमध्ये संदेश पाठवणं संयुक्तिक आहे, असं श्रीसद्‌गुरुचं सांगणं आहे. त्यासाठी सद्गुरुंनी दर महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी होणाऱ्या सामूहिक यज्ञांव्यतिरिक्त पितृ यज्ञ या विशेष यज्ञाचा समावेश केला. सद्गुरुंनी समष्टी कल्याणार्थ कृपापूर्वक सुरू केलेला हा सामूहिक पितृ यज्ञ म्हणजे भक्तांवर केलेले अनंत उपकारच आहेत.
आजच्या धावपळीच्या जीवनात प्रत्येकाला घरी शास्त्रशुद्ध पितृपूजा करणं शक्य होईलच असं नाही. त्यामुळे दरवर्षीप्रमाणे या वर्षीही ह्या यज्ञात भक्तांची लक्षणीय उपस्थिती होती. यजमानांकडून गायत्री मंत्राच्या जयघोषात यज्ञ प्रज्वलन झाल्यावर आरंभी महागणेशाला आवाहन करुन राष्ट्रकल्याणाच्या प्रार्थनेचं सामूहिक उच्चारण झालं. त्यानंतर आवाहन मंत्र आणि सामूहिक यज्ञ प्रार्थना झाली. मग श्रद्धा सूक्ताच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्राची प्रत्येकी एक माळ घेऊन अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्राचं पठण झालं. अल्प विश्रांतीनंतर जग्नमातेची मानसपूजा करण्यात आली. सद्गुरुंनी सांगितलेल्या उपचारांनुसार सर्वांनी मानसपूजा केली. त्यानंतर सद्गुरुंचं ऑडिओ विवेचन सर्वांनी श्रवण केलं.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – ०७–१०–२००७
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं.
सद्गुरु म्हणाले,
‘‘चार प्रकारे पितरांची शक्ती कार्य करत असते. काही वेळेला पितारांकडून पुढच्या पिढीला देणं असतं, काही वेळां घेणं असतं, काही वेळेला देणंघेणं दोन्ही असतं आणि काही वेळेला काहीच नसतं. हे कसं शोधून काढावं हाही एक प्रश्न निर्माण होतो. सामान्य परिस्थितीमध्ये सामान्य बुद्धिमत्ता असलेला मनुष्य हे कशाप्रकारे शोधून काढू शकतो? तर हे सगळं अंतिम क्षणांमध्ये सामावलेलं असतं. मृत्युमुखी जातानाचा क्षण सर्वात महत्त्वाचा असतो. सबंध आयुष्यभराची परीक्षा माणसाला त्या एका क्षणात द्यावी लागते. त्याच्यातून कोणाचीही सुटका नाही. ह्या परीक्षेमध्ये कुठल्याही प्रकारचा वशिला किंवा पार्शिलिटी चालत नाही. त्याला अपवाद ईश्वरकृपा किंवा गुरुकृपा असू शकते. त्या अंतिम क्षणाच्या परीक्षेवरून त्या पुढचं आयुष्य कसं आहे हे ओळखता येतं. जन्मभर आपण जो अभ्यास करतो त्या अभ्यासामध्ये नाम, यज्ञ, जप, तप, क्रियाकर्म, मंत्र, आणि सत्संग हे सगळं अंतर्भूत असतं. सामान्य माणसाच्या दृष्टिकोनातून सत्संगाला अग्रक्रम दिलेला आहे. शेवटच्या क्षणाची ही परीक्षा कठोर असते. कित्येक पालक माझ्याकडे येतात आणि सांगतात की, ‘आमचा मुलगा खूप हुशार आहे पण अभ्यास केलेला याच्या लक्षातच राहत नाही. आयत्यावेळी तो सगळं विसरून जातो.’ म्हणजे काय होतं की, तो जो अभ्यास केलेला असतो तो एकाग्रतापूर्वक केलेला नसतो. तसंच साधनेमध्ये आहे. जी काही साधना केलेली असते ती खरोखर मनःपूर्वक केली गेलेली असेल तर ती शेवटच्या क्षणाला निश्चितपणे उपयोगी पडते. कारण त्या क्षणाला जी साधना आपण केलेली असते त्याचं स्मरण आपल्याला आपल्या चित्तामध्ये होतं आणि त्या भक्ताला, त्या साधकाला ती ती गती मिळते. जसं, जडभरताच्या गोष्टीमध्ये त्याला शेवटच्या क्षणी माझ्या मागे ह्या हरणाचं कसं होईल याचं चिंतन होतं आणि म्हणून त्याला पुढचा जन्म हरणाचा येतो. हे तसंच आहे. शेवटच्या क्षणी अतिशय उत्तम चिंतन असलं म्हणजेच ईशशक्तीचं चिंतन आपल्या कडून झालं तर काय होईल? आपण ईशशक्तीच होऊन जाऊ! पण असं होताना आढळत नाही. याचं कारण मघाशी सांगितल्याप्रमाणे जे करायचं आहे ते मनःपूर्वक केलं जात नाही.
आपल्याकडे तीन प्रकारचे नमस्कार सांगितले आहेत. पहिला म्हणजे देखल्या देवा दंडवत, दुसरा म्हणजे आडवा डोंगर तयाला माझा नमस्कार आणि तिसरा म्हणजे नमन + साकार, माझ्यासमोर जे गुरुतत्त्व बसलेलं आहे, ते परब्रह्माचं साक्षात रूप आहे जे साकार झालेलं आहे, त्याला मी नमन करतो. हा झाला खरा नमस्कार आणि बाकीचे दोन हे खोटे नमस्कार आहेत. अध्यात्मामध्ये एकाग्रता लागते, नम्रता लागते आणि शरणागती लागते. हे सगळं जर झालं नाही तर शेवटच्या क्षणी मनाचं चिंतन त्या प्रमाणात होत नाही. मग ते चिंतन अंतिम क्षणाला उपयोगी पडत नाही. सेवा करताना नक्की किती काळ ती सेवा एकाग्रतापूर्वक केली गेली, किती शरणागतीपूर्वक केली गेली हे फार महत्त्वाचं असतं.
ही शरणागती, ही नम्रता आपल्याला कशाप्रकारे पाहिजे? तर मृत्यू पश्चातच्या जीवनाची तयारी आपल्याला सतत करत राहायला पाहिजे. जगण्याच्या प्रत्येक क्षणी ‘त्या पलीकडच्या आयुष्यामध्ये आपल्याला जायचं आहे आणि तिथे आपल्याला आपल्या प्रत्येक कृतीचं उत्तर द्यावं लागणार आहे’ अशा चिंतनाने जर आपण कृती करत राहिलो तर ती त्या शेवटच्या परीक्षेची योग्य पद्धतीने केलेली तयारी असते. पण तसं होत नाही. मृत्यु पश्चातच्या जीवनाचा विचार कोणीही करत नाही. आपण अनेकवेळेला लोकांना शब्द देतो, वचनं देतो, त्या शब्दांना वातावरणात किंमत असते. प्रकृतीला जर कळलं की दिलेला शब्द पूर्ण केलेला नाही तर ती किंमत त्या व्यक्तीला मोजावी लागते. मग त्याच्यासाठी अनेक जन्मं घ्यावे लागतात. या प्रत्येक गोष्टीचा विचार आपल्याला आयुष्यभर करावा लागतो. असा जो विचार करतो तो अंतिम क्षणाच्या परीक्षेत निश्चित शंभर टक्के गुण मिळवून पास होतो. आपण अमरपट्टा घालून आलेलो आहोत असं न समजता आपण मृत्यूलोकात जन्माला आलेलो आहोत आणि एक दिवस आपल्याला जायचं आहे आणि सगळ्याची परीक्षा आपल्याला द्यायची आहे, हे मनामध्ये सतत चिंतन राहिलं पाहिजे. ह्या चिंतनामुळे मृत्यूची भीती वाढली पाहिजे का? तर अजिबात नाही. मृत्यूवर विजय मिळवता आला पाहिजे. कशा पद्धतीने? तर कधीही मृत्यू आला तरी मी त्याला सामोरा जाईन, मी एकही चूक आयुष्यात केलेली नाही हे मला आत्मशोधन करून ठामपणे सांगता आलं पाहिजे. असं जेव्हा ठामपणे आपल्याला सांगता येतं तेव्हा आपण ती परीक्षा पास होतो. अंतिम क्षणाचा हा खेळ खेळावाच लागतो त्याला कुठलाही पर्याय नाही. अशा परीक्षा आपल्या पूर्वजांनीही दिलेल्या आहेत. ते ती परीक्षा पास झाले की नापास झाले? त्यांना कोणती गती मिळाली? ते आपल्याला अनुभवाने जाणता येतं. ज्याला मृत्यूची भीती वाटते त्यालाच अंतिम क्षणी दुःख सहन करावं लागतं इतरांना नाही. आपल्याकडे पाच प्रकारची दुःखं सांगितली आहेत जी मृत्यूसमयी प्रत्येकाला होतात,
1. विश्लेषज दु:ख – मनुष्याचा देह सोडताना ती माया एवढी घट्ट चिकटलेली असते की अतीव दुःख त्याला होतं. हे दु:ख त्याला देहप्रेमामुळे होतं. म्हणून तो देह सोडायला पटकन तयार होत नाही. देह सोडावा तर लागतोच. त्याला पर्याय नाही. पण ते दु:ख इतकं असतं की जर दोन कागद डिंकाने एकमेकांना चिकटवले तर ते एकमेकांपासून विलग करताना जितका त्रास होतो, तेवढाच त्रास इथून जाताना प्रत्येक जीवाला स्वत:बद्दलच्या प्रेमामुळे होऊ शकतो.
2. मोहज दु:ख – म्हणजे आपल्या नातेवाईकांवर असलेलं प्रेम. मृत्यूशय्येवर असताना जमलेल्या नातेवाईकांना बघून त्याच्या मनात येतं की आता मी तर चाललो, मग ह्यांचं कसं होईल?
3. अनुतापज दु:ख – आपल्याकडे चित्रगुप्त नावाची संकल्पना सांगितली आहे. तो चित्रगुप्त मनुष्याच्या पाप पुण्याची जंत्री वाचतो. तेव्हा त्या मनुष्याच्या मनात येतं की मी तर काही सत्कर्म केलेली नाहीत. मग आता मृत्यु पश्चात मला काय काय होईल ते सांगता येत नाही. त्यामुळे त्याला भीषण भविष्यकाळ दिसतो. मला कुठल्या नरकात जावं लागेल माहित नाही. त्याला अतिशय अनुताप होतो. पश्चात्तापही होऊ शकतो. पण ती वेळ निघून गेलेली असते. सगळं संपलेलं असतं.
4. आगामी दु:खदर्शनज दु:ख – ह्यामध्ये यमदूत मनुष्याला, तू एवढे एवढे अपराध केले आहेस असं सांगतो आणि उकळत्या तेलाची कढई दाखवतो. आपल्याकडे ही कल्पना आहे. ह्या कल्पनेने त्याची घाबरगुंडी उडते आणि त्याला प्रचंड दु:ख होतं.
5. आगामी स्वर्गदर्शनज सुख – एखाद्यानं खूप दान, पुण्य, तप, नाम इत्यादी सत्कर्म केलं आणि ते करताना मी केलं ही भावना ठेवली तर त्याच्या कर्म नियमांची जी बांधिलकी आहे ती आपल्याकडे येते. सत्कर्म अर्पण न केल्याने स्वर्ग दर्शनज सुख दिसायला लागतं आणि त्याच्यातच तो अडकतो. जरी स्वर्गात गेला तरी क्षीणे पुण्ये मर्त्य लोकं विशन्ति. पुण्य क्षीण झाल्यावर त्याला खाली ढकलून दिलं जातं.
ह्या पाच गोष्टींचं दुःख अंतिम समयी होतं. त्यांच्या चाकोरीतून प्रत्येकाला जावं लागतं. ज्यांनी ह्याच्यावर विजय मिळवलेला असतो त्यांच्यासाठी दुःखाचा प्रसंगच नसतो. म्हणून मनुष्याला सतत सावध राहावं लागतं. सद्गुरु सांगतात त्याप्रमाणे वागावं. मृत्यूची परीक्षा भीषण आहे त्याला काहीही पर्याय नाही. मग जायचंय म्हणून रडत बसायचं का? तर नाही. निधड्या छातीनेच जीवन जगायचं आहे. फक्त मृत्यूची भीती जीवनातून हद्दपार करायची आहे. ती भीती खरोखरचं सत्कर्म केल्यानंतर, खरोखरच तप केल्यानंतर हद्दपार होऊन जाईल. जीवनाच्या या परीक्षेमध्ये आपला तप करण्याचा, सत्संगाचा, गुरुसेवेचा अभ्यास, गुरुकृपेचा अभ्यास जर खरोखरचा पक्का झाला तर झालं! यम येऊ दे किंवा यमाचा बाप येऊ दे, आपण त्याला निधड्या छातीने सामोरे जाल. काळ कधीही आला तरी ‘मी तयार आहे’ अशी तयारी प्रत्येकाची झाली पाहिजे. त्यासाठी आपल्याला सत्पुरुषांना, संतांना शरण गेलं पाहिजे. त्यांचे चरण घट्ट पकडून ठेवले पाहिजेत. त्यांनी सांगितल्याप्रमाणे साधना किंवा तप केलं पाहिजे. पितृदोष गेला पाहिजे, असं नुसतं म्हणून तो जाणार नाही. त्यासाठी कष्ट केले पाहिजेत, अभ्यास केला पाहिजे, तप करता आलं पाहिजे आणि जे जे काही इलाज त्यासाठी करायला सांगितले आहेत ते ते करता आले पाहिजेत. थोडक्यात म्हणजे, आपल्याला सत्कर्म करता आलं पाहिजे हे त्यातलं तात्पर्य आहे. हरि ओम”
सद्गुरुंच्या या ज्ञानवर्धक विवेचनानंतर गायत्री मंत्रांच्या जयघोषात पितृ हवन कुंड प्रज्वलित करण्यात आलं. सद्गुरुंच्या अमृतवाणीतील पितरांसाठीचे मंत्र लावले गेले. त्यामध्ये सद्गुरुंनी रुचि नावाच्या ॠषीने रचलेल्या पितृ सूक्ताचं पठण करुन त्यातील प्रत्येक ॠचेचा अर्थही समजावून सांगितला. प्रत्येक मंत्रानंतर सद्गुरु आज्ञेप्रमाणे सर्वांनी इदं पितृभ्य: इदं न मम असं म्हटलं. हे सर्व ज्ञान आपल्याला ज्या ॠषींनी कृपापूर्वक प्रदान केलं, त्यांना प्रथम हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. नंतर सर्वांनी सद्गुरु आज्ञेप्रमाणे दिलेल्या द्रोणातील पिंडांवर एकाग्रता केली आणि गायत्री मंत्राचं पठण करत पितरांना हविर्भाग अर्पण केला.
हवन झाल्यावर अन्नपूर्णाष्टकम्‌च्या पठणाने यज्ञ नारायणाला हविर्भाग अर्पण केला गेला. यानंतर नामस्मरण झालं आणि मग बंधू–भगिनींचं मुख्य हवन संपन्न झालं. यजमानांकरवी घेतलेल्या शेवटच्या सत्रात श्रीमद् भगवद्गीतेच्या चौदाव्या अध्यायाचं सामूहिक पठण व हवन झालं. पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले आणि पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं. पूर्णाहुतीनंतर भक्तांनी श्रीसद्गुरु पादुकांचं आणि पूज्य आईसाहेबांचं दर्शन घेतलं.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने आणि आशीर्वादाने आश्विन शुक्ल पक्ष १०, १३ ऑक्टोबर २०२४ या दिवशी श्री यज्ञाचं आयोजन करण्यात आलं होतं. घराघरात नवरात्र साजरी झाल्यानंतर यज्ञाच्या आदल्या दिवशी दसऱ्याचं पर्व संपन्न झालं होतं. त्या अनुषंगाने श्री यज्ञाचं आयोजन औचित्यपूर्ण होतं.
सकाळी ठिक ९.३० वाजता सौरऊर्जेने यज्ञाग्नि प्रज्वलित करण्यात आला. महागणेशाला केलेल्या आवाहनानंतर राष्ट्रकल्याण प्रार्थना, आवाहन मंत्र आणि सामूहिक यज्ञ प्रार्थना झाली. मग यजमानांकडून श्रद्धा सूक्ताच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्राची प्रत्येकी अर्धी माळ घेऊन अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्राचं पठण झालं. यानंतर प्रथम पुरुषसूक्त, विष्णूसूक्त, श्रीसूक्त आणि देवी सूक्ताचं पठण झालं. अल्प विश्रांतीनंतर सर्वांनी जगन्मातेची मानसपूजा केली. तत्पश्चात सर्व भक्तांनी श्री या विषयावरील विवेचनाचं श्रवण केलं.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – १४–१२–२००३
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं.
सद्गुरु म्हणाले,
“मनुष्याला सर्व प्रकारच्या प्राप्तींची आवश्यकता असते, कारण त्याशिवाय मनुष्य जीवनात प्रगती करू शकत नाही असं वेदांचं सांगणं आहे. आज आपण बघूया की विज्ञान आणि वेद यांचा आधार घेऊन जीवनामध्ये आपल्याला काय करता येऊ शकतं. जीवनामधल्या मोक्षप्राप्तीपर्यंतच्या सर्व इच्छा निश्चितपणे पूर्ण करत करतच आपण पुढे जाणार आहोत. कारण कुठलीही इच्छा किंवा वासना अतृप्त ठेवून आपण जीवनात काहीही साध्य करू शकत नाही हे वेदांचं सांगणं आहे. फक्त तो उपभोग घेण्यामध्ये सारासार सदसद्‌विवेकबुद्धी शाबूत ठेवून मगच पुढे जायचं आहे. म्हणजेच कुठलाही उपभोग सदसद्‌विवेकबुद्धीला सोडून असता कामा नये हे याचं सार आहे. ह्या सर्व इच्छाप्राप्ती किंवा ही श्री प्राप्ती किंवा धन आपल्याला कशाकरता पाहिजे? तर ती सगळी शांतता मिळाल्यानंतर त्याचा उपयोग मला खरोखरची मनोलक्ष्मी प्राप्त करण्यासाठी करायचा आहे आणि तो मी करीन. ही मनोलक्ष्मी मला शेवटच्या त्या मुक्तीच्या अवस्थेपर्यंत घेऊन जाईल. मग ही मनोलक्ष्मी प्राप्त करण्याचे कोणकोणते मार्ग आहेत ते बघूया.
१) यज्ञ - आपल्या मेंदूतून ज्या लहरी सतत बाहेर पडत असतात त्या थांबवण्यात आपण जर यशस्वी झालो तर विज्ञान असं सांगतं की, त्याच्यातून शक्ती मिळायला सुरुवात होते. शास्त्रज्ञ ग्रे वॉल्टरने यासाठी दोन प्रकार सांगितले की, शक्ती वाचवायला पाहिजे आणि शक्ती मिळवायला पाहिजे. त्याने हेही सांगितले की, खाली-वर होणारा प्रकाश आपल्याला शक्ती देऊन जातो. अर्थात त्यासाठी त्याने वैज्ञानिक उपकरण वापरले, पण आपल्या संस्कृतीने पूर्वापार सांगितलेला असा खाली-वर होत जाणारा नैसर्गिक प्रकाश म्हणजे ‘यज्ञ’. यज्ञ म्हणजे सद्हेतूतुपूर्वक प्रज्वलित केलेला प्रकाश आणि सद्हेतूपूर्वक निर्माण केलेली गती होय.
३) प्रतीक - याच्या पुढचा विचार प्रतीकांचा आला. ज्यात श्री यंत्राचा समावेश होतो.
४) मंत्र - जशी प्रतीकांमधून शक्ती मिळते तशीच ती मंत्रांमधूनही मिळू शकते. अनेक मंत्रांपैकी श्रीसूक्त हा एक प्रभावी मंत्र आहे. पण तो मंत्र अग्निसाक्षीने म्हणणं आवश्यक आहे, कारण त्यात ‘जातवेद’, अर्थात अग्नीला केलेलं आवाहन आहे.
आता हे सर्व कशा पद्धतीने करायचं तेही बघितलं पाहिजे. जगात कोणताही मनुष्य सुखी नाही. तो दुःखाला कंटाळलेला असतो पण सुखाला मात्र कंटाळलेला नसतो. दुःख आलं की नियतीला शिव्या देतो आणि सुख आलं की स्वतःची वाहवा करतो. हे मनुष्याचं चालूच असतं. त्यामुळे जीवात्म्याने जेव्हा अनेक रूपांनी जन्म घेतला तेव्हा त्याला शिवात्म्याने जो सांकेतिक शब्द दिलेला होता की जो शब्द उच्चारल्यावर ईश्वर त्याला घ्यायला येणार असतो, तो शब्दच जीवात्मा विसरून गेलेला आहे. तो शब्द आपण सगळेच विसरून गेलो आहोत. कारण जीवात्म्याला मृत्यूलोकात विहार करण्याचा खरा कंटाळा आलेलाच नसतो. जो कंटाळा आलेला असतो तो दुःखाचा कंटाळा असतो. ते खरं वैराग्य नसतं. आता तो शब्द आठवण्यासाठी आपल्याला उलट्या गतीने जावं लागणार आहे. म्हणजे आत्तापर्यंत जे सुख उपभोगलं ते उलट्या क्रमाने दुःख उपभोगत, सुखापासून निवृत्त होत मुंगीच्या पावलांनी का होईना हळूहळू पुढे जावं लागणार आहे. एक दिवस असा उजाडणार आहे की, तुम्हाला कर्मसाम्यदशा प्राप्त होईल तेव्हा तुम्हाला तो सांकेतिक शब्द आपोआप आठवेल. मग त्याचं उच्चारण केल्यावर तो शिवात्मा येऊन तुमची सुटका करेल. कर्मसाम्यदशा म्हणजे आजपर्यंत जेवढं सुख उपभोगलंत तेवढंच दुःख उपभोगून संपल्यानंतर जी अवस्था येते त्याला कर्मसाम्यदशा म्हणतात. ही जीवात्म्याची अशी अवस्था आहे की जी प्राप्त झाल्यावर मृत्यूलोकात पुन्हा येणं जाणं होत नाही म्हणून त्याला मोक्ष असं म्हटलं आहे. हा मोक्ष म्हणजेच जन्ममृत्यूच्या चक्रातून मुक्ती होय. आपण जे जे काही करतो आहे ते सगळं तो सांकेतिक शब्द आठवावा यासाठी करतो आहे हे लक्षात घ्यायचं आहे. तो शब्द आठवण्याची तहान आपल्याला लागली पाहिजे, पण म्हणून घाई करूनही उपयोग नाही. कारण समतेशिवाय काही साध्य होऊ शकत नाही. त्यासाठी आपल्याला कुठल्या पायऱ्यांनी जावं लागेल ते आता बघूया.
१) निर्धारपूर्वक प्रयत्न आणि शांती – दुःखांपासून, संकटांपासून सुटका करून घेणं हेच ध्येय असल्याने दुःखं आणि संकटं ही जीवनात येणारच आहेत, असा निश्चय झाल्यानंतर मनामध्ये शांती ठेवायची आहे. कुठल्याही प्रकारची संकटं मला माझ्या प्रयत्नांपासून परावृत्त करू शकणार नाहीत हा निश्चय झाल्यावर ती वाटचाल सुरू होईल. मग संकटांपासून मुक्ती मिळवण्यासाठीचे जे काही तात्पुरते मार्ग आहेत, उपासना – मंत्र पठण इत्यादी ते जरूर करावेत. पण ते सदसद्‌विवेकबुद्धीला अनुसरून असावेत. शांतता प्राप्त झाल्यानंतर आपण कुठल्याही नवीन वाईट भावना निर्माण करणार नाही. शांतता म्हणजेच अलिप्तता, स्थितप्रज्ञता.
२) मंत्र सामर्थ्य – मंत्रांचं एकत्रितच पठण आवश्यक आहे कारण एकत्रिततेमध्ये प्रचंड सामर्थ्य आहे. त्यामध्ये फार मोठी शक्ती मिळत असते. एकत्र येऊन साधना करण्यामध्ये सर्वांचं कल्याण आहे. व्यक्तिगत साधना करण्यापेक्षा त्याला सामाजिक एकत्रीकरणाची जोड जर देऊ शकलो तर मोठ्या प्रमाणावर शक्ती मिळू शकते. मग जेव्हा आपण एकत्रित पठण करतो तेव्हा मंत्रांमधला वाईट भाग आपल्याला बाधत नाही. तो वाईट भाग आपोआप न्युट्रलाइज होतो, सम होतो आणि तो कोणाला बाधत नाही.
३) नि:संशयता आणि पूर्ण शरणागती - यांच्याशिवाय कुठूनही आपल्याला सामर्थ्य मिळू शकत नाही, शक्ती मिळू शकत नाही. मंत्राचं सामर्थ्य मिळणार नाही, प्रकाशाचंही मिळणार नाही, मार्गदर्शकाचं मिळणार नाही आणि ईश्वराचं तर त्याहूनही मिळणार नाही. आता या पूर्ण शरणगतीमध्ये काही उपपायऱ्या येतात.
अ) अनुवलंबन - इष्ट शक्ती, देवता किंवा असं प्रतीक ज्याच्याकडून आपण शक्ती घेणार आहोत त्याला आवडणाऱ्या गोष्टी करत राहणं. ज्या आपल्या ग्रंथांमध्ये सांगितल्या आहेत. इथे गुरु हा प्रमुख येतो, जो मार्गदर्शक असतो जो त्या देवतेचा प्रतिनिधी म्हणून काम करत असतो. त्या इष्टशक्तीपर्यंत पोहोचण्यासाठी गुरु जे सांगेल किंवा गुरु नसेल तर मार्गदर्शक जे सांगेल ते मनामध्ये कुठलाही संशय न ठेवता त्याच्या शब्दाखातर झोकून देऊन काम करत राहावं लागतं. म्हणजे अनुकरण आणि अनुसरण दोन्हीही आवश्यक आहे.
ब) प्रतिवलंबन – म्हणजे त्या इष्ट शक्तीला, त्या मार्गदर्शकाला न आवडणाऱ्या गोष्टी कदापिही न करणं, सोडून देणं.
क) गोप्तृत्व वरण – याचा अर्थ तो मार्गदर्शक किंवा ती ईश्वरी शक्ती किंवा वैश्विक शक्ती ही आपलं पूर्ण रक्षण करणार आहे हे मनात सतत बिंबवत ठेवून नि:संशय भावनेने जीवन जगणं आणि साधना करत रहाणं. रक्षणकर्त्याप्रती शंका न घेणं हे महत्त्वाचं आहे. जीवनामध्ये अशा अनेक गोष्टी येतात, अडसर येतात जे आपल्याला सहन होऊ शकत नाहीत. मग अशावेळेला श्रद्धा डळमळीत होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही किंबहुना ती डळमळीत होतेच. मग अशावेळी मनाला सतत बजावत राहावं की, प्रारब्ध कर्माप्रमाणे सगळं घडलेलं आहे आणि आपली प्रगती निश्चित चालू आहे. शाश्वत सुख मिळवण्याच्या उद्देशाने मी वाटचाल करतो आहे. त्या शाश्वत सुखासाठी माझं हे कर्म आत्ता संपणं आवश्यक आहे. हेच समजूनच वाटचाल चालू ठेवली पाहिजे.
ड) साधना – श्रद्धा ठेवून, विश्वास ठेवून आणि रक्षणकर्ता ही भावना ठेवल्यानंतर मग त्या साधनेचा उपयोग व्हायला सुरुवात होते. म्हणजे अगोदर केलेली साधना फुकट गेली असं नाही. कारण निसर्गात फुकट काहीच जात नाही फक्त ज्या प्रमाणात मिळायला पाहिजे त्या प्रमाणात मिळू शकत नाही, याचं कारण यापूर्वी सांगितलेले तीन-चार अडसर आहेत. ते अभ्यासपूर्वक आणि निष्ठापूर्वक दूर केले पाहिजेत.
इ) एकाग्रता - एका अग्रावर सर्व इंद्रियांची शक्ती एकवटून निर्माण केलेली भावना म्हणजे एकाग्रता. शक्तिपूर्वक एखादी भावना किंवा एखादी वस्तू प्रक्षेपित करताना जशी एकाग्रता आवश्यक आहे तशीच ती शक्ती घेतानासुद्धा आवश्यक आहे. त्याशिवाय शक्ती मिळत नाही. ऐकूनसुद्धा काय न ऐकणं, पाहूनसुद्धा काय न पाहणं आणि स्पर्श करूनसुद्धा न समजणं हे सगळे अधिकार मनाकडे दिलेले आहेत. मग एकाग्रता होत नाही असं म्हणायला जागाच उरत नाही. एकाग्रता न होण्याचं कारण म्हणजे आपण ती गोष्ट निर्धारपूर्वक, संकल्पपूर्वक आणि आवडीने करत नाही. हा आपला दोष आहे. मग सांसारीक चिंता करत राहून, मला जे हवं आहे ते मिळालंच पाहिजे असं विचार करत राहून ही एकाग्रता कधीच होऊ शकत नाही.
बघा, शब्द, स्पर्श, रूप, रस, गंध या भावना आपण सतत ग्रहण करत असतो. या एकाग्रतेमध्ये याद्वारे आपल्याला बाहेरून संवेदना मिळत असतात. यासाठी मानवाला पाच इंद्रियं दिली गेली. ती कुठून आली हे बघितलं की मग एकाग्रता कशी होते हेही लक्षात येईल. इंद्राने इदं द्र असं म्हणून निर्माण केलेले हे भाग आहेत म्हणून त्याला इंद्रिय असं म्हणतात. यांच्या माध्यमातून जीवात्मा उपभोग घेत राहिला. आता इथे या इंद्रियांपासून निवृत्त होणं ही गुप्त गोष्ट आहे. जो उलटा प्रवास आपल्याला करायचा आहे तो हाच आहे की, ज्या मार्गावरून आलो त्या मार्गावरून उलटा प्रवास करायचा आहे, हेच अध्यात्म आहे. आपण या इंद्रियांद्वारे जीवनाचा कार्यभार पाड पाडत असतो. इंद्रियांना जे संदेश मिळतात त्याचं एकत्रीकरण मेंदूमध्ये होतं. पण मन किंवा तो इंद्र ते संदेश ग्रहणच करत नाही. तो इंद्र पंचज्ञानेंद्रियांद्वारे पंचकर्मेंद्रियांना मिळालेले संदेश दुर्लक्षित करू शकतो किंवा एखाद्या इंद्रियाचा कार्यभार तो स्वतः घेऊ शकतो. म्हणून आंधळ्या माणसाला दिसू शकतं आणि बहिऱ्या माणसाला ऐकू येऊ शकतं. हे सिद्ध झालेलं आहे. हे सगळे अधिकार इंद्राकडे आहेत म्हणजेच आपल्याकडे आहेत आणि ते वापरण्याचं कौशल्य जोपर्यंत आपण बजावत नाही तोपर्यंत ही एकाग्रता होऊ शकत नाही. म्हणून या आधी सांगितलेल्या एकाग्रतेच्या सर्व पायऱ्यांचं ज्ञान आवश्यक आहे. त्याशिवाय आपण पुढे जाऊ शकत नाही. हे त्यातलं तात्पर्य लक्षात घेऊनच साधनेला सुरुवात करायची आहे. मग सामूहिक साधनेसाठी आत्ता इथे जमल्यानंतर, परत जाताना एक अशी भेट आपल्याला सोबत न्यायची आहे की, जी आपल्याला मुक्तीपर्यंत घेऊन जाईल. ती भेट म्हणजे संकल्प. ज्ञानपूर्वक श्रद्धापूर्वक आणि चिकाटीने हे करत राहिलं तर मग मोक्षलक्ष्मी, आरोग्यलक्ष्मी, धनलक्ष्मी, वरदलक्ष्मी किंवा जी काही लक्ष्मी आपल्याला पाहिजे असेल ती श्री या रूपामध्ये आपल्या पायाशी घोटाळत राहील. पण मनात सतत संशय असेल तर ती श्री प्राप्त होऊ शकत नाही. योग्य निष्ठा आणि सहनशक्ती ठेवून आपल्याला हे करणं आवश्यक आहे. त्यासाठी आधी सांगितलेल्या सर्व पायऱ्या लक्षात ठेवूनच साधनेला सुरुवात करायची आहे. हरी ओम”
विवेचनानंतर डिसेंबर महिन्यात होणाऱ्या रक्तदान शिबीरासंबंधी डॉ संतोष सायनेकर यांनी रक्तदान या विषयावर मार्गदर्शन केलं. मग अन्नपूर्णाष्टकम्‌च्या पठणाने यज्ञ नारायणाला हविर्भाग अर्पण केला गेला. नंतर सर्वांनी भोजन–प्रसाद ग्रहण केला. भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार घेण्यात आले. विश्रांतीनंतर प्रथम बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवन झालं. त्यावेळी मेधासूक्ताच्या पठणासोबत परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेंबे) स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा सिद्ध मंत्र तीन वेळा मुलांकडून पठण करवून घेत त्यांच्याकडून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण झाला. त्यानंतर ‘दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा’, ‘हे दत्त योगेश्वर वासुदेव’, ‘जय नर्मदे जय नर्मदे’ तसंच ‘जय गंगे मा’ ही सुरेल नामस्मरणं झाली. नंतर श्री सूक्ताच्या पठणासह भगिनी व बंधू यांनी सामूहिक हवन केलं. या हवनसत्रानंतर यजमानांकडून श्रीमत् आद्य शंकराचार्य विरचित ललितापंचरत्न स्तोत्र, कनकधारा स्तोत्र, महिषासूरमर्दिनी स्तोत्र, नर्मदाष्टकम् तसंच परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेंबे) स्वामी महाराज विरचित रेणूका स्तोत्राचं सामूहिक पठण व हवन झालं. मग १० मिनिटांची विश्रांती देण्यात आली. यानंतर यजमानांकरवी घेतलेल्या शेवटच्या सत्रात श्री सूक्ताची फलश्रुती अर्थात लक्ष्मी सूक्ताचं पठण झालं. लगेचच श्रीमद् भगवद्गीतेच्या पंधराव्या अध्यायाचं सामूहिक पठण व हवन झालं. पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले आणि पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं. पूर्णाहुतीनंतर साधक–भक्तांनी श्रीसद्गुरु पादुकांचं आणि पूज्य आईसाहेबांचं दर्शन घेतलं.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने आणि आशीर्वादाने कार्तिक शुक्ल पक्ष ०९, १० नोव्हेंबर २०२४ या दिवशी श्रीविष्णू यज्ञाचं आयोजन करण्यात आलं होतं. नोव्हेंबर महिन्यातील हा यज्ञ पूज्य सद्गुरुंच्या स्मृतिप्रीत्यर्थ घेण्यात आला. सद्गुरुंचा हा आठवा स्मृतिदिन होता.
सकाळी ठिक ९.३० वाजता सौरऊर्जेने यज्ञाग्नि प्रज्वलित करण्यात आला. महागणेशाला केलेल्या आवाहनानंतर राष्ट्रकल्याण प्रार्थना, आवाहन मंत्र आणि सामूहिक यज्ञ प्रार्थना झाली. मग यजमानांकडून श्रद्धा सूक्ताच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्राची प्रत्येकी अर्धी माळ घेऊन अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्राचं पठण झालं. यानंतर प्रथम पुरुषसूक्त, विष्णूसूक्त, श्रीसूक्त, लक्ष्मी सूक्त आणि विष्णुसहस्रनामाचं पठण झालं. अल्प विश्रांतीनंतर सर्वांनी जगन्मातेची मानसपूजा केली व नंतर सर्व भक्तांनी विष्णु दैवत विज्ञान या विषयावरील विवेचनाचं श्रवण केलं.
पूर्वध्वनिमुद्रित विवेचन दिनांक – १३–०६–२००४
विवेचनाच्या सुरुवातीला श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नृसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण केलं. सद्गुरु म्हणाले, “वेदांनी ज्या प्रमुख प्रतिमेची निर्मिती केली आहे, किंवा ज्या प्रतिमेचं वर्णन ऋग्वेदामध्ये केलं आहे, ती शंख, चक्र, पद्म आणि गदाधारी अशा महाविष्णूंची सर्वश्रेष्ठ प्रतिमा आहे. त्यात “महाविष्णु’ ही प्रमुख देवता सांगितली आहे. विश्वनिर्मितीच्या संदर्भातला म्हणजे निर्मितीपासून लयापर्यंतचा मधला सगळा अधिकार महाविष्णु ह्या शक्तीला दिलेला आहे. म्हणून ऋग्वेदानुसार ही सर्वोच्च शक्ती म्हणजे विश्वशक्ती आहे. महाविष्णुची प्रतिमा साक्षात्‌ वैश्विक शक्तीच्या जन्मापासून मृत्यूपर्यंत म्हणजे मानवी जीवनाचा जन्म-मृत्यु नव्हे, तर साक्षात्‌ विश्वाच्या जन्मापासून ते त्याच्या मृत्यूपर्यंतचा मधला सर्व काळ जे काही अधिराज्य चालते, ते महाविष्णुच्या शक्तीवर चालते. ऋग्वेदामध्ये एका पाठोपाठ एक ऋचा, महाविष्णु ह्या प्रतिमेवर आढळतात. जगपालन म्हणजे ह्या विश्वाचं योग्य प्रकारे पालन करणं; सगळ्यांना जास्तीतजास्त आनंदात ठेवण्याचा प्रयत्न करणं, प्रार्थनेनंतर त्यांची दुःखं हरण करणं किंवा प्रत्येकाला त्यांच्या प्रमाणामध्ये योग्य तो मार्ग दाखवणं, ही महाविष्णुची प्रतिमा असून ते वैश्विक शक्तीचं सर्वश्रेष्ठ रूप आहे. इतर प्रतिमा म्हणजे गणेश, दत्तात्रेय, ह्या ह्यातील काही वैगुण्य कमी करण्यासाठी कालांतराने निर्माण झाल्या.
महाविष्णु ही शक्ती अतिशय व्यापक आहे. श्रीविष्णुसहस्रनामातील पहिल्या श्लोकात सगळं जणु सांगून टाकलं आहे. त्याचं पहिलंच नाव आहे, ‘विश्वं विष्णुर्वषटकारो’ ! ह्या जगाला व्यापून दशांगुळे उरलेली ही शक्ती आहे, म्हणजे इथला प्रत्येक सजीव, निर्जीवसुद्धा, सर्व पदार्थ, हे त्याच्याच अधीन राहून चालतात, क्रिया करतात, विचार करतात आणि उपायही करतात. म्हणजेच सगळ्यात महाविष्णु ही शक्ती आहे.
त्यानंतरच्या काळात भारतामध्ये विशेष करून महाविष्णुच्या दोन प्रतिमा आढळतात. एक मूळ वेदांनी सांगितलेलं शंख, चक्र, पद्म, गदाधारी रूप आणि दुसरं शेषशायी रूप म्हणजे क्षीरसागरात शेषावर शयन केलेले, झोपलेले महाविष्णु, ज्यांच्या पायाशी लक्ष्मी बसलेली आहे. ह्या महाविष्णुची पूजा विशेषतः दक्षिण भारतात मोठ्या प्रमाणावर केली जाते. उत्तर भारतात बद्रीनाथ, श्रीनाथ इ. किंवा महाराष्ट्रात ‘वैकुंठनिवासी विष्णु’ ह्या प्रतिमेचं विशेष पूजन केलं जातं. महाराष्ट्राचं प्रांत दैवत म्हणजे ‘पंढरपूरचा विठ्ठल’ हे वैकुंठनिवासी विष्णुचं रूप आहे. ह्याची मूळ इष्टशक्ती महाविष्णू आहे.
प्रतीकांचाच विचार केला, तर त्या त्या काळी त्या त्या समाजधुरिणांना जे योग्य प्रतीक वाटलं, त्याची त्यांनी स्थापना केली. आपल्याला तेच प्रतीक योग्य असेल, असं समजून चालण्याचं कारण नाही. कारण प्रत्येक मंत्र हा सगळ्यांना योग्य होईलच असं नाही. प्रत्येकाच्या व्यक्तिमत्त्वाच्या शक्तीप्रमाणे मंत्र बदलतात, त्याप्रमाणे प्रतीकही बदलतं. पण सामान्यपणे शंख, चक्र, पद्म आणि गदाधारी महाविष्णुंचं प्रतीक सगळ्यांना सोयीस्कर पडायला हरकत नसते. कारण हे जगपालक, विश्वपालक महाविष्णुंचं प्रतीक आहे. तो पालकत्व सांभाळायला उत्सुक असतो. म्हणून त्याच्या हातामध्ये चार आयुधं दिलेली दिसतात. प्रत्येक आयुधाचा उद्देश अतिशय निरनिराळा आहे. प्रतीक निवडतानासुद्धा तीच आयुधं का दिली? ह्याच्या पाठीमागेसुद्धा मोठं विज्ञान आहे. ते विज्ञान समजूनच त्या प्रतीकाची उपासना आपण करणं आवश्यक आहे.
चक्र - महाविष्णुंच्या हातात सदैव चक्र दाखवलेलं असतं. ह्या चक्राचा त्यांनी त्यांच्या अवतारांमध्ये दुष्टनिर्दालनासाठी उपयोग केला. सृष्टीचं अखंड चाललेलं रहाटगाडगं किंवा चलनवलन, मानवी जीवनातील सुख-दु:खांचं चक्र, आणि न थांबता सतत पुढे जाणारा काळ ह्या सगळ्यांचं प्रतीक म्हणजे हे चक्र आहे.
पद्म - महाविष्णुंच्या हातामधील पद्म म्हणजे कमळ, हे प्रकृती आणि पुरुषाच्या मिलनानंतर जी सृष्टी उत्पन्न झाली, त्या उत्पत्तीचं, निर्मितीचं प्रतीक आहे. ह्या पद्माचा उपयोग आशीर्वाद देण्यासाठी आहे. ‘पद्महस्त’ असा उल्लेख पुराणात आढळतो. त्रिमितीतून बाहेर पडलेल्या ध्रुवाला सृष्टीत परत आणण्यासाठी महाविष्णुंनी ह्या पद्माचाच उपयोग केला होता.
आपल्याकडे देवतांच्या प्रतिमेसंदर्भात अनेक वादविवाद आढळतात. ज्याला जो आकार, जी प्रतिमा आवडते, त्याचं तो पूजन करतो. त्यामुळे आपल्याकडे पाच पंथ निर्माण झाले, वैष्णव, शैव, सौर, शाक्त आणि गाणपत्य. दत्तसंप्रदाय हा मुळचा विष्णुसंप्रदाय होय. कारण दत्तात्रेयांच्या प्रतिमेमध्येसुद्धा शंकर आणि ब्रह्मा निघून गेले व विष्णु जगपालनासाठी थांबले, असा उल्लेख आहे. आता महाविष्णुंची जगत्पालकाची प्रतिमा हीच श्रेष्ठ का? तर प्राचीन काळामध्ये अनेकवेळेला शैव आणि वैष्णव पंथीयांमध्ये फार मोठे वादविवाद झालेले आढळतात. वादविवादांचा निवाडा करण्यासाठी भृगु ऋषींना नेमण्यात आले. परीक्षा घेण्यासाठी ते ब्रह्मदेव आणि शंकरांकडे गेले असता ब्रह्मदेवांनी भृगु ऋषींचा अपमान केला आणि शंकर तर त्यांना मारायला धावले. दोघेहीजण भृगु ऋषींनी घेतलेल्या परीक्षेत अनुत्तीर्ण झाले. नंतर ते महाविष्णुंकडे त्यांची परीक्षा गेले. आता, योग्य ठिकाणी असलेली अहंकारशून्यता ही किती महत्त्वाची असते हे महाविष्णुंनी एका प्रसंगात दाखवून दिलं. जेव्हा साक्षात्‌ महामानव असलेले भृगु ऋषी ईश्वर बनून महाविष्णुंची परीक्षा घ्यायला त्यांच्याकडे गेले तेव्हा त्यांनी महाविष्णुंच्या छातीवर लत्ताप्रहार केला. आपल्यावर लाथेचा प्रहार झाला असतानासुद्धा तो आनंदाने झेलून, महाविष्णु त्यांना अहंकारशून्यत्व राखून शरण गेले. त्यावेळी भृगु ऋषींनी महाविष्णु ही सगळ्यांत श्रेष्ठ शक्ती असल्याचा निवाडा दिला कारण तो योग्य वेळेला योग्य त्या भावनांचाच अविष्कार करतो. म्हणून महाविष्णुंच्या पुराणातील कुठल्याही गोष्टींमध्ये कुठल्याही राक्षसाला अनवधानानंसुद्धा त्यांनी वरदान दिलेलं आढळत नाही. कारण भविष्यकाळाचा योग्य विचार त्यांनी केलेला आढळतो. अशाप्रकारे महाविष्णू ही अहंकारशून्य आणि साक्षात्‌ वैश्विकशक्ती आहे. ह्या शक्तीपर्यंत आपल्याला पोहोचायचं असेल, तर महाविष्णु म्हणून जे जे गुण आहेत ते आपल्याला आत्मसात करायला पाहिजेत.
सर्वव्यापकता हा सगळ्यांत मोठा गुण महाविष्णुंचा आहे. मग संकुचितपणाचा त्याग करून आपलं मन जेवढं व्यापक करता येईल, तेवढं व्यापक बनवलं पाहिजे. व्यापक करण्याचा निदान प्रयत्न केला पाहिजे.
ह्या विश्वाचं पालन करणं हे त्याचं काम आहे, तसंच आपणही जर अनेक लोकांचे पोशिंदे होऊ शकलो, त्यांचं योग्यप्रकारे पालन करू शकलो, नियमांच्या आधारेसुद्धा अनेक लोकांचं चांगल्या मार्गाने भलं जर करू शकलो, तर आपण महाविष्णु शक्तीच्या जवळ गेल्याशिवाय राहणार नाही. सर्वांना आनंदात ठेवण्यासाठी आपल्याकडे येणाऱ्या प्रत्येकाला नियमाला धरून जास्तीतजास्त आनंद देण्याचा प्रयत्न करणं हा महाविष्णुंचा गुण आहे. महाविष्णु ही शक्ती हे करू शकते. तेच आपणही नियमांचं पालन करून करू शकलो तर निश्चितपणे आपण महाविष्णु ह्या शक्तीच्या जवळ गेल्याशिवाय राहणार नाही.
ह्यासाठी आपल्याकडे साधे मार्ग सांगितले आहेत, ते म्हणजे ह्या शक्तीचं पूजन, अर्चन आणि यजन करायला पाहिजे. यजन ह्याचा अर्थ यज्ञ. मंत्रांचं पठण करायला पाहिजे. म्हणजे प्रत्यक्ष व्यवहारात मनानं, बुद्धीनं आणि शरीरानं, अवलंबिण्याचे मार्ग म्हणजे लोकांना आनंद देणं, जास्तीतजास्त लोकांचं पालनपोषण करण्याचा प्रयत्न करणं. प्रत्येकाला सहकार्य करणं, मानसिक बल पुरविण्याचा प्रयत्न करणं. कुणालाही नामोहरम न करता त्याला सतत उत्साह येईल, असे शब्द आपल्या तोंडून बाहेर पडणं, हे महत्त्वाचं आहे. जेव्हा जास्तीतजास्त मानसिक शक्ती जागृत करण्याचा आपण प्रयत्न करू आणि महाविष्णुंचं स्मरण करू तेव्हा निश्चितपणे एक ना एक दिवस ह्या महान शक्तीपर्यंत पोहोचल्याशिवाय राहणार नाही. ह्या शक्तीपर्यंत पोहोचण्यासाठी आवश्यक जे मंत्र, जे शब्द सांगितले आहेत, त्याच्यात प्रामुख्यानं विष्णुसहस्रनाम येतं. महाविष्णुंच्या अनेक गुणांचं, सर्वव्यापकत्वाचं वर्णन अतिशय उत्कृष्ट शब्दांत विष्णुसहस्रनामात केलेलं आहे. थोडक्यात हजारो वर्षं लोकं ह्याचं पठण करत आहेत. त्या सगळ्यांची शक्ती ह्या स्तोत्रात मिळत राहिलेली आहे. ‘अधिकस्य अधिकं फलम्’ ह्या न्यायानं ती शक्ती अधिक अधिक होत राहिलेली आहे. आपणही त्याच श्रद्धेनं किंवा त्याच ज्ञानानं पठण केलं, यजन-पूजन-अर्चन केलं, तर ही वातावरणातील शक्ती आपल्याला मिळणं अपरिहार्य आहे, मिळालीच पाहिजे..!! नाहीतर सबंध विज्ञान चूक आहे असं आपल्याला म्हणायला लागेल. विज्ञान सांगतं की ह्या जगात शक्ती नष्ट होत नाही. महाविष्णू ही शक्ती सत्वगुणांनी परिपूर्ण आहे, असं वर्णन आढळतं. त्यामुळे प्रत्येक परमार्थी भक्ताला, मग तो रुद्राचा, ब्रह्माचा, दत्ताचा, किंवा कुठल्याही शक्तीचा उपासक असला तरीही ह्या शक्तीच्या सहकार्यावाचून त्याला पुढे जाता येणार नाही. कारण सत्वगुणाच्या सहकार्यावाचून त्या शक्तीचा प्रादुर्भाव त्याच्यात होऊच शकणार नाही. ह्या दृष्टिकोनातून महाविष्णु ही शक्ती सर्वश्रेष्ठ आहे.
ॐ नारायणाय विद्महे | वासुदेवाय धीमही | तन्नो विष्णुः प्रचोदयात् ||” हरी ओम
सद्गुरुंच्या रसाळ आणि प्रबोधनात्मक विवेचनानंतर अन्नपूर्णाष्टकम्‌च्या पठणाने यज्ञ नारायणाला हविर्भाग अर्पण केला गेला. नंतर सर्वांनी भोजन–प्रसाद ग्रहण केला. भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार घेण्यात आले. विश्रांतीनंतर प्रथम बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवन झालं. त्यावेळी मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेंबे) स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा सिद्ध मंत्र तीन वेळा मुलांकडून पठण करवून घेत त्यांच्याकडून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण झाला. नंतर श्रीविष्णुसहस्रनामाच्या पठणासह भगिनी व बंधू यांनी सामूहिक हवन केलं. या हवनसत्रानंतर अल्प विश्रांती देण्यात आली. विश्रांती समाप्तीनंतर श्रीमद् भगवद्गीतेच्या सोळाव्या आणि सतराव्या अध्यायाचं सामूहिक पठण व हवन झालं. लगेचच पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले आणि पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं. पूर्णाहुतीनंतर साधक–भक्तांनी श्रीसद्गुरु पादुकांचं आणि पूज्य आईसाहेबांचं दर्शन घेतलं.
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने आणि आशीर्वादाने मार्गशीर्ष शुक्ल पक्ष ०७, ०८ डिसेंबर २०२४ या दिवशी गीता–गीताई यज्ञाचं आयोजन करण्यात आलं होतं. आचार्य विनोबा भावे यांनी आपल्या आईला श्रीमद् भगवद्गीता समजावी म्हणून गीतेची समश्लोकी रचना केली. भगवद्गीतेचं हेच मराठी भाषेत केलेलं ओवीबद्ध रुपांतर म्हणजे गीताई! मूळ संस्कृत श्लोकांचा आशय न बदलता केलेली ही रचना अतिशय दिव्य आहे.
सकाळी ठीक ९.३० वाजता सौरऊर्जेने यज्ञ प्रज्वलन झालं. महागणेशाला केलेल्या आवाहनानंतर राष्ट्रकल्याण प्रार्थना, आवाहन मंत्र आणि सामूहिक यज्ञ प्रार्थना झाली. यजमानांकडून श्रद्धा सूक्ताच्या पठण व हवनानंतर श्रीगायत्री मंत्राची आणि || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्राची प्रत्येकी अर्धी माळ घेतली व अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्राचं पठण झालं. . यानंतर विष्णुसहस्रनामाचं पठण झालं. त्यांनतर लगेचच गीताई पठणाला सुरुवात झाली.
सन्मान, संगतीकरण आणि दान या यज्ञ त्रिसूत्रीनुसार दरवर्षीप्रमाणे रक्तदान शिबीराचे आयोजन करण्यात येते . त्याप्रमाणे सद्गुरु श्री वामनराव पै रक्त पेढीच्या सौजन्याने, आज सकाळी रक्त दान शिबिराचे आयोजन करण्यात आले होते, यज्ञसाक्षीने पार पडलेल्या या शिबीरात अनेक रक्तदात्यांनी सहभाग घेतला.
त्यानंतर दुपारच्या सत्रामध्ये अन्नपूर्णाष्टकम्‌च्या पठणाने यज्ञ नारायणाला हविर्भाग अर्पण केला गेला. नंतर सर्वांनी भोजन–प्रसाद ग्रहण केला. भोजन विश्रांतीच्या काळात जन्मपूर्व संस्कार घेण्यात आले. विश्रांतीनंतर प्रथम बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवन झालं. त्यावेळी मेधा सूक्ताच्या पठणासोबत परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती (टेंबे) स्वामी महाराज रचित ‘नमस्ते शारदे देवि, सरस्वती मतिप्रदे’ हा सिद्ध मंत्र तीन वेळा मुलांकडून पठण करवून घेत त्यांच्याकडून यज्ञदेवतेला हविर्भाग अर्पण झाला.
नंतर गीताईच्या उर्वरित अध्यायांच्या पठणासह भगिनी व बंधू यांनी सामूहिक हवन केले. गेले वर्षभर प्रत्येक संकल्पित यज्ञामध्ये श्रीमद भगवद गीतेच्या अध्यायांचे क्रमश: पठण केले जात होते. आज गीताईच्या संपूर्ण पठणानंतर श्रीमद भगवद गीतेच्या १८ व्या अध्यायाचे पठण होऊन वर्षभर चाललेल्या उपक्रमाची देखील सांगता झाली. वेळे अभावी आज मानसपूजा आणि श्री सद्गुरूंचे विवेचन होऊ शकले नाही. परंतु दुपारच्या सत्रात, श्रीमद भगवद गीतेच्या पठणानंतर भगवान श्री कृष्णाची महती वर्णन करणाऱ्या अच्युताष्टकम सारख्या स्तोत्रांचे सामूहिक पठण झाले.
या हवनसत्रानंतर अल्प विश्रांती देण्यात आली. विश्रांती समाप्तीनंतर लगेचच पुन:श्च राष्ट्रकल्याणाच्या संकल्पाचं सामूहिक पुनरुच्चारण करून पूर्णाहुतीचे मंत्र म्हटले गेले आणि पूर्णाहुती घेण्यात आली. पूर्णाहुतीच्या मंत्रांनंतर आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं. पूर्णाहुतीनंतर साधक–भक्तांनी श्रीसद्गुरु पादुकांचं आणि पूज्य आईसाहेबांचं दर्शन घेतलं व आजच्या सामूहिक यज्ञ कार्यक्रमाची सांगता झाली..
Close x
Close x
परमपूज्य सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने आणि आशीर्वादाने पौष शुक्ल पक्ष १४, १२ जानेवारी २०२५ या दिवशी गायत्री यज्ञाचं आयोजन करण्यात आलं होतं.
सकाळी ठीक ९.३० वाजता सौरऊर्जेने यज्ञ प्रज्वलन झालं. महागणेशाला केलेल्या आवाहनानंतर राष्ट्रकल्याण प्रार्थना, आवाहन मंत्र आणि सामूहिक यज्ञ प्रार्थना झाली. यजमानांकडून श्रद्धा सूक्ताच्या पठण व हवनानंतर || नमो गुरवे वासुदेवाय || या सिद्ध नाममंत्राची अर्धी माळ घेतली. यानंतर अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्राचं पठण झालं आणि मग श्रीगायत्री मंत्राची अर्धी माळ घेतली गेली. या सर्वांच्या पूर्ततेनंतर मनाच्या श्लोकांतील २६ ते ५० या श्लोकांचं पठण आणि लगेचच सौरसूक्ताचंदेखील पठण झालं.
१० मिनिटांच्या विश्रांतीनंतर श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली जगन्मातेची मानसपूजा सर्वांनी केली. पूजोपचार पूर्ण झाल्यावर महत्त्वाच्या सूचना देण्यात आल्या. बाल संस्कार वर्ग सुरु झाले. लगेचच सद्गुरुंच्या विवेचनाला सुरुवात झाली.
श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण करुन सद्गुरु म्हणाले,
“आपण करत असलेल्या नामजप, नामस्मरण , यज्ञ या सगळ्यांच्या पाठीमागचा जो उद्देश आपल्या प्राचीन विचारवंतांनी सांगितला आहे तो म्हणजे मोक्षसिद्धी! मोक्ष म्हणजे काय? याचा विचार केला तर मोक्ष ही कल्पना सामान्य माणसाच्या डोक्यामध्ये एक भ्रम निर्माण करणारी असते. मोक्ष नावाची कल्पना ही कल्पनाच असते. प्रत्यक्षात तो अनुभव कोणी घेतलेला असतो असं वाटत नाही. जी गोष्ट आपण स्वतः पाहिली नाही, ज्याचा स्पर्श आपण घेतला नाही, त्याची कोणतीही जाणीव आपल्याला झालेली नाही. फक्त ऐकलेलं असतं आणि वाचलेलं असतं त्यामुळे या दोनच गोष्टींवर मोक्षाची कल्पना करणं हे थोडं अवघड असतं. ह्यात शांतीशोधन हा भाग येतो. ह्या विश्वातला प्रत्येक प्राणी हा स्वतःच्या सुखासाठी अविरत धडपडत असतो. मग ही शांती मला एखाद्या वस्तूपासून किंवा एखाद्या व्यक्तीपासून मिळू शकते का असाही तो विचार करतो. शांतीशोधनाची ही प्रक्रिया जन्मभर अव्याहत चालू असते. सामान्य माणूस विचार करतो की, अमुक एका ठिकाणी गेल्यानंतर मला शांती मिळेल का? सुख मिळेल का? हा तो मुख्य विचार असतो. आपल्या विचारवंतांनी सांगितलं आहे की, जोपर्यंत मोक्ष सिद्ध होत नाही तोपर्यंत शांती साध्य होत नाही. पण जेव्हा त्याचा मोक्ष सिद्ध होतो तेव्हा तो जीवनातल्या यच्चयावत सगळ्या अशांतीपासून आणि अशांती निर्माण करणाऱ्या अशा सर्व कारणांपासून तो आपोआप दूर होतो. तो कर्म करत असतो पण त्याला ती अशांती बाधत नाही.
आता मुक्ती म्हणजे काय तेही बघूया. काही विचारवंतांनी आपलं मत व्यक्त केलं आहे की, पुन्हा मृत्युलोकात जन्म न येणं किंवा स्वर्ग किंवा त्याच्या पुढच्या लोकांमध्ये प्रवेश मिळणं म्हणजे मुक्ती. हे एवढं मर्यादित तर नाहीच आणि सोपंही नाही. मृत्यूलोक हा नाशिवंत आहे तसाच तो परिवर्तनशील आहे. स्वर्ग, पाताळ आणि वैकुंठ हा जो कालाचा अनुक्रम आहे किंवा इतर जे लोक आहेत या सगळ्यांचा नाश ठरलेला आहे. मग तिथे गेल्यानंतर हा मोक्ष मिळू शकेल का? तर ‘नाही’ हे उत्तर प्रामाणिकपणे द्यावं लागतं. काही वर्षांनंतर खाली हे यावंच लागतं. सर्व लोकांची वैभवं भोगून कोणी तृप्त झाल्याची उदाहरणं पुराणांमध्ये कुठे आढळत नाहीत. तात्पर्य, प्रत्येक लोकांमध्ये सुख किंवा दुःख किंवा त्या त्या प्रमाणात अशांती ही आहेच आहे. मुक्ती म्हणजे जिथे कोणतंही दुःख नाही, जिथे कोणतीही स्पर्धा नाही, कोणतंही शरीरही नाही आणि म्हणून त्याला नाशाचं भयही नाही अशी एकच स्थिती ती म्हणजे ब्रह्मतत्त्वाशी पूर्ण एकरूप झालेली स्थिती, त्याला मोक्ष असं म्हणावं लागेल. तिथे कोणताही अहंकार राहत नाही. गुरुतत्त्वाशी तो इतका पूर्णपणे एकरूप झालेला असतो की, त्याचं वर्णन अभेदातून एकत्व असंच करावं लागतं.
मानवी जीवनामध्ये सुखदुःखं आहेत आणि जीवघेणी स्पर्धाही आहे. त्यात आबालवृद्ध आणि सत्पुरुषही भरडले जातात. वस्तुतः जो मनुष्य तुलना करतो, स्पर्धा करतो तिथे तो मोक्षाला लायक झालेला नाही हे निश्चित समजावं. ह्या सगळ्यांपासून मुक्त असलेली स्थिती म्हणजे ब्राह्मी स्थिती. तिथे पोहचेपर्यंत सर्व लोकातून स्थित्यंतरं करताना अनेक देह मिळतात. ते देह कधी मृत्युलोकातील प्राकृत देह असतील तर कधी देवलोकातील दिव्य देह असतील, पण ते सतत बदलत राहतील. त्यांच्यामधली ब्रह्मशक्ती ही मात्र कॉन्स्टंट असते, शाश्वत असते. आपल्या आत्म्याला सर्व स्थित्यंतरापासून मुक्त करायचं आहे आणि ते जेव्हा साध्य होतं तेव्हा त्याला मुक्ती म्हणजेच मोक्ष असं म्हणतात. आत्म्याला त्याच्या मूळ स्वरूपापर्यंत पोहोचवणं हीच खरी मुक्ती आहे.
आता मुक्ती कशी मिळवायची असा पुढचा प्रश्न येतो. मग तुकाराम महाराज म्हणतात त्याप्रमाणे ‘नाही देवापाशी मोक्षाचे गाठोडे’! मग ते कोणाकडे आहे? तर ते आपल्याचकडे आहे! ते ज्याचं त्याच्याकडे आहे! हे गाठोडं सोडवून त्याच्या गाठी काढून त्यातलं मुक्तिरत्न जे आहे ते प्राप्त करण्याचं कौशल्य आपल्याला आत्मसात करता आलं पाहिजे. मग त्यासाठी काय करावं लागेल? तेही बघितलं पाहिजे.
मुक्ती का मिळत नाही? त्यासाठी संत तुकाराम आणि अनेक विचारवंतांनी चार स्तरांवरचे प्रयत्न सांगितले आहेत. ज्या मृत्युलोकात आपला जन्म झालेला आहे तो द्वद्वांनी परिपूर्ण आहे. अगदी बालपणापासूनच जीवघेणी स्पर्धा आहे. ह्या विश्वात गुण आहेत तसे दोषही आहेत. हा मायेचा खेळ आहे. म्हणून त्याला विचित्र विश्व म्हणतात. त्यात लाभ-हानी, सुख-दुःखं आहेत. विश्वाच्या ह्या अनित्यतेचा आपण नित्य अनुभव घेत असतो पण त्यापासून आपण विलग होऊ शकत नाही, अलिप्त होऊ शकत नाही. परिणामतः आपली मुक्ती फक्त श्रवणाच्या स्तरावरच राहते, प्रत्यक्षात उतरत नाही. चार स्तरांवरच्या प्रयत्नांमध्ये पहिलं आहे,
१)इंद्रियांचं चांचल्य - इंद्रिय भोगांमध्ये जेव्हा एकसुरीपणा येतो तेव्हा तो नकोसा वाटायला लागतो. प्रत्येक इंद्रियाला काहीतरी नाविन्य हवं असतं. म्हणून इंद्रिय भोगांपासून आपल्याला अलिप्त राहता आलं पाहिजे. संत तुकारामांनी इंद्रियांचा जय सांगितला. याचा अर्थ भोग भोगायचे नाहीत असा नाही पण इंद्रियांचा चंचल स्वभाव, अनित्यता याच्यात गुंतायचं नाही. शरीराने भोग भोगले तरी त्यातून पूर्णपणे अलिप्त राहता आलं पाहिजे.
२)मनाची स्थिती - सुखदुःखाच्या प्रसंगी मनाची स्थिती कशी राहते हे महत्त्वाचं आहे. मग मन जर प्रसन्न असेल तर कटू बोलही मन सहज साध्य करतं आणि मन जर अप्रसन्न असेल, उद्विग्न झालेलं असेल तर एखाद्याचा उत्तम सल्लासुद्धा धुडकावून लावतं. मनाचा समतोल असेल तर काम उत्तम होतं. सुखदुःखाच्या प्रत्येक भावना, त्याची प्रत्येक जाणीव आणि त्याचा प्रत्यक्ष केलेला स्वीकार त्या त्या प्रमाणामध्ये आपल्या मुक्तीमध्ये बाधा निर्माण करतो. इंद्रियांच्या चांचल्याचं मूळ कारण हे मनामध्ये आहे म्हणून ते निर्विषय करता आलं पाहिजे.
३)बाह्य परिस्थिती - याला आपलं कर्म जबाबदार असतं. पण ती परिस्थिती या मुक्तीच्या आचरणामध्ये सतत बाधा आणत असते. ज्यामध्ये गरिबी, संकटं तसंच जन्म आणि मृत्यू जरा आणि व्याधी हे माणसाला टाळता येत नाही. पण म्हणून बाह्य परिस्थितीच फक्त आपल्याला मुक्ती मिळू देत नाही असं म्हणणंही योग्य नाही. वेगवेगळ्या प्रकारचं चिंतन हेसुद्धा मुक्तीच्या आड येत असतं. त्यावर आपण मात करू शकतो. म्हणून बाह्य परिस्थितीवर आपली जी प्रतिक्रिया असते आणि जी मनोधारणा असते ती अतिशय निर्णायक असते. जी आपल्याला मुक्तीच्या स्थितीपर्यंत घेऊन जाते. कौटुंबिक किंवा इतर प्रतिक्रियांचं मूळ हे अहंकारात असतं. जोपर्यंत हा अहंकार आपल्या देहात, बुद्धीत सक्रिय आहे तोपर्यंत तो तुम्हाला परिस्थिती स्वीकारू देत नाही आणि समता राहू देत नाही आणि तुम्ही मुक्तीपासून कित्येक पायऱ्या लांब राहता.
४)सत्कर्म विन्मुखता – सत्कर्म जर केलंच नाही तर परिस्थिती अनुकूल होणार कशी? जेव्हा आपण दारिद्र्य आहे, वय आहे, व्याधी आहे किंवा इतर काही आहे अशी कारणं देतो तेव्हा सत्कर्म झालं नाही हा त्याचा सरळ अर्थ आहे, जे स्वीकारायला पाहिजे. सत्कर्मांमध्ये यज्ञ हे सर्वश्रेष्ठ सत्कर्म आहे. कारण तो सद्हेतूपूर्वक निर्माण केलेला प्रकाश आहे आणि सद्हेतूपूर्वक निर्माण केलेली साक्षात गती आहे.
आपली जी जीवननौका चाललेली आहे, ती कशी सावरावी? मुक्ती मिळवण्यासाठी आपल्याला जीवनभर किंवा काही जन्मसुद्धा प्रयत्न करावे लागतात. म्हणून त्याचा विचारच करायचा नाही असं नाही. हा विचार म्हणजे किमान मजबूत पाया निर्माण करणे, म्हणजे मग पुढची इमारत उभी राहील. आपला संकल्प इतका निश्चयपूर्वक झाला पाहिजे की, आपली जीवननौका कुठल्याही वादळात भरकटता कामा नये. ह्या नौकेचं सारथ्य त्या ब्रह्मतत्त्वाकडे, त्या कृष्णाकडे सोपवता आलं पाहिजे. म्हणजे तो प्रत्यक्ष मार्गदर्शन करेल किंवा प्रत्यक्ष आपल्या जीवनात हस्तक्षेप करेल. मग तात्पुरतं दुःख सहन करावं लागलं तरी ते कमी असेल. जे मोठं दुःख आहे ते प्रतीकरूपाने म्हणजे थोडं सहन करावं लागेल.
मघाशी सांगितलेले चार स्तर म्हणजे नौकेच्या नांगराचे चार पाय आहेत. ते घट्ट धरून ठेवायचे आहेत म्हणजे जीवननौका भरकटणार नाही. समुद्राला जसा गाळाचा आधार असतो तसा आपल्याला सद्गुरुंचा आधार घेता आला पाहिजे, जेणेकरून हे चारही स्तर आपल्याला उत्तमरीतीने सांभाळता येतील, अनुकूल करून घेता येतील आणि कालांतराने मुक्तीही मिळवता येईल. हरि ॐ’’
सद्गुरुंच्या रसाळ विवेचनानंतर हवनसत्र पार पडलं. नंतर अन्नपूर्णाष्टकम् स्तोत्राच्या पठणाबरोबर यज्ञनारायणाला हविर्भाग अर्पण करण्यात आला. मग भोजन विश्रांती झाली. एकीकडे मोफत वैद्यकीय समुपदेशन, जन्मपूर्व संस्कार हे उपक्रम सुरु झाले. भोजन सुट्टी संपल्यावर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवनसत्र घेण्यात आलं. मग बंधू–भगिनी अशा क्रमाने हवनसत्रं संपन्न झाली. आता श्रीमद भगवद गीता पठणाचं पुढील एक वर्षाचं सत्र पुनश्च सुरू झालं होतं. त्याप्रमाणे १० मिनिटांच्या विश्रांतीनंतर श्रीमद् भगवद्गीतेच्या पहिल्या अध्यायाचं सामूहिक पठण झालं. लगेचच पूर्णाहुती घेण्यात आली. आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं. पूर्णाहुतीनंतर साधक–भक्तांनी श्रीसद्गुरु पादुकांचं आणि पूज्य आईसाहेबांचं दर्शन घेतलं आणि यज्ञ कार्यक्रमाची सांगता झाली.
Close x
सद्गुरु ब्रह्मलीन श्री वासुदेव वामन बापट गुरुजी यांच्या प्रेरणेने आणि आशीर्वादाने माघ शुक्ल पक्ष १४, ०९ फेब्रुवारी २०२५ या दिवशी माघी गणेशोत्सवाचं औचित्य साधून गणेश यज्ञाचं आयोजन करण्यात आलं होतं. गणेश पुराणानुसार गणेशाचे २४ अवतार झाले. त्यात दोन अवतार प्रसिद्ध आहेत, एक माघ महिन्यात झालेला विनायक अवतार जो महोत्कट नावाने ओळखला जातो आणि दुसरा भाद्रपद महिन्यातील चतुर्थीला झालेला अवतार गजानन म्हणून ओळखला जातो. पण हे दोन्ही मूळ ब्रह्मशक्तीचेच अवतार आहेत. अशा ह्या परब्रह्म शक्तीची सर्वांनी दिवसभर मनोभावे आराधना केली.
सर्वप्रथम सौरऊर्जेने यज्ञाग्नि प्रज्वलित होताच तो यज्ञवेदीत प्रतिष्ठापित केला गेला. महागणेशाला आवाहन केल्यानंतर राष्ट्रकल्याण प्रार्थना, इतर देवतांचे आवाहन मंत्र आणि सामूहिक यज्ञ प्रार्थना झाली. यजमानांकडून श्रद्धा सूक्त आणि अघोरकष्टोद्धरण स्तोत्राच्या पठण व हवनानंतर || नमो गुरवे वासुदेवाय || आणि श्रीगायत्री या सिद्ध नाममंत्रांची प्रत्येकी अर्धी माळ घेतली. यानंतर मनाच्या श्लोकांतील ५१ ते ६५ या श्लोकांचं पठण तसंच गणपती अथर्वशीर्षाचं एक आवर्तन झालं.
१० मिनिटांच्या विश्रांतीनंतर सर्वांनी श्रीसद्गुरुंनी सांगितलेली महागणेशाची मानसपूजा केली. नंतर महत्त्वाच्या सूचना देण्यात आल्या. बाल संस्कार वर्ग सुरु झाले. पूज्य श्रीसद्गुरुंचा नवीन ग्रंथ श्रीगणेश दैवत, अध्यात्म आणि विज्ञान मागील वर्षी भाद्रपद महिन्यातील गणेश उत्सवात प्रकाशित झाला. आत्ता माघी गणेशोत्सवाच्या निमित्ताने आयोजित श्री गणेश यज्ञाचे औचित्य साधून एका गुरुभगिनीने या ग्रंथाबाबत सांगितलं की, “प्रत्येकाने आपल्या आराध्याची उपासना ज्ञानपूर्ण रीतीने साध्य करावी, असा सद्गुरुंचा आग्रह असे. त्याप्रमाणे या ग्रंथात श्री सद्गुरुंनी गणेश ह्या दैवताचं ज्ञान देताना त्याचं मूळ स्वरुप अध्यात्म, विज्ञान, संतसाहित्य अशा विविध दृष्टीकोनातून उलगडून दाखवलं आहे. तसंच ह्या ग्रंथात श्री सद्गुरुंनी सांगितलेल्या मानसपूजेचाही समावेश केला आहे. प्रत्येकाने जरुर ह्या ग्रंथाचं अवलोकन करावं. विनायक म्हणजे एखाद्या विशिष्ट प्रेरणेने एकत्र आलेल्या गणांचा नायक. नोव्हेंबर २०१५च्या विनायक चतुर्थीच्या दिवशी पूज्य सद्गुरु श्री बापट गुरुजी विनायक स्वरुपाशी एकरुप झाले, तेव्हा सद्गुरू रूपातल्या ह्या विनायकाशी एकरूपता ह्या ग्रंथ वाचनाद्वारे आपल्याला साधता येईल .” यानंतर सद्गुरुंच्या विवेचनाला सुरुवात झाली. कर्मयोग रहस्य हा विवेचनाचा विषय होता. यातील भाग १ ला लावण्यात आला.
श्रीगुरुपरंपरा श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्रीमन् नरसिंह सरस्वती स्वामी महाराज, परमहंस परिव्राजकाचार्य श्रीमत् वासुदेवानंद सरस्वती स्वामी महाराज, स्वामी विज्ञानानंद आणि गुरुतत्त्वाशी एकरूप झालेल्या ज्ञात आणि अज्ञात व्यक्ती आणि शक्ती यांचं पुण्यस्मरण करुन सद्गुरु म्हणाले,
“कृ या धातूपासून कर्म या शब्दाची निर्मिती झाली. कर्म म्हणजे क्रिया करणं, कृती करणं म्हणजेच काहीतरी हालचाल करणं होय. स्वत:ला स्फुरण होऊन केलेली प्रत्येक क्रिया मग ते सत्कर्म असो किंवा दुष्कर्म असो, ते कर्म या सदरात मोडतं. देहाने केलेल्या हालचालीसोबतच मनाने केलेली हालचालसुद्धा कर्म या सदरातच येते. ते कर्म आपल्याला साधक ठरु शकतं किंवा बाधकही ठरु शकतं. कारण प्रत्येक विचाराची नोंद आपला अंतरात्मा अचूकपणे ठेवत असतो. म्हणूनच मनातल्या मनात केलेल जप, ध्यान आणि मानसपूजा ही योग्य ते फळ देऊ शकते. म्हणजेच प्रत्यक्ष देहाचा सहभाग एखाद्या गोष्टीत नसला तर ते कर्म बंधक नाही असं नाही तर तेही तेवढंच बंधक ठरु शकतं.
मग आपण कर्माचा त्याग करू शकतो का?असा प्रश्न पडतो. तर मनुष्य पूर्णपणे कर्माचा त्याग करु शकत नाही. प्रत्येक विचारागणिक नवनवीन कर्मांची निर्मिती होत असते. त्यामुळे कर्म बंधकता येते. म्हणून आपल्याकडे कर्माचा नाही तर कर्मफळाचा त्याग करायला सांगितला आहे. प्रत्येक क्रियेला प्रतिक्रिया असतेच असते. काहीवेळेला क्रियेला प्रतिक्रिया ताबडतोब मिळतात तर काही कालांतराने मिळतात. आपल्या प्रारब्धामुळे जी गती आपण जन्माला येताना घेऊन आलेलो असतो त्याप्रमाणे आपल्याला कर्म भोगावी लागतात. आपल्या प्रारब्धात काय आहे हे कधीही कोणालाही समजत नाही. ते न समजणं हेच मनुष्याच्या हिताचं असतं. आलेल्या परिस्थितीला स्वीकारुन धैर्याने सामोरं जाणं हे महत्त्वाचं असतं. मग वर्तमानकाळात चांगलं कर्म करुन आपण आपला भविष्यकाळ निश्चित चांगला करु शकतो. कर्माची गती ही अतिशय गहन असते. म्हणून प्रत्येक कर्म करताना मनुष्याने फार बारीक विचार करावा. प्रत्येक क्षणाला मनुष्याची तृष्णा ही त्याला बाधक ठरत असते. तृष्णेचं रुप सुरुवातीला खूप मोठं वाटतं. त्यातला क्षुद्रपणा ज्ञानोत्तर माणसाला समजतो. ते ज्ञान करुन घ्यावं आणि चांगलं कर्मही करत रहावं. कर्मसाम्यदशा प्राप्त झाल्याशिवाय मोक्षाची वाटचाल सुलभ होणार नाही हे निश्चित आहे. ही सुखासुखी प्राप्त होत नाही. मग ती प्राप्त होण्यासाठी काही संकटं झेलावी लागली किंवा काही दु:ख सहन करावं लागलं तर तक्रार कशाकरता करायची? ठिक आहे, दु:ख आलं आहे तर ते मी सहन करीन. माझ्याबरोबर सद्गुरुतत्त्व आहे ते माझ्या पाठीमागे प्रेमळपणे उभं राहील. पण ह्या प्रेमामध्ये माया नसेल ते खरं प्रेम असेल. कारण माया ही खोटी असते. ह्या माझ्या शिष्याची दुष्कर्मं कशी लवकरात लवकर संपतील, त्याला ती भोगायला लावून त्याला चांगल्या मार्गावर कसं आणता येईल हे बघणारा जो ईश्वर असतो, सद्गुरु असतो तो खरोखरच प्रेमळ असतो. ते त्याचं खरं प्रेम असतं. भवसागरातून सुटण्याचा विचार जर सतत ठेवला तर गहनो कर्मणो गति: याचा बरोबर उलगडा झाल्याशिवाय रहात नाही. आपण भवसागरात अडकलो आहोत हे मान्य करा. असे अडकलो असताना जर आपल्याला ईश्वर किंवा सद्गुरुतत्त्व विचारत असेल की तुला काय पाहिजे ते सांग, तेव्हा आपल्या क्षुल्लक भौतिक इच्छांची फाटकी झोळी घेऊन जाऊ नका. त्यावर एकच उपाय जो एकनाथ महाराजांनी सांगितला की,
करा वासुदेव स्मरण,
येणे तुटेल बंधन,
खंडेल कर्माचे वदन,
वासुदेव जपताची ||
त्यासाठी हा एकच मार्ग आहे की, अरे, करत बसा, ||नमो गुरवे वासुदेवाय|| हरि ॐ.”
विवेचनानंतर अन्नपूर्णाष्टकम्‌च्या पठणाने नैवेद्य अर्पण करण्यात आला व भोजनासाठी विश्रांती देण्यात आली. या काळात मोफत वैद्यकीय समुपदेशन, जन्मपूर्व संस्कार हे उपक्रम सुरु झाले. भोजनानंतर बाल संस्कार वर्गातील मुलांकडून हवन घेण्यात आलं. त्यानंतर नामस्मरण झालं. सुश्राव्य नामस्मरणानंतर बंधू–भगिनींकडून गणपती अथर्वशीर्षाच्या पठणासहित हवन घेण्यात आलं. १० मिनिटांच्या विश्रांतीनंतर शेवटच्या सत्रात यजमानांकडून अथर्वशीर्षाची फलश्रुती आणि श्रीमद् भगवद्गीतेच्या दुसऱ्या अध्यायाचं सामूहिक पठण व हवन झालं. लगेचच पूर्णाहुती घेण्यात आली. आशीर्वाद मंत्रांचं उच्चारण सुरु असताना अभिषेक जलाचं प्रोक्षण उपस्थित साधकांवर करण्यात आलं. पूर्णाहुतीनंतर साधक–भक्तांनी श्रीसद्गुरु पादुकांचं आणि पूज्य आईसाहेबांचं दर्शन घेतलं आणि यज्ञ कार्यक्रमाची सांगता झाली.
संरक्षित अधिकार / अटि व तत्सम बाबी
सर्व माहिती अधिकार © २०१८
Powered by PRAJAKTA SOFTWARE